дәріс. Биогеографиялық аудандастырылудың практикалық маңызы

Мақсаты: Биогеографиялық аудандастырылудың практикалық маңызын анықтау

Жоспары:

12.1Биогеографиялық аудандастырудың табиғат ресурстарын тиімді пайдалану мен реттеудегі маңызы.

12.2 Оганизмдердің географиялық таралуын, топтануын оқып үйретудің маңызы

12.3 Биогеографиялық аудандастырудың табиғат ресурстарын тиімді пайдалану мен реттеудегі маңызы.

Тірек сөздер:биогеография, реликт,қорық,ландшафт.

Ең алғашқы құрлықтық флоралық жүйесін қуру тәжірибесін дат ботанигі Д.Скоу ұсынды. Ол 1823 жылы 25 патшалықты және оның жартысыны провинцияларға бөлді. Критерилердің бірі ретінде әртурлі рангтағы таксондардың эндемизм дәрежесі есептелді. Бұл критерий өзх мағынасын әні сақталған.Флоралық аудандастырудың дамуына А.Энглер /1924/ Л.Дильс /1918/, Р.Руд /1946/, А.И.толмачев /1974/ және т.б. үлкенг үлес қосқан. Біг болашаққа А.Л. Тахдаджян жасаған аудандастыру жүйесін ұстанамыз /1978/.

Оганизмдердің географиялық таралуын, топтануын оқып үйретудің маңызы

Құрлықтың тірі жамылғысының негізгі классификациялық тіршілігінің таралуын негізгі географиялық заңдылықтарды шешу үшін биогеографияда тұрақты континент орналастыру үшін қолданады. К.Трольдің атақты тұрақты континент кестесі әртүрлі еңділіктердекгі құрлық-мұхит аланының қарым-қатынасының сақтайды әне биік тау жоқ жерлерде құрлықтын өсімдік әлемінің дифференциясының көрсетеді. Кестеде фитосфераның бірінші реттегі зоналалығы жақсы көрінеді. Яғни биоклиматтық жағжайлардағы біршама үй айырмашылықтармен байланыты қүрлықтағы тірі жамылғының белдеуілігі. Солтүстік және Оңтүстік жарты шордағы тропикалық және тропиктік емес белдеулерге бөледі.К.Тролде еңдік бойынша градиентік өзгеруі және градиент бойынша континент – мұхиттың өзгеруі жақсы көрінеді.    

Қорыта келе, өсімдіктер және жануарлар әлемінің биіктік бойынша өзгереді жылу және ылғалмен қамтылуы және осы көрсеткіштердің тауға көтерілгендгі қатысуымен тығыз байланысты.

Сурет Рессейдегі қалын қарағайлы ормандардың таралуы /Сочава бойынша, 1956/ ауысу байқалады.

Сурет Рессейдегі қалын қарағайлы ормандардың таралуы /Сочава бойынша, 1956/ ауысу байқалады.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1Биогеографиялық аудандастырудың табиғат ресурстарын тиімді пайдалану мен реттеудегі маңызы.

2 Оганизмдердің географиялық таралуын, топтануын оқып үйретудің маңызы қандай?

Әдебиеттер:

1 Биогеография / под редакцией Г.М. Абдурахманова и др. – Москва: Академия, 2003. – 474 с.

2 Биогеография / под редакцией Г.М. Абдурахманова. – Москва: Академия, 2007. – 473 с. 3 Второв П.П. Биогеография: учебник для вузов. – Москва: Владос, 2001. – 303 с.

4 Второв П.П. Биогеография: учебное пособие для вузов. – Москва: Просвещение, 1978. – 270 с.

13-дәріс. Қазақстанның өсімдіктер әлемі

Жоспары

13.1 Орманды дала. Дала.

13.2 Шөл және жартылай шөлейт аймағы.

13.3 Қазақстандағы өсімдіктер биогеографиясын аудандастыру мәселелері.

Тірек сөздер:биогеография, популяция,ареал, экотоп, фация.

Орманды дала. Дала.Қазақстан жеріне орманды дала зонасының тек оңтүстік шеткі жақтары сүйірленіп кіреді. Оңың аймағына батыс Сібір жазығы мен Жалпы Сырт кіреді, Жалпы көлемі 1млн.га 0,4 % ҚР территориясын алып жатыр. Бұл аймақта 6 мыннын астам көлдер таралған. Климаты қоныржай. Орташа жауын шашын 300-350 мм жаздық айларда. Жазы қоныржй ыстық, шілденің орташа температурасы +18 ^о + 20 ^оС. Қысы суық ауаның температурасы –51^о - 53^о . Қантардың орташа температурасы –17^о –19^о  С. Ертіс, Еділ, Тобыл  бұл аймақты кесіп өтеді. Өсімдік әлемі дәнді дақылдардан және де әр түрлі шөптен тұрады. Мұнда өсетіні: Қызғылт сабақты боз, шоқ түпті бетеге, бұралған жер бидайық. Шоқ шоқ болып кеткен қайынды, көктеректі ормандар арасында буталар кездеседі.

       Қазақстан жеріне дала зонасы Батыс Сібір жазығының оңтүстік шеті, Торғай үстіртінің солтүстігі, Мұғалжар тауы бүтіндей дерлік, Жалпы Сырт сілімдері, каспий маңы ойпатының солтүстік шеті. Климаты қоныржай. Орташа жауын шашын 220-310 мм жаздық айларда. Жазы қоныржй ыстық, шілденің орташа температурасы +18 ^о + 23 ^оС. Қысы суық ауаның температурасы –45^о. Қантардың орташа температурасы –16^о –18^о  С. Ертіс, Еділ, Торғай, Нура, Іргіз был  бұл аймақты кесіп өтеді. Бұл аймақта 3 мыннын астам көлдер таралған. Өсімдік әлемі дәнді дақылдардан және де шөлейт өсімдіктерден тұрады. Мұнда өсетіні: боз,бетеге, атқонақ, еркек шөп, кермек, қанбақ басым өседі.

Шөл және жартылай шөлейт аймағы.

Қазақстаның шөлейт жерлері дала мен шөл зоналары аралығында орналасқан, Жайық жағасынан Алтай тауларына дейін 2900 км-ге созылған. Ол ҚР барлық территориясының 14 % алып жатыр.Шөлейттің климаты құрғақ, тым континенті. Орташа жауын шашын 180-250 мм жаздық айларда. Жазы ыстық, шілденің орташа температурасы +22 ^о + 24 ^оС. Қысы суық ауаның температурасы –50^о. Қантардың орташа температурасы –15^о –17^о  С. Жем, Ойыл, Торғай,Сарысу  бұл аймақты кесіп өтеді. Өсімдік әлемі шөлейт өсімдіктерден тұрады. Мұнда өсетіні:изен,ебелек, теріскен,көкпек басым өседі.

Қазақстандағы өсімдіктер биогеографиясын аудандастыру мәселелері.

Аудандастыру ол-құрлықтың бөліктері өзара бағынышты шекара бірліктері. Флоралық аудандастыру бағынышты аудандардың иерархиялық жүйесін көрсетеді.Флоралық аудандастыруды жүргізу бөлік таксондардың жүйелігі мен географиясын зерттеу де болып тұрады. Және де бұл өсімдіктер әлемінің жүйелік құрамының кеңістік дифференциясының заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік бенреді.

Қорыта келе, өсімдіктер биогеографиялық аудандастыру Қазақстан флоралық қорғаудың ғылыми негізгі болып табылыды. Генетикалық ресурстарды қорғаудың жалпы стратегиясы өңдеуде негізінен эндемик таксондары көп аудандарға көңіл бөлінеді.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1.Орманды дала. Дала зонасы

2. Шөл және жартылай шөлейт аймағы.

3. Қазақстандағы өсімдіктер биогеографиясын аудандастыру мәселелері.

Әдебиеттер:

1 Биогеография / под редакцией Г.М. Абдурахманова и др. – Москва: Академия, 2003. – 474 с.

2 Биогеография / под редакцией Г.М. Абдурахманова. – Москва: Академия, 2007. – 473 с. 3 Второв П.П. Биогеография: учебник для вузов. – Москва: Владос, 2001. – 303 с.

4 Второв П.П. Биогеография: учебное пособие для вузов. – Москва: Просвещение, 1978. – 270 с.

Дата добавления: 2023-11-19