Иерархия каталогов 4 страница

Жинақтаушы зейнетақы жүйесі

Артықшылықтар

· салымшы кірісінің деңгейіне зейнетақы мөлшерінің тікелей тәуелділігі

· мзж мемлекет кепілдігі

· жинақталған зейнетақы қаражатын мұраға қалдыру

· инвестициялық кіріс есебінен жинақталған зейнетақы қаражатының сомасын ұлғайту

· мультиқоржындар жүйесінің көмегімен жинақталған зейнетақы қаражатын басқару мүмкіндігі (заңнамамен 2015 жылдан бастап белгіленген шектеулерді ескере отырып)

Кемшіліктер

· Инвестициялық кірістің мөлшеріне қор нарығының ықпалы

· ерікті зейнетақы аударымдарының жүйесі дамыған жоқ

· мзж сомасының жалақы мөлшеріне тәуелдігі

Зейнетақы жүйесінің үлгілері	Әдістемелік негіз	Экономикалық тетіктері
Басқарылуы	Зейнетақы төлеу түрлері
АҚШ	Америка үлгісі	Мемлекеттік реттеу	-сақтандыру компаниялары -зейнетақы қорларынан -мемлекеттік бағдарламаларынан
Скандинавия елдерінде	Әмбебап және әлеуметтік үлгі	Бір орталықтан жоспарлау	-мемлекеттен -сақтандыру компаниялары
Германия	Бисмарк үлгісі	Үкіметтен реттеу	-мемлекеттен -сақтандыру компаниялары
Ресей	Беверидж үлгісі Бисмарк үлгісі	Бір орталықтан жоспарлау	-мемлекеттен -сақтандыру компаниялары -жинақтаушы қорларынан
Өзбестан	Кеңестік үлгі	Бір орталықтан жоспарлау	-мемлекеттен
Қазақстан	Чили үлгісі	Мемлекеттік реттеу	-мемлекеттен -ынтымақты -жинақтаушы қорларынан

Зейнетақы қорының инвестициялық портфелінің құрылымының қағидалары

- Инвестициялық қызметтің жоғары ақпараттық-аналитикалық қамтамасыз етілу қағидасы. Ақпараттық қамсыздандыру зейнетақыактивтерін инвестициялаудың маңызды элементерінің бірі болып табылады.

- Нарықтың құбылмалы шарттарына бейiмделгiштiгінiң қағидасы. Бұл қағиданың іс жүзінде іске асуы барлық маңыздыфакторлардың қарқынына бағытталған нарық пен макроэкономикалықжағдайдың мониторингі;

- Нарықтық ахуалға жедел қимылдаушылық қағидасы. Қағида өз тәжірибесінде портфель басқаруының ерекше технологияларын (соның ішінде лимиттік ордерлер) қолдануға, сонымен қатар нарықтың әр түрлі келеңсіз жағдайларына қарай ситуациялық басқаруды қалыптастыру;

- Кіріс деңгейінің ұтымды жеткілікті қағидасы. Бұл қордың тым қатерлi салулардан бас тартуы мен портфель табысының белгілі шама бойынша шектеуі болуын көрсетеді;

- Инвестициялық шешiмдердiң қалыпсыздығы қағидасы. Бұл қағида дамушы нарықтарға ыңғайлы болып келеді, өйткені олар портфельдің басқарылуы мен рационалды құрылуының классикалық талаптарын орындай алмайды.

Аталған қағидалар ЖЗҚ-ның зейнетақы және меншiктi активтерінiң портфель менеджментiн ұйымдастырудың негiзгi тұжырымдамалық көзқарастарының жиынын және сипатын ескертедi.

60. Ұлттық банктің бақылаушы және реттеуші функциялары.

“Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы” Заңы бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі Қазақстан Республикасының Орталық банкі және республикамыздағы банк жүйесінің жоғарғы деңгейі болып табылады.

Ұлттық банк – ақша резервтерінен, алтын валюта резервтерінен, басқа да материалдық құндылықтардан тұратын жекеше мүлкі бар заңды тұлға.

Қазақсан Республикасының Ұлттық банкінің негізгі міндеті – Қазақстан Республикасының ұлттық валютасының ішкі және сыртқы тұрақтылығын қамтамсыз ету болып табылады.

Ұлттық банкінің басқару құрылымы мен қызметін ұйымдастырудың басқа да мәселелері Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы Заңы және Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы Ережесі негізінде анықталады.

Ұлттық банкінің ең жоғарғы басқару органы Ұлттық банк төрағасымен басқарылатын басқарма болып табылады. Басқарма 9 адамнан тұрады. Оның құрамына – Ұлттық банк төрағасы, оның 4 орынбасары. Парламент пен Президенттің бір-бір өкілі және Қазақстан Министрлер Кабинетінің екі өкілі кіреді. Басқарма мүшелері ҚР Президентімен бекітіледі.

Ұлттық банк жұмысының негізгі бағытттары:

Ø елдегі несиелік ресурстарды және айналасын басқару;

Ø өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді инкассациялауды ұйымдастыру және жүзеге асыру;

Ø халық шаруашылығындағы несиелік, есеп айырысужәне кассалық операцияларды жүзеге асыру бойынша ержелерді,есеп жүргізу жәе банктердің есп беруін ұйымдастыру;

Ø банк ісін лицензиялау, ақша – несилік реттеудің әдістерінң формаларын талдау;

Ø банк ісін бақылау және қадағалау;

Ø елдің банк жүйесінің тәуелсіз баланстарын жасау;

Ø ғылыми – зерттеу және аналитикалық жұмыстар жүргізу;

Ø валюталық операцияларды жүргізу ережелерін және тәртібін жасау, біркелкі валюталық саясатын жүргізу және т.б.

Ұлттық банк «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңға сәйкес мынадай функцияларды орындайды:

ü айналыстағы ақша массаның көлемін реттеу жолымен Қазақстан Республикасында мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізеді, Қазақстан Республикасы аумағында банкноталар мен монеталарды айналысқа шығарушы жалғыз эмитент болып табылады;

ü кепіл берушісі Үкімет болып табылатын Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы қарызына қызмет көрсетуге қатысады;

ü Қазақстан Республикасы аумағында еншілес банк ашуға рұқсат береді;

ü Қазақстан Республикасы аумағында, одан тыс жерлерде банк филиалдарын өкілдіктерін ашуға келісімен және банк операцияларын жүргізуге лицензия береді;

ü Қазақстан Республикасында валюталық ретту мен валюталық бақылауды жүзеге асырады және валюталық операциялардың барлық түрін жүргізуге құқылы;

ü Банк ісі, есеп, еспе айырысу, валюталық операциялар жүргізу бойынша банктерге, валютаны сатып алу, сату,айырбастау операцияларын жүзеге асыратын мекемелерге және олардың клиенттеріне орындауға міндетті нормативтік актілер шығарады, сонымен қатар, олардың орындалуын бақылайды;

ü Бақылау және қадағалау функциясымен қамтамасыз ету үшін банктерге, шетелдік валютаны сатып алу, сату, айырбастаумен айныласатын ұйымдарға бухгалтерлік, статистикалық, тағы басқа есеп берудің тізмін, формасын және мерзімін бекітеді.

E (r) = P1 r1 + P2 r2 + …+ Pn rn = Σ Pi ri (2)

i=1

Жоғарыдағы формуланы акция табыстылығын бағалауға қолдансақ, онда АҚ «Астана-Финанс» компания акциясының күтілетін табыстылық деңгейі 10 % тең.

E (r) = 0,2*30% + 0,6*10% + 0,2* (-10%) = 10% (3)

АҚ «NOMAD» компания акцияларының табыстылық деңгейінің ықтималдылық көрсеткішінің диапазоны АҚ «Астана-Финанс» акцияға қарағанда кең. Ықтималдылық көрсеткіші екі компанияда бірдей, бірақ табыстылықтың ауытқу деңгейі АҚ «NOMAD» компаниясында жоғары. Егер экономика өсу кезеңінде болса, онда АҚ «NOMAD» компаниясының акция ұстаушылары 50 %-дық табыстылықты, ал АҚ «Астана-Финанс» компаниясының акция ұстаушылары 30 %-дық табыстылықты алады. Сонымен қатар, экономикалық жағдай төмендесе, онда АҚ «NOMAD» компаниясының акция табыстылығы -30%-ға, ал АҚ «Астана-Финанс» компаниясының акциялары тек қана -10%-ға төмендейді. Қорытындылай келе, АҚ «NOMAD» компаниясының акцияларына инвестиция табыстылығы өзгеру мүмкіндігі жоғары, яғни олардың тәуекелі де жоғары болып келеді. Акция табыстылығының өзгеруі мүмкін диапозонымен және экстремалды, төтенше жағдайдың ықтималдылығымен байланысты екенін атап көрсеттік. Табыстылықтың мүмкін көрсеткіштерін алудағы өзгерістерді есептеуде орташа квадраттық ауытқу қолданылады, оны біздің талдауымызға келесідей анықтаймыз. n

σ² = Σ (r1 – E (ri))* Pi (4)

i=1

Мұнда математикалық тосу n

E (ri) = Σ r1 Pi (5)

i=1

Стандарттық ауытқу жоғары болған сайын акциялардың өзгеріс көрсеткіші жоғары болады.

АҚ «Астана-Финанс» және АҚ «NOMAD» акциялары бойынша E_А (ri) = E_В (ri) = 10%. АҚ «Астана-Финанс» акциясы бойынша стандарттық ауытқу келесіге тең:

σ²_А = (0,2)*(30%-10%)² + (0,6)*(10%-10%)² + (0,2)*(-10%-10%)² ,

σ_А = 12,65%.

Ал, АҚ «NOMAD»акциясы бойынша стандарттық ауытқу келесіге тең:

σ²_В = (0,2)*(50%-10%)² + (0,6)*(10%-10%)² + (0,2)*(-30%-10%)² ,

σ_В = 25,30%.

АҚ «NOMAD»акцияларының стандарттық ауытқу АҚ «Астана-Финанс» акциялары бойынша екі есе жоғары. Сондықтан да орта шамадан мүмкін ауытқу АҚ «Астана-Финанс» акциясы бойынша көрсеткіштен жоғары болып келеді. Талдау өзгерістіліктің акция табыстылығының мүмкін болатын мөлшерлеме диапазонымен және табыстылықтың алу ықтималдылығымен байланыстылығын көрсетеді. Табыстылықтың мүмкін болатын көрсеткіштерінің арасындағы диапазон жоғары болған сайын, соғұрлым акция өзгерістілік көрсеткіші жоғары болады.

39. Банк кредитінің тиімді және номиналды пайыздақ мөлшерлемесіне анықтама беру және салыстыру.

Банк кредитінің тиімді пайыздық мөлшерлемесі - бұл кредит алуға арналған барлық төлемдер оны жабуға бағытталады деген болжамды кредит бойынша қиын пайыздық мөлшерлеме.

Сонда шешіменде S ₀кредит алу үшін қарыз алушы R ₀, R ₁, R ₂,..., R_nтөлемдер жасап тұру керек, сәйкесінше t ₀ = 0, t ₁, t ₂,..., t_n уақытында (бұл жерге кредиттің өзі бойынша төлемдер, комиссиялар, сақтандыру төлемдері және с.с.) i тиімді пайыздық мөлшерлемесі мынадан шығады:

Тиімді пайыздық мөлшерлеме біріншіден түрлі баанктік ұсыныстарды салыстыру үшін қолданылады, және оны есептеу барысында әдетте төлемдер жасалған нақты күндер белгілі болады. Сондықтан егер төлемдер формалды түрде бірдей τ уақыт аралығында орындалса, онда (18,1) формуласы келесі түрге айналады:

Егер қарыз алушының барлық төлемдері, ең біріншісінен басқасының барлығы бірдей болса (R ₁ = R ₂ =... = R_n = R),онда тиімді пайыздық мөлшерлеме мынадай болады:

Номиналды пайыздық мөлшерлеме –ағымдағы ақшалай активтердің бағасын көрсететін, инфляция есебінсіз рыноктық пайыздық мөлшерлеме.

Ол мынадай болады:

Егер сіз банкке ақша салсаңыз,онда пайыздар салым бойынша үзіліссіз есептеле береді, ал кейбір периодтылық бойынша – жылына бір рет,кварталына, айына немесе күніне. Бұл пайыздық ақшалардың есептелу процесі және олардың салынған ақша сомасына қосылуын «пайыздың капитализациялануы» деп аталады. Сонда,мысалы үшін, пайыздардың капитализациялануы жылына m рет болсын. Сонда егер j –номиналды пайыздық мөлшерлеме белгілі болса, онда әрбір пайыздардың есептелуі бойынша салымшының сомасы мына түрде өсіп отырады:

1+j/m рет

Бұл екі пайыздық мөлшерлеменің айырмашылығы сол номиналды пайыздық мөлшерлемеде нақты пайыздық баға беріледі, ал тиімді пайыздық мөлшерлемеде болжаммен алынған баға болады. Есептей келе сіз номиналды пайыздық мөлшерлемені таңдасаңыз ұтасыз, себебі тиімді пайыздық мөлшерлемеде нақты пайыздық сан болмағандықтан ол қосымша комиссиялары болмаса да ол көбірек болып кетеді.

40. Банк кредитінің тиімді және нақты пайыздақ мөлшерлемесіне анықтама беру және салыстыру.

Банк кредитінің тиімді пайыздық мөлшерлемесі - бұл кредит алуға арналған барлық төлемдер оны жабуға бағытталады деген болжамды кредит бойынша қиын пайыздық мөлшерлеме.

Сонда шешіменде S ₀ кредит алу үшін қарыз алушы R ₀, R ₁, R ₂,..., R_n төлемдер жасап тұру керек, сәйкесінше t ₀ = 0, t ₁, t ₂,..., t_n уақытында (бұл жерге кредиттің өзі бойынша төлемдер, комиссиялар, сақтандыру төлемдері және с.с.) i тиімді пайыздық мөлшерлемесі мынадан шығады:

Тиімді пайыздық мөлшерлеме біріншіден түрлі баанктік ұсыныстарды салыстыру үшін қолданылады, және оны есептеу барысында әдетте төлемдер жасалған нақты күндер белгілі болады. Сондықтан егер төлемдер формалды түрде бірдей τ уақыт аралығында орындалса, онда (18,1) формуласы келесі түрге айналады:

Егер қарыз алушының барлық төлемдері, ең біріншісінен басқасының барлығы бірдей болса (R ₁ = R ₂ =... = R_n = R),онда тиімді пайыздық мөлшерлеме мынадай болады:

Нақты пайыздық мөлшерлеме – рыноктық коньютюрадан тәуелсіз және белгілі бір уақытқа бекітілген, тұрақты пайыздық мөлшерлеме.

41. Инвестициялық жобаларды бағалаудың дисконтталған әдістерін атап өту. Есептеулерге мысалдар келтіру.

Экономикалық әдебиеттер мен тәжірибеде инвестициялық жобалардың тиімділігін толық анықтылық жағдайында бағалаудың келесідей әдістері бар:

1) дисконттауға негізделген әдістер;

2) дисконттауды қолданбайтын әдістер.

Дисконттауға негізделген әдістің мәні – болашақтағы ақша ағымдарын дисконттау жолымен белгілі бір уақыт кезеңіндегі (жобаның басталу мерзімі не басқа мерзім) құнға келтіріп, одан кейін ақша ағымы мен инвестициялық шығындарды өзара салыстыруда. Бұл әдісте инвестициялық жобалардың тиімділігін сипаттау үшін арнайы көрсеткіштер есептеледі.

Таза келтірілген табыс (NPV). Инвестициялық жобалардың тиімділігін сипаттаушы негізгі көрсеткіш ретінде таза келтірілген табыс (құн) кеңінен қолданылады. Ол дисконттау жолымен ағымдағы құнға келтірілген операциялық қызметтің ақша ағымының сальдосы мен ағымдағы құнға келтірілген инвестициялық қызметтің ақша ағымының (инвестициялық шығындар) сальдосының айырмасы ретінде анықталады:

· NPV(net present value), таза келтірілген құн – дисконтталған мөлшерлемені ескере отырып болжалданған ақша тасқындарының ағымдағы құнының сомасы.

NPV = ( * ) – C₀ C₀ – керекті инвестициялар;

NPV > 0 жоба қабылданады C_i – кірістер; t – жыл;

NPV ≤ 0 қабылданбайды r – пайыздық мөлшерлеме

Дисконтталған табыстылық индексі (PI). Дисконтталған табыстылық индексі (PI) инвестициялық жобаны жүзеге асырудың салыстырмалы табыстылығын жалпы сипаттайды және келесідей формуламен есептеледі:

PI = ( * ) / C₀

· PI (profitabiliti index), пайдалылықтың индексі – инвистициялық жобаның болашақ қаржылық ағымдарының ағымдағы құнының оның құнына қатынасы. PI > 1 жоба қабылданады

PI ≤ 1 қабылданбайды

· Табыстылықтың ішкі нормасы (IRR ). Инвестициялық жобалардың тиімділігін сипаттаушы маңызды көрсеткіш – табыстылықтың ішкі нормасы (IRR). Бұл критерий болашақта алынатын табыстардың сомасы мен инвестиция сомасын теңестіретін дисконттық ставка деңгейін көрсетеді. IRR (internal rate of return), табыстылықтың ішкі нормасы таза ағымдағы кұн (NPV) нөлге теңесетін пайыздық мөлшерлеме.

· Жобаның дисконтталған өтелу мерзімі (PBD). Жобаның өтелу мерзімі өзінің атауынан көрініп тұрғанындай инвестицияланған қаражаттың жобаны жүзеге асыру барысында түсетін табыспен толық өтелуіне кететін уақытпен бейнеленеді.

PBD (pay-back with discounted), дисконтталған өтелу (окупаемость) мерзімі – бастапқы кезеңнен өтелу кезеңге дейінгі дисконттау ескерілетін период.

Жылдар	Төлемдер мен кірістер сомасы
	-600 000
	+139 000
	+140 000
	+160 000
	+169 000
	+150 000
	+190 000

r=13%

IRR = 0,14

600 000 + 123 000 + 109 650 + 110 900 + 130 650 + 81 420 + 91 260/12*10

(-) (-) (-) (-) (-) (+)

PBD = 5 жыл 10ай

42. Инвестициялық жобаларды бағалаудың тиімділік әдістерін атап өту. Есептеулерге мысалдар келтіру.

Тиімділікті көрсететін жобалардың бағалаулары:

· IRR (internal rate of return), табыстылықтың ішкі нормасы таза ағымдағы кұн (NPV) нөлге теңесетін пайыздық мөлшерлеме.

C₀ – керекті инвестициялар; C₁ – кірістер; t – жыл

· AAR – орташа бухгалтерлік табыс.

AAR = орташа жылдық табыс/орташа жылдық құн

AAR > 1 жоба қабылданады

AAR ≤ 1 қабылданбайды

· PI (profitabiliti index), пайдалылықтың индексі – инвистициялық жобаның болашақ қаржылық ағымдарының ағымдағы құнының оның құнына қатынасы.

PI = ( * ) / C₀

PI > 1 жоба қабылданады

PI ≤ 1 қабылданбайды

C₀ – керекті инвестициялар; C_i – кірістер; t – жыл; r – пайыздық мөлшерлеме

Жылдар	Төлемдер мен кірістер сомасы
	-600 000
	+139 000
	+140 000
	+160 000
	+169 000
	+150 000
	+190 000

r=13%

IRR = 0,14

43. Инвестициялық жобаларды бағалаудың тәуекелділік әдістерін атап өту. Есептеулерге мысалдар келтіру.

Корпоративтік тәуекел - бұл кәсіпорынның қызметін жүзеге асыруда табыстардың толықтай алынбауы мен шығындардың пайда болуы, яғни қолайсыз қаржылық жағдайлардың пайда болу ықтималдығы. Тәуекел ықтималдық санатына жатады, яғни оны белгілі бір деңгейдегі жоғалтулардың ықтималдығы ретінде қарастырады.

Корпоративті тәуекелді басқару – қаржы менеджментінің маңызды міндеттерінің бірі. Басқару процесі 6 қадамнан тұрады: мақсаттарды анықтау, тәуекелді анықтау, тәуекелді бағалау, оларды жүзеге асыру және нәтижелерді бағалау. Тәуекелді басқару процесінің ең күрделі кезеңі – тәуекелді талдау. Оның негізгі міндеті ақша қаражатын жоғалту қаупін болдырмау шараларын жасау үшін қажет мәліметтерді беру болып табылады. Тәуекелді талдау процесін өзара байланысты және бірін-бірі толықтыратын екі сатыға бөлуге болады.

Талдаудың бірінші сатысы – тәуекелді сапалық талдау. Оның негізгі міндеті болып тәуекелдің ішкі және сыртқы себептерін анықтау, яғни тәуекел мүмкін болатын аймақты айқындау, содан кейін барлық тәуекелдерді анықтау табылады. Тәуекел аймағы деп шекарасында белгіленген тәуекел деңгейінің шекті мәндерінен аспайтын жоғалтулар болатын аймақты айтады.

Дата добавления: 2017-02-01