Тэма 1. Уводзіны. Гісторыя міжнародных культурных сувязей: прадмет і методыка

1. Прадмет, задачы, структура і змест вучэбнай дысцыпліны.

2. Крыніцазнаўчая база і метады даследавання.

3. Асноўныя фактары, формы і метады культурных сувязей.

1. Культура выконвае важную камунікатыўную функцыю, аб'ядноўваючы розныя па сваёй сацыяльнай, этнічнай, рэлігійнай прыналежнасці групы людзей. Менавіта культура становіцца сёння той «мовай», на якой можа быць пабудаваная ўся сістэма сучасных міжнародных адносін.

Тэарэтычная і практычная значнасць культурных сувязяў у сучасным палітычнай прасторы, актыўныя працэсы інтэграцыі і глабалізацыі ў сучасным свеце, праблемы культурнай экспансіі дыктуюць неабходнасць звароту да пытанняў міжнароднага культурнага абмену ў сістэме міжнародных адносін.

Дысцыпліна «Гісторыя міжнародных культурных сувязяў» накіравана на авалоданне студэнтамі кампетэнцыямі, звязанымі з гісторыяй культурнага ўзаемадзеяння чалавецтва. Гэта дазваляе глыбей усвядоміць стан і тэндэнцыі развіцця нацыянальнай культуры, пазнаёміцца з культурай іншых краін, прасачыць магчымыя агульныя падыходы ў гістарычнай рэтраспектыве, і на аснове гэтага выпрацаваць стратэгію супрацоўніцтва, распрацаваць канкрэтныя сацыякультурныя праекты.

Вывучэнне дадзенай дысцыпліны павінна развіць ў студэнтаў эмпатыю да разнастайных культурных досведаў і уплываў, цікавасць і павагу да культур, каштоўнасцяў і традыцый іншых народаў. Веданне спецыфікі гісторыі культурнага ўзаемадзеяння пэўных краін і народаў дапаможа маладому спецыялісту пазбегнуць памылак ў міжкультурнай камунікацыі, павысіць эфектыўнасць узаемадзеяння з замежнымі партнёрамі ў сферы міжнародных культурных сувязей.

Прадметам дысцыпліны з’яўляецца гісторыя міжнародных культурных сувязей пачынаючы ад старажытных цывілізацый і заканчваючы сучаснасцю. Асноўнымі задачамі з’яўляюцца: выпрацоўка ведаў аб асноўных асноўных напрамках і заканамернасцях міжнародных культурных сувязяў у гістарычнай рэтраспекцыі; фарміраванне ўмення раскрыць эвалюцыю і спецыфіку міжнародных культурных сувязяў у розныя культурна-гістарычныя перыяды, ахарактарызаваць асноўныя этапы ўзаемадзеяння беларускай культуры з культурамі іншых краін і народаў, паказаць ролю і месца беларускай нацыянальнай культуры ў агульнасусветным і еўрапейскім культурным кантэксце.

Дысцыпліна знаёміць з важнейшымі тэндэнцыямі, формамі і напрамкамі міжкультурнага ўзаемадзеяння краін і народаў Еўропы, Азіі і Амерыкі ў гістарычнай рэтраспектыве, асноўнымі этапамі фармавання беларускай нацыянальнай культуры ў кантэксце міжкультурных камунікацый з замежнымі краінамі.

2. Крыніцамі па вывучэнню гісторыі міжнародных культурных сувязяў з'яўляюцца:

рэчавыя (прадметы ўжытку, адзенне і да т.п.);

пісьмовыя (летапісе, хронікі, надпісы на камянях, будынках, прадметах, перапіска асобных людзей);

этнаграфічныя (культура побыту, харчавання, вышыўка і да т.п.);

лінгвістычныя (назвы рэк, імёны ўласныя, этымалогія слоў);

вусныя (песні, казкі, легенды);

аўдыёвізуальныя.

Метады даследавання:

сістэмны падыход – дазваляе вывучыць дадзеную культуру, паказаўшы яе ў гэты момант часу ва ўсёй паўнаце яе сувязяў і адносін як з іншымі культурамі, так і з падсістэмамі сваёй культуры, супаставіць яе з іншымі сацыяльнымі з'явамі, зразумець яе як адну з галоўных бакоў жыцця грамадства;

дыяхранічны метад – вывучэнне фактаў і падзей сусветнай і айчыннай культуры ў храналагічнай паслядоўнасці іх з'яўлення і працякання;

сінхранічны метад – сукупны аналіз дзвюх або некалькіх культур на пэўным этапе іх развіцця, з улікам існуючай узаемасувязі і магчымых супярэчнасцяў;

параўнальна - гістарычны метад – параўнанне розных культурных з'яў, уласцівых розным гістарычным эпохам і сацыяльных сістэмах;

структурна - функцыянальны метад – раскладанне вывучаемага аб'екта на складовыя часткі і выяўленне іх ўнутранай сувязі, абумоўленасці, суадносін паміж імі, а таксама вызначэнні іх функцый;

тыпалагічны –вывучэнне структуры культуры шляхам ўзыходжання ад абстрактнага да канкрэтнага і выяўлення на гэтай аснове тыпалагічнай блізкасці і гісторыка-культурнага працэсу.

Прынцып гістарызму – ўсе з'явы, падзеі, факты культурнага працэсу разглядаюцца ў кантэксце таго гістарычнага часу, тых умоў (сацыяльных, эканамічных, палітычных, маральна-псіхалагічных і інш.), у якіх яны адбываліся.

3. Першыя кантакты, якія знайшлі адлюстраванне ў помніках матэрыяльнай і духоўнай культуры, пісьменнасці адносяцца яшчэ да эпохі станаўлення дагістарычных грамадстваў. У гэты час досыць актыўна ажыццяўляўся абмен прадметамі побыту.

У эпоху неаліту адбываецца магутнае перасяленне індаеўрапейскіх плямёнаў, якое прыводзіць да змены матэрыяльнай культуры плямён, што засялялі паўднёвую Еўропу. Хваля “вялікага перасялення” народаў у перыяд ранняга сярэднявечча значна актывізавала міжкультурныя кантакты. У выніку плямёны запазычылі адзін у аднаго нямала ведаў і навыкаў. Перасяленне ўнесла сваю лепту ў фарміраванне адзінай лацінскай моўнай сістэмы Еўропы (так званай «вульгарнай латыні»), на аснове якой утварыліся шматлікія мовы Заходняй Еўропы.

Вялікую ролю ў развіцці міжкультурных зносін аказвалі таксама і ваенныя паходы. Так заваявальныя палітыка Аляксандра Македонскага прывяла да таго, што геаграфія міжкультурных зносін значна павялічылася. Заваявальныя паходы крыжакоў, еўрапейская экспансія цэнтральна-азіяцкіх качавых народаў, каланіяльная экспансія еўрапейскіх краін на іншыя кантыненты прывялі да значных культурных перамен.

Важную ролю ў распаўсюджанні інфармацыі, інтэнсіўнасці і пашырэнні геаграфіі міжкультурнай камунікацыі адыграла развіццё транспарту – спачатку калёснага з выкарыстаннем валоў, потым конскай сілы, затым рачнога і марскога. Вынаходніцтва паравога рухавіка прывяло да з’яўлення параходаў, паравозаў, машын, і самалётаў, што значна паскорыла міжкультурныя кантакты.

У найстаражытны перыяд узнікаюць і першыя напрамкі культурнага ўзаемадзеяння, такія як гандлёвыя, рэлігійныя, мастацкія сувязі, турызм, тэатральныя кантакты, літаратурны, адукацыйны, спартыўны абмен.

У цяперашні час культурныя сувязі ў сістэме міжнародных адносін – складаная, комплексная з'ява, якая адлюстроўвае агульныя заканамернасці міжнародных адносін і сусветнага культурнага працэсу. Сучасныя культурныя сувязі адрозніваюцца значнай разнастайнасцю, шырокай геаграфіяй, працякаюць у розных формах і накірунках.

Да асноўных формаў міжнароднага культурнага абмену на сучасным этапе можна аднесці фестывалі, конкурсы, гастролі, спаборніцтвы, навуковыя і адукацыйныя канферэнцыі, праграмы навукова-даследчага і адукацыйнага абмену, практыка стыпендый і грантаў, дзейнасць фондаў і навуковых арганізацый, выставы, кірмашы, а таксама сумесныя культурныя праекты.

У сучаснай міжкультурнай камунікацыі можна адзначыць дзве тэндэнцыі. З аднаго боку, адбываецца актыўнае пашырэнне камунікатыўнай прасторы, у якую ўключаюцца ўсе новыя і новыя краіны, прадстаўнікі розных сацыяльных груп. Аднак, з іншага боку дыялог у культурнай сферы нельга назваць раўнацэнным, ўзаемавыгадным  для многіх удзельнікаў гэтага працэсу.

Дата добавления: 2023-11-30