Кіріспе 2 страница

Қалалардың басқа факторлармен жылумен қамтамасыз етуі облыспен салыстырғанда қаладағы температураны 1-2 ^оС жоғарылатады, бірақ оның қаупі жоқ.

2 Қоршаған ортаның энергетикалық ластануы

Өнеркәсіптік кәсіпорындар, энергетикалық объектілер, байланыс және көлік аудандардың, қалалық ортаның, үйдердің және табиғат аймағының негізгі энергетикалық ластануының көзі болып табылады.

Энергетикалық ластануларға вибрациялық және акустикалық әсерлер, электромагниттік өріс пен сәулелену, радионуклидтер мен иондандыратын сәулелену әсерлері жатады.

Технологиялық қондырғылар, рельстік көліктер, құрылыс машиналары мен автокөліктер вибрация көзі болып табылады және грунт бойынша таралады. Вибрацияның әсері зонасы ұзақтығы олардың грунттағы өшуінің 1 Дб/м болатын мөлшерімен анықталады.

Шу көліктік құралдармен, өнеркәсіптік қондырғылармен, санитарлы-техникалық құрылғылармен жұмысы барысында пада болады. Қалалық магистральдар мен оларға жақын аймақтарда дыбыс деңгейі 70...80дБА болады.

Әртүрлі жиілікті электромагниттіұк өрістердің негізгі көзі болып радиотехникалық объектілер, телевизионды радиожелілі станциялар, термиялық цехтер мен аумақтар болып табылады. Өнеркәсіптегі жиілікті электромагниттік өрістер әсері өнеркәсіптік кәсіпорындарда қолданылатын жоғары вольтты электр беру сызықтарына, магниттік өрістердің тұрақты көздеріне байланысты болады. Радиожиілікті электромагниттік өрістердің дәрежесінің жоғарлау аймағы 100...150 м-ге дейінгі радиусы болады.

3 Табиғат пен адамға зиянды шығындылардың әсері

Биосфераға атмосфераның төменгі қабаты және су мен жер бетінің жоғарғы қабаты жатады.

Атмосфераға тек ЖЭС шығарындылары ғана емес, сонымен қатар басқа да өндірістік кәсіпорындардың, моторланған көлік және адам іс-әрекетінен пайда болатын басқа да зиянды шығарындылар түседі. Бұл шығарындыларды антропогендік деп атайды, одан басқа табиғи шығарындылар да болады.

Атмосфераға түсетін табиғи және антропогендік компонентердің масштабы шамалас. Дегенмен, өнеркәсiп халықтың көп шоғырланған аудандарында атмосфераға ауаны ластайтын заттарды шығарады. Өндірістік ластану жердің бірлік ауданында табиғи ластанумен салыстырғанда көп болады.

Компонент	Табиғи, т/ жыл	Индустриялық, т/ жыл
Көміртек екі тотығыСО2	7∙10^10	1,5∙10^10
Көміртек тотығыСО	-	2∙10^8
Күкіртті газSO2	1,42∙10^8	1,09∙10^8
NOх	1,4∙10^9	6,5∙10^8
Шаң	(0,77ч1,2) ∙10^9	(0,1ч0,2) ∙10^9

Бұл 78,03 % азот, 20,99 % оттегі, 0,04 % көмiрқышқылының қос тотығы және 1% инертті газдар. Атмосфералық ауада әр түрлi ластағыштардың жоғары дәрежеде болуы оттегі құрамын төмендетумен бүкіл тірі ағзаға кері әсерін тигізеді. Атмосфераның ластануының кері әсерi адамдар және жануарлар денсаулығының нашарлауымен, ауылшаруашылығының өнімділігінің төмендеуімен байқалады. Зиянды заттардың әсеріне орманды қоныстар да ұшырайды. Атмосфераның ластануы құрылыс конструкцияларының коррозиялық процестеріне, ғимараттар мен құрылғылардың бұзылуына әсер етеді.

1.1 кесте - Атмосфераның ластануына әр түрлi салалардағы кәсiпорындардың рөлі

Кәсіпорын	Атмосфераға зиянды заттардың түсуі, %
ЖЭС жәнеқазандықтар
Қараметаллургия
Мұнай өндірісі
Автокөлік	12,5
Түсті металлургия
Өндірістікқұрылыс материалдары
Көмір өнеркәсібі	2,5
Химия өнеркәсібі	1,3
Басөалар (с/х қондырғылар, жылытқыш агрегаттар, кептіргіш қондырғылар)	8,7
Барлығы

1.1 кестеден көрініп тұрғандай, атмосфераның ластануының негізігі бөлігін органикалық отынның базасында жұмыс жасайтын технологиялық процестер және өндірістің жалпы шығарындыларының 3/4 бөлігін құрайды.

Шығарындылардың әсерінің екі негізгі түрлдері бар: локальды және глобальды (жалпы).

Локальды әсер қоршаған ортаға және адамға диаметрі 20-50км болатын ауданға таралады (биік түтін құбыр кезінде).

Глобальды - берілген ЖЭС және одан кез-келген қашықтықта орналасқан кәсіпорынның әсері биосфераға таралады.

4 Зиянды газ тәріздес қоспалардан жану өнімдерінің тазартуы

Тазарту әдiстерi активті және пассивті болып бөлінеді.

Активті – техникалық шешімдерді қолдану арқылы (күлтұтқыштар, су тазартуының технологияларын қондыру және т.б). Пассивтіге биік түтiндік құбырлар арқылы түтіндік газдардың ыдырауы жатады.

5 Зиянды заттардың жалпы жойылуы

Ауаның атмосферасын ластайтын КЭС-тің газдың түтіндерінен шығатын зиянды заттар түтін, күкірт және азот болып табылады.

2.1- кестеде КЭС-тегі зиян заттардың жалпы мәні келтірілген. Мұнда КЭС ауаны ластайтын шектеулі зиянды заттардың кестесі берілген. 2.2-кесте бірінші блоктың есебі көрсетілген.

2.1 кесте- зиянды заттардың жалпы жойылуы

№ п.п	Электростанция-лардың атауы	г/сек SO2NOХ	т/тәулігіне SO2, NО, күл	т/айына SO2, NО, күл
	КЭС	Жазғы мерзім 133,63	11155,83	34646,64
	КЭС	Қысқы мерзім 15289,94	1320,94	39630,43

Жылу электростанциялары дүние жүзінде 1/3 аса жанармай алса, бұл атмосфераға ғана емес сондай-ақ биосфераға да толықтай кесірін тигізеді. Электростанцияның қоршаған ортамен байланысы зиянды газды түтіннің атмосфераға таралуынан байқалады. Олардың құрамында зиянды компаненттер, ластағн судың буы тағыда басқа ластағыштар бар.

Атмосферны ангидридадан сақтау үшін жылу электрстанциаларында қазіргі уақытта биіктігі 180, 250, 420м түтіндік трубаларымен қамтамасыз ету қарастырылып жатыр.

Күкіртті ангидридаларды тоқттудың бір шарасы ол жанған жанар майды күкіртсіздендіру болыцп табылады. Бірақта тазартудың бұл шарасы әліде жеткіліксіз жұмыс істеуде.

Тығыз жанармайды жандыру кезінде көміртек және сутегі қышқылдарымен қоса атмасфераға жандырылған жанармайдың бөлшектерінен ұшқыш күлдер, күкірт және қатты бөлшектер,ванадия қосылғыштры, натрий тұздары және де тазартылу кезінде бу гинераторында пайда болған қалдықтар, бөлініп шығарылады. Бұл қалдықтардың көпшілігі ұлы заттарға жатады. Бұл қалдықтар адам өмірімен табиғатқа аз концетрацияда болса да зиянын тигізеді.Біздің еліміздегі жылуэлектростанциясынан көптегег қалалар құрастырма жылу жіне электр қуаты алуда.

Өнімді құрамалау электр қуаты жылу жанармай шығынын қысқартып жандыру шарасын толықтырады. Атмосферадағы көптеген пештерден шығатын газды түтіннен атмасфераның қабатын қорғаштайды.Сонымен бірге ЭЖЖ жанармайдың көлемін артырады. Сондықтан зиянды концентрациясын азайту шараларын қолдану керек болып отыр. Қоршаған ортаны қорғау үшін оларды кірлету ретіне қарай орналастыру.Өнеркәсіптік кәсіпорындарды үлкен қалалардан аз қоныстанған және жерді аз қолданатын районға көшіру, КЭС, ЭЖЖ –ті типографиялық аймағы мен желдің соғуына байланысты орналастыру; Құру жобасын экологтиялық шартты бойынша, адаммен өсімдікке зиянын тигізбейтін жерге құру керек. Өндірісте нормативтеріне бақылау жүргізу.

Атмосфераны кірлететін заттарды бақылау нормативтерін сақтап, олардың қай жерден шығарылатын қарастырып, әр лақтырылған заттын зияндылығын көлемін зерттеп олардң нәтижесін нормтив бойынша салыстыру.Ұйымның электрстанция есеп ережесі бойынша, зиянды заттарың лақтырылуымен түтін шығатын трубалар, лақтыруларға есеп беру және оларға баяндама жасау, бақылау станцияларымен жан-жақты кірістірілген кәсіпорындар жүктеледі.

Заттарды бақылау үшін нормативтік жобалық сызбасы қарастырылады. Бұл жобада бақыланатын заттар, методикасы және бақылаудың тиісті жүргізілуі, сынауды алынатын жері көрсетіледі. Лақтыруларды бақылау тоқтамсыз, әр ай сайын, оған қоса бір айдағы максималдық лақтырылуы бақыланады. Азот пен күкірт қышқылын максималдық және валдың лақтырулары әдейі арналған құрылғылармен өлшеніп, түтінді газдардың құрамында осы заттардың қаншасы бар екенін анықтайды.

Валадия қышқылының есептік валдық лақтырулары жолмен, түрімен және қышқылдалға жомармайдық сонымен анықталады.

Түтінді газдарды тексеру үшін, лақтырудан түтін сорғышпен алынады – кателдің максималдық немесе минималдық жақындығына байланысты өлшенеді. Түтінді газдардың құрамындағы оттегінің концентрациясын анықтау үшін ауаның коэффиценттің кету жолына байланысты газдың шығынын жасанды жолмен есептейді.

ОЙД – 90 белгілегендей «ЭЖЖ, ЖЭС-те қазіргі уақытта түтіндік турбалардан таму алынатын орын жоқ. Бірақта барлық катлоагрегаттардан шығатын құрылғылармен қамтамасыз етідген. Ластайтын заттардың көлемі, әр қазан агрегаттардан есептелініп, зерттеліп, анықталады». Әр лақтырулы электро станцияға толықтай қосылған турба арқылы жеке кателден анықталады. Бір айда лақтыруларды есептейтін былай келесі көрсетулерде берілген:

- Жанармай шығыны – ПТО бойынша;

- Күлділігі, күкірттілігі, жанармайдың химиялық зертханадағы каллориясы;

- Жарты ай ішіндегі кателдердің пайдалануы мен басқа да «Техэнерго» жұмысының көрсеткіші;

- Бір ай ішіндегі максималдық лақтырулардың көрсеткіші, түтіндік турбаға қосылған кателдердің тәулік ішінде ең көп ластайтын жанармай қалдықтары. Басқа көрсеткіштер – тәулік ішінде қанша максималдық жанармай жұмсалғанына қарай анықталады.

Электростанция атмосфераға қанша ластаушы заттар шығарылатын есептеп, қадағалайтын арнайы формада журнал жүргізіледі.

Бақылау сұрақтары:

1 Қоршаған орта ластануының негізгі факторларын ата.

2 Қоршаған ортаның ластануына не жатады?

3 Қоршаған ортаны қорғаудың активті және пассивті әректеті деп?

4 Газ қалдықтарын зарарсыздандыру дегенді қалай түсінесіз?

5 Газ қалдықтарын тазалаудың негізгі түрлерін ата.

Дәріс 3 – Қазақстан Республикасының экологиялық заң шығарушы базасы – 1 сағ

Жоспар:

1. Қазақстандағы экологиялық жағдай

2. Қазақстан Республикасының экологиялық саясаты

2.1 Заңнамалық негіздері

4. Табиғатты қорғау заңнамасын бұзғаны үшін жауапкершілік

Бақылау сұрақтары

1 Қазақстандағы экологиялық жағдай

Қазақстан Еуразияның ортасында орналасқан. Оның территориясының ауданы 2,72 млн. км² дейін жетеді, халық саны 2012 жылы 16,8 млн. адамды құрады. Ел үшін нәзік табиғи орта тән. Территориясының негізгі бөлігінің жазықтығы мен солтүстіктен оңтүстікке ұзақтығы ендік-аймақтық ландшафтар – орманендала, ендала, жартылайшөлдер, шөлдердің болуын, таулардың бары – биіктік-белдік ландшафтардың – құрғақ субтропиктен жоғарытаулы тундралардан мұздықтардың болуының негіздемесі. Брегей су объектілері де кездеседі – ішкіконтиненталь өзендер мен көлдер, мысалы Каспий, Арал, Балқаш, Зайсан, Алакөл.

Қазақстанның тұрақты дамуына бөгет жасайтын кілтті экологиялық мәселенің бірі тұщы судың жеткіліксіздігі. Сумен қамтамасыз ету бойынша Қазақстан тұрғындардың санына байланысты ТМД елдері арасында соңғы орында. Сулылығы бойынша орташа жылдың өзінде республиканың жерүсті сулары ресурстары жылына 100,5 км³ құрайды. Олардың тек 56 км³ ғана Қазақстан территориясында қалыптасады. Сулылығы бойынша орташа жылда су ресурстарының жеткіліксіздігі 6,6 км³ құрайды. Көрші мемлекеттердің суалымы біздің республикамыздың шекаралық өзендер бассейндерінде дағдарыс жағдайларын тудырады. Сонымен қатар, ел ішіндегі су ресурстарын суландыруға және өндірісте ұтымсыз қолдану оның жүдеуіне әкеледі және басқару оптимизациясын қажет етеді.

Каспий маңында төтенше жағдай қалыптасып келеді, себебі мұнайгаз кешені объектілерінің суға кетуінен теңіз суларының ластануы, нәтижесінде кәсіпшілік балықтар, итбалық, суда жүзетін құстар санының азаюына әкеледі.

Республикамыздың тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуына жер ресурстарының жүдеуі мен климаттың өзгеруіне байланысты жүріп жатқан шөлдену үрдістері бөгет жасайды.

Жалпы алғанда, шөлденуге ұшыраған алаң территориясының 60 % құрайды. Барлық бақташылық жерлердің алтыншы бөлігі (30 млн. га жуық) дефляция мен эрозияға ұшыраған, үшінші бөлігі нашар күйде.

Өндіріс пен энергетика әрекеті нәтижесінде Қазақстанда, топырағы мен өсімдіктерінде улы заттардың құрамы жоғары техногенді биохимиялық қалалар пайда болып келеді.

Павлодар облысының орталық бөлігінде қоршаған ортаның негізгі ластаушылары болып саналатын Павлодар-Екібастұз территориалды-өндірістік кешен қалыптасты, оның ядросын жылулық электрстанциялар каскадтары (республиканың орнатылған қуатының 60 %), көмір разрездері, алюминий, ферроқорытпа, мұнайөндіру зауыттары құрайды.

Павлодар облысының ауа бассейнін ластаушы негізгі кәсіпорындар: “Павлодарэнерго” АҚ (ЖЭО-2,3), “Алюминий Казахстана” АҚ, “Павлодар мұнайхимия зауыты” ЖАҚ, “AES Экибастуз” ЖШС, “Станция Экибастузская ГРЭС-2” ЖШҚ, Ақсу ферроқорытпа зауыты, “Евроазиатская энергетическая корпорация” АҚ, “Северный”, “Восточный”, “Богатырь” разрездері.

Соңғы кездері қаланың ауа бассейнінің ластануында автокөлік үлкен орын алып келеді. Павлодар облысы бойынша 2004 жылы автокөліктерден жылдық тастаулар 33,2 мың тонна (2003ж. – 31 мың тонна) құрады. Тастаулар құрамы: көміртегі оксиді – 23572 т, көміртегілісутек – 3984 т, азот қышқылдары – 4316 т, күкірт диоксиді – 996 т, альдегидтер – 332 т, күйе – 132,8 т, бенз(а)пирен – 0,008 т.

Қала маңында қар жабынының ауыр ластану ореалы алаңы:

Павлодар- 10840 км²;

Экибастуз- 21400 км²;

Москва- 177900 км²;

Шымкент- 1500 км².

2000 жылы экологиялық органдардың мәліметтері бойынша ластаушы заттар тасталуының 56875 көздері тіркелді, олардың 39872 ұйымдасқан және 1/3 бөлігі ғана тазартушы құрылғылармен жабдықталған. Өндірістік салалардың ішінен ауаның негізгі ластаушылары жылулық электрстанциялары, қара және түсті металлургия, сонымен қатар мұнайөндіру болып табылады. Орташа ЖЭО атмосфераға 5 т/с күкіртті ангидрид пен 16 – 17 т/с күл тастайды. Осылайша: «Алюминий Казахстана» АҚ негізгі ластаушы заттар: алюминий тотығы тозаңы, күкіртті ангидрид, азот қышқылы. Жинағында бұл 15866 т/жыл құрайды. ЖЭО-2: күл, күкіртті ангидрид, азот қышқылдары – 63657,079 т/жыл. ЖЭО-3: күл, күкіртті ангидрид, азот қышқылдары – 34019,372 т/жыл. «Богатырь» ЖШС көмір разрездері: күл, күкіртті ангидрид, азот қышқылдары – 13640,162 т/жыл.

Облыстың негізгі су магистралі Ертіс өзені, ол ішетін, шаруашылық және өндірістік сумен қамтамасыз етудің негізгі көзі болып табылады. Оның ұзақтығы облыс шегінде 720 км құрайды.

Ертіс ағымын Бұқтарма су қоймасымен реттеуден кейін, халық шаруашылығының барлық салаларын қамтамасыз етумен байланысты бассейндегі су шаруашылығы жағдайы күрт төмендеді. Жағдай көрші елдер – Ресей мен Қытайдың қарқынды қолдануымен ушыға түсті. Бұл жағдайда өзеннің потенциалын сақтау мен солтүстік-шығыс Қазақстанн аймағының алқабын сақтауды ескерумен су ресурстарын кешенді пайдалану бойынша мемлекетаралық бассейнді келісімді жасау маңызды орында.

Облыс территориясында 398 өзен, жалпы алаңы 1 кв. км, олардың 74 тұщы, қалғаны асқын минерализациясымен.

Өзендердің негізгі ластаушылары жақын маңда орналасқан тұрғын мекендер мен өндірістік кәсіпорындар. Су сапасының нашарлауына әсер ететін өзге фактор суалу алаңында орналасқан егін жерлерді судың алып кетуі. Адамның шаруашылық әрекетінің нәтижесі қайтусыз алынған су көлемдерін, органикалық заттар мен тұрғын қоқысты ластау нәтижесінде су сапасының нашарлауы, балдырдың қарқынды дамуы жүзеге асып, қарқынды ұйықтану мен өзендердің ұсақтауына әкелді.

Облыс шегіндегі су сақтау аймағы Ертіс өзенінің жайылмасы болып табылады. Ертіс өзенінің жайылмасы – республикалық мәндегі тапсырыс. ҚР 2001 жылғы 27 маусымындағы №877 Жарғысымен пайда болды. Тапсырыс алаңы 377,133 га.

Қазіргі кезде технико-экономикалық негіздеме жасалды және бекітілді, бірақ аса маңызды қорғалатын территория туралы Ереже жоқ, осыған байланысты, тапсырыс қорғаусыз болып қалды.

Облыстың тазартушы қондырғылары

“ Павлодар-Водоканал” ЖШС.Павлодар қалалық тазартушы қондырғылары (ҚТҚ) кешенінің жобалық қуаты – 200 мың м³/тәулігіне, орташа нақты жүктеме 98 - 110 мың м³/тәулік құрайды. Кешеннің құрамына механикалық және жасанды-биологиялық тазарту қондырғылары кіреді: қабылдау камерасы, 3 тор, 8 топырақаулаушы, бастапқы радиаль тұндырғы - 8 дана, аэротен - 3 дана, қосымша горизонталь тұндырғылар - 18 дана және контактілі резервуарлар - 2 дана. Тазартылған ағындардың тасталуы Ертіс өзеніне жасалады.

Негізгі ластаушы заттар бойынша тиімді тазарту:

- ұшпалы заттар – 94,7 %;

- БПК толық - 91,7 %;

- Мұнай өнімдері – 95,1 %;

- Аммонийлі азот - 93 %.

«Горводоканал» ААҚ Ақсу қ.Жобалық қуаты – 38 мың м³/тәулік, орташа алғанда нақты жүктеме 10 мың м³/тәулік құрайды. Механикалық тазарту қондырғылары құрамына кіретіндері: қабылдау камерасы, 2 тор, 4 топырақаулағыш, алғашқы радиал тұндырғы - 4 дана, реттеу ыдыстары – 2 дана. Тазартылған ағынды сулар тасталуы Ұзынбұлаққа жасалады.

Негізгі ластаушы заттар бойынша тиімді тазарту:

- ұшпалы заттар – 57 %;

- БПК толық – 52,5 %;

- Мұнай өнімдері – 54 %;

- Аммонийлі азот – 8-10,5 %.

“ Экибастуз ” МКК.Екібастұз қ. Қалалық тазартушы қондырғылар кешенінің жобалық қуаты – 58 мың м³/тәулік, орташа алғанда нақты жүктеме 24-25 мың м³/тәулік құрайды. Кешеннің құрамына механикалық және жасанды-биологиялық тазарту қондырғылары кіреді: қабылдау камерасы, 3 тор, 3 топырақаулаушы, бастапқы радиал тұндырғы - 4 дана, аэротен - 2 дана, қосымша горизонталь тұндырғылар - 18 дана және контактілі резервуарлар - 4 дана.

Негізгі ластаушы заттар бойынша тиімді тазарту:

- ұшпалы заттар – 89,6 %;

- БПК толық – 78,1 %;

- Мұнай өнімдері – 95,4 %;

- Аммонийлі азот – 96,1 %.

Жоғарыда аталған экологиялық мәселелерді шешу үшін табиғатты қорғау әрекетінде институционалды түрлендіру жүргізу, оның қаржыландыруын оптималдау, заңнаманы, мониторингі мен есептеу жүйесін жетілдіру, экологиялық міндеттерді шешуге ғалымдарды, ҮЕҰ мен қоғамды шақыру, экологиялық білім беру мен тәрбиелеу жүйесін қалыптастыру.

2 Қазақстан Республикасының экологиялық саясаты

2.1 Заңнамалық негіздері

Экологиялық саясат– мемлекет пен қоғамның нақты экологиялық мақсаты мен міндеттерін орындауға бағытталған шаралардың анықталған құқықтық статусы бар ресми құжат түрінде ресімделген өзара байланысты жүйесі. «Қоршаған ортаны қорғау туралы» Заң 1991 жылы КазССР шықты. 1994 жылы – реформаларды тереңдету мен экономикалық дағдарыстан шығу бойынша үкімет әрекет ету бағдарламасы шықты.

1996 жылдың 30 сәуірінде ҚР қауіпсіздік кеңесі ҚРэкологиялық қауіпсіздігі концепциясын қабылдады – ішкі және сыртқы экологиялық саясат, құқықтық және экологиялық механизмдер қалыптасатын, сонымен қатар жайлы орта мен тұрақты экономикалық даму қамтамасыз етілетін әрекеттердің басымдылық пен қағидалар жүйесі. Заңнамалық жағынан бұл «ҚР халықтық қауіпсіздігі» Заңымен бекітіледі 1998ж: 21 бап «экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету».

Мемлекеттік органдар, мекемелер, лауазымды тұлғалар мен қарапайым азаматтардың міндеттері:

1) қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарын ұтымды пайдалану мен қорғау;

2) қазақстанға экологиялық қауіпті технологиялар, заттар мен материалдардың бақылаусыз енгізуді болдырмау;

3) ел территориясындағы радиоактив химиялық ластану, бактериологиялық ластануды болдырмау;

4) экологиялық қауіпті және жетілмеген технологияларды қолдану масштабтарын кеміту;

5) шаруашылық және өзге әрекеттің жағымсыз экологиялық зардаптарын жою.

2003 жылдың 3 желтоқсанында ҚР №1241 жарлығымен ҚР 2004-2015 жж. арналған экологиялық қауіпсіздік концепциясыбекітілді.

1 кезең 2004-2007 жж. 2005-2007 жылдарға қоршаған ортаны қорғау бағдарламаларын жүзеге асыру, ҚО қорғау, экологиялық сақтандыру, өндіру мен тұтыну қалдықтары, экологиялық аудит сұрақтарын реттейтін заңнамалық актілерді жасау, табиғат ресурстарының мониторингі жүйесі жасалады, 2004-2010 жылдарға ТЖ алдын-алу мен жоюдың мемлекеттік жүйесі дамуының бағдарламасын жүзеге асыру, ҚР буландыру газдарының қалдықтарын кеміту бойынша 2015 жылға дейінгі бағдарламасы, суды сақтау, тарихи ластауларды жою бойынша бағдарламасының жүзеге асырылуы жоспарлануда.

Дата добавления: 2014-11-07