МЧС России 100 страница

ЦИЛИНДР цилиндр (1. мат. геометриядин элкъвей кьакьан са фигура. 2. тех. машинра вичин къене поршень элкъведай къен буш металлдин элкъвей кьвати хьтинди. 3. къерехар гуьтIуь, вич кIеви элкъвей кьакьан шляпа).

ЦИЛИНДРИЧЕСКИЙ цилиндрин кIалуб авай, цилиндрин формадин.

ЦИМБАЛЫ ед. нет цимбал (симерал бицIи кIута гьалчиз ядай музыкадин алат).

ЦИНИЗМ, мн. нет ягьсузвал, ччиниз регъуь туширвал.

ЦИНИК ягьсуз кас, ччиниз регъуь тушир кас

ЦИНИЧНЫЙ ягьсуз, абурсуз.

ЦИНК мн. нет цинк (виливал алай лацу металл)

ЦИНКОВЫЙ 1. цинкдин; цинкдикай. авур. 2. цинк квай.

ЦИНКОГРАФИЯ цинкография (1. басмадин патахъай цинкдал суьретар-клишеяр авунин кар. 2. гьахьтин клишеяр ийидай кархана).

ЦИРК цирк.

ЦИРКОВОЙ циркинин.

ЦИРКУЛИРОВАТЬ несов. къекъуьн; кровь циркулирует в теле иви беденда кьекъвезва.

ЦИРКУЛЬ ж циркуль (элкъвей цIарар чIугун ва алцумун патал ишлемишдай, ахъайиз агуд хъийиз жедай кьве хилекай ибарат тир алат).

ЦИРКУЛЯР циркуляр (гъилик квай идарайриз ва ксариз гзафбруз санлай ракъурдай буйругъ).

ЦИРКУЛЯРНЫЙ циркуляр тир.

ЦИРКУЛЯЦИЯ мн. нет. см. циркулировать.

ЦИРЮЛЬНИК уст. деллек.

ЦИРЮЛЬНЯ уст. деллекхана.

ЦИСТЕРНА цистерна (1. жими затIар хуьдай металлдин чIехи гьавиз хътин гьамбархана; яд чIугван тийир, ахъай тийир цлар ва кIан авай яд хуьдай гьавиз. 2. нафт, бензин ва маса жими затIар тухудай вагъун ва я автомобиль).

ЦИТАДЕЛЬ ж 1. воен. цитадель (шегьердин къене къеледин имарат). 2. пер. мягькем къеле, кIеви даях.

ЦИТАТА цитата (нин хьайитIани садан ктабдай, кхьей затIунай тирвал дуьм-дуьз къачур са кIус).

ЦИТИРОВАТЬ несов. цитатаяр гъун.

ЦИТРУСОВЫЕ мн. бот. цитрусдин ттарар (лимондин, партахалдин ва гьахьтин маса мейвайрин).

ЦИФЕРБЛАТ циферблат (сятдин гьисабар, акьрабар алай ччин).

ЦИФРА цифра; арабские цифры араб цифраяр (1, 2. 3. 4, 5); римские цифры римдин цифраяр (I, II, III, IV, V).

ЦИФРОВОЙ цифрадин; цифрайралди лагьанвай (кхьенвай); цифрайрикай ибарат тир.

ЦОКАНЬЕ: цоканье копыт балкIандин кIвачерин дум-дум.

ЦОКАТЬ (о лошади) несов. балкIандин кIвачери дум-дум авун.

ЦОКОЛЬ м цоколь (1. къванцин цлан са кьадар гьяркьуь кIан, хандакIдив мукьва пай, имаратдин диб. 2. электрик лампочкадин ракь алай кьил).

ЦУГОМ уст. балкIанар жуьт-жуьт са жуьт муькуьдан гуьгъуьна аваз кутIунна, жуьтуьнин гуьгъуьнал цIиргъина кутIунна (мес. файтондик).

ЦУКАТ цукат (шекердал чрай, хархар хьайи шекерди кьур лимондин, партахалдин чкалар ва я емиш).

ЦЫГАНЕ и ЦЫГАНЫ мн. къарачияр (са халкь).

ЦЫГАРКА разг. махуркадин пIапIрус (къаргъу хьиз алчудрай чарчикай авур).

ЦЫКАТЬ несов. разг. къургъ гун, къив гун, гьараюн (мес. «квахь!», «алат» лугьудай хьиз, кичIерар гуз)

ЦЫКНУТЬ однокр. цыкать.

ЦЫНГА мн. нет цынга (тIуьник витаминар квачирла жедай азар я, адакди сарарин пунарив гвай якIар гъуьргъуь жеда; абрай ивияр къведа).

ЦЫНОВКА гьасир.

ЦЫПЛЕНОК цицIиб; цыплята цицIибар.

ЦЫПЛЯЧИЙ цицIибдин; цицIибрин.

ЦЫПОЧКИ мн.: ходить на цыпочках кIвачин тупIарал (тупIарин кIвенкIверал) къекъуьн.

ЦЫП-ЦЫП межд. дуьдуь-дуьдуь (верчериз ва цицIибриз тварцел эвердайла).

ЧАБАН чубан.

ЧАВКАНЬЕ мн. нет 1. см. чавкать. 2. шарпI-шарпI (недайла сивин ван).

ЧАВКАТЬ несов. шарпI-шарпI авун (недайла сиви).

ЧАД мн. нет 1. гум; чIухадин ял; кайи затIарин пис ни. 2. пер. бейгьушвилин гьал, кьил элкъведай гьал.

ЧАДИТЬ несов. гум авун, гум ттун; чIухвадин ял ттун (мес. кайи гъериди); гумадин ял тун (мес. уьтуьди кIвале).

ЧАДНЫЙ гум авай; гум ийидай; чIухадин ял авай.

ЧАДО уст. велед, бала.

ЧАДРА уст. шаршав (бязи чкайра дишегьлийри галчукна чпин ччинни гъилерни кваз кIевдай).

ЧАЕВЫЕ уст. чайлух, са чайдин пул (виликди гостинцайра, столовойра аниз атайбру къуллугъчийриз гудай пишкеш пул).

ЧАЕПИТИЕ мн. нет разг. чай хъун.

ЧАЙ¹ 1. чай. 2. чай хъун; позвать на чай чай хъваз эверун. ♦ дать на чай уст. са чайлух, са чайдин пул гун (см. чаевые).

ЧАЙ² разг. уст. ввод. сл. белки… жеди; ты, чай, проголодался ваз белки гишин хьана жеди.

ЧАЙКА зоол. чайка (къалин хъуьтуьл цакулар ва куьруь кIвачер авай це сирнавдай са къуш).

ЧАЙНАЯ чайхана.

ЧАЙНИК 1. чайник. 2. чайдан.

ЧАЙНИЦА чайдин кьвати, чай твадайди.

ЧАЙНЫЙ чайдин.

ЧАЛМА сирих, чалма.

ЧАЛЫЙ чал рангадин (балкIан); чал ранг; хъипивал акахьай рехи, гуьг рангадин балкIан).

ЧАН чан (гзаф зурба челег, чамчах).

ЧАРА, ЧАРКА уст. стакан, фенжан, чарка (чехир, эрекь хъвадай стакан).

ЧАРОВАТЬ несов. вичел ашукь авун, гьейран авун; суьгьуьрда ттур хьиз (ицитIай хьиз) вичел чIугун, вичел рикI ацукьрун; она чарует своей красотой вичин гуьрчегвилелди ада суьгьуьрда ттур хьиз ийизва (вичел ашукьарзава).

ЧАРОДЕЙ 1. суьгьуьрчи, суьгьуьрда твадайди. 2. пер. вичел гьейран ийидай кас, вичел ашукьардай кас (мес. вичин устадвилелди ашукьардай шаир, музыкант).

ЧАРОДЕЙСТВО мн. нет суьгьуьр; суьгьуьрчивал.

ЧАРУЮЩИЙ 1. суьгьуьрда твадай. 2. пер. гзаф гуьзел, ажайиб гуьзел, гьейран ийидай; вичел ашукьардай; ашукь жедай.

ЧАРЫ ед. нет 1. суьгьуьр. 2. пер. акьалтIай гуьзелвал, суьгьуьрда твадай хьтин къуват (мес. ашукьвилин, гуьрчегвилин).

ЧАС 1. сят; без десяти минут пять часов цIуд декьикьа кимиз сят вад я, сят вад жез цIуд декьикьа кIама; который час? сят шумуд я? поезд приходит в шесть часов поезд сят (сятдин) ругуда къвезва; поезд идёт семь часов поезд ирид сятда фида. 2. вахт; вечерний час нянин вахт. ♦ битый час см. битый; стоять на часах часовой яз (къаравул яз нубатда) акъвазун; неровен час ихтибар алач, низ чида гьикI жедатIа; с часу на час гьар са сятина, гьар са декьикьада, гьа гила-мад (мес. са кар жеда лугьуз вил хьун); час от часу сятинилай сятина, къвердавай; в часы досуга мажал авай, буш вахтара.

ЧАСОВНЯ гъвечIи клиса.

ЧАСОВОЙ¹ 1. сятинин; сятерин; часовая стрелка сятянин икьраб (акьраб); часовой магазин сятерин магазин. 2. са сятдин; са сятина (са сятда) хьайи (авур); часовая беседа са сятда хьайи (ва я жедай) суьгьбет. 3. сятиналди тир, сятдин гьисабдалди тир (мес. гьакъи гун).

ЧАСОВОЙ² воен. часовой (вичин нубатда къаравул яз акъвазнавай аскер).

ЧАСОВЩИК сятсаз, сятер расдай устIар.

ЧАСТЕНЬКО нареч. разг. мукьвал-мукьвал; гзаф вахтара.

ЧАСТИЦА 1. гъвечIи пай; бицIи пай; кIус; зерре. 2. грам. кIус.

ЧАСТИЧНЫЙ са кьадар; са кьадардин; са паюнин; работа выполнена частично кIвалах са кьадардин бегьемарна.

ЧАСТНИК частник, кьилдин иеси, кьилдин алверчи.

ЧАСТНОВЛАДЕЛЬЧЕСКИЙ кьилдин иесидин; кьилдин иеси авай.

ЧАСТНОЕ мат. пай, акъатай пай (са число масадаз паяйла).

ЧАСТНОСТЬ ж кьилдин кар, ччара кар; са пай (са кардин, агьвалатдин). ♦ в частности месела, гьабрукай яз, гьа гьисабдикай яз, гьа жергедай яз.

ЧАСТНЫЙ 1. кьилдин, хсуси. 2. кьетIен, надир тир, айгьана жедай; частный случай кьетIен дуьшуьш. 3. хсуси, кьилдин, кьилдин касдин.

ЧАСТО нареч. гзаф вахтара, фад-фад; мукьвал-мукьвал; он часто ходит ко мне ам зи патав мукьвал-мукьвал (гзаф вахтара) къвезва.

ЧАСТОКОЛ руькуьнрин жугъун (хурун тавур, мукьвал-мукьвал, сигъдаказ акIурай кIарасрикай, руькуьнрикай расай жугъун).

ЧАСТОТА 1. фад-фадвал; мукьвал-мукьвалвал. 2. йигинвал.

ЧАСТУШКА мани (рушарин мани, кьуд цIарцIикай ибарат тир мани).

ЧАСТЫЙ 1. къалин, сигъ; сигъдиз (къалиндиз, мукъвал-мукъвал) эцигнавай (экъечIнавай); частый лес къалин там; частые копны снопов мукьвал-мукьвал эцигнавай цуьлерин кIунтIар. 2. фад-фад, мукьвал-мукьвал (жедай); частые посещения мукьвал-мукьвал атунар (финар).

ЧАСТЬ ж 1. пай. 2. часть, отдел, хел (са идарадин, тешкилатдин са тайин везифа гвай пай). 3. воен. часть; воинские части кьушундин частар (яни кьушундин кьилдин дестеяр). 4. ист. часть (са мягьледин полициядин канцеляр, отделение. ♦ по большей части ва я большей частью гзафни-гзаф; гзаф пай; по части жигьетдай, рекьяй, гьалтайла; по части математики я слаб математикадал гьалтайла зун зайиф я.

ЧАСТЬЮ нареч. са кьадар; са пай; са кьадардин.

ЧАСЫ сят; карманные часы къултухдин (жибиндин) сят.

ЧАХЛЫЙ 1. шуьткьвей, кьуразвай; чахлое деревцо шуьткьвей, кьуранвай ттар. 2. шуьткьвей, зайиф, нефинж, сагъсуз (мес. аял).

ЧАХНУТЬ несов. 1. шуьткьуьн. 2. пер. кьурун, кьураз-цIраз зайиф хьун, сагъсуз хьун; чахнуть от тоски рикI дарих яз хажалатдик кьурун.

ЧАХОТКА мн. нет чахотка (чахутка), верем азар.

ЧАХОТОЧНЫЙ 1. чахотка квай. 2. чахоткадин, чахотка квайдан; чахоточный румянец чахотка квайдан ярувал (хъуькъверин).

ЧАША 1. бади; жем; фенжан (чехир хъвадай). 2. пер. пияла; кьисмет; пить горькую чашу туькьуьл дердинин пияла хъун, бедбахтвал кьисмет хьун. ♦ полная чаша пер. разг. туп ягъай хьиз ацIанва, вуч кIан хьайитIани бул ава (мес. кIвале).

ЧАШЕЧКА 1. фенжан. 2. гъвечIи бади; сукIра; гъвечIи жем. 3. бот. цуькведин фенжан (цуьк кIевнавай кьацу куьлуь пешер).

ЧАШКА 1. фенжан. 2. бади; сукIра; жем. 3. анат. метIин кIвалакI. 4. (терездин) хел.

ЧАЩА къалин там; тамун къалинлух, тамун къалин чка.

ЧАЩЕ нареч. мадни (масадалай, маса вахтунлай) мукьвал-мукьвал, фад-фад; гзаф.

ЧАЩОБА обл., см. чаща.

ЧАЯНИЕ умуд; вил алай кар; мурад; гьасрет тир кар; эрзиман. ♦ паче (ва я сверх) чаяния уст. бейхабардиз. гуьзлемиш тийизваз.

ЧАЯТЬ несов., разг., уст. умуд авун, умуд кутун, гуьзлемишун. ♦ души не чаять гзаф кIан хьун, гзаф сейли хьун, «кIвач ккуда кьулухъ хьухь» талгьун.

ЧВАНИТЬСЯ несов., разг. гзаф дамах авун, лавгъавал авун, яцIувал авун, кьиле ялар ттун.

ЧВАНЛИВЫЙ см. чванный.

ЧВАННЫЙ. гзаф дамах гвай, лавгъа, кьиле ялар авай.

ЧВАНСТВО мн. нет кьуру дамах, кьуру такабурвал, лавгъавал.

ЧЕГО нареч. разг. вучиз; ян; вуч; чего ты не идёшь? вун вучиз физвач?

ЧЕЙ местоим. 1. нин; чья книга? нин ктаб я?; чей карандаш? нин карандаш я? 2. вичин; человек, чьё имя всем известно вичин тIвар виридаз машгьур тир кас.

ЧЕК чек (1. банкдай пул къачун патал гудай чар. 2. къачур товардихъ гудай пул кхьена кассадиз вугудай талон).

ЧЕКА синтI; хак (мес. гигинин кьиле авай тIеквендиз ядай).

ЧЕКАНИТЬ несов. 1. атIун, акъудун (мес. гимиш пул); ччиниз нехиш акъудун; нехиш атIун (металлдиз); чеканить монету пул атIун (металлдин). 2. пер. ачухдиз лугьун (мес. гаф); ачухдиз къачун (къадам).

ЧЕКАНКА мн. нет 1. см. чеканить. 2. нехиш, нехишар (металлдал авунвай).

ЧЕКАННЫЙ 1. кIалубда атIудай (мес. пул атIудай станок); кIалубда атIай; кIалубда атIана расай (мес. нехиш). 2. пер. кIалубда атIай хьтин, ачух; чеканные стихи кIалубда атIай хьтин шиирар.

ЧЕКОВЫЙ чекерин; чековая книжка чекерин книжка.

ЧЕЛКА мег.

ЧЕЛН луьткве.

ЧЕЛНОК¹ гъвечIи луьткве.

ЧЕЛНОК² челнок (1. парталар цвадай машинда шуькIуь, гъвечIи ракьун ват хьтиндал алаз гьал твадай затI, пай. 2. халича ва мсб храдайла янцин гъал жедай кьве кьил шуькIуь кIарасдин кIус).

ЧЕЛО уст. пел. ♦ бить челом икрамдалди тавакъу авун, кьил агъузна тавакъу авун.

ЧЕЛОБИТНАЯ ист. кхьей арза.

ЧЕЛОВЕК 1. инсан. 2. итим; кас. 3. уст., ист. къуллугъчи; нуькер (крепостнойвилин къанун авай девирда помещикдин къуллугъчи).

ЧЕЛОВЕКОЛЮБИЕ мн. нет инсанар кIан хьун, инсанар кIанивал, инсанриз муьгьуьбетвал, инсанрихъ рикI ккун.

ЧЕЛОВЕКОНЕНАВИСТНИК инсанар гзаф такIан кас, инсанар акунани такIан кас

ЧЕЛОВЕКООБРАЗНЫЙ инсандиз ухшар авай, инсандин ухшарар къведай.

ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ 1. инсандин; инсанрин. 2. инсанвилин; человеческое обращение инсанвилелди рафтарвал.

ЧЕЛОВЕЧЕСТВО мн. нет инсанар, вири инсанар, инсаният.

ЧЕЛОВЕЧНОСТЬ ж мн. нет инсанвал.

ЧЕЛОВЕЧНЫЙ инсанвилин.

ЧЕЛЮСТЬ ж регъв; челюсти рекъвер.

ЧЕЛЯДЬ ж собир. къуллугъчияр, кIвалин къуллугъчияр (куьгьне заманда помещикдин крепостной лежберрикай-лукIарикай тир).

ЧЕМ местоим. 1. кквелди; кквел; чем ты будешь писать? вуна кквелди кхьида? чем ты сейчас занят? вун исятда кквел машгъул я? 2. -далай, -далди; сегодня жарче, чем вчера накьандалай къе чими я; чем вести пустые разговоры, лучше заняться делом буш рахунар ийидалди кардал машгъул хьун хъсан я. 3. гьикьван; чем больше, тем лучше гьикьван гзаф хьайитIа, гьакьван хъсан я. ♦ чем свет экв жезмаз, югъ жезмаз, пакамахъ лап фад.

ЧЕМ: о чём кквекай; ккуьн гьакъиндай; на чём кквел (см. что).

ЧЕМОДАН чемодан.

ЧЕМПИОН чемпион (спортдин са жуьреда виридалай вилик пад къачур, гъалиб хьайи кас).

ЧЕМПИОНАТ чемпионат (чемпионвал къачун патал къугъун).

ЧЕПЕЦ см. чепчик.

ЧЕПУХА мн. нет разг. гьакIан буш гафар, буш рахун, пичIи гафар, кепекдик квачир гафар; городить (ва я нести, молоть) чепуху гьакIан пичIи (буш, кепекдик квачир) рахунар авун. 2. в знач. сказ. са затIни туш.

ЧЕПЧИК чепчик (дишегьлийрин тесек, ттум галачир шуткьу хьтин.

ЧЕРВЕОБРАЗНЫЙ квак хьтин, шар хьтин; кукраз (шарчиз) ухшар авай.

ЧЕРВИВЕТЬ несов. куквар хьун; квак ягъун; кукра кьун.

ЧЕРВИВЫЙ куквар (квак) авай, кукра кьур.

ЧЕРВОНЕЦ 1. червонец, цIуд манат авай чар; пять червонцев яхцIурни цIуд манат. 2. къизил пул (5 ва я 10 манат авай къизил).

ЧЕРВОННЫЙ¹ 1. уст. яру; яру рангадин. 2. михьи; червонное золото михьи (ярувал алай, лап хъсан) къизил.

ЧЕРВОННЫЙ² ачадарнагърин (ачайрин); червонная дама ачадарнагърин биби (къумар къугъвадай чарара).

ЧЕРВОТОЧИНА кукран (кукра акъудай) тIеквен.

ЧЕРВЫ мн. ачадарнагъар, ачаяр (къумар къугъвадай чарар).

ЧЕРВЬ м 1. квак; шар; буьтруьк. 2. кIазун гъуьлягъ.

ЧЕРВЯК 1. см. червь. 2. тех. червяк (винтинин са жуьре).

ЧЕРВЯЧОК гъвечIи квак; гъвечIи шар; гъвечIи буьтIруьк. ♦ заморить червячка пер. са сивел элягъун, тIимил тIуьн, каш кьин.

ЧЕРДАК чардах (кIвалин ракь ва я сахси, я самар алай винел патални къавун арада авай чка).

ЧЕРДАЧНЫЙ: чердачное помещение къавун чардахдик квай кIвал, къавун чардахдик квай чка.

ЧЕРЕД нубат; къайда; дело идёт своим чередом кар вичин нубатда (къайдада) аваз физва.

ЧЕРЕДА мн. нет нубат; къайда. 2. вахт. 3. цIиргъ; тучи чередой летели цифер цIиргъина аваз физвай.

ЧЕРЕДОВАНИЕ см. чередовать и чередоваться.

ЧЕРЕДОВАТЬ несов. нубатдалди дегишрун.

ЧЕРЕДОВАТЬСЯ несов. нубатдалди дегиш хьун; нубатдалди сада садан чка кьун.

ЧЕРЕЗ предлог 1. -ал; -лай; мост через реку вацIал (вацIалай) алай муьгъ. 2 -дай; -дай-тIуз; -дай яна; пробираться через окно пенжердай гьахьун; пройти через лес тамай яна фин. 3. -лай; винелай; перелезть через забор жугъунилай акьахун, жугъунилай а патаз элячIун. 4. -дал-ди, арада аваз; узнать через товарища юддашдалди (юлдашдивай) чирун. 5. -далди, себебдалди; себеб яз. 6. -лай; арадай вигьиз; акадриз; через каждые два часа гьар кьве сятинилай; дежурить через день югъ арадай вигьиз дежурнивал авун.

ЧЕРЕМУХА черёмуха (ни къведай лацу цуьквер ва чIулав куьлуь емишар жедай са ттар).

ЧЕРЕМША мн. нет, бот. цирияр.

ЧЕРЕНОК 1. ттум (мес. чукIулдин, пешинин). 2. къелем (чIуру тазунал илигун, жалгъа гун патал къени емишдин ттаралай атIудай цуьрц); хел (ччиле акIурайла дувул кьуна къелем жедай).

ЧЕРЕП келле, кьилин кIараб.

ЧЕРЕПАХА хъалхъас къиб (кIвал алай къиб).

ЧЕРЕПАШИЙ хъалхъас хъипрен (кIвал алай хъипрен). ♦ черепашьим шагом хъалхъас хъипрен ккамаралди, гзаф аста, са ккам къе сад пака къачуз.

ЧЕРЕПАХОВЫЙ 1. хъалхъас хъипрен. 2. хъалхъас хъипрен къабухдикай (кIваликай) расай (мес. кьвати).

ЧЕРЕПИЦА сахси (кIвалерин къавариз ядай).

ЧЕРЕПИЧНЫЙ 1. сахсидин (мес. завод). 2. сахси алай, сахси ягъай (мес. къав).

ЧЕРЕПНОЙ келдедин, кьилин кIарабдин.

ЧЕРЕНОК хъитрепI, хайи кIус (мес. хъенчIин къапунин).

ЧЕРЕСПОЛОСИЦА чересполосица (са хозяйстводин мулкар санал алачиз, масабрун мулкарин арайра акахьна; гьарниз чкIанваз хьун).

ЧЕРЕССЕДЕЛЬНИК юкьван тапхур, юкьвалай кутIундай чIул (арабадик квай юкьван балкIандин гъвечIи пурарин винелай тухвана кьве цIуьнуьдин хилел кутIундай чIул).

ЧЕРЕСЧУР нареч. кьадардилай артух, кьадардилай гзаф.

ЧЕРЕШНЕВЫЙ 1. пIинидин; пIинийрин. 2. пIинид ттаран; пIинид кIарасдин.

ЧЕРЕШНЯ 1. пIинид ттар. 2. пIини; пIинияр.

ЧЕРЕШОК разг., см. черенок.

ЧЕРКЕСКА чухва.

ЧЕРКНУТЬ разг. кхьин; кхьена тун.

ЧЕРНЕТЬ несов. 1. чIулав хьун. 2. чIулавз акун, чIулав хьана акун, чIулав затI акун.

ЧЕРНЕТЬСЯ несов., см. чернеть 2-манада.

ЧЕРНИКА мн. нет черника (чIулав ширин куьлуь емишар жедай са кул: гьа емишар).

ЧЕРНИЛА ед. нет чернил (кхьинардай ранг).

ЧЕРНИЛЬНИЦА чернильница, чернилдин къаб.

ЧЕРНИТЬ несов. 1. чIулаврун. 2. пер. буьгьтен вигьин, беябурун, тIвар кьацIурун.

ЧЕРНИЛЬНЫЙ чернилдин.

ЧЕРНОБОРОДЫЙ чIулав ччуру квай, ччуру чIулав.

ЧЁРНОБРОВЫЙ чIулав рацIамар авай, рацIамар чIулав.

ЧЕРНОБУРЫЙ чIулаввал алай буз рангунин, мичIи буз рангунин (мес. сикI).

ЧЕРНОВИК черновик (чурна, къаралма, сифте кхьей, гьеле михьивилелди маса чарчел акъуд тавунвай, гъили кхьей затI).

ЧЕРНОВОЙ черновик тир, чурна тир, черновой (мес. чар, план ва мсб).

ЧЕРНОГЛАЗЫЙ чIулав вилер авай, вилер чIулав.

ЧЕРНОГРИВЫЙ фири чIулав.

ЧЕРНОЗЁМ мн, нет чIулав накьв.

ЧЕРНОЗЁМНЫЙ чIулав накьвадин.

ЧЕРНОКОЖИЙ чIулав, хам чIулав (инсан; негр).

ЧЕРНОЛЕСЬЕ мн. нет пеш жедай ттарарин там (шамагъаждин жинсиникай тушир ттарарин).

ЧЕРНОМАЗЫЙ разг. къумрал, чIулав (хам ва чIарар мичIи рангунин кас).

ЧЕРНООКИЙ чIулав вилер авай, вилер чIулав.

ЧЕРНОРАБОЧИЙ чернорабочий (кьетIен са пешекарвал авачир рабочий).

ЧЕРНОСЛИВ мн. нет кьурай чIулав хутар (чIулав хутарин са сорт).

ЧЕРНОСОТЕНЕЦ черносотенчи (1. куьгъне Россияда пачагьдин гьукуматди революциядин аксина женг тухун патал туькIуьрай «чёрная сотня» лугьудай таланчи, реакционеррин дестедикай тир кас. 2. акьалтIай реакционер).

ЧЕРНОСОТЕННЫЙ черносотенчийрин (см. черносотенец).

ЧЕРНОТА мн. нет чIулаввал.

ЧЁРНЫЙ 1. чIулав. 2. пер. чIуру, пис; залан; туькьуьл; чёрные мысли чIуру фикирар. 3. пер. четин, дарда гьатай; про (ва я на) чёрный день дарда гьатай йкъан патахъай (мес. са затI хуьн). ♦ чёрный ход гьаятдихъай (кьулухъ патай) авай рак (куьчедихъай тушир); держать в чёрном теле см. тело; чёрные металлы чIулав металлар (ракь, чугун, гьулдан); чёрная кошка пробежала араяр къана, араяр цуру хьана, акьунар хьана; чёрная биржа чIулав биржа (яни официальный тушир, спекулянтрин биржа); чёрная сотня см. черносотенец; чёрный лес см. чернолесье; чёрные списки чIулав списокар (виликди Россияда ва гила капиталист уьлквейра капиталистри чпин арада икьрар хьана кIвалахдал кьабул тавуниз тайин авур революционеррин, революциядин руьгь квай зегьметчийрин списокар); чёрный пар чIулав (михьи, хъач акьалт тавур) кьуьгъвер; черным по белому лап ачухдиз.

ЧЕРНЬ¹ ж мн. нет, уст. гьакIан халкь (яни чIехи дережада авачир, гьакIан адетдин халкь).

ЧЕРНЬ² ж мн. нет савад, чIулав нехиш (мес. гимишдин затIунал).

ЧЕРПАК 1. кавча, чукватIур; абугерден. 2. тех. черпак (бязи машинрихъ жедай кавча хьтинди).

ЧЕРПАЛКА разг. кягъиз яд (ва я маса жими затI) къачудай къаб (мес. кавча ва мсб).

ЧЕРПАТЬ несов. 1. къачун, кягъиз къачун, акъудун (мес. меквелди, кавчадалди, мудадалди, мес. яд). 2. пер. къачун (мес. малуматар).

ЧЕРПНУТЬ однокр. кяна къачун (са сеферда, меквелди, къапуналди, мес. яд).

ЧЕРСТВЕТЬ несов. 1. баят хьун, куьгьне хьун, баят хьана хъукъун. 2. пер. кIеви хьун, рикI кIеви хьун, рикI кIеви къван хьиз хьун.

ЧЁРСТВЫЙ 1. баят, хъукъвай, куьгьне (фу). 2. пер. кIеви, рикI къван хьтин, рикIиз са куьнини эсер тийидай.

ЧЕРТ шейтIан; иблис; чёрт попутал шейтIанди ягъалмишарна (рекьяй акъудна). ♦ чёрт! опять я опоздал разг. агь! мад зун геж хьана; до чёрта лап гзаф, кьадар авачир кьван; иди к чёрту алат, квахь; к чёрту квадра (ва я квахьрай, гадра, терг ая, жегьеннемдиз фий); всё дело пошло к чёрту кар вири батмиш хьана, терг хьана; ни к чёрту са куьнизни; ни черта са затIни; на кой чёрт кквез герек я, вучиз; к чёрту на кулички са жегьеннемдиз, са яргъаз, яргъа авай чкадиз; чёрт его знает низ чида; чем чёрт не шутит ихтибар алач, вуч хьайитIани жеда; чёрт знает что! им вуч я! икI жедани! чёрт ногу сломит шейтIандин кьил акъатдайвал туш; что за чёрт? им вуч хабар я? ина вуч хьана?

ЧЕРТА 1. цIар. 2. сергьят, цIар. 3. пер. лишан, кьетIенвал, кьетIен лишан; тегьер; черты характера характердин (къилихдин) кьетIен лишанар. ♦ черты лица ччин, ччинин акунар, ччинин тегъерар; в общих чертах умуми шикилда, куьлуь-шуьлуь квачиз; черта оседлости куьгьне Россияда чувудриз яшамиш жез ихтияр ганвай, вичин сергьятрай масаниз экъечIиз ихтияр авачир чка.

ЧЕРТЁЖ чертёж (план, суьрет, схема, мес. кIвалерин).

ЧЕРТЕЖНИК чертёжник (чертёжар чIугвадай специалист).

ЧЕРТЁЖНЫЙ черчениедин; чертежрин; чертёжная доска чертежрин (чертёжар чIугвадай) тахта; чертежная чертёжар чIугвадай кIвал.

ЧЕРТЁНОК шейтIандин шараг, шейтIандин бала; гъвечIи шейтIан.

ЧЕРТИТЬ несов. 1. чIугун (цIар, шикил). 2. цIарар чIугун. 3. чертёжар чIугун, чертёжар авун.

ЧЕРТОВСКИЙ разг. акьалтIай пис, гзаф пис; я чертовски устал зун гзаф пис галатна.

ЧЕРТОВЩИНА мн. нет разг., см. дьявольщина.

ЧЕРТОГ уст. тавхана; тавханаяр; зурба гуьрчег кIвалер.

ЧЕРТОПОЛОХ мн. нет, бот. къалгъан, кьалгъанар.

ЧЁРТОЧКА 1. цIар, гъвечIи цIар. 2. см. дефис.

ЧЕРТЫХАТЬСЯ несов. разг. чёрт (шейтIан) лугьуз экъуьгьун.

ЧЕРЧЕНИЕ мн. нет черчение (план, схема ва мсб чIугун); уроки черчения черчениедин тарсар.

ЧЕСАЛЬНЫЙ текст. эвядай; чесальная машина (памбаг, сар ва мсб) эвядай машин.

ЧЁСАНЫЙ эвягьай (мес. куш, канаб).

ЧЕСАТЬ несов. 1. чухун (мес. квадай чка). 2. эвягъун (кьил, чIарар).

ЧЕСАТЬСЯ несов. 1. чухун (вич, вичин са чка). 2. кква хьун; кквал къачун; кквал кваз хьун. 3. вичин кьил, чIарар эвягъун. ♦ руки чешутся разг. гъилери кквал къачунва, гъилерик кквал ква (са кар ийиз кIанз).

ЧЕСНОК мн. нет серг; серкер,

ЧЕСОТКА мн. нет хъутур; хъул.

ЧЕСОТОЧНЫЙ 1. хъутурдин. 2. хъутур квай.

ЧЕСТВОВАТЬ несов. гьуьрметдалди тебрик авун (кьилди межлис туькIуьрна, халкьдин вилик).

ЧЕСТИТЬ несов. экъуьгъун, сеперар гун; пислемишун; гуьгъуьнай пис рахун.

ЧЕСТНОСТЬ ж мн. нет 1. дуьзвал, дугьривал. 2. намуслувал.

ЧЕСТНЫЙ 1. дуьз, дугъри, михьи. 2. намуслу, намус квай. ♦ честное слово намусдалди гаф гузва; намусдин гаф,

ЧЕСТОЛЮБЕЦ вич виниз кьуна кIандай кас, вичиз гьуьрметун кIандай кас.

ЧЕСТОЛЮБИВЫЙ вич виниз кьун кIандай, вичиз гьуьрметун кIандай.

ЧЕСТОЛЮБИЕ мн. нет вич виниз кьун кIан хьунухь, чIехивилерал рикI хьунухь.

ЧЕСТЬ ж 1. намус; дело чести намусдин кар. 2. гьуьрмет; это для нас большая честь им чаз еке гьуьрмет я; в честь гьуьрметдай. ♦ отдавать честь честь гун (дяведин къуллугъчиди гъил кьилив хкажна салам гун); пора и честь знать разг. кьадар хьана кIанда, кьадар чир хьана кIанда, бесарна кIанда.

ЧЕСУНЧА см. чесуча.

ЧЕСУЧА чесуча (жизви хъипивал алай кьелечI пекдин парча).

ЧЕТ мн. нет, разг. жуьт; чёт или нечет жуьт яни тек? жуьтма тек?

ЧЕТА жуьт; тай; супружеская чета пабни гъуьл; он тебе не чета ам ви тай туш, вав кьурди туш, ви тангъахда авайди туш.

ЧЕТВЕРГ хемис югъ.

ЧЕТВЕРЕНЬКИ: ходить на четвереньках капаралди-капаралди (кьудал акъвазна, кьве гъилни кьве кIвач ччиле акIурна) фин; стать на четвереньки кьудал акъвазун.

ЧЕТВЕРИК 1. кьуд авайди, четверик (вуч хвайитIани кьуд затI авай са уьлчме, кьуд путунин шешел). 2. кьуд балкIан; кьуд балкIан квай файтон (ва мсб).

ЧЕТВЁРКА разг. 1. кьуд. 2. кьуд кас. 3. кьуд балкIан (арабадик квай).

ЧЕТВЕРО кьуд.

ЧЕТВЕРОНОГИЙ кьуд кIвач квай (гьайван; маймундилай гъейри амай гьайванар).

ЧЕТВЕРОСТИШИЕ лит. кьуд цIар авай бенд, кьуд цIарцIин бенд (шиирда).

ЧЕТВЕРТАК разг. вад шегьи (26 кепек).

ЧЕТВЕРТОВАНИЕ мн. нет. см. четвертовать.

ЧЕТВЕРТОВАТЬ сов. и несов. ист. сифте гъилер, кIвачер, ахпа кьил атIана кьин (вилик заманда жаза гунин тегьер).

ЧЕТВЁРТАЯ 1. кьуд лагьайди. 2. къудай са пай.

ЧЕТВЕРТУШКА разг. кьудай сад, кьудакай са пай.

ЧЕТВЁРТЫЙ кьуд лагьай.

ЧЕТВЕРТЬ ж четвер, кьудай са пай.

ЧЁТКИ ед. нет теспегъар.

ЧЁТКИЙ 1. ачух; чёткий почерк ачух хатI. 2. пер. хуш; ачух; хъсандиз туькIуьрнавай (мес. кIвалах).

ЧЕТНЫЙ жуьт, жуьт тир.

ЧЕТЫРЕ кьуд.

ЧЕТЫРЕЖДЫ нареч. кьудра, кьуд сеферда.

ЧЕТЫРЕСТА кьуд виш.

ЧЕТЫРЕУГОЛЬНЫЙ см. четырёхугольный.

ЧЕТЫРЁХГОДИЧНЫЙ кьуд йисан.

ЧЕТЫРЁХГРАННЫЙ кьуд синен, кьуд мурцан.

ЧЕТЫРЕХДНЕВНЫЙ кьуд йкъан.

ЧЕТЫРЁХЛЕТНИЙ кьуд йисан.

ЧЕТЫРЁХМЕСТНЫЙ кьуд чка авай, кьуд кас ацукьдай.

ЧЕТЫРЁХМЕСЯЧНЫЙ кьуд вацран.

ЧЕТЫРЁХСЛОЖНЫЙ грам. кьуд слогдин (гаф).

ЧЕТЫРЁХСОТЛЕТИЕ 1. кьуд виш йис. 2. кьуд виш йис тамам хьайи вахт.

ЧЕТЫРЁХСОТЛЕТНИЙ 1. кьуд виш йисан. 2. кьуд виш йис тамам хьунин.

ЧЕТЫРЁХСОТЫЙ кьуд виш лагьай.

ЧЕТЫРЁХЧАСОВОЙ 1. кьуд сятинин. 2. сятдин кьудан, сятдин кьуда авай (мес. поезд).

ЧЕТЫРЁХУГОЛЬНИК мат. кьудпипIенди (кьуд пIипI авай фигура).

ЧЕТЫРЕХУГОЛЬНЫЙ кьуд пипIен; кьуд пIипI авай.

ЧЕТЫРЁХЭТАЖНЫЙ, кьуд гьавайрин, кьуд мертебадин.

ЧЕТЫРНАДЦАТЫЙ цIукьуд лагьай.

ЧЕТЫРНАДЦАТЬ цIукьуд.

ЧЕХАРДА мн. нет 1. лам-шаркIунт къугъун (юкь агъузна акъвазнавайдалай хкадриз къугъун). 2. пер акьалтI тийир фад-фад дегишвилер (къуллутъэгьлияр мукьвал-мукьвал дегишарзавай къатмакъариш гьал).

Дата добавления: 2014-01-11