КЕМІРГІШТЕРГЕ ҚАРСЫ КҮРЕС ШАРАЛАРЫ

Саршүнақтар таралған аудандарда егіс далаларындағы барлык, жолдардың екі жағындағы бос жерлерді жыртып, одан соң бірнсшс рет тырмалап тастау керек. Жол бойындағы арамшөптср жой- ылғаннан кейін саршүнақтар бүл жерде қоныстай алмайды. Тың кетерген кезде жерді жал қалдырмай тегіс жыртуга срскшс көңіл бөлгсн жөн. Саршүнақтардың егінге түсуіне орман алкаптарын отырғызу да едәуір кедергі болады.

Тышқан тәрізді кеміргіштергс қарсы күресуде олардың зиянксстік әрекетін болдырмаудың бірінші кезектегі кепілі — алдын алу шара- лары. Оларға егістік жердің топырағын дүрыс өндсу, арамшөптсрді отау, астықты төкпей-шашпай жинап алу, егістіктсн сабанды уақытынды тасып әкету, егіс төңірсгіндегі қураған шөптерді күрту жэне т.б. жатады.

Зиянксс кеміргіштерді құртуда механикалық тәсіл де ксң қолданылады. Көктемде саршүнақтар оянысымсн олардың тік індсрінс төңіректсгі сай-салаларда, шүңқырларда іркілгсн кар суын күйып күртуға болады. Ксйінірек кар суы таусыла бастағанда саршүнактарды арнаулы қакпандармен және түзақпсн үстаған тиімді.

Зиянды кеміргіштерге қарсы химиялық тәсілмсн күрссудс улы еліктіргіш жем пайдаланылады. Қазіргі кезеңде уландырғыш рстіндс ұсынылатын родснцидтер: фосфид цинкі, глифтор, бродифагум, ра- так, талон.

Улы еліктіргіш жсмді мсйлінше нығыздап тапталған нсмссс ас- фальттанған болмаса бстонданған көлсмі 100 шаршы мстрлік алаңда даярлайды. Оны даярлау үшін күнбағыс майы, жсмдік сұлы (саршүнактар үшін) немесс бидай (тышқан тәрізділер үшін) пайдала­нылады.

Кіші саршүнак үшін фосфид цинкті сліктіргіш даярлау үшін 100 кг сұлы дәніне жүмсалатын күнбағыс майының мөлшсрі 4 кг, фосфид цинктікі 15 кг. Глифторлы сліктіргішті даярлау үшін 100 кг дәнгс жұмсалатын глифтордың мөлшсрі саршұнак үшін 2 л, тышкан тәрізді кеміргіштер үшін 0,5 л; судың шығыны оның тсмпсратурасына бай­ланысты, 10°С болса 10 л, 10—12°С болса 15 л, 20°С шамасынан жоғары болса 20 л. 100 кг қүрғақ дэнге жұмсалатын күнбагыс май- ының мөлшері 1—1,5 кг.

Бродифагум ұнтак препарат. Тышкан тәрізді ксміргіштсрге карсы күресуде бидай дәнін алдымсн күнбағыс майымсн (100 кг дэнсс 2 кг май) одан соң бродифагуммен (100 кг дәнгс 1 кг) араластырады. Саршүнакка қарсы күресуде бродифагум косылған сүлы дәні (100 кг дәнге 3 кг препарат) пайдаланылады. Ратак жэнс талон бірдсн қолдануға болатын түйіршіктслген дайын препараттар.

Саршұнактарға карсы улы еліктіргіш жсмді РПГ-100 нсмссс РОП-

1 маркалы арнаулы шашкыш автомобильден нсмссс баска көліктсн, болмаса жаяу шашады. Бүл жүмыска НРУ 0,5 маркілі тыңайткыш шашкышты немесе кайта жабдықталған жүгсрі ссялкасын да пайда­лануга болады. Улы жсмнің үйлесімді шығын мөлшері 1 гсктарга 0,5 кг. Ал саршүнактардың 1 гектарға келетін саны 30 шамасынан аскан жағдайда бүл шығын мөлшерін 1 кг дейін көбсйту ксрск.

Ойлы-қырлы, кедір-бұдырлы жерлерде және сгіс далаларында улы жемді шашу жүмысын қүрамы 20 адамнан аспайтын бригада жаяу орындайды. Ол үшін ішінде улы жем бар бидон нсмссс шслек жәнс металдан жасалган өлшсуіш пайдаланылады. Бригада адамдары арақашықтыгын 5—12 мстрден өлшсп алып, қатар түзсп алга карай жүреді де жол жөнскей әр төмпешікке нсмесе үяға 20 грамнан улы жсм шашады. 1 гсктарға жүмсалатын фосфид цинкті жсмнің мелшері

2 кг, глифторлы жәнс бродифагумды жсмдсрдікі 1,4—1,6 кг.

Тышкан тәрізді ксміргіштерге қарсы күресуде көктсмде олардың

шоғырланган жерлеріндс күресу шараларын 5—6 адамнан түратын бригада жаяу аткарады. У шашатын жүмысшылар ашылмалы қақпагы бар бидонмсн жәнс сабының үзындыгы 30 см-дсй өлшсгіш 320

темір қасықпен қамтамасыз етіледі. Бидонның сыйымдылыгы 2 кг- дай, ал өлшсгіш қасыққа 4 грамдай жсм ілінеді. Бригада мүшслсрі арақашықтығы 5 метр болатын тізбек құрып алга қарай жүрсді дс зиянксс кеміргіштің сан малшсрінс қарай 5, 7, 8 нсмссс 10 мстр сай­ын улы жемді кездескен іннің төңірегіне 2—3 грамнан тастап оты- рады. Мұндай бригаданың бір күндік өнімділігі 50—60 гектар болады.

Тышқан тәрізділерге қарсы күресте улы жемнің шығыны — кеміргіштердің бір тәулік ішіндс 25, қақпанға түсстін саны 3-тен 5-кс жетксн жағдайда 1 кг/га, 5—8 шамасынан көп болса, 2 кг/га. Егср кеміргіштер шоғырланған жерлерде тышқандармсн жднс тоқалтістілермен қатар аламан немесе гребенчиков қүм тышканы кездесстін болса, онда 100 кг дәнге қосылатын фосфид цинктің мөлшсрі 8 кг мелшсрінс дейін, күнбағыс майы 3 кг дсйін кебсйтіліп дайындалған жсмді пайдалану ксрек.

Парниктердс, тсплицаларда улы жемді әр раманың астына 3—5 грамнан әр жерге үйіп қояды. Жемді үдайы жаңартып отыру ксрск.

Қамбада және тұрғын үйдс кездесетін тышқандарға қарсы күрссудс уланған жемді 2 грамнан тышқан індерінс салып, іннің аузын шыны үнтағы араластырылған балшықпен сылап тастаған жөн. Егер тышқан індері болмаса, онда жемді қағаз паксттсргс нсмссс фанер мен картоннан жасалған ыдыстарға салып қою керск. Үй жануарла- ры мсн қүстарды уланудан сақтау үшін коймаларда 0,5% зоокума­рин қосылған дән бактеродицидтері пайдаланылады. Улы жсмнің мөлшсрі кеміргіштердің сан мөлшері мен олардың түрлсрінс байланы­сты бір шаршы метргс 3—5 грамнан келеді.

Жыртқыш аңдар мен қүстарды қорғау. Жырткыш андар мсн қүстардың көптсген түрлері зиянкес ксміргіштермсн корсктснсді. Олар ксміргіштерді мүлдсм жойып жібермсгенімен, олардың көбсйіп кстпсуіне едэуір әссрін тигізеді. Мысалы, бір дала күзсні бір жылда 200 жуық саршүнақтарды және көптсгсн тышкан тәрізді кеміргіштерді қүртады. Ал дала бүркіті, ксзкүйрық, каршыға, дала қүладыны, ақсары үкі, жапалақ сияқты жыртқыш күстар кеміргіштердің санын күн сайын 10—50 шамасына дсйін азайтады.

Әсіресе дала бүркітінің тигізетін пайдасы өтс зор. Ол жаз айында нсгізінсн саршүнақтармен қорсктенеді. Маман ғалымдардың мәлімсті бойынша (Төлсбасв А. К. жэне басқалар, 1987 ж.) бүркіттің бір жүбы 2 шаршы километрлік учасксні мекендейтін саршүнақтардың санын 14 проценткс дсйін кемітеді.

Халық арасында пайдалы жыртқыш аңдар мсн қүстарды корғау жөніндс үгіт-насихат, түсінік жүмыстары кең ерістстілмсгсндіктсн, соңғы жылдары олардың саны едәуір азайып кетті. Сондықтан дрбір колхоз-совхоз жеріндс кездссетін пайдалы қүстар мсн андарды қорғау және көпшілік арасында олардың пайдалы сксндігін түсіндіру жүмыстары өсімдік қоргау қызметкерлері мен шаруашылық агроном- дарына жүктелуге тиіс. Кейбір жыртқыштардың пайдалы жпқтарын сске ала отырып, оларды қорғап қана қоймай, сгістік жсрлсрдің төңірсгінс жасанды үялар, оттықтар жасап үйрету ксрск.

ӘДЕБИЕТ

Бей-Биенко Г. Я. Общая энтомология. М., 1980.

Биологические методы защиты сельскохозяйственных культур в Казахстане. Сб. науч. трудов. Алма-Ата, 1983.

Бондаренко Н. В. Биологическая защита растений. М., 1986.

Бондаренко Н. В., Поляков И. Я., Стрелков А. А. Вредные не­матоды, клещи, грызуны. Л., 1977.

Бондаренко Н. В., Поспелов С. М., Персов М. П. Общая н сель­скохозяйственная энтомология. М., 1983.

Викторов Г. А. Экология паразитов-энтомофагов. М., 1976.

Вредители сельскохозяйственных культур и лесных насаждений (Под ред. В. П. Васильева). Киев, т.1-1973; т.2-1974; т.3-1975.

Воронин К. Е. и др. Биологическая защита зерновых культур от вредителей. М., 1988.

Гулий В. В. Микробиологическая борьба с вредными организмами. М., 1982.

Добровольский Б. В. Фенология насекомых. М., 1969.

Защита зерновых культур от вредителей, болезней и сорняков (Под ред. Т. Н. Нурмуратова). Алма-Ата, 1986.

Загуляев А. К.Моли и огневки — вредители зерна и продоволь­ственных запасов. M.-JI., 1965.

Захваткин Ю. А. Общая энтомология. М., 1983.

Изатулаева Р. И., Хайрушев Е. К. Картоп жэне көкөніс ауруларм мсн зиянксстсрі. Алматы, Қайнар, 1986.

Кальбергенов Г. К. Вредители зерна и зернопродуктов. Альбом. М., Колос, 1969.

Косолапова Г. Я. Вредители запасов зерна. Алма-Ата, Кайнар, 1976.

Кравцов А. А., Голышин Н. М. Химические и биологические средства защиты растений (справочник). М., 1989.

Қыдырбаев X., Төлебаев А., Әлімбаев Р. Зиянкес ксміргіштср жэне оларға қарсы күрес. Алматы, Қайнар, 1970.

Матпаева Б. Б. Ауыл шаруашылық дақылдарының зиянксстсрімсн биологиялык күрес тәсілдері. Алматы, Қайнар, 1983.

Матпаева Б. Б. Тілменбаев Ә. Т. Ауыл шаруашылыгына пайдалы жәндіктер. Алматы, Қайнар, 1973.

Миноранский В. А. Защита орошаемых полевых культур от вре­дителей. М., 1989.

Насекомые и клещи — вредители сельскохозяйственных культур. Л., т.1-1972; т.2-1974.

Одум Ю. Основы экологии. Пер. с англ. (Под ред. и с прсдисл. Н. П. Наумова). М., 1975.

Определитель сельскохозяйственных вредителей по повреждениям культурных растений (Под ред. Г. Е. Осмоловского). Л., 1976.

Осмоловский Г. Е. Выявление сельскохозяйственных вредителей и сигнализация сроков борьбы с ними. М., 1964.

Осмоловский Г. Е., Бондаренко Н. В. Энтомология, Л., 1980.

Өсімдік қоргаудың орысша-қазақша анықтамалық сөздігі (Қүрас- тыргандар: Қалымбетов Б. К. және басқалар). Алматы, Қайнар, 1977.

Павлов И. Ф. Защита полевых культур от вредителей. М., 1987.

Петров А. И., Харин С. А. Защита сельскохозяйственных культур от вредителей в Казахстане. Алма-Ата, 1957.

Поляков И. Я., Персов М. П., Смирнов В. А. Прогноз развития вредителей и болезней сельскохозяйственных культур (с практику­мом). Л., 1984.

Поспелов С. М. и др. Основа карантина сельскохозяйственных растений. М., 1985.

Сельскохозяйственная энтомология (Под ред. проф. А. А. Мигули- на). М., 1983.

Справочник агронома по защите растений (Под ред. Т. Н. Нур- муратова и Г. X. Шек). Алма-Ата, 1983.

Справочник по борьбе с вредителями сельскохозяйственных куль­тур (Под ред. проф. С. А. Харина). Алма-Ата, 1969.

Справочник по защите растений (Под ред. Ю. Н. Фадеева). М., 1985.

Тайбеков С. Тұқымдық бсденің зиянкеСтері. Алматы, Қайнар, 1970.

Тілменбаев Ә. Ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестсрі. Ал­маты, Қайнар, 1971.

Уәлиева К. К. Бау-бақша зиянкестері. Алматы, 1976.

Увалиева К. К. Слизни — вредители сельскохозяйственных куль­тур Юго-Восточного Казахстана. Алма-Ата, 1977.

Химическая защита растений (Под ред. Г. С. Груздева). М., 1980.

Цыпленков Е. П. Вредные саранчовые насекомые в СССР. Л., 1970.

Ченкин А. Ф. Экономика и организация защиты растений. М., 1978.

Шек Г. X. Совки — вредители полей. Алма-Ата, 1975.

Шек Г. X. Өсімдікті зиянды жәндіктерден қоргау календары. Ал­маты, 1975.

Щеголев В. Н. Сельскохозяйственная энтомология. Л., 1960.

Яхонтов В. В. Вредители сельскохозяйственных растений и про­дуктов Средней Азии и борьба с ними. Ташкент, 1953.

ЖӘНДІКТЕРДІҢ ҚАЗАҚША АТАУЛАРЫНЫҢ АЛФАВИТШ КӨРСЕТКІШІ

Австралиялық сымыр 126

АваралиялықбакршықкрщАла 60,175

Агениаспис 126, 269

Азиялық шегіртке 134, 142

Ақжолақты саяқ шогірткс 148

Ақ зауза 159

Ақ қаиаттылар 58

Ақкіс торізді күйе көбслсктер 67

Ақ көбелектер 35, 68

Ақжиекті қоңыз 134

Ақ подура 5 4

Ақсары үкі 321

Ақ сирақты бүрге 240

Алагүлік 38, 142

Алақоржын 314

Аламан 304, 316

Ала фазия 76

Алеуродид 38

Алқоры бігесі 261

— жомірі 67, 273 Алма жемірі 67, 273

— күйесі 67, 267 Алманыд жапырақ бүргссі 58

— жасыл бітесі 261

— қаиды бітосі 262

— үтірлі қалқаншалысы 263 Алмүрт бітесі 261

— жсгірі 67

Бақ ариоиы 95

— үлуы 95

Бақтыд өрмекші кенесі 90, 267 Бақша бітссі 224, 252

— кокцинеллиді 63 Бал арасы 7 2 Банхус7 2

Барылдақ қоцыздар 62 Бедо дон жегірі 64

— қоңыр көбслегі 164 Бересклет күйесі 67

Беріш нематодалары 83, 253 Бидай қодыр көбелегі 165

— нематоды 82 —г- трипсі 177 Бітелер 252, 283

— егегіші 7 1

Алмүрттыд беріш кетіесі 91

— жапырақ бүргсеі 58, 263 Алты нүктелі цикада I 7 1 Алтын көзділер 65 Алтын түсті фазия 76

— шыртылдак, 1 54 '

Амблителес 163 Апантелес 71, 163 Арахис нематодасы 83 Арион 94

Арпа бітесі 17 2 Асгіа баулы сирфид 75 Астық бітелері 1 7 2

— қодыздары 181

— тескіш қодыз 294

— шыбындары 190 _

Асгақгыд барылдақ қоіі,ызы 62, 187

— жолақ бүргесі 183

— қодыр кенесі 93

— сабақ егегіштері 71, 189 Лгбасарлық саяқ шегіртке 56, 141,146

Атлантикалық өрмекіиі кепе 90 Афелинус 262 Афидимиза 255 Афидиус 7 2, 199

Біртікенекті бүзаубас 152 Бозғыл аяқты тұіпала еіегіші 7 1 Бордосс шілделігі 150 Браконид 71, 162 Букарка 64 Бүғы қодыз 33 Бүрщақ бітесі 198

— қодызы 64, 199 •

— трипсі 61

Бүршақтыд жсміс жегірі 67 Бүлдірген бізтұмсыгы 278

— кенесі 91, 277

— нематодасы 82 Бүлдіргешпд жапырак, жемірі 280

— сабақ нематодасы 82, 27 8 Бүркіт 321

г

Габрабракон 226 Галлица 74

Гамма көбелек 70, 231 Гелихриза 261

А

Дала алақоржыны 314

— бляпсі 157

— бүркіті 321

— кузені 321

— қүладыны 321

— сүгені 63

— тоқалтісі 312

— тышқаны 311

— шілдслігі 56, 151

Е

Егеушілер (егегіштер) 7 1 Егеуқүйрық 315 Erie шілделігі 56

— шыртылдағы 62, 155

— шырышы 94

Ж

Жабайы көбелек 70, 163 Жаға шыбі.іиы 194 Жалацаш шырыш 138 Жалғаи жүлдызқүрт калқаншалы 70

— сымқүрт 63 Жалпақ шыртылдақ 154 Жапалақ 321 Жапырақ бүргелері 57 Жарғанат 109 Жасыл көзді шыбын 7 5

— сминтура 54

— шекшек 149

— цикада 266

Жеміс қоцыр кенесі 89, 267

— күйесі 67, 269

— қызыл кенесі 50, 90, 1 17 Жеті нүктелі алтынкөз 65

— кокцинеллид 63, 238 Жетісулық мэрмәрлі зауза 159 Жолақ трипсі 61

Зауза қоцызы 101, 158 Зер қоцыз 203 Зияііды бақашық 60, 173

— зауза 159

И

Индонезиялық цикада 57 Ипсилоіі көбелегі 70 Ирек жолақты бүрге 240

Гессендік шыбын 74, 192 Гребенчикон қүмтьшгқаны 318 Гүл кенесі 91 Гүл құмыты 208

Дән кенесі 91

— тескіш қоцыз 295 Дәішіц сүр көбелегі 120, 178 Дәнек қоцыздары 64, 119 Диірмен көбелегі 67, 297 Долана кенесі 90, 269

— көбелегі 68, 269 Дрозофила 129

Егісгің қоцырқай іпыртылдагы 155 Екі үрпақты жапырақ ширатқыш 285 Емен көбелегі 40, 65 Епті шырыш 94 Еркексіз трихограмма 7 2

Жолақ шыртылдақ 1 55

— цикада 57, 1 7 1 Жоңышқа дон жогірі

— біз түмсығы 202

— жуан аяқтысы 205

— зер қоңызы 203

— қандаласы 60, 206

— қоцыр көбелегі 225

— сүгені 204 Жүгері қоцызы 1 57 Жүзімнің беріш кенесі 91, 284

— үлуы 95

— шоилныц жапырак, ширліқиі і іы 284

— филлоксерасы 58, 285 Жүзімніц үнды сымыры 59 Жүмсақ жалған қалқапшалы 59 Жүмыртқажегірлері (жсгіштср) 72 Жүпсыз көбелек 36, 69, 270 Жылтыр шыртылдақ 154

Зиянды үзынсирақты шыбын 73 Зорман 309 Зығыр бүргесі 231 — трипсі 61, 232

Итальяндық шсгірткс 56, 141,

Ихнеумонидтер 72 Ицерия 126

к

Казарка 64 Какао көбелегі 297 Калифорниялыққалкдншалы 59, 265 Капуста аққанаты 58

— ақ көбелегі 68, 242

— бітесі 237

— қандаласы 238

Капуста қоцыр көбелегі 70, 244

— күйесі 240

— шыбыны 76, 245 Карадрина 165, 226 Kujiion бітесі 252

— кокцинеллидасы 63

— күйе көбелегі 134

— нематоды 83

Картоптың сабақ нематодасы 81, 257 Кодімгі алтын көзді 65

— астық бітесі 172, 173

— дон көбелегі 181

— қызылша бізтүмсығы 214

— өрмекші кене 90, 227, 253,283

— сұр шекшек 1 49

— тоқалтіс 312

— трихограмма 72

— түкті кене 93, 299

— бұзаубас 152

Қамба бізтұмсығы 288

— егеуқүйрығы 315

— күйе көбелегі 295 Қара бүрге 240

Қара жолақты шсгіртке 56, 147

— шыртылдақ 62, 155

— егегіш 189

— қанатты саяқ шегіртке 57, 146

— тарақан 19

— торғай 109, 154

— шілделік 56

— цикада 57, 17 1 Қаптесер 310 Қарағай көбелегі 68

— мұр көбелегі 68

Қараған қалқаншалысы 59, 264 Қарақат бітесі 283

— қүмыты 74

— мөлдір қанаты 280 Қарақаттың бүршік кенесі 91, 283 Қарлыған көбелегі 68, 281 Қарлығанның сары егегіші 282 Қарлығаш 109

Қаршыға 321

Лак сымыры 59 Лепті көбелек 70, 163 -

Кеуек қоцыздары 158 Кезқүйрық 321 Кенелер 83 Кене жетіш тринсі 61 Кең, кеуделі бляпс 157 Кірпі 109

Кіші саршүнақ 306 Колорад ҚОН.ЫЗЫ 63. 256 Кокцидтер 58 Кокцинеллидтер 63 Көк бүрге 240 Көкек ара 109 Көктем үзынсирағы 73 Көртышқан 109 Кравчик 158 Красун қоцыз 183 Кресггүлділер бүргелсрі 64. 239 Кресгі қоцыз 183

— саяқ шегіртке 141, 147 Кузька коңыз 181 Күздік көбелек 70. 160 Күміс түсгі цитрус кепссі 91 Күнбағыс көбелегі 230

— сүгені 63, 230 Күріш бізтүмсығы 289

Қоңыр арион 95 Қоңыр жеміс кснссі 267

— көбелектер 70 Қулықшы үры қоцыз 294 Қүлмақ жүқа тоқығышы 66 Қүмтышқандар 318

Қүм шабан қоцызы 156 Құндақты күйе көбслск 273 К,ызыл жеміс кенесі 267 Қызыл-жирен саріпунақ 308 Қызыл қүйрықты қүмтышкап 319 Қызылүртты саршүнақ 307 Қызылша бізтүмсыктары 214 Қызылша бүргелері 213

— жапырақ бітесі 210

— қандаласы, 60. 212

— нематоды 83, 221

— сабақ жемірі 218

— тамыр бітесі 211

— шыбыны 75. 220 Қырымдық барылдак, қоцыз 62 Қысқы мүр көбелегі 68. 260 Қышаныц ақ көбслегі 234. 244 қандаласы 239

Лихачев қоцызы 219

м

Мавр бақашығы 60, 176 Мақта бітосі 224

— қоцыр көбелегі 70, 225

— күйе көбелегі 134

— қшшлт қүрпі 134 Марокан қандаласы 239

Н

Нематодалар 77, 139

О

Оцтүстік асгық барылдагы 187

— беріш нематодасы 83, 254

— егіс шыртылдағы 155

— қамба көбелегі 2^6

П

Панискус 71 Пияз кенесі 92

— ызылдағы 75, 248

— шыбыны 75, 247

Р

Ваунвн жапырақширагқышы 67, 272 Pane егегіші 71, 234

— жапырақ жемірі 233

С

Сабақ бүргелері 185

— көбелегі 169

Сазды узьшсирақ шыбыны 73 Сақиналы көбелек 68 Саріыш томат кенесі 91 Сары коккофагус 126

— сминтура 54 Саршүнақтар 139, 305 Сауытты барид 218 Сібірлік қандала 239

— көбелек 68

— саяқ шегіртке 141. 146 Сирфид 75 Сминтура 54 Соқыртышқдн 314

Т

Табыңды тоқалтіс 313

Тапал кравчик 158

Тарна ақкөбелегі 68

Тары барылдақ коңызы 62, 188

— қумыты 74, 193 Тахин шыбындар 76, 176 Талімі шыртылдак. 155 Теленомусгар 175

Темекі трипсі 55, 235, 250, 253 Теплица акданаты 58, 252 Тері жемірі 293

Марокка шегірткесі 56, 141, 144 Мәрмарлі зауза 62 Мойыл күйесі 67 Мүйізтұмсық қоцыз 33 Мүсін денелі қоцыз 62 Мұр көбелегі 33, 69

Оцтүстік қызылша бүргесі 21 3 Орман тышқаны 31 2 Орманнын, кіиіі құмырсқасы 73 — қызыл қүмырсқалар 73

Пияздың қүпия бізтүмсығы 249 Пияздың сабақ нематодасы 250 Праон 7 2 Питеромалус 72

Рогас 72, 163 Родионов кенесі 300

Сопы көбелек 69 Стеторус 63, 104 Су егеуқүйрығы 316 Сфекс 31

Суринам үн жемірі 292 Сүлы бітесі 17 2 Сүр атжалман 31 8 Сүр қызылша бізтұмсыты 217

— фазия 76, 175

— тышқан 312 Сүлікше қоцыз 64, 1 86 Сүттіген бүргесі 232 Схистоцерка 56 Сцелионида 72 Сымқүрт 63, 153

Тихиус 205

Тоқалтістілер 31 2

Тоқылдақ 109

Торлы шырыш 94

Трипсілер 61

Трихограмма 7 3, 163, 166

Түшала мүр көбелегі 68

'Гүрандық жалтан қалқаншалы 265

— шегіртке 145

Түт көбелегі 101

Түйе кене 91

Түйнск бізтумсыктылары 201 Түйнсктің жолақ бізтұмсығы 201

— қылшықты бізтұмсығы 201 Түкті кенелер 93

— үй хенесі 92

— шыртылдақ 154 Түн көбелектері 69, 101

Үзынқүйрықты саршүнак 310 Үзын сирақты шыбындар 74 Үзынша кене 92, 299 Үлулар 95

Үй тышқаны 310 Үйірлі шегіртке 56 Үлкен алмүрт бүргесі 58 — қүмтышқан 318

Фазия 76, 176 Филлоксера 58

Хальцидтер 66 Хилокорус 98 Хлорописка 212

Ценокрепис 216 Цикадалар 57

Цитрустыц күміс түсті кснесі 91

Шабдал бітесі 235, 252 Шалғын көбелегі 67, 167 Шалқан ақ көбелегі 68, 166 Шацқан көбелек 69, 270 Шаншарлар 7 1 Шведтік шыбын 75, 189 Шегірткелер 56, 139 Шекшектер 55, 139, 149 Шетен күйе көбелегі 67, 260 Шілделіктер 56, 139, 151

Эверсман атжалманы 317 Энкарзия 127, 255

Явандық беріш нематодасы 83

Түркістандық астық қоцызы 158

— егеуқұйрық 3 16

— қызылша бізтүмсмгы 216

— қызылша көбелегі 220

— қи коцызы 1 58 Түркмендік саяқ шсгіртке 148

Ү

Үн кенесі 92, 298

— қоцызы 290 Үшпа шегіртке 56

Ү

Үлкен шырыш 94

Үрмебүршақ қоцызы 64

Үтір тэрізді алма қалқаншалысы 59

Ф

Фитономус 99, 202 Фитосейулюс 89, 127

X

Хорогенес 7 1 Хризантема нематоды 82

ц

— қызыл кенесі 90

— үнды сымыры 59

Ш

Шие бізтүмсығы 275 Шиенің шырышты егегіші 276 Шпанка 257

Шоқпармүртты үн қон,ыз 292 Шөл шегірткесі 56, 145 Шығыс жеміс жемірі 66

— қызылша бізтүмсығы 21 6

— қыша жемірі 233 Шырмауық цикадасы 57 Шыртылдақ қоцыздар 62, 139, 152

Э

Эрнестия 76

Я

ЖӘНДІКТЕРДІҢ ЛАТЫНША АТАУЛАРЫНЫҢ АЛФАВИТТІК КӨРСЕТКІШІ

Abraxes grossulariala L. 68 Abrognathus tuberculifrons Boll. 158 Acanlhoscelides obtectus Say. 64 Acarus siro L. 92, 298 Acyrtosiphon gossypii Mordv. 225

— pisi Kalt. 184

Adelphocoris lineolatus Gr. 60, 206 Aelia acuminata L. 176

— furcula Fieb. 176

— klugi F. 176

— melanota Fieb. 176

— rostrata L. 17 6

— sibirica Reut. 176 Aeolothrips fasciatus L. 61 Agapanthia dahli Rict. 230 Ageniaspis fuscicollis Dalm. 126 Agriolumax agrestis L. 94

— laevis Mull. 94

— reticulalus Mull. 94 Agriotes lineatus L. 155

— meticulosis Cand. 156

— obscurus L. 155

— sputator L. 155

— squalidus Schw. 155 Agrotis segetum Schuff. 160

— exclamations L. 163 Aleyrodes proletella Wlk. 58 Allocricetus eversmani Brandt. 317 Alophora subcoleoptrata L. 76 Amblyseius andersoni Chant. 89

— finlandicus Oud. 89

— reductus Wainsv. 89 Amphimallon solstitialis L. 159

Blaps halophila Fisch. 157

— letifera Marsh. 157 Bolhynoderes fovcicollis Sebb. 216

— punctiventris Germ. 64, 214

— subfuscus Fst. 216 Bouretiella arvalis Fitch. 54 Brachycolus noxius Mordv. 172 Brachycaudus helichrysi Kalt. 261 Brcvicoryne brassicae L. 236

Anaga'sta kuhniella Zell. 297 Anguina tritici Stcinb. 82 Anisoplia agricola l’oda 183

— austriaca Urbst. 62, 181

— segetum Zoubkovi, Kryn. 183 Anthonomus rubi Ilrst. 279 Anthcoris nemoralis F. 60

— nemorum L. 60 Apamea anceps Schiff. 178

— sordens Hufri. 181 Apanteles glomeralus L. 7 1, 242

— solitarius Ratz. 72 Aphelenchoides fragariae Ritz. 82

— ritzemabosi Schwartz. 82 Aphelinus mali Maid. 126, 262 Aphis fabae Scop. 210

— gossypi Glov. 224, 252

— grossulariac Kalt. 283

— pomi Deg. 261

Apthona abdominalis Dufl. 232 Aphion apricans Ilbst. 64 Apodemus agrarius Pall. 31 1

— sylvatrcus L. 312 Aporia crataegi L. 68, 269 Argyresthia conjugella L. 67 Arion circumscriptus John. 95 Arion hortensis Fer. 95

— subfucus Drap. 95 Arvicolla terastris L. 316 Athalia colibri Christ. 7 1, 234 Attagenus simulans Soil. 293 Aulacorthum solani Kalt. 252 Autographa gamma L. 70

Brevipalpus obovatus Don. 90 Bruchopagus roddi Guss. 205 Bruchus pisorum L. 64 Bryobia lonicerae Reck. 90 — redikorzevi Reck. 90, 267 Bryobia tilia Bagd. 90 Bulaea lichatschovi Hum. 63, 219 Bupalus piniarius I... 68

с

Cacoecina rozana L. 27 2 Caenocrepis bothynoderes Grom. 216 Caliroa limacina Retz. 276 Calliptamus barbarus Costa. 145 Calliptamus italicus L. 56, 144

— turanicus Tarb. 145 Caloglyphus rodionovi Lach. 300 Calosoma denticolle Gebl. 62

— sycophante L. 62 Campodea 38

Carabus scabrosus tauricus Bon. 57 Ceccidophyes puri Pgst. 91

— ribis Westw. 283 Cenopalus pulcher Cet. 90 Cepaea hortensis Mull. 95 Cephus pygmaeus L. 71, 189 Ceutorrynchus jakovlevi Schatz. 249 Cliaetocnema aridula Gyll. 185

— breviuscula Fald. 213

— concinna Marsh. 213

— hortensis Geofr. 185

— tibialis Illig. 213

Decticus verrucivoris L. 56, 149 Delia antigua Mg. 75

— brassicae Bche. 75, 245

— floralis Fll. 75, 246 Dendrolimus pini L. 68

— sibiricus Tschtv. 68 Diaspidiotus pemiciosus Comst. 59 Discestra trifolli Fluln. 165

Ellobius talpinus Pall. 314 Encarsia fornrosa Gah. 127 Entomoscelis adonidis Pall. 233 Ephestia elutella Hubn. 297

— kuchniella Zell. 67 Epicauta erythrocephala Pall. 257 Epilachna chrysomelina F. 63

— vigintioctomaculata Motsch. 63 Ephydra macellaria Egg. 194 Eriophyes pyri Pgst. 91

— vitis Pgst. 91, 283 Eriosoma lanigerum Hausm. 262 Eticlla zinckenella Tr. 67

Formica polyctena Foerst. 73

Glycyphagus destructor Schrnk. 93, 300 — domesticus Deg. 93 Gohieria fusca Oud. 93 Gomphocerus sibiricus L. 56, 146

Chlorops pumilionis Bjerk. 75 Chloropisca glabra Mg. 212 Chorthippus albomarginatus Deg. 148 Chrysopa carnea Steph. 65

— septempunctata Wesm. 65 Cicadella viridis I.. 266 Citellus erythrogcnus Brandt. 307

— major Pall. 308

— fulvus Lecht. 309

— pygmaeus Pall. 306

— undulalus Pall. 310 Coccinella septempundatc I. 63, 238 Coccus hesperidum L. 59 Coenorrhinus pauxillus Germ. 64 Colaphellus hofti Men. 233 Coleophora hemcrobiola Fill. 273 Contarina medicaginis Kieff. 208 Cricetulus migratorius Pall. 318 Cricetus ericetus L. 316 Cruptomyzus ribis L. 283

Culex pipiens fatigans. 130 Cyriopertha glabra Gebl. 159

Ditylenchus alii Beijr. 250

— destructor Thome. 76, 257

— dipsaci Kuhn. 76. 279 Dodostaunis mamccanus 'Ihunb. 56.144

— kraussi Engen. 56. 146 Dysaphis reamuri Mordv. 261

— pyri B.D.f. 261

Eupoecilia ambiguclla Hb. 285 Euproctis chiysorrhaca L. 69, 248, 271 Eumerus strigatus Fall. 75. 248 Eurydema gebleri Kol. 239

— maracandica Osh. 239

— ornata L. 239

— festiva L. 239 Eurygaster auslriacus Schr. 176

— integriceps Put. 173

— maura L. 176

Euxoa conspicua Hb. 163

— tritici L. 164

Formica — rufa L. 73

Grapholitha molesta Busck. 66 — nigricana St. 67 Graphognatus leucoloma Boh. 134 Gryllotalpa gryllotalpa L. 56. 152

— unspiha Sauss. 152 Gryllus burdigalensis Latr. 151

Habrobracon hebetor Say. 226 Haplocampa testudinea Klug. 71 Haplothrips Iritici Kurd. 177 Heliothis armigera Hbn. 70, 225 Helix pomatia L. 95 Hepialus humuli L. 66

Janus cam press us F. 71

KakoUirips robustus Uz. 61

Laccifer lacca Kerr. 59 Lagurus lagurus Pall. 314 Laodelpbax stria tel la Z. 57 Iaphygma (Spodoptera) exigua lib. 165 Laspeyresia pomonella L. 66, 273 — funebranaTr. 275 Lema melanopus L. 64, 186 Lepidosaphis ulmi L. 59, 263 1 ejrtinotarsa decemlineala Say. 64, 256

Macrosiphum euphorbiae Thom. 252 Macrosteles lacvis Rib. 171 Malocosoma neustria L. 70 Mamestra brassica L. 70, 244 Mayeliola destructor Say 74, 192 Melanogryllus desertus Pall. 56 Meloidogyne arenaria Neal. 83

— hapla Chilw. 254

— incognita Kof. et White 83, 254

Nemopogon grannelus L. 295

Ocnerie dispar L. 69. 270 Oedaleus decoris Germ. 147 Onychiurus armatus Fullb. 54 Opatrum sabulosum L. 156 Operophtbere brumata L. 68 Ophonus calceatus Duft. 188

Pandemis chondillana H.-S. 272 Paniscus gracilipes Thom. 71 Panonychus citri McGr. 90 — ulmi Koch. 90 Pararcyptera microplera F.W. 147 Parthenolecanlum corni Bche. 264 Pectinophora gossypiclla Saund. 134

— campestris L. 56, 151

— desertus Pall. 151

H

Heterodera rostochicnsis Woll. 83

— schachtii Schmidt. 83, 221 Homoeosoma nebnlclla lid. 230 Hyalesthes obsoletus Sing. 57 Hyalopterus pruni F. 261

J

К

L

Limax maximus L. 94 Limonius villiger Sols. 1 54 Lixus subtilis Sturm. 21 8 Locusta migratoria Z. 56, 142

— manilensis Mey. 53

— rossica Uv et Zol. 53, 142 Loxostege nudialis l ib. 220

— sticticalis L. 68, 167

M

Meloidogyne javanica Treub. 83 Meniscus agnatus Grav. 180 Meriones erythrourus Gray. 3 1 9 Metopolophium dirhodum Walk. 172 Microtus arvalis Pall. 31 2

— gregalis Pall. 313

— sociales Pall. 313 Mus musculus L. 31 0 Myzodes persicae Sulz. 235, 252

N

Nitobia fenestralis Holmgr. 241

О

Oratocelis communimacula III). 70 Orius 60, 221

Oryzaephilus surinamsis L. 292 Oscinella frit L. 75, 190

— pusilla Mg. 75, 1 90 Ostrinia nubilalis lib. 67, 169

P

Pedinus femoralis L. 157 Begamyia betae Curt. 75

— hyoscami Panz. 75, 220 Pemphigus fusciornis Koch. 21 1 Pentoden dubius Ball. 158 Phthorimaea operculella Zell. 1 34 Phyllocoptruta oleivorus Aslim. 91

Phyllotreta atra F. 240

— Cruciferae Gocze. 240

— nemorum L. 240

— nigripes F. 240

— undulata Kutsch. 240 Phyodouon pegomyae Flab. 221 Phytonomus variabilis Hrbst. 221 Phytosciulus permilis Ath.-Hens. 89, 127 Pieris brassica L. 68, 242

— napi L. 52

Pieris rapae L. 68, 242 Plagionotus floralis Pall. 204 Planococcus citri Pis. 59 Platigaster. 193

Pleonomus tereticollis Menn. 155 Plodia interpuntella Mb. 296 Plutella maculipennis Curt. 240

Ramburiella turcomana F.W. 148 Rattus turkestanicus Set. 316 Rhizopertha dominica F. 295 Rhogas dendrolimi Mats. 72 — dimidiatus Spin. 72, 180

Schistocersa gregaria Forsk. 56 Schizapliis gramina Rond. 17 1 Schizotetranychus pruni Oud. 90, 267 Scololhrips acarifagus Jak. 61 Scotia (Agrotis) segetum Schift. 70

— exclomationis F. 7 0

— ipsilon Hufn. 70 Selatosomus auronebulosus Rtt. 154

— aeoneus L. 154

— latus F. 153

Siteroptes graminum Reut. 91 Sitobion avenae F. 17 2 Sitona crinitus Hbst. 200

— lineatus L. 200 Sitophilus granarius L. 64, 288

Tanymecus palliatus F. 217 Tarsonemus fragaria Zimm. 278

— pallidus Banks. 278 Tenebrio molitor L. 290 Tetranychus allanticus McGr. 90 TetranydiusurtioaeKodi. 90,227,253,283

— vienensis Zach. 90 Tetrastichus bruchophage Gall. 1 92 Tettigonia viridissinra L. 56, 149 Thomasiniana ribis Mar. 74 Thrips linarius Uz. 60, 231

— tabaci Sind. 61, 235, 250, 253 Tipula oleracea L. 7 3

— paludosa Mg. 73

— vernalis Mg. 73

332 *

Poeciloscytus cognatus Fieb. 212 Polychrosis botrana Schiff. 284 Polymeria cognatus Fieb. 60 Polyphylla adspersa Motsch. 159

— alba Pall. 159

— irrorata Gebl. 159 Pristiphora pallipes Lep. 7 1 Psammotettix strialus L. 57, 171 Pseudococus galiani Gr. 59 Psylla mali Schu. 58

— pyri L. 58, 263

— pyrisuga Trst. 58 Psylloides qupreata Duft. 214 Pteronidae ribessi Scop. 282 Pyemotes ventricosus New. 91 Pyrausta sticticalis L. 169 Pyrrhalta tenella L. 280

Rliisophagus echinopus F. et. R. 92 Rlrynchites auratus Scop. 275 — bacclius L. 65 Rodococcus turanicus Arch. 265 Rhombom opimus Licht. 318

Sitophilus oryzae L. 289 Sminthurus viridis L. 54 Sphenoptera amentana B. Jak. 203 Spodoptera exigua Ubn. 165, 226 Stauroderus scalaris F.W. 56, 146 Stegobium paniecum L. 294 Stenodiplosis panici Rodd. 74, 193 Steneotarsonenrus panchini Wainst. et. Begl 91 Stethorus punctillum Wse. 63 Synchloe daplididae I.. 244 Synonthebon tipuliformis Cl. 280 Syrphus balteatus Deg. 21 2

— corallae F. 21 2

— ribisii L. 75, 212

Trachelus tabidus F. 7 1 Trialeurodes vaporariorum Westw. 58, 252 Tribolium confusum Duv. 291

— castaneum Herbst. 292 Trichogramma embryophagum Htg. 72

— euproctidis Gir. 7 2, 126

— eveanescens West. 72, 127 Tychius femoralis Briss. 205

— flavus Beck. 205

— medicaginis Briss 205 Typlilodromus subsolidus Begl. 89 Tyrophagus putrescentiae Sclirnk. 92, 299

Vasates byopersici Massce 91

Yponomeute cognatella Hb. 67 — malincllus Zell. 67, 267

Zabrus morio Goeze 62, 187 — lenebrioides Gz. 62, 187

V

Viteus vitifolii Fitch. .18, 285

Y

Yponomeute padella L. 67, 26 7

Z

Zenilla vulgaris Fall. 242 Zophodia convalutclla l ib. 281

МАЗМҮНЫ

Кіріспс .............................................................................................................................. 3

ЖЛЛПЫ БӨЛІМ ................................................................................................................ 5

I тарау. Ауыл інаруаінылық дақылдары зиянксстеріиін, нсгізгі

топтарына жалпы сипаттама .................................................................................................. 5

Жүмыр қүрттар типі............................................................................................................. 5

Буын аяқтылар типі............................................................................................................. 6

Былқылдак денслілер типі.................................................................................................... 8

Сабакша көзді үлулар ......................................................................................................... 8

Хордалылар типі ................................................................................................................. 9

II тарау. Насскомдар құрылысынын, мсгізгі бслгілері ............................................................... II

Сыртқы күрылысы ........................................................................................................... 11

ІІасскомдардыц ішкі қүрылысы .......................................................................................... 20

III тарау. Насекомдардын, дамуы көбсюі жәис тіршілік циклі .... 35

Эмбриондық даму.............................................................................................................. 35

Постзмбриондык даму . _..................................... 37

IV тарау. Насскомдардық систсматикасы мсн классификациясы .... 52

ІІасекомдардың классификациясы ...................................................................................... 54

Төменгі сатылы насскомдар немссе алгашқы қапатсыздар ....................................................... 54

Жоғарғы сатылы нсмссс қанатты насекомдар класс тармағы .................................................... 54

Шала түрленіп дамитын насекомдар ..................................................................................... 54

Тура қанаттылар отряды .................................................................................................. 55

Ten қанаттылар отряды..................................................................................................... 57

Жартылай қатты қанаттылар немесе қандалалар отряды......................................... 59

Шашақ канаттылар, нсмссс трипсілср отряды . 60

Толы к түрленіп дамитын насскомдар .................................................................................. 61

Катты қанаттылар, немесе қоцыздар отряды.......................................................................... 61

Top қанаттылар отряды....................................................................................................... 64

Кабыршақ қанаттьілар, немссе көбелсктср отряды................................................................. 65

Әр түрлі қанатты ірі көбелектер тобы.................................................................................. 67

Жарғақ канаттылар отряды ................................................................................................. 70

Кос канаттылар отряды....................................................................................................... 73

V тарау. Нематодтар кенелер, жалақаш шырыштардын сырткы, іінкі

қүрылыс срскніеліктсрі жане систематика нсгіздсрі ............................................................... 77

ІІематодтардьщ сыртқы жәнс ішкі қүрылысы 77

ІІематодгардың даму ерекшсліктері...................................................................................... 80

Фитонематодгардыц классификациясы.................................................................................. 81

Тиленхидтер отряды .......................................................................................................... 82

Кенелердің сыртқы және ішкі күрылысы............................................................................. 83

Кенелердің көбеюі мен дамуы............................................................................................. 87

Кенелердіц классификациясы.............................................................................................. 88

Паразитоидтар отряды ....................................................................................................... 88

Акариформдылар отряды ................................................................................................... 89

Тетранихоид түқымдастар тобы ........................................................................................... 90

Тарзонемид түқымдастар тобы............................................................................................. 90

Төрт аяктылар түқымдастарыныц тобы................................................................................ 91

Акароидтар немесе койма кенелері түқымдастарының тобы..................................................... 92

Жаланаш шырыштардыц сыртқы және ішкі күрылысы ......................................................... 93

Жалакаш шырыштардыц классификациясы ......................................................................... 94

VI тарау. Ауыл шаруашылық дақылдары зиянкестерініц экологиясы . . 96

Экологияның негіздері............................................................................................ 96

Экологиялық факторлар сипаттамасы....................................................................... 97

Абиотикалық факторлар......................................................................................... 97

Биотикалық факторлар........................................................................................... 104

Насекомдар мен өсімдіктердін, өзара қарым-қатынасы................................................ 105

Антропикалық немесе антропогендік факторлар . . 112

Түр мекені........................................................................................................... 113

Зиянкестердің жапііай көбеюі және оны болжау........................................................ 115

VII тарау. Зиянкестермен күрес тәсілдері........................................................................ 120

Агротехникалық тәсіл............................................................................................. 120

Биологиялық курес тәсілі....................................................................................... 125

Генетикалық тәсіл.................................................................................................. 128

Химиялық тәсіл..................................................................................................... 130

Механикалық тәсіл................................................................................................. 131

Физикалық тәсіл.................................................................................................... 132

Өсімдік карантині................................................................................................. 133

Өсімдік қорғаудағы негізгі бағыттар. Интегралды күрес тәсілі . . 134

Өсімдікгерді зиянкесгерден қоргау шараларынын.тиімділігін бағалау . . 138

АРНАУЛЫ БӨЛІМ..................................... ............................... :........................ 139

VIII тарау. Көп қоректі зиянкестер . 139

Зиянды шегірткелер............................................................................................... 139

Шекшектер..................................... :............................ ......................... .................................................................... 149

Шілделіктер.......................................................................................................... 151

Бұзаубастар........................................................................................................... 152

Көп қоректі қатты қанаттылар................................................................................. 152

Көп қоректі қабыршақ қанаттылар........................................................................... 160

IX тарау. Дәнді дақылдардың зиянкестері..................................................................... 171

Астық тұқымдас дәнді дақылдар зиянкестерімен күрес шараларынын, жүйесі............... 195

X тарау. Бұршак, туқымдас дақылдардың зиянкестері ................................................. 198

'Бір жылдық бүршақ дәнді дақылдардың зиянкестері................................................ 198

Бүршақ тұқымдас жемшөптік дақылдардың зиянкестері............................................. 201

IX тарау. Техникалық және майлы дақылдардың знянкестері ... 210

Қант қызылшасының зиянкестері........................................................................... 210

Күрес шараларының жүйесі.................................................................................... 223

Мақта дақылынын зиянкестері................................................................................ 224

Күнбағыс зиянкестері............................................................................................. 229

Зығырдың зиянкестері............................................................................................ 231

Pane және қыша зиянкестері.................................................................................... 233

Темекі өсімдігінін зиянкестері................................................................................. 235

XII тарау. Көкөніс және картоп дақылдарының знянкестері .... 237 Капустанын және басқа крестгүлді дақылдардың зиянкестері . . . 237

Лала гүлді дақылдардын зиянкестері........................................................................ 247

Жылы жайларда өсірілетін көкөніс дақылдарының зиянкестері 251 ■ Картоптың зиянкестері............................................................................................................................ 255

XIII тарау. Жеміс және жидек дақылдарының зиянкестері 260

Жеміс ағаштарынын зиянкестері.............................................................................. 260

Бүлдіргеннін зиянкестері...................................................................................... 278

Қарақат пен қарлығанның зиянкестері...................................................................... 280

Жүзімнің зиянкестері 284

XIV тарау. Астық және басқа ауыл шаруашылық өнімдері

қорының зиянкестері.............................................................................................. 288

Астық кенелері...................................................................................................... 298

XV тарау. Зиянкес кеміргіштер..................................................................................... 303

Зиянды кеміргіштердін тіршілік циклінін ерекшеліктері 303

Зиянды кеміргіштердін классификациясы................................................................. 304

Зиянкес кеміргіштердін негізгі түрлері..................................................................... 305

Саршүнақтар......................................................................................................... 305

Тышкан тәрізділер................................................ ,........................................................... 310

Тохалтістілер немесе сүртышкандар..................................................................................... 312

Егеукұйрықтар................................................................................................................... 315

Аламапдар немесе атжалмандар ........................................................................................... 316

Қумтышқандар................................................................................................................. 318

Кеміргіштерге қарсы күрес шаралары ................................................................................. 319

Ә. Т.уплменбаев,

Г. Ә. Жармухамедова, кандидат биологических наук

Энтомология (на казахском языке)

Редактор Рамазанов Е.

Художественный редактор Касымов Д.

Технический редактор Баирова Л.

Корректор Копкакова Г.

ИБ № 4091

Теруге берілген күні 09.07.93. Басуға қол қойылған күні 26.07.94 г. Форма­ты 60x84 /іб- Қағазы №1. Гарнитурасы әдеби. Шығыкқы баспа. Шартты бас- па табағы 19,5. Есепке алынатын баспа табағы 21,3. Шартты бояулы оттискілер 19,5. Тиражи 3000 дана. Заказ №816. Бағасы

Казахстан Республикасы Баспасөз және бүқаралық ақпарат Министрлігінің «Кайнар» баспасы, 480124. Алматы каласы, Абай проспектісі, 143-үй.

Казахстан Республикасы Баспасөз және бүхаралых ақпарат Министрлігінін «Ютап» полиграфиялық кәсіпорындары өндірістік бірлестігініц.

Дата добавления: 2023-10-03