Диетатерапиятактикасы 4 страница

5. Тамақтану рационында дәрумендерді нормалаудың ғылыми негіздері қандай?

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Бренц М.Я. и Сизова Н.П. «Технология приготовления диетических блюд» М.,: Экономика, 1998г

2. М.С. Маршак. Диетическое питание. М.: Медицина. 2004 г.

3. Н.И. Губа, Б.Л. Смолянский. Диетическое питание и кулинария в домашних условиях. Днепропетровск, “Січ”. 1992.

4. Губергирц А.Я.,. Ю.В Линевский. Лечебное питание. Киев. “Выща школа”, 2003 г..

5. ЖангабыловА.К.Рецептура блюд диетического питания.- Алма-Ата. Казахстан. 1988.,328 стр

Дәріс 11.

ЕМДІК ДИЕТА ҮШІН АЗЫҚ-ТҮЛІК ӨНІМДЕРІ МЕН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ІРІКТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.

1 Диетатерапиятактикасы

Шажение принципі емдеудің басында қолданылады. Ол диетаны қатаң түрде сақталуын талап етеді. Болашақта тренировкалар мен бөлек азықтық заттардан жиі ашығуды ескерту мақсатында, терең емес бұзылған функционалды механизмдерді қалпына келтіру үшін тренировка принципіне ауысу қажет. Ол «баспалдақты» және «зигзагты» жүйе бойынша іске асырылады.

«Баспалдақты» жүйе шектеулі мөлшерден шешіп алу арқасында бастапқы қатаң диетны аз-аздап ұлғайтудыңалдын алу. «Тренировка» принципіне көшкенде оны ұлғайтуды асығу немесе тым ұзаққа создыртып алу теріс әсерін беруі мүмкін. Ондайдан сақтану үшін клиникалық белгілер динамикасына бағдарлау, функционалды механизмдердің бұзылу жағдайлары, және де олармен байланысты зартаптарды ескеру қажет. Бұл жүйеде патологиялық үрдістерді ажырату жағдайында аз-аздап диетаны ұлғайту мөлшерін рационалды тамақтануға ауысуға дейінгі мүмкіндік береді, бұл организмдегі физиологиялық қажеттіліктерге сәйкес.

«Зигзагты» жүйе біркелкі кенетті, диетаның аз уақытта өзгеруін қадағалайды. Мұндай диеталар және оларды қолдану күндері қарама-қарсылық атауын алды.

Қарама-қарсы диеталар (күндер) екі түрлі болады: жүктемелі («қосу – зигзаг») және жеңілдету («алу – зигзаг»).

Жүктемелі (нагрузочные) диеталар («қосу – зигзаг») тренировкалар принциптері бойынша қолданылады. Оларды «мерекелік күндер» деп те атайы. Олар тамақтану рационына құрамы қатты шектелген немесе негізгі диетадан мүлден алынып тасталған заттарды кіргізуді ескереді. Бұл диеталар организмге дефицитті тағамдық заттарды енгізуді қамтамасыз етеді, оларды енгізу ауруды тамақтандыруда әртүрлілік нәтижесі тәбет ашады және жиі созылатын мен өте қатаң диеталық режимді жеңіл түрде төзе алуға көмектеседі.

Жеңілдету (разгрузочные) диеталар («алу – зигзаг») энергетикалық құндылықты төмендетумен негізделген немесе рационның химиялық құрамын қайта құру мақсатымен байланысты, яғни зақымдалған функционалды механизмге шажениені қамтамасыз ету, және де ауысудың бұзылуын корригендеу. Жеңілдету күндер бұзылған функцияларды қалпына келтіргеннен кейін де жүргізген абзал, себебі бұл мезгілде олар құбылмалылықпен бір-біріне ұқсамайды және мезгілді тиеу мен шажениені қажет етеді.

Жүрек-тамыр жүйесі ауруларында; семіру; семіру кезіндегі қант диабеті; асқазан мен ішек ауруларының бастапқы кезендерінде;бүйрек аурулары; бауыр мен өт аурулары; тұз байлану ауруы; несеп-тас ауруы кезінде ұсынылады.

Тамақтану өнімдерінің рационында жеңілдету диеталарының артықшылығы вегетариандық –тек өсімдік текті тамақ, сүтті, қантты, ет және балық, сұйықтықты болып бөлінеді. Жеңілдету диеталары химиялық құрамы және энергоқұндылық бойынша толық емес, аштық сезімін тудыртуы мүмкін. Сондықтан үй жағдайында бұл диетаны 12 күн және аптасына 12 реттер жиі емес, аурудың сипатына қарай есепке ала отырып жазып береді, жіті ауыр және асқынған созылмалы ауруларда сол немесе басқа диеталарға төзе алушылық және үйдегі емделу ережелері, бұл жағдайда жұмысқа қабілеттілігі мен жұмысқа шыға алу. Соңғы айтылған жағдайларда жеңілдетудиетасын демалыс күндерге ұштастыру керек. Егер бұл диеталарды екі күн қатарынан қолданса, онда оларды түрлендірген жөн: мысалы, семіру кезінде бірінші күні алма диетасы, екінші ет (балық)..

Шай диетасы. Жіті гастрит пен энтероколит, созылмалы энтероколиттің іш өтіп ауыруының асқынуы кезінде. Бір күнде 7 стақан шай 10г қант қосып ішесіз.

Күріш-компотты диета. Гипертоникалық аурулар, қанайналымының жетіспеушілігі мен бауыр, бүйрек және өт жолдары аурулары кезінде қолданалы. Күніне 6 рет бір стақан тәтті компот, екі рет тұзсыз суда пісірілген тәтті күріш ботқасымен бірге. Бір күнге 1,5 кг балғын немесе 240 г кептірілген жемістер, 60г күріш, 100-120г қант.

Алма диетасы. Семіру кезінде, гипертоникалық аурулар, қанайналымы жетіспеушілік немесе бүйрек, бауыр мен өт жолдары аурулары кезінде. Күніне 5 рет 300 г піскен шикі немесе пісірілген алмадан, барлығы 1,5 кг. Жүрек тамырлары аурулары немесе бүйрек ауруы кезінде 50-100 г қант қосуға болады. Созылмалы энтероколит іш өтумен бірге күніне 250-300 г шикі теркаланған алмалар.

Кептірілген жемістер диетасы. Гипертоникалық аурулар, қанайналымының жетіспеушілігі, бауыр мен өт аурулуры кезінде. Шыланған 100 г қара өрік, өрік немесе қайналылған мейіз күніне 5 рет, барлығы 0,5 кг; 12 стақан итмұрын тұңбасы.

Қарбыз және қияр диетасы. Гипертоникалық аурулар, қанайналымының жетіспеушілігі, құяң, несеп-тас ауруы фосфатурисіз, бүйрек аурулары, бауыр мен өт жолдары, семіру. 300-400 г жұмсақ қарбыз еті күніне 5 рет, барлығы 1,52 кг. Қияр: 300 г балғын қияр тұзсыз күніне 5 рет, барлығы 1,5 кг.

Картофель диетасы. Нефрит, гипертоникалық аурулар, қанайналымының жетіспеушілгі кезінде. 300 г қайнатылған немесе тұзсыз пісірілген картоп, барлығы 1,5 кг.

Салатты диета. Семіруде, атеросклероз, гипертоникалық аурулар мен қант диабеті семірумен, нефрит, бауыр аурулары мен өт жолдары, құяң, несеп-тас ауруы фосфатурасыз. Балғын шикі көкөністер мен жемістер, олардың комбинациялары бір күнде 5 рет 250-300 г тұзсыз сұйық май немесе қаймақ қосып.

Сүтті (айран) диетасы. Семіру, атеросклероз, гипертоникалық аурулар мен қант диабеті семірумен, қанауналымы жетіспеушілігі, нефрит, бауыр мен өт жолдары аурулары, құяң, несеп-тас ауруы фосфатурасыз. 200-250 г сүт, айран, простокваша 1 күнде 6 реттен. Барлығы 1,2-1,5 л.

Қаймақты (майлы) диета. Семіруде, қант диабеті семірумен қоса. 80-100 г қаймақ 20 %-дық майлылықпен күніне 5 реттен, барлығы 400-500 г; 12 стақан итмұрын қайнатпасы.

Ет (балық) диетасы. Семіруде, қант диабеті семірумен қоса, атеросклероз. 80 г майлы емес пісірілген ет немесе пісірілген балық күніне 5 рет, барлығы 0,6-0,9 кг; 12 стақан қантсыз шай.

Шырынды диета. Семіру, атеросклероз, гипертоникалық аурулар мен қант диабеті семірумен, бүйрек, бауыр мен өт жолдары аурулары, құяң, несеп-тас ауруы фосфатурасыз. 800 мл көкөніс немесе жемістер шырыны, 200 мл сумен араластырылған. Бес реттен қолдану үшін.

Карель диетасы. ІІІ деңгейдегі қанайналымының жетіспеушілігі кезінде. Төрт түрдегі реттілік рационында тағайындайды: ІІІ 24 күн, ІІІІV 34 күн. Кез келгенін емделудің басында қолдануға болады немесе № 10а диетасының аясында. Диета энергоқұндылығының қатты төмендеуі сұйықтықты шектеу, жиі тамақтану. І рацион: 100 г жылы сүт әрбір 2 сағат 7 рет 1 күнде 8-ден 20 сағат, 22-де 100 г жеміс шырыны немесе итмұрын қайнатпасы қантпен; ІІ рацион біріншісінен сағат таңғы 8-де 150 г тұзсыз нан мен жұмыртқа, 14 с 200 г күріш ботқасы 5 г кілегей майы қосылған ерекшеленеді; ІІІ рацион біріншісінен сағат таңғы 8-де 150 г тұзсыз нан, жұмыртқа мен 50 г қант, 14 с 200 г картоп пюресі 10 г қол майымен қосып, 18 с жұмыртқа қолданумен ерекшеленеді; IV рацион І рационға тән, бірақ таңғы 8-де 200 г тұзсыз нан, 100 г пісірілген алма мен жұмыртқа, 12 с 200 г картоп пюресі 5 г қол майымен, 14 с 100 г ет суфлесі немесе пюре 5 г қол майы қосылған, 18 с жұмыртқа шала пісірілген. Барлық тамақтарды тұзсыз және жұмыртқаны шала пісіреді.

Бақылау сұрақтар

1. Карель диетасы деген не?

2. Жеңілдету диеталары (“алу - зигзаг”).

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Бренц М.Я. и Сизова Н.П. «Технология приготовления диетических блюд» М.,: Экономика, 1998г
2. М.С. Маршак. Диетическое питание. М.: Медицина. 2004 г.
3. Н.И. Губа, Б.Л. Смолянский. Диетическое питание и кулинария в домашних условиях. Днепропетровск, “Січ”. 1992.
4. Губергирц А.Я.,. Ю.В Линевский. Лечебное питание. Киев. “Выща школа”, 2003 г..
5. ЖангабыловА.К.Рецептура блюд диетического питания.- Алма-Ата. Казахстан. 1988.,328 стр.
6. Технология приготовления диетических блюд» М.,: Экономика, 1998г

Дәріс12.

Диеталық тамақтану мәзірі

Дата добавления: 2017-01-13