Кіріспе 3 страница

Дәріс

Тақырыбы: Көру қызметі.

Көз диаспарантты рецептер, ол бізге қоршаған орта туралы толық мәлімет береді (заттың түсі, пішіні және т.б.) Көру қызыметінің негізгі көздің жарықсезгіштігі тор қабықпен жарықты қабылдауда 2 бөлімді ажыратады – орталық бөлімі сары дақ онда құтышалар бар және шеткі бөлімі онда таяқшалар шоғырланған. Таяқшалар мен құтышалар өткізу жолдары мен көру орталықтары 2 және көру аппараттары (күндізгі және түнгі) Олардың арасында анатомиялық және функциональді байланыс бар. Оның дәлелдемесі күндізгі көрудің біртіндеп түнгіге өтуі. Көру анализаторлары 5 көру қызметін жүзеге асырады.

1. жарықты сезу

2. шеткі, түнгі көру

3. орталық немесе күндізгі көру

4. түсті көру

5. бинокулярлы көру

Жарықты сезу – көру ағзасының филогенезінің қарапайым қызметі. Таяқшамен жарыққы өте сезімтал, төменгі жарық энергиясымен қазады (ымырта, қараңқыда) Ымыртты көру 0,1 -0,3 ЛКжарықта жүзеге асырылады төмен көру өткірлігімен сипатталады және ахоматикалық түнгі көру – жарықты сезу. Түнгі көру мен ымырты көру адамдарда шеткі көрумен қамтамасыз етіледі, және ол кеңестікте қозғалуға мүмкіндік береді.

Шеткі көру 4 негізгі тәсілдермен анықталады:

- периметрия – көру аймағын зерттеу. Көру аймағы қозғалыссыз көзбен қабылдайтын кеңестік. Бұл тәсілмен көру аймағының шекарасы және оның ішіндегі ақаулар анықталады.

- Кампиметрия – көру аймағының орталық бөлімін зерттеу, ол соқыр дақтың мөлшерін, аталған тор қабықтың бөлімінде ақауларды анықтайды.

- Бақылау тәсілі барлық мамандар мен қолданылады.Дәрігерлердің көру аймағымен болжама науқастың көру аймағымен салыстыру.

- Адаптометрия – түнгі және ымыртты көруді бағалау үшін қараңғы және жарыққа сезімталдығын анықтау.

- Шеткі көрудің өзгерістері:Көру аймағының таралуы концентерлі күйде тіпті түтін тәрізді таралады немесе шектелген таралу. Аталған өзгерістер тор қабықпен көру нервісінің органикалық өзгерістерінде кездеседі. (тор қабықтың қабыныуы

- Дистродиясы, невриттер, көру нервісінің семуі.)

- Скотомалар – көру аймағының ошақтық таралуы. Тор қабық пен көру нервісінің органикалық өзгерістерінде (қабыну, дистродия) Скотоманың келесі түрлерін ажыратады; оң науқас өзі дақ ретінде көреді, теріс (зерттеу арасында анықталады) абсалютты (объект көру аймағынан толық жойылады) салыстырмалы (оъект түрінде, бірақ анық емес); орналасуы бойынша скрбома: орталық ортаға жақын, шеткі, секторлальды.

Физиологиялық сотома –соқыр дақ (абсалюті теріс скатома, КНД кеңестіктегі проекциясына сай) және ангиоскотомалар Соқыр дақтың шекарасының ұлғаюы кейбір аурулардың глаукоманың,КНД сүйелденуінің гипертонияауруының және т.б. ерте белгісі.

Гемианопиясы – көру аймағының түсіп қалуы. Көру жолдарының хиазмалық және ретрохиазмалық бөлімінің зақымдануына кездесіуі. Оның келесі түрлерін ажыратады.

Гемонизімді – екі көзді көру аймағының самай немесе танау жағы түсіп қалады. Зақымдау ошағы хиазмада орналасады. (мысалы хиазма ісігі битемпоральды гелшанапция) немесе хиазманың қилыспаған талшықтары зақымдалса (мысалы ішкі ұйқы артериясының аневризмасында немесе 2 жақты оның склерозында бинзальды гемианопсия) Яғни шеткі көруді зерттеу жалпы ауруларда топикалық диагноз қоюға лирмніндік береді. Ымыртты көрудің патологиялық жағдайы – гелиропатия (тауық соқырлық) немесе түнгі соқырлық. Ол функциональды (гиповитаминоз А) және симтоматикалық фотарецептуралар көру нервісінің, тор қабықтың хорамалардың органикалық ауруларында болып бөлінеді. Күндізгі көру құтышалармен жағаны жарық қарқында (30 жылдан жоғары) қамтамасыз етіледі. Оны орталық көру деп те атайды.Құтышалар тор қабықтың орталық шұнқырында шоғырланған жоғары көру өткірлігімен сипатталады түстерді және заттардың формасын жақсы ажыратады объектілерді айқындауға мүмкіндік береді. 300 жыл бұрын Гук (1974) екі жарық нүкте және көрінетін ең кіші бұрын 1 минутқа тең. Ол тор қабықта = 0,004 мм тең немесе 4 микрон, яғни бір құтышаның диаметрі. Екі құтыша қазу жағдайында болу үшін арасындағы 1 құтыша тыныштықта болады. Екі қатар орналасқан құтышалар қозса бейнелер және көрінбейді. Сондықтан орталық көру өткірлігімен өлшенеді көру өткірлігі бір – бірімен минималды қашықтықта орналасқан нүктелерді 1 минутқа тең бұрыш астында қабылдау қабілеті. Бұндай көру өткірлігі =1,0 тең және ол қалыпты. Одан төмен көру өткірлігі 1,0 дің ондық, жүздік, мыңдық бөлімі.Көру өткірлігін анықтау кестелері бар. Ересектерде Сивцев, балаларда Орлов кестесі қолданылады.

VIS= __d_ d -1 ші қатарды көретін қашықтық, Д – 1 қатарды қалыпты көз көретін қашықтық. Яғни 50 метр. Мысалы: 3 метрден 1 ші қатарды көрсе, көру өткірлігі =0,06 тең

Егер көру өткірлігі 0,01 ден төмен болса, көзден қандай қашықтықта саусақ санайтыны анықталады: VIS= беттен 10 есе.

Егер затты көру қабілеті болмаса, жарықсезгіштікті көзге түсірілген жарықтың бағытын анықтайды. 1___ PL certae – дұрыс жарық сезгіштік; 1___ PL incetae дұрыс емес жарық сезгіштік Егер науқас жарық көрмесе VIS= 0 Бұл кестелерде 12 қатар оптотиптер орналасқан. Барлық белгілер 5 метрден 5 мин тең бұрыш астында көрінеді, ал айқындығы қаралығы және ашықтығы, ақшылдығы 1 мин тең бұрыш астында көрінеді. Балаларға арналған Орлова кестесінде әріптердің орнына суреттер келтірілген. Көру өткірлігі 5 метрден 1 қатарды оқыса VIS= 0,1, ал 10 шы қатарды оқыса =1,0 Кесте бойынша көру өткірлігі 0,1 мен 2,0 аралығында анықталады. Егер көру өткірлігі 0,1 ден төмен болса қандай қашықтықтан 1 қатарда көретіндігі анықталады. Ол үшін Снеллен формуласы көру өткірлігін анықтаудың объективті тәсілі де бар. Ол аппаратпен жүргізіледі. Қозғалыстағы объектіге қарағанда оптокинетикалық нистагмге негізделген.

Түсті сезу – түстерді ажырату қабілеті. Кеңінен тараған Ломоносов, Юнг, Гельмгольцтің 3 компонентті түсті көру теориясы. Табиғатта 3 түсті сезу компанент бар Олар түрлі ұзындықтағы толқындармен қоздырылады. Көп дәрежеде ұзын (қызыл), орташа (жасыл), қысқа (көк) толқындар. Барлық үш құрам біркелкі қыздырылса ақтүс сеземіз, ал қыздыру болмаса – қара түсті сеземіз. Түсті көруді құтышалар қамтамасыз етеді. Әрбір құтыша ми қыртысында көру аймағында жеке өкілге ие.Түсті көру Рабкиннің полихроматикалық кестесімен анықталады кестеге үш түсті (қызыл, жасыл, көк) 3 қасиетімен ажыратуға принципті салынған. Олар реңі қоюлығы, ашықтығы (жарықтығы) Қалыпты адамның түсті қабылдауы бұзылмаса қалыпта үш хромаат.Түрлі патологиялық жағдайларда түсті көру бұзылады.

Протопия – қызыл түсті толық қабылдамау.

Дейтеранопия – жасыл түсті толық қабылдамау

Тританопия – көк түсті толық қабылдамау.

Түсті қабылдаудың әлсіреуі: протаномолия, дейтераномалия, тританомалия. Дихромазия – екі түсті ғана қабылдау, монохромазия – бір түсті ғана қабылдау. Іштен туа пайда болған өзгерістер жиі 2 жақты, жиі ерлерде көк және жасыл түстерге жүре пайда болған өзгерістер. Жүре пайда болған өзгерісетер тор қабық ауруларында, нерв ауруларында, онж ауруларында іштен туа пайда болған өзгерістерге қарағанда жүре пайда болғандар ауру барысында және емнің нәтижесінде өзгереді. Оған жататындар:

Эритропсия – айналаны қызыл түсте көру, катарактаны алғаннан кейін.

Цианопси я – айналаны көк түсте көру, себебі сол.

Ксантопсия айналаны сары түсте көру акрихин немесе никотин қышқылымен уланғанда.

Хлоропсия – айналаны көк түсте көру, хлормен уланғанда.

Түсті көрудің бұзылуын нақтылы анықтау үшін аномалоскопия тәсілі қолданылады, ол арнайы аппаратта анықталады.

Бинокулярлы көру – екі көзбен көру Екі көздің орталық шұнқырына түскен бейне ми қыртысының пара – пар бөлімдеріне тберіледі де екі көздегі бейнелер қосылады да бір бейне болып көрінеді.Ол келесі жайларға байланысы

1. Көз қимылдатқыш бұлшық еттердің қалыпты болуы және тепе – теңдігі

2. Тор қабықта анық бейненің болуы

3. Бейнелердің екі көзде пара –пар бөлімдеріне түсуі

4. Өткізудің жолдарының қалыпты болуы

Бейнекулярлық көру өткірлігі 0,3 тен төмен болмаса дамиды Бинокулярлы көрудің жоғары дәрежесі, терең кеңестікті, стероскопия, рельфті көру. Бинокулярлы көрудің бұзылу түрлері:

Монокулярлы – бір көзбен көру

Бір уақытта көру – екі көзбен кезек көру Бұларға көздің ауытқуларында қылилыққа әкеледі. Бинокулярлы көруді анықтау тәсілдері 4 нүктелі тест, поляроидты диплоскоп Болжама тәсілдері де бар. Соколов сынағы немесе «алақанда тесік», карандаш пен бізбен.

Бинокулярлық көрудің бұзылуын неғұрлым ерте кездесе 3-4 жастан соғұрлым емнің нәтижесі де жоғары. Көру қызметтері адам өмірінде мамандық таңдауда, еңбек және әскери экспертиза да маңызды.

Көз диаспарантты рецептер, ол бізге қоршаған орта туралы толық мәлімет береді (заттың түсі, пішіні және т.б.) Көру қызыметінің негізгі көздің жарықсезгіштігі тор қабықпен жарықты қабылдауда 2 бөлімді ажыратады – орталық бөлімі сары дақ онда құтышалар бар және шеткі бөлімі онда таяқшалар шоғырланған. Таяқшалар мен құтышалар өткізу жолдары мен көру орталықтары 2 және көру аппараттары (күндізгі және түнгі) Олардың арасында анатомиялық және функциональді байланыс бар. Оның дәлелдемесі күндізгі көрудің біртіндеп түнгіге өтуі. Көру анализаторлары 5 көру қызметін жүзеге асырады.

6. жарықты сезу

7. шеткі, түнгі көру

8. орталық немесе күндізгі көру

9. түсті көру

10. бинокулярлы көру

Жарықты сезу – көру ағзасының филогенезінің қарапайым қызметі. Таяқшамен жарыққы өте сезімтал, төменгі жарық энергиясымен қазады (ымырта, қараңқыда) Ымыртты көру 0,1 -0,3 ЛКжарықта жүзеге асырылады төмен көру өткірлігімен сипатталады және ахоматикалық түнгі көру – жарықты сезу. Түнгі көру мен ымырты көру адамдарда шеткі көрумен қамтамасыз етіледі, және ол кеңестікте қозғалуға мүмкіндік береді.

Шеткі көру 4 негізгі тәсілдермен анықталады:

- периметрия – көру аймағын зерттеу. Көру аймағы қозғалыссыз көзбен қабылдайтын кеңестік. Бұл тәсілмен көру аймағының шекарасы және оның ішіндегі ақаулар анықталады.

- Кампиметрия – көру аймағының орталық бөлімін зерттеу, ол соқыр дақтың мөлшерін, аталған тор қабықтың бөлімінде ақауларды анықтайды.

- Бақылау тәсілі барлық мамандар мен қолданылады.Дәрігерлердің көру аймағымен болжама науқастың көру аймағымен салыстыру.

- Адаптометрия – түнгі және ымыртты көруді бағалау үшін қараңғы және жарыққа сезімталдығын анықтау.

- Шеткі көрудің өзгерістері:Көру аймағының таралуы концентерлі күйде тіпті түтін тәрізді таралады немесе шектелген таралу. Аталған өзгерістер тор қабықпен көру нервісінің органикалық өзгерістерінде кездеседі. (тор қабықтың қабыныуы

- Дистродиясы, невриттер, көру нервісінің семуі.)

- Скотомалар – көру аймағының ошақтық таралуы. Тор қабық пен көру нервісінің органикалық өзгерістерінде (қабыну, дистродия) Скотоманың келесі түрлерін ажыратады; оң науқас өзі дақ ретінде көреді, теріс (зерттеу арасында анықталады) абсалютты (объект көру аймағынан толық жойылады) салыстырмалы (оъект түрінде, бірақ анық емес); орналасуы бойынша скрбома: орталық ортаға жақын, шеткі, секторлальды.

Физиологиялық сотома –соқыр дақ (абсалюті теріс скатома, КНД кеңестіктегі проекциясына сай) және ангиоскотомалар Соқыр дақтың шекарасының ұлғаюы кейбір аурулардың глаукоманың,КНД сүйелденуінің гипертонияауруының және т.б. ерте белгісі.

Гемианопиясы – көру аймағының түсіп қалуы. Көру жолдарының хиазмалық және ретрохиазмалық бөлімінің зақымдануына кездесіуі. Оның келесі түрлерін ажыратады.

Гемонизімді – екі көзді көру аймағының самай немесе танау жағы түсіп қалады. Зақымдау ошағы хиазмада орналасады. (мысалы хиазма ісігі битемпоральды гелшанапция) немесе хиазманың қилыспаған талшықтары зақымдалса (мысалы ішкі ұйқы артериясының аневризмасында немесе 2 жақты оның склерозында бинзальды гемианопсия) Яғни шеткі көруді зерттеу жалпы ауруларда топикалық диагноз қоюға лирмніндік береді. Ымыртты көрудің патологиялық жағдайы – гелиропатия (тауық соқырлық) немесе түнгі соқырлық. Ол функциональды (гиповитаминоз А) және симтоматикалық фотарецептуралар көру нервісінің, тор қабықтың хорамалардың органикалық ауруларында болып бөлінеді. Күндізгі көру құтышалармен жағаны жарық қарқында (30 жылдан жоғары) қамтамасыз етіледі. Оны орталық көру деп те атайды.Құтышалар тор қабықтың орталық шұнқырында шоғырланған жоғары көру өткірлігімен сипатталады түстерді және заттардың формасын жақсы ажыратады объектілерді айқындауға мүмкіндік береді. 300 жыл бұрын Гук (1974) екі жарық нүкте және көрінетін ең кіші бұрын 1 минутқа тең. Ол тор қабықта = 0,004 мм тең немесе 4 микрон, яғни бір құтышаның диаметрі. Екі құтыша қазу жағдайында болу үшін арасындағы 1 құтыша тыныштықта болады. Екі қатар орналасқан құтышалар қозса бейнелер және көрінбейді. Сондықтан орталық көру өткірлігімен өлшенеді көру өткірлігі бір – бірімен минималды қашықтықта орналасқан нүктелерді 1 минутқа тең бұрыш астында қабылдау қабілеті. Бұндай көру өткірлігі =1,0 тең және ол қалыпты. Одан төмен көру өткірлігі 1,0 дің ондық, жүздік, мыңдық бөлімі.Көру өткірлігін анықтау кестелері бар. Ересектерде Сивцев, балаларда Орлов кестесі қолданылады.

VIS= __d_ d -1 ші қатарды көретін қашықтық, Д – 1 қатарды қалыпты көз көретін қашықтық. Яғни 50 метр. Мысалы: 3 метрден 1 ші қатарды көрсе, көру өткірлігі =0,06 тең

Егер көру өткірлігі 0,01 ден төмен болса, көзден қандай қашықтықта саусақ санайтыны анықталады: VIS= беттен 10 есе.

Егер затты көру қабілеті болмаса, жарықсезгіштікті көзге түсірілген жарықтың бағытын анықтайды. 1___ PL certae – дұрыс жарық сезгіштік; 1___ PL incetae дұрыс емес жарық сезгіштік Егер науқас жарық көрмесе VIS= 0 Бұл кестелерде 12 қатар оптотиптер орналасқан. Барлық белгілер 5 метрден 5 мин тең бұрыш астында көрінеді, ал айқындығы қаралығы және ашықтығы, ақшылдығы 1 мин тең бұрыш астында көрінеді. Балаларға арналған Орлова кестесінде әріптердің орнына суреттер келтірілген. Көру өткірлігі 5 метрден 1 қатарды оқыса VIS= 0,1, ал 10 шы қатарды оқыса =1,0 Кесте бойынша көру өткірлігі 0,1 мен 2,0 аралығында анықталады. Егер көру өткірлігі 0,1 ден төмен болса қандай қашықтықтан 1 қатарда көретіндігі анықталады. Ол үшін Снеллен формуласы көру өткірлігін анықтаудың объективті тәсілі де бар. Ол аппаратпен жүргізіледі. Қозғалыстағы объектіге қарағанда оптокинетикалық нистагмге негізделген.

Түсті сезу – түстерді ажырату қабілеті. Кеңінен тараған Ломоносов, Юнг, Гельмгольцтің 3 компонентті түсті көру теориясы. Табиғатта 3 түсті сезу компанент бар Олар түрлі ұзындықтағы толқындармен қоздырылады. Көп дәрежеде ұзын (қызыл), орташа (жасыл), қысқа (көк) толқындар. Барлық үш құрам біркелкі қыздырылса ақтүс сеземіз, ал қыздыру болмаса – қара түсті сеземіз. Түсті көруді құтышалар қамтамасыз етеді. Әрбір құтыша ми қыртысында көру аймағында жеке өкілге ие.Түсті көру Рабкиннің полихроматикалық кестесімен анықталады кестеге үш түсті (қызыл, жасыл, көк) 3 қасиетімен ажыратуға принципті салынған. Олар реңі қоюлығы, ашықтығы (жарықтығы) Қалыпты адамның түсті қабылдауы бұзылмаса қалыпта үш хромаат.Түрлі патологиялық жағдайларда түсті көру бұзылады.

Протопия – қызыл түсті толық қабылдамау.

Дейтеранопия – жасыл түсті толық қабылдамау

Тританопия – көк түсті толық қабылдамау.

Түсті қабылдаудың әлсіреуі: протаномолия, дейтераномалия, тританомалия. Дихромазия – екі түсті ғана қабылдау, монохромазия – бір түсті ғана қабылдау. Іштен туа пайда болған өзгерістер жиі 2 жақты, жиі ерлерде көк және жасыл түстерге жүре пайда болған өзгерістер. Жүре пайда болған өзгерісетер тор қабық ауруларында, нерв ауруларында, онж ауруларында іштен туа пайда болған өзгерістерге қарағанда жүре пайда болғандар ауру барысында және емнің нәтижесінде өзгереді. Оған жататындар:

Эритропсия – айналаны қызыл түсте көру, катарактаны алғаннан кейін.

Цианопси я – айналаны көк түсте көру, себебі сол.

Ксантопсия айналаны сары түсте көру акрихин немесе никотин қышқылымен уланғанда.

Хлоропсия – айналаны көк түсте көру, хлормен уланғанда.

Түсті көрудің бұзылуын нақтылы анықтау үшін аномалоскопия тәсілі қолданылады, ол арнайы аппаратта анықталады.

Бинокулярлы көру – екі көзбен көру Екі көздің орталық шұнқырына түскен бейне ми қыртысының пара – пар бөлімдеріне тберіледі де екі көздегі бейнелер қосылады да бір бейне болып көрінеді.Ол келесі жайларға байланысы

5. Көз қимылдатқыш бұлшық еттердің қалыпты болуы және тепе – теңдігі

6. Тор қабықта анық бейненің болуы

7. Бейнелердің екі көзде пара –пар бөлімдеріне түсуі

8. Өткізудің жолдарының қалыпты болуы

Бейнекулярлық көру өткірлігі 0,3 тен төмен болмаса дамиды Бинокулярлы көрудің жоғары дәрежесі, терең кеңестікті, стероскопия, рельфті көру. Бинокулярлы көрудің бұзылу түрлері:

Монокулярлы – бір көзбен көру

Бір уақытта көру – екі көзбен кезек көру Бұларға көздің ауытқуларында қылилыққа әкеледі. Бинокулярлы көруді анықтау тәсілдері 4 нүктелі тест, поляроидты диплоскоп Болжама тәсілдері де бар. Соколов сынағы немесе «алақанда тесік», карандаш пен бізбен.

Бинокулярлық көрудің бұзылуын неғұрлым ерте кездесе 3-4 жастан соғұрлым емнің нәтижесі де жоғары. Көру қызметтері адам өмірінде мамандық таңдауда, еңбек және әскери экспертиза да маңызды.

Дәріс

Физиологиялық оптика,рефракция және оның жасына байланысты ерекшеліктері.

Рефракцияның аномалиясын түзету амалдары.

Оқу мақсаты: көздің оптикалық жүйесіне, рефракциясына, оның патологиялық жағдайларына,жасына байланысты өзгерістеріне түсінік беру.

Рефакцияның аномалиясы әлемде мүгедектіктің себебі ретінде (жиі жоғары дәрежелі жақыннан көргіштік)бірінші орын алады.Жаңа туған нәрәестелердің 90%­ де 1,8Д ден 3,6 Д аралығында гиперметопиялық рефракция.Ол көздің осінің қысқа болуына байанысты,яғни 16,2 мм.Миопияның дамуы кейбір жағдайда балалардың шала тууына байланысты.3 жаска дейінгі балаларда 93%жағдайда гиперметропия,эмметропия 4%,ал жақыннанкөргіштік 2% құрайды.10 жасқа дейін көздің алдыңғы­ артқы(ұзындығы) мөлшері жалпы организмнің өсуіне байланысты ұзарсада,рефракция гиперметропиялық болып көп жағдайда сақталады.

10 жастан бастап миопия жиілейді (11-14 жаста 10% жуык).19­25 жасқа қарай миопияның үлесі 25% жетеді,гиперметропия 31,2 %,ал эмметропия 39,7%құрайды.

2.Физикалақ және клиникалық рефракция(статикалық) ­түсінік.

Көз фотоаппарат тәрізді күрделі оптикалық жүйе. Бұнда тор қабық жарыққа сезімтал пластинка, сындыру жүйесі – оптикалық жүйе. Фотоаппаратта оптикалық жүйені, объектив немесе шынылар жүйесі құрайды, ал көзде тірі мөлдір, сұйық, эластикалық тығыз орталар. Оларға жататындар: қасаң қабық, алдыңғы камераның ылғалы, көз бұршағы және шыны тәрізді дене. Қасаң қабықтың алдыңғы және артқы бетінде, көз бұршағында заттардан түскен жарық сынады. Көзге түсетін жарық сындыру орталарынан өтеді. Оның нәтижесінде оптикалық жүйенің фокусында қарайған заттың айқын, бірақ төңкерілген бейнесі пайда болады. Күрделі оптикалық жүйеде басты оптикалық осьті, басты фокусты, басты жазықтықты және басты фокус арақашықтығын ажыратады.

Басты оптикалық ось - барлық сындыру орталарының ортасы арқылы өтетін тура сызық.

Оптикалық жүйенің басты фокусы басты оптикалық осьте қараған заттардан сынған сәулелердің қиылысу нүктесі,(шексіздікке алыстаған заттардан шығатын сәулелерді шартты түрде паралелль десек), яғни басты фокуста қараған заттардың анық бейнесі пайда болады.

Басты фокус арақашықтығы – оптикалық жүйенің басты жазықтығынан басты фокуска дейінгі қашықтық.

Дата добавления: 2014-12-25