Вариировать несов. , см. Варьировать. 5 страница

БЕСШАБАШНЫЙ разг. са куьнизни килиг тийир, са куьникайни къайгъу авачир; акъваз тийир; къайдасуз.

БЕСШУМНЫЙ ван тийир; ван-сес тийир; бесшумное движение ван-сес тавуна юзун.

БЕТОН мн. нет бетон (цемент, къум ва чирх-хирхем акадрайди; дараматар эцигунин карда ишлемишда).

БЕТОНИРОВАТЬ несов. бетондалди расун, бетонламишун.

БЕТОННЫЙ бетондин; бетондикай расай; бетондалди авур.

БЕТОНОМЕШАЛКА тех. бетон тIушундай (бетой туькIуьрдай) машин.

БЕТОНЩИК бетонщик (бетондин кIвалахрин пешекар рабочий).

БЕЧЕВА цIил; еб; мерез.

БЕЧЁВКА мерез; еб.

БЕШЕНСТВО мн. нет пехъивал.

БЕШЕНЫЙ 1. пехъи. 2. пер. пехъи, гзаф гужлу, йигин (мес. катун). 3. пер. гзаф туьнт, пехъи (мес. къилих). ♦ бешеные деньги регьятвилелди гьатай, гьавайда гьатай гзаф пул; бешеные цены гзаф еке къиметар.

БЕШМЕТ валчагъ.

БИБЛИОГРАФ библиограф (1. библиографиядин специалист алим. 2. библиографиядин кIвалах кьиле тухузвай къуллугъчи).

БИБЛИОГРАФИЯ мн. нет библиография (1. ктабар кквекай ятIа гьадан гьакъиндай, ктабрин тIварар ва авторар къалурдай сиягь туькIуьрунин гьакъиндай илим. 2. са месэладиз талукь ктабрин ва макъалайрин сиягь. 3. журналра ва газетра цIийи ктабрин гьакъиндай рецензияр кхьидай отдел).

БИБЛИОТЕКА библиотека (1. ктабхана. 2. са месэладин барадай хкянвай ктабрин комплект. 3. издательстводи сад хьтин жуьреда акъудзавай ктабрин серия, мес. школьникрин библиотека).

БИБЛИОТЕКАРЬ м библиотекар (библиотекада кIвалахзавай къуллугъчи).

БИБЛИОТЕКОВЕДЕНИЕ мн. нет библиотековедение (библиотекадин кIвалахдин формаяр ва методар чирдай илим).

БИБЛИОФИЛ библиофил (ктабрал рикI алай, надир тир ктабар кIватIдай кас).

БИБЛИЯ библия (1. инжил, христианрин диндин ктаб. 2. чувудрин диндин ктаб).

БИВАК воен. бивак, чуьлда кьушунар илифнавай чка.

БИВНИ мн. гунгар (вакIан, филдин къецел акъатна экъис хьанвай еке кIирер, сарар).

БИВУАК см. бивак.

БИДОН бидон (жими затIар цун патал сив кIевирдай кьелечI лацу ракьун еке къаб).

БИЕНИЕ кIвалахун; биение сердца рикIи кIвалахун, рикIи ийизвай кIвалах.

БИЗОН зоол. бизон (Америкадин вагьши яц).

БИКФОРДОВ ШНУР см. шнур.

БИЛЕТ билет. ♦ кредитный билет чар пул, кагъаз пул; белый билет уст. лацу билет (виликди солдатвиликай азад авурвилин шагьадатнама).

БИЛЕТЁР билетар ахтармишдайди (мес. театрдиз, кинодиз гьахьдай ракIарив).

БИЛЕТНЫЙ билетдин, билетрин; билетар гудай; билетная касса билетар гудай касса.

БИЛЛИОН миллиард (французрин гьисабдин системада).

БИ ′ЛО жуьреба-жуьре сигналар (мес. кIвалах акъвазардай, башламишдай вахтуникай хабар) гун патал гатадай ракь, ракьун тахта.

БИЛЬДАППАРАТ бильдаппарат (телеграфдин куьмекдалди шикил ва гъилин кхьинар яргъа чкадиз гудай аппарат).

БИЛЬЯРД бильярд (лашунин кIвенкI эцягъиз элкъвей шарар пипIера ва къерехра авай чилерин турбайриз вигьиз къугъун патал раснавай еке стол; гьа къугъунин тIвар).

БИЛЬЯРДНЫЙ бильярддин.

БИНОКЛЬ ж. бинокль, дурбуяр, дурбу.

БИНТ бинт (хер кутIундай гуьтIуь яргъи жунадин ва я маса парчадин чIук).

БИНТОВАТЬ несов. бинт арушун, бинтиналди кутIунун.

БИОГРАФ биограф (биография кхьейди, кхьидайди).

БИОГРАФИЧЕСКИЙ биографиядин; биография тир; биографиядиз талукь тир.

БИОГРАФИЯ биография (са касдин уьмуьрдин ва кIвалахдин историядикай кхьенвай затI, таржумагьал, уьмуьрдин кьиса).

БИОЛОГ биолог (биология илимдин специалист).

БИОЛОГИЧЕСКИЙ биологиядин.

БИОЛОГИЯ мн. нет биология (организм авай шейэрин -гьайванрин ва ччиляй экъечIдай затIарин уьмуьрдин гьакъиндай илим).

БИОСТАНЦИЯ биостанция, биологиядин станция (са тайин чкада яшамиш жезвай гьайванрин ва ччиляй экъечIдай затIарин биология чирдай идара).

БИПЛАН биплан (кьве лув квай аэроплан).

БИРЖА биржа (капитализмдин уьлквейра еке алиш-веришдин ва пуларин савдаяр туькIуьрун патал идара, чка). ♦ биржа труда зегьметдин биржа (капитализмдин уьлквейра кIвалах кIандайбрун ва кIвалахдал кьадайбрун арада арачивал ийидай, и кар къайдада твадай идара).

БИРЖЕВИК биржевик (биржада къиметар агъуз ва виниз хьуникай къазанжи къачуз алвер ийидай спекулянт).

БИРЖЕВОЙ биржадин.

БИРКА бирка (1. обл. гьисаб тухун патал кьацIар атIудай ланш ва я тахтадин кIус. 2. спец. винел номер ва маса герек гафар кхьена шейэрин таярихъ ва мсб гилигдай тахтадин кIус).

БИРЮЗА мн. нет бирюза (къацувал ва цавун цанг алай къаш, багьа бицIи къван).

БИРЮЗОВЫЙ 1. бирюза авай; бирюзовый перстень бирюза авай тупIал. 2. бирюза хьтин; бирюзадин ранг алай; бирюзовое море бирюза хьтин (бирюзадин ранг алай) гьуьл.

БИРЮК 1. тек жанавур. 2. пер. инсанрик акахь тийир атIугъай инсан; смотреть бирюком атIугъай, ччин чIуруди хьун.

БИРЮЛЬКИ мн. чип кьаз къугъун (лап ккуьлуь затIарин кIватIалдикай амайбур юзур тийиз са-сад кьаз хкудиз къугъун). ♦ играть в бирюльки пер. буш крарал алахъна вахт акъудун.

БИС муз. бис (концертда, театрда артистдин къугъун, мани садра мад хъия, тикрар хъия лугьуз гьарайдай гаф).

БИСЕР мн. нет лап куьлуь хтар. ♦ писать бисером дуьз ва лап куьлуь хатIаралди кхьин; метать бисер перед свиньями вакIарин вилик жевгьерар чукIурун (яни яб акалзавайди гъавурда гьат тийир еке крарикай рахун).

БИСИРОВАТЬ сов. и несов. тикрар авун, бис гьараюниз килигна садра мад хъувун (артистди кьуьл, мани ва я маса номер).

БИСКВИТ бисквит (какаяр, шекер ва гъери кваз чрай тIунутI).

БИССЕКТРИСА мат. биссектриса (математикада пIипI барабар кьве патахъ пайдай цIар).

БИТА спорт, лаш (къугъунра туп, кIумп ва мсб. ядай затI).

БИТВА дяве, ягъунар.

БИТКИ мн. биткияр (элкъвей котлетар).

БИТКОМ: битком набит сиви-сивди ацIанва.

БИТЫЙ причастие, см. бить. ♦ битый час тамам са сят (яни гзаф вахт).

БИТЬ несов. 1. ягъун; гатун. 2. тукIун; яна кьиникь (гьайванар). 3. гатун, кIаник кутун (мес. къугъунра). 4. женг тухун (мес. бюрократизмдихъ галаз). 5. зарар гун. 6. хун; кукIварун (мес. къапар). 7. чIагурун; зурзурун (уьгьуьди, къиздирмади). ♦ бить масло гъери кьун, гъери хкудун; бить монету пул атIун; бить карту чар атIун (къумар къугъуна); бить баклуши см. баклуши; бить наверняка якъинвилелди ягъун; якъинвилелди кар авун; лошадь бьёт задом балкIанди кIурарив ягъизва, кIурар хкадарзава; бить отбой 1) са кар акъвазрун патал сигнал гун; 2) са кардилай ва я са фикирдилай кьулухъ чIугун; бить по рукам см. рука; бить тревогу хатадикай хабардар ийидай сигнал гун; бить челом гьуьрметдалди тIалабун; бить но карману см. карман; бить зорю см. заря; бить ключом ргаз акъатун, къизгъиндаказ фин (уьмуьр, къуват ва мсб.).

БИТЬСЯ несов. 1. дяве авун; кукIун. 2. жув гьалчиз къахчун; чабалмишун. 3. галукьрун; эцягъун (мес. кьил цла). 4. кIвалах авун (мес. рикIи). 5. алахъун, чалишмиш хьун. 6. хун. 7. ягъун. ♦ биться, как рыба об лёд кар арадал гъиз тежез элешмиш хьун, алахъун! биться из-за куска хлеба са кIус фан патахъай ччан хкудун, дарвиле яшамиш хьун; биться об заклад мерж кьун.

БИТЮТ битюг (еке жендек авай гужлу кутIундай, ппар чIугвадай балкIан).

БИФШТЕКС бифштекс (гъеридал чрай якIун кIус).

БИЧ 1. къамчи (храй яргъи). 2. пер. бала, мусибат, бедбахтвал.

БИЧЕВАТЬ несов. 1. къамчияр вигьин, къамчидалди гатун. 2. пер. пехирар дуьздал акъудун, писвилер дуьздал акъудиз хурук кутун.

БЛАГО¹ 1. хушбахтвал; стремиться к общему благу виридан хушбахтвал патал гьерекатун. 2. нямет; все земные блага дуьньядин вири няметар; ни за какие блага в мире не пойду дуьньядин вири няметар гайитIани (яни гьич са чIавузни, вуч хьайитIани) фидач зун.

БЛАГО² союз разг.; кончайте работу, благо вечер близко мад няни жез мукьвал хьанва кьван (хьанвайла), кIвалах куьтягь.

БЛАГОВИДНЫЙ бегьем абурлу, лайихлу, кутугай; благовидный предлог винел патай кутугай багьна.

БЛАГОВОЛИТЬ несов. (садан) хатур кIан хьун, хатурлу хьун, ччин къалурун. ♦ благоволите ответить тавакъу ийида, жаваб гунин зегьмет къачу.

БЛАГОВОНИЕ хуш ни.

БЛАГОВОСПИТАННЫЙ хъсан тербиялу, эдеблу.

БЛАГОГОВЕЙНЫЙ лап еке гьуьрмет ийидай.

БЛАГОГОВЕТЬ несов. лап еке гьуьрмет авун.

БЛАГОДАРИТЬ несов. разивал малумрун, чухсагъул лугьун, шукур гъун; благодарю чухсагъул, сагърай.

БЛАГОДАРНОСТЬ ж разивал, чухсагъул.

БЛАГОДАРНЫЙ 1. хъсанвал чир жедай; разивал ийидай; рази тир (кас). 2. чIугур зегьметдин эвез агакьар хъийидай, хийирлу, бегьерлу; благодарный труд эвез агакьар хъийидай зегьмет.

БЛАГОДАРЯ предлог нетижада; куьмекдалди; ужунда, себеб яз; благодаря стараниям товарища мне удалось выехать из города юлдашдин алахъунрин нетижада завай шегьердай экъечIна хъфиз хьана.

БЛАГОДАТНЫЙ берекатлу, гьар са нямет бул авай, мублагь.

БЛАГОДАТЬ ж мн. нет няметрин булвал, берекатлувал, берекат.

БЛАГОДЕНСТВОВАТЬ несов. хушбахтдаказ яшамиш хьун, крар къени яз хьун.

БЛАГОДЕТЕЛЬ м (садаз) хъсанвал авурди, хъсанвал ийизвайди, хийир гузвайди.

БЛАГОДЕТЕЛЬНЫЙ хийирлу, менфятлу.

БЛАГОДЕТЕЛЬСТВОВАТЬ несов. уст. хъсанвал авун, (садан) хийирдихъ гелкъуьн.

БЛАГОДЕЯНИЕ хъсанвал, хъсан кар, еке хатур.

БЛАГОДУШЕСТВОВАТЬ несов. са куьнин къайгъуни чIугван тийиз архайиндиз вахт кечирмишун.

БЛАГОДУШИЕ мн. нет рикIин архайинвал, кефи хушвал; къилихдин юмшагъвал.

БЛАГОДУШНЫЙ хуш рикI авай; рикI архайин; юмшагъ къилихдин.

БЛАГОЖЕЛАТЕЛЬНЫЙ хийир кIандай, хъсанвал кIандай, дуствилин.

БЛАГОЗВУЧИЕ мн. нет ванцин хушвал, хуш сеслувал.

БЛАГОЗВУЧНЫЙ хуш къведай (ван, сес), хуш ванцелди (сесиналди) акъатдай, хуш ван авай.

БЛАГОЙ хъсан; менфятлу; благая мысль хъсан фикир.

БЛАГОНАДЁЖНЫЙ ихтибарлу, вичихъ инанмишвал ийиз жедай, далу акализ жедай.

БЛАГОНАМЕРЕННЫЙ хъсан ниятар авай, чIуру ният авачир.

БЛАГОНРАВНЫЙ хъсан къилихдин.

БЛАГООБРАЗНЫЙ хуш къамат авай, хуш акунар авай.

БЛАГОПОЛУЧИЕ мн. нетI. сагъ-саламатвал. 2. хъсан дуланажагъ, дуланажагъдин хъсанвал.

БЛАГОПОЛУЧНЫЙ 1. хъсан; сагъ-саламат; дело кончилось благополучно кар хъсандиз, саламатдиз куьтягь хьана; доехали благополучно сагъ-саламатдиз агакьна. 2. хъсандиз яшамиш жезвай, саламат тир, эксиквал авачир.

БЛАГОПРИОБРЕТЕННЫЙ вичи (жува) къазанмишай; ирсинай гьалт тавур, ирсинай татай.

БЛАГОПРИЯТНЫЙ 1. хуш; хъсан. 2. ярамиш тир, виже къведай.

БЛАГОПРИЯТСТВОВАТЬ несов. хъсан шартIар яратмишун, куьмек авун.

БЛАГОРАЗУМНЫЙ акьуллу; игьтиятлу; хъсан тедбир авай.

БЛАГОРОДНЫЙ асуллу; акьалтIай намуслу; рикI чIехи; михьи; михьи рикI авай. ♦ благородное расстояние бегьем яргъал мензил; благородные металлы см. металл.

БЛАГОРОДСТВО мн. нет рикIин чIехивал, акьалтIай намуслувал.

БЛАГОСКЛОННЫЙ садан хийир кIандай, хийирдихъ галай, хатур ийиз кIандай.

БЛАГОСЛОВЕНИЕ мн. нет 1. хийир-дуьа. 2. разивал; ихтияр; это сделано с его благословения и кар адан разивилелди авурди я.

БЛАГОСЛОВЕННЫЙ бахтавар, шад; шукур авуниз лайих.

БЛАГОСЛОВИТЬ 1. хийир-дуьа авун; хийир-дуьадалди рекье ттун. 2. разивал гун, ихтияр гун.

БЛАГОСЛОВЛЯТЬ несов., см. благословить.

БЛАГОСОСТОЯНИЕ мн. нет мал-девлет; агьваллувал; хушбахт яшамишвал.

БЛАГОТВОРИТЕЛЬНЫЙ игьсанар кIватIдай; куьмекдин пулар кIватIдай; куьмек гун патал тир; с благотворительной целью куьмек гун (авачирбруз пулунин куьмек гун, куьмекдин пул кIватIунин мураддалди.

БЛАГОТВОРНЫЙ хийирлу, менфятлу, хъсан эсер ийидай.

БЛАГОУСТРОЕННЫЙ хъсандиз раснавай, хъсандиз дуьзмишнавай, абад; къулайвилер авай.

БЛАГОУСТРОЙСТВО мн. нет абадвал, гьар са ккуьнив хъсандиз дуьзмишвал.

БЛАГОУХАНИЕ хъсан ни, атирдин ни; благоухание цветов цуькверин хъсан ни.

БЛАГОУХАННЫЙ уст. хъсан, хуш ни галай.

БЛАГОУХАТЬ несов. хъсан ни атун, хъсан ни чукIурун.

БЛАГОЧЕСТИВЫЙ рел. диндар, дин гвай, муьмин.

БЛАЖЕННЫЙ 1. хушбахт, бахтавар. 2. сефигь, кIамай, кIамашвал квай.

БЛАЖЕНСТВО кефият, хушбахтвал; лезет, кеф.

БЛАЖЕНСТВОВАТЬ несов. хушбахтвилелди яшамиш хьун; кеф чIугун; кефина яшамиш хьун; лезет хкудун.

БЛАЖИТЬ несов. разг. кIамашвал авун, сефигьвал авун.

БЛАЖЬ ж мн. нет, разг. кIамашвал, сефигьвал; кIамаш кьуьруьк.

БЛАНК бланк (1. са паяр печатнавай, амай буш чкаяр гъиливди кхьена ацIурдай чар. 2. къул чIугур, амма метлеб авай текст кхьин тавунвай документ, мес. вексель).

БЛАТНОЙ угърийрин; блатной язык угърийрин чIал (нугъат).

БЛЕДНЕТЬ несов. 1. рангар атIун, хъипи хьун; агатун. 2. пер. са затIни тушиз хьун (масадав гекъигайла), вичин къуват (екевал) амукь тавун.

БЛЕДНОВАТЫЙ хъипивал алай; рангар атIай хьтин; ранг фейи хьтин.

БЛЕДНОЛИЦЫЙ ччина ранг авачир, ччин хъипи, ччинин ранг фенвай.

БЛЕДНОСТЬ мн. нет 1. ччинин хъипивал, рангар атIун. 2. рангунин зайифвал. 3. пер. зайифвал (мес. са ктабдин, гьикаядин).

БЛЕДНЫЙ 1. ччина ранг авачир, рангар атIанвай; хъипи. 2. зайиф рангунин. 3. пер. зайиф, са эсер тийидай. ♦ бледная немочь рушар дигмиш жедай чIавуз ччандик иви тIимил хьунии са жуьре.

БЛЁКЛЫЙ 1. рангар фенвай, шуьткьвей (мес. цуьквер). 2. алахьай, зайиф хьанвай (ранг).

БЛЕКНУТЬ несов. 1. рангар фин, шуьткьуьн. 2. рангар зайиф хьун, алахьун.

БЛЕСК мн. нет 1. цIарцIар, нур; рапрап. 2. пер. гурлувал; чIагайвал; шанлувал. 3. мин. бязи минералрин тIвар; железный блеск ракьун цIарцIар.

БЛЕСНУТЬ однокр. 1. нур гун, цIарцIар гун, рапрап авун. 2. пер. садлагьана атун (са хъсан фикир); акьалтун, пайда хьун (мес. умуд, хъвер).

БЛЕСТЕТЬ несов. 1. нур гун, цIарцIар гун, рапрап авун. 2. пер. тафаватлу хьун, артух хьун; гьейран авун.

БЛЕСТКИ мн. 1. цIарцIарар, рапрапар. 2. цIарцIар гудай куьлуь шейэр (партал ва мсб безетмишун патал ишлемишда).

БЛЕСТЯЩИЙ 1. нур гудай; цIарцIар гудай; рапрап гудай; блестящие глаза цIарцIар гудай вилер. 2. пер. лап хъсан, акьалтIай гуьзел; гзаф гурлу.

БЛЕФ гьакIан буш къурху, кьуру-къурху, къара-къурху, жанавурдин кьил къалурун, яцIу гафар.

БЛЕЯТЬ несов. бя-бя авун (хпе, кIеле).

БЛИЖАЙШИЙ лап мукьва; в ближайшие дни лап мукьва йкъара, лап и мукьвара.

БЛИЖЕ 1. мадни мукьва я. 2. мадни мукьвал.

БЛИЖНИЙ 1. мукьва, мукьва тир. 2. мукьвал тир, мукьвал алай. 3. мукьвади, мукьва кас.

БЛИЗ предлог мукьув.

БЛИЗИТЬСЯ несов. мукьва хьун; мукьвал хьун.

БЛИЗКИЙ 1. мукьва, мукьва тир; мукьвавал авай. 2. мукьвал алай; мукьув гвай; мукьвал.

БЛИЗКО 1. мукьвал; мукьва я; мукьув гва; мукьвал ала. 2. мукьувай хъсандиз.

БЛИЗЛЕЖАЩИЙ мукьвал алай, мукьвал тир.

БЛИЗНЕЦЫ мн. кьветхверар (са дидеди санал хайи аялар).

БЛИЗОРУКИЙ 1. яргъа авай затI хъсандиз таквадай, мукьувай аквадайди. 2. пер. гележег фагьумиз тежер, къвезмай кар акван тийир.

БЛИЗОСТЬ ж. мукьвавал; мукьвалвал.

БЛИК экуь тIехв.

БЛИН блин (кака ва я нек квай жими тинидикай ягълавда гъеридал чрай кьелечI чкал-афар).

БЛИНДАЖ блиндаж (окопра, сенгерра тупунин гуьлледикай хуьн патал раснавай кIеви къав алай чка).

БЛИНЧИК гъвечIи блин, блинчик (къене мукаш, мураба ва я маса затI авай гъеридал чрай бицIи тIунутI, афар).

БЛИСТАТЕЛЬНЫЙ см. блестящий.

БЛИСТАТЬ несов. уст. см. блестеть. ♦ блистать отсутствием пер. ирон. кьасухдай татана акъвазун, татун.

БЛОК¹ тех. блок (1. юкьвай хвал авай чархунилай куьрснавай цIилиналди залан затIар виниз хкаждай простой машин. 2. мотордин са шумуд цилиндрдикай сад авунвай са пай. 3. ракьун рекье семафор ахъаюн ва агалун патал элекрич. механизм - «дапIар»).

БЛОК² полит. блок (пачагьлугърин, политический партийрин ва группайрин арада са тайин мурад патал вахтуналди кутIуннавай разивилин союз).

БЛОКАДА мн. нет блокада (1. душмандин алакъаяр атIун патал са чкадин, шегьердин ва мсб рекьер элкъуьрна кьун. 2. амай пачагьлугъри са пачагьлугъдихъ галаз михьиз алакъаяр атIун патал аквадай серенжемар.

БЛОКГАУЗ воен. блокгауз (дяведин майданда эцигнавай, тупар, пулеметар ядай тIеквенар авай гъвечIи мягькемарнавай къеле хьтин чка).

БЛОКИРОВАТЬ сов. и несов. 1. воен. элкъуьрна кьун, блокадада тIун. 2. ж -д. агалун, кIевун (блокировкадин куьмекдалди).

БЛОКИРОВАТЬСЯ сов. и несов. 1. полит. блок багъламишун, союз багъламишун, блокдик акахьун. 2. см. блокировать.

БЛОКИРОВКА 1. полит. см. блокироваться 1-манада. 2. ж -д. блокировка (ракьун рехъ ачух яни тушни хабар гудай, къалурдай механический сигналрин система).

БЛОКНОТ блокнот (гъвечIи дафтар, къултухдин книжка).

БЛОНДИН расу чIарар авай итим.

БЛОХА чIут.

БЛУД мн. нет, разг. зиневал, къагьбевал, явавал.

БЛУДИТЬ несов. разг. 1. зиневал авун, явавал авун, шевривал авун. 2. рехъ алатун, рехъ алатна къекъуьн.

БЛУДЛИВЫЙ 1. шеври, пата вил авай, явавал квай. 2. женжел, лутувал квай, угъривал квай.

БЛУДНЫЙ рекьяй акъатнавай, ява; чIалаз килиг тийир.

БЛУЖДАТЬ несов. 1. рехъ алатун, рехъ алатна къекъуьн. 2. гьарна къекъуьн.

БЛУЖДАЮЩИЙ гьарна къекъвезвай; рехъ алатна къекъвезвай. ♦ блуждающий огонёк, блуждающие огни ара-ара акваз хкахьдай экв (эквер; сурара ва я кьар авай вирера ктIизвай затIарикай хкатзавай газдин экв).

БЛУЗА блуза (чIул авачиз винелай алукIдай гьяркьуь перем).

БЛУЗКА блузка (1. гъвечIи блуза. 2. дишегьлийрин кьелечI парчадин кофта).

БЛЮДЕЧКО гъвечIи налбеки, бицIи бушкъаб, чайдин къаб.

БЛЮДО 1. еке бушкъаб (элкъвей ва я яргъи). 2. хуьрек; обед из трёх блюд пуд хуьрекдикай ибарат обед (мес. шурпа, аш, дулма).

БЛЮДЦЕ чайдин бушкъаб, налбеки.

БЛЮМИНГ тех. блюминг (металл кьелечIардай ва я герек тир кIалубдиз гъидай зурба станок).

БЛЮСТИ уст. хуьн; тамамрун, амал авун (законрал).

БЛЮСТИТЕЛЬ м закон, къайда хуьниз килигдайди, гуьзчи.

БЛЯХА бляха (номер, лишан алай ракьун кIус).

БОБ пахла. ♦ бобы разводить пер. буш, метлебсуз рахунар авун; остаться на бобах алдатмиш хьун, умудар буш акъатун.

БОБЕР 1. хундуздин хам, хаз. 2. см. бобр.

БОБОВЫЙ 1. пахладин; пахлайрин. 2. пахлад жинсинин набататар (ччиляй экъечIдай затIар, яни пахла хьтин кьве паюникай ибарат тварар жедай магьсулар).

БОБР хундуз (багьа хам жедай гьайван).

БОБРЕНОК хундуздин шараг.

БОБРИК бобрик (халичадин хьтин чIичI авай магьут).

БОБРИКОВЫЙ бобрикдин.

БОБРОВЫЙ 1. хундуздин. 2. хундуздин хамунин, хундуздин хамарин, хаздин.

БОБЫЛЬ м кIвал ва мал-мулк авачир кесиб ялгъуз лежбер.

БОГ аллагь. ♦ не дай бог, избави бог разг. аллагьди яргъазрай, аллагьди вичи хуьй; бог знает ва я бог весть разг. низ чида, низ чир хьуй; как бог на душу положит кефиниз кIандайвал, са къайда авачиз.

БОГАДЕЛЬНЯ 1. уст. шкестаяр, набут инсанар хуьдай, игьсанар кIватIдай обществодин идара, кIвал (революциядилай вилик). 2. пер. са кIвалахни бегьемар тийиз гьавайда пул серф ийизвай учреждение (ягьанатдин тIвар).

БОГАТЕЙ разг. девлетлу.

БОГАТЕТЬ несов. девлетлу хьун.

БОГАТСТВО 1. девлет. 2. девлетлувал; булвал. З. пер. гуьзелвал, чIагайвал.

БОГАТЫЙ 1. девлетлу. 2. бул; богатая хлебом страна техил бул авай уьлкве. 3. пер. гуьзел, чIагай.

БОГАТЫРСКИЙ 1. пагьливандин, къагьримандин. 2. пер. пагьливандин хьтин; зурба гужлу. 3. пагьливанрикай, къагьримандикай тир (мес. кьисаяр).

БОГАТЫРЬ м 1. игит, пагьливан, къагьриман. 2. гзаф гужлу зурба жендек авай кас.

БОГАЧ девлетлу.

БОГАЧЕ 1. мадни девлетлу; мадни девлетлуз. 2. мадни девлетлу я.

БОГЕМА мн. нет богема (1. капиталист уьлквейра яшамишвал таъмин тахьанвай, къайгъусуздаказ ва къайдасуздаказ яшамиш жезвай писателар, художникар, артистар ва мсб. 2. гьахьтинбрун усал, къайдасуз, чIуру яшайиш).

БОГИНЯ аллагь (дишегьли аллагь).

БОГОБОЯЗНЕННЫЙ аллагьдихъай кичIе, аллагьдиз ибадат ийидай.

БОГОИСКАТЕЛЬ ж. аллагьдихъ къекъведайди, аллагь ахтармишдайди (яшайишдин вири суалриз диндивай жавабар ахтармишдайди).

БОГОМОЛЕЦ 1. пIирерин, килисайрин зияратдиз фидай зияратчи. 2. капI-тIят ийидайди; ибадат ийидайди.

БОГОМОЛЬЕ зиярат, зияратчивал.

БОГОРОДИЦА Марьям (христианрин динда Иса пайгьамбардин диде).

БОГОСЛОВИЕ мн. нет са диндин къанунрин гьакъиндай къайдаяр ва фикирар (мес. шериат, фикьгьи).

БОГОСЛУЖЕНИЕ ибадат авун, капI авун.

БОГОТВОРИТЬ несов. пер. кьадарсуз кIан хьун.

БОДАТЬ несов. крчаривди ягъун.

БОДАТЬСЯ несов. (крчаривди ягъун. 2. сада сад (крчаривди) ягъун, карчар элуькьрун, кукIун.

БОДЛИВЫЙ крчаралди ядай; ядай; бодливая корова ядай ккал.

БОДНУТЬ однокр., см. бодать.

БОДРИТЬ несов. зиринг авун; кIубанрун; викIегьрун.

БОДРИТЬСЯ несов. рикI кIевиз кьун, кIевиз акъвазун, кIубандиз (уьткемдиз, викIегьдиз) акъвазун.

БОДРСТВОВАТЬ несов. ксун тавун, ксун тавуна акъвазун, уяхдиз акъвазун.

БОДРЫЙ зиринг; кIубан; викIегь; къеврегъ.

БОЕВОЙ 1. дяведин, дявейрин; дяве ийидай. 2. женгинин; боевая организация женгинин организация. 3. пер. къенин йикъан; боевая тема къенин йикъан тема. 4. пер. викIегь, дявекар, элкъвен тийир. ♦ боевой патрон ацIай, гуьлле авай патрон; боевое крещение дяведа сифтени-сифте яз иштирак авун.

БОЁК 1. чахмахдин кьил; чахмахдин мил (винтовкада патрондин пистон ядай бицIи мих хьтинди; тфенгда чахмадин кьил). 2. кIашунин, кIутадин ядай кьил.

БОЕПРИПАСЫ воен. дяведин суьрсетар (тупунин гуьллеяр, патронар, хъиткьиндай затIар ва мсб).

БОЕСПОСОБНЫЙ дяве ийиз бажарагълу, дяве авунин бажарагъвал авай, дяведиз ярамиш тир.

БОЕЦ 1. воен. боец, аскер. 2. спец. малар тукIвадайди (кьасабханадин рабочий).

БОЖЕ 1. ай аллагь; аман аллагь. 2. ажеб; боже мой, как хорошо! ажеб хъсан тушни!

БОЖЕСТВЕННЫЙ 1. аллагьдин; диндин, аллагьдиз талукь тир; диндиз талукь тир. 2. пер. гзаф гуьзел, хъсан.

БОЖЕСТВО аллагь.

БОЖИЙ аллагьдин. ♦ божья коровка 1) зоол. шурван пепе (чIулав тIехвер квай яру ва я хъипи гъвечIи пепе); 2) пер. гьакIан хеб хьтин кас; ясно, как божий день лап ашкара я, ачух кар я, алахьай югъ хьиз ашкара я; каждый божий день гьар йкъуз.

БОЖИТЬСЯ несов. кьин кьун.

БОЙ 1. дяве; ягъунар; брать с бою дяведалди къачун. 2. тукIун. 3. хун. 4. хайибур (хайи къапар, шуьшеяр ва мсб). 5. ягъун; гатун (мес. далдам); гатунин ван. 6. кукIун; бой петухов кIекерин кукIун.

БОЙКИЙ 1. зиринг; кIубан; йигин. 2. инсанар гзаф жедай, халкь гзаф жедай (мес. чка, куьче); бойкая торговля муьштери къалин алишвериш.

БОЙКОТ бойкот (са кас, са организация, са кар тешкиллудаказ обществоди негь авун, адахъ галаз алакъа атIун, адан мал маса къачун тавун ва и рекьералди женг тухун).

БОЙКОТИРОВАТЬ сов. и несов. бойкот авун.

БОЙНИЦА къеледин цлан тIеквен (яракьдин кIуф туна ягъун патал).

БОЙНЯ кьасабхана (1. гьайванар тукIвадай чка. 2. пер. дяве; гзаф халкь къирмишун).

БОК къвал.♦ под боком гьа къвалав, гьа патав, лап мукьвал; бок о бок къвал къвалав акъзазна; взять за бока иердиз гъиле кьун (яни са карда иштирак авуниз мажбур авун).

БОКАЛ бокал (чIехи рюмка хьтин чехир хъвадай къаб).

БОКОВОЙ къвалан; къерехдин; къвалахъай авай; къвалай авай; боковое окно къвалай авай пенжер; боковая стена къвалан цал. ♦ отправиться на боковую къаткиз (ксуз) хъфин, къаткун.

БОКОМ нареч. са къвалахъди.

БОКС мн. нет спорт. бокс (спортдин са жуьре яз, гъутаралди кукIун).

БОКСЕР спорт. боксёр (боксда иштарак ийидайди).

БОКСИРОВАТЬ несов. боксдин тегьерда гъутарал хьун.

БОКСИТ мин. боксит (вичикай алюминий ва маса затIар хкуддай дагълух жинс, минерал).

БОЛВАН 1. куьтуьк, гирдим (кIарасдин). 2. кьилел алукIдай затIарин (мес. бармакдин) кIалуб. 3. гьайвандин хамуникай къене затIар тIуна раснавай кIалуб. 4. кубут кIанчI, гъавурда гьат тийир кIамаш.

БОЛВАНКА 1. гьулдандин гирдим, гьулдандин кIус; ракьун гирдим (цIурурна кIалубдай акъуднавай кIус). 2. бармакдин кIалуб (бармак акьалждай).

БОЛГАРСКИЙ 1. Болгариядин (мес. гьукумат). 2. болгаррин, болгар; болгарский язык болгар чIал.

БОЛЕВОЙ тIавилин (тIарвилин); болевые ощущения тIарвал (тIал) гьисс авун, тIарвили хабар гунар (тIалар ягъун).

БОЛЕЕ артух, гзаф (масадалай, мадни) ♦ более или менее са кьадар дережадин, са кьадар, тIимил ва я гзаф; все более и более къвердавай гзаф, къвердавай, къвез-къвез; более чем лап, акьалтIай дережада.

БОЛЕЗНЕННЫЙ 1. нахуш, кефсуз, азарлу, сагъсуз. 2. начагъвилин, сагъсузвилин, азарлувилин. 3. тIардай, тIарвал гудай. 4. тIарвилин; рикI тIардай, рикIин тIарвилин.

БОЛЕЗНЕТВОРНЫЙ азарлу ийидай, азар (тIал, нахушвал) туьретмишдай.

БОЛЕЗНЬ ж азар, тIал, нахушвал.

БОЛЕТЬ несов. 1. азарлу хьун, нахуш хьун; кефсуз хьун. 2. тIа хьун; голова болит кьил тIазва. 3. пер. рикI кун, дерт чIугун (садан патахъай), язух атун.

БОЛЕУТОЛЯЮЩИЙ мед. тIал секинардай, тIал явашардай (мес. дарман).

БОЛОТИСТЫЙ 1. уьленар (уьлегьанар) авай, батахлух; болотистая местность гзаф уьленар авай чка. 2. кIвач батмиш жедай, батахлух; болотистая почва кIвач батмиш жедай батахлух накьв.

БОЛОТНЫЙ уьлендин; уьленрин, уьленда (уьленра) жедай; болотные растения уьленрин набататар.

БОЛОТО уьлен (уьлегьан); вир.

БОЛТ болт (кьве затI сад садал кIеви авун патал кьве кьилел гайкаяр алай ва я са кьилел гайка гьалдай, муькуь кьилихъ кIашабан галай ракьун кIинтI хьтинди).

БОЛТАТЬ¹ несов. 1. галтадун; юзурун; болтать ногами кIвачер юзурун (галтадун). 2. хкуьрун (мес. тIур хкуьрна акадрун).

БОЛТАТЬ² несов. гзаф рахун; рахун; буш рахунар авун. ♦ болтать языком лагълагъ авун, буш рахунар авун, гзаф рахун.

БОЛТАТЬСЯ несов. 1. галтад хьун, юзун; куьрснаваз галтад хьун. 2. гьакI гьатун; ина-ана къекъвез гьатун; болтаться без дела кар авачиз гьакI гьатун.

БОЛТЛИВЫЙ гзаф рахадай, буш рахунрал рикI алай, буш-бугъаз, гаф хуьз тежер.

БОЛТНУТЬ однокр. см. болтать ¹.

БОЛТОВНЯ мн. нет, разг. буш эхтилат, пичIи гафар; асул авачир гафар; буш рахунар; лагълагъ.

БОЛТУН¹ лагълагъчи, лагълагъ, буш рахунар ийидайди; гаф хуьз тежерди; гаф экъуьрдайди.

БОЛТУН² лахъу кака.

БОЛТУШКА 1. гзаф рахадайди, лагълагъчи, гаф хуьз тежерди (итим ва паб). 2. къайгъанах (нек кваз атIай какаяр). 3. хкуьрдай затI (кIар ва мсб). 4. гъуруш, хвал (гьайванриз гудай гъуьруькай, ярмадикай авур хапIа).

БОЛЬ ж 1. тIал; тIарвал. 2. пер. рикIин тIал, дерт; душевная боль рикIин тIал, дерт; с болью в сердце рикIе дерт аваз, ккуз-ккуз.

БОЛЬНИЦА больница, дарманхана, азархана.

Дата добавления: 2014-01-11