Вывихи: понятие, признаки, общие правила оказания первой медицинской помощи
Вывихом называется смещение суставных концов костей. Часто это сопровождается разрывом суставной капсулы. Вывихи нередко отмечаются в плечевом суставе, в суставах нижней челюсти, пальцев рук. При вывихе наблюдаются три основных признака: полная невозможность движений в поврежденном суставе, выраженная боль; вынужденное положение конечности, обусловленное сокращением мышц (так, при вывихе плеча пострадавший держит руку согнутой в локтевом суставе и отведенной, в сторону); изменение конфигурации сустава по сравнению с суставом на здоровой стороне. В области сустава часто отмечается припухлость вследствие кровоизлияния. Суставную головку в обычном месте прощупать не удается, на ее месте определяется суставная впадина. Первая помощь заключается в фиксировании конечности в положении, наиболее удобном для пострадавших, с помощью шины или повязки. Вправлять вывих должен врач. Вывих в том или ином суставе может периодически повторяться (привычный вывих).
5.Методы обучения и преподавания: Работа малыми группами. Решение ситуационных задач.
2. Законы РК «О чрезвычайных ситуациях природного и техногенного характера» принят парламентом 5.07.1996г.//Ведомости Парламента РК. – 1996. - №11-12. – С.263.
3. Закон РК «О пожарной безопасности» от 22.11.1996г. №48-1//Законодательство: правовой справочник. – Юрист, 2003-2007.
4. Законы РК «О гражданской обороне» от 7.05.1997г.//Ведомости Парламента РК. – 1997. - №9. – С.93.
5. Белов С.В. Безопасность жизнедеятельности. – М.: Высшая школа, 1999г. – 448 с.
6. Правила пожарной безопасности в РК от 8.02.2006г №35//Законодательство: правовой справочник. – Юрист, 2003-2007.
7. Защита населения и территорий в ЧС. – Москва: 1999г.
1. Шубин Е.В. Гражданская оборона. – М.: Просвещение, 1991г. – 154 с.
2. Кудряшов В. Катастрофы и аварии. – Минск: Литература, 1996. – 364 с.
3. Русак О.Н. Справочная книга по охране труда в машиностроении. – Л.: Машиностроение, 1989. – 541 с.
Во время автомобильной аварии водитель получил открытый перелом предплечья слева. Из раны пульсирующим потоком изливается алая кровь. Пассажир, сидевший сзади, не пострадал.
Вопрос: как он должен оказать помощь пострадавшему?
Апат - өзімен бірге аймақтық немесе ғаламдық ауқымдағы төтенше жағдайды, адам құрбандығын алып келетін ірі авария, қиратушы құбылыс.
Азаматтық қорғаныс – басқару органдарының мемлекеттік жүйесі, бейбіт және соғыс уақытында халықты, шаруашылық нысандарын және табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ, қазіргі заманның зақымдау құралдарының зақымдау (қирату) факторларынан елдің аумағын қорғау мақсатымен жүргізілетін жалпы мемлекеттік шаралар жиынтығы.
Аймақты тазалау – ТЖ пайда болғанда жиналған қауіпті заттарды іздеу, жинау және жою.
Акваланг – су астында дем алуға арналған аппарат.
Акья – тау жағдайларында жүктерді, зардап шеккендерді тасымалдауға арналған шана.
Ақпарат – қоршаған әлем және онда болып жатқан үрдістер туралы мәлімет.
Ангар – әуе техникаларының тұрағы мен жөнделуіне арналған ғимарат.
Анемометр – желдің бағыты мен биіктігін анықтайтын құрал.
Антибиотиктер – бактерия, вирустардың өсуін басатын, дәрілік заттар.
Антипиретиктер – қызуды төмендететін дәрілік құралдар.
Антисептик – залалсыздандырушы заттар.
Антициклон – тұрақты жоғарғы атмосфералық қысым аймағы.
Антропогендік ТЖ – адамның әрекетіне байланысты авария немесе апат.
Аңызақ - ауаның жоғарғы температурасындағы жел.
Альпеншток – ұзындығы 1,5 м, қалыңдығы 3-4 м болатын, берік, ұшы өткір металл, дөңгелек таяқ.
Альтиметр – теңіз үстіндегі биіктік деңгейін анықтайтын құрал.
Апат – аумақтық немесе барынша ауқымды төтенше жағдайларды алып жүретін, адам құрбаны бар үлкен авария, қиратушы құбылыс.
Абразия – теңіздердің, өзендердің, көлдердің, су қоймаларының жағалауларының толқындармен соғылуы.
Авария – технологиялық үрдістердің бұзылуы, механизмдердің, құралдар мен ғимараттардың зақымдануы.
Авариялық – қалпына келтіру жұмыстары – жоғарғы қауіптілікті және қиратудың жеке ошақтарын жою, коммуналдық жүйелеріндегі зақымдалуларды, аварияларды жою бойынша халықтың тіршілігін қамтамасыз ету үшін аз болса да жағдай жасау, сонымен қатар санитарлық тазалау және аймақты залалсыздандыру, кезек күттірмейтін жұмыстар.
Авариялық – қалпына келтіру кұрылымдары – тіршілікті қамтамасыз ету нысандарын қалпына келтіру бойынша шұғыл жұмыстарды жүргізуге арналған құтқарушылар тобы.
Авариялы қ – құтқару қызметтері (АҚҚ) – авариялық – құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды орындайтын атқарушы – құтқарушыларды, кіші, орта және жоғары құрамдағы осы жұмысты басқарушы – құтқарушыларды және осы жұмысты техникалық жағынан қамтамасыз ететін көмекші қызметтерді қамтитын авариялық – құтқару құрамаларын құрайтын, қызмет міндеттері жағынан біртұтас жүйеге біріктірілген, төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі міндеттерді шешуге арналған басқару органдарының, күштер мен құралдардың жиынтығы.
Авариял ық – құтқару жұмыстары - өрттерді өшіру мен жою, энергия және су көздерін авариялық өшіру, іздестіру, адамдарды құтқару, оларға көмек көрсету және көшіру бойынша бірінші кезекті жұмыстар.
Авариялық – құтқару күштері - ТЖ аймағында минималды қысқа уақыт ішінде құтқару және шұғыл жұмыстарды жүзеге асыруға арналған күштер.
Авариялық – құтқару құрамалары - негізінен арнаулы техникамен, жабдықтармен, құралдармен, аспаптармен, материалдармен және кинологиялық қызметімен қамтамасыз етілген жарақтандырылған құтқарушылар бөлімшелері құрайтын, құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргізуге арналған дербес немесе авариялық – құтқару қызметінің құрамына енетін құрылым.
Авариялық – құтқару құралдары - техникалық, ғылыми – техникалық және зияткерлік өнім, оның ішінде байланыс пен басқарудың мамандандырылған құралдары, құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстардың технологиясы жөніндегі техника, жабдықтар, құралдар, мүлік пен материалдар, әдістемелік, бейне – кино – фотоматериалдар, сондай – ақ электронды есептеу машиналарына арналған бағдарламалық деректер базасы және құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргізуге арналған өзге құралдар.
Артерия – қанды жүректен барлық органдар мен ұлпаларға тарататын қантамыры.
Аусыл – адамға да жұғатын, малдардың жұқпалы ауруы.
Ауытқу – нормадан ауытқу.
Афтершоктар – жер сілкінісінің негізгі дүмпуілінен кейінгі жерасты дүмпуілі.
Әлсіздік – ағзаның жалпы әлсіз жағдайы.
Әсер – сезімдік елегізу.
Әуе апаты – әуе техникасының апаты.
Әуелетті қауіпті нысан – авария болуы мүмкін нысан.
Бағдар – орнын анықтау.
Бағыт-бағдар – қоршаған заттар мен көкжиектің жақтарына қатысты орынды анықтау.
Байдарка – жіңішке, жеңіл қайық.
Барлау – жергілікті ТЖ аймағын алдын ала тексеру.
Барометр – атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құрал.
Баспахана – картада масштабпен сәйкес жергілікті жердің көрінісі.
Баспаханалық карта – жергілікті жердің толық картасы.
Басқару пункті – ТЖ жою күштері мен құралдарын басқаруға арналған көліктік құрал немесе жабдықталған инженерлік ғимарат.
Батометр – судың берілген тереңдіктен сынамасын алуға арналған құрал.
Батпақ – тоған түбіндегі жабысқақ тұнба.
Бахилдар – қардан, ылғалдан корғау және аяқты жылылауға арналған аяқ киімнің сыртынан киілетін маталы құндақ.
Бейімделу – ағзаның өзгеріске бейімделуі.
Бекітпе тіреуіш – ғимарат бөліктерінің тұрақты болуына арналған білеу.
Белгі – орнын анықтайтын нәрсе.
Бивак (бивуак) – демалыс немесе түнеуге арналған орын.
Биологиялық қауіпсіздік – биологиялық – әлеуметтік ТЖ көздерін
туғызатын қауіптен халықтың, шаруашылық нысанының, өсімдіктердің, қоршаған ортаның қорғаныс жағдайы.
Биіктік – тік бойымен қашықтық.
Биіктік өлшеуіш – биіктікті өлшеуге арналған құрал.
Боран – қарлы дауыл, аяз, қарлы боран, бұрқасын.
Бөгет – су қоймаларында су деңгейін көтеруге арналған гидродинамикалық ғимарат.
Бөгетше – су массасын қоршауға арналған гидротехникалық құрылыс.
Буын – сүйектердің қозғалыстағы байланысы.
Бұрқасын – қардың қатты желмен жер бетімен өтуі, борасын.
Бұршақ – мұзды шар түріндегі атмосфералық жауын-шашын.
Бұлақ – жер түбінен шығатын су көзі.
Газқағар – газ бен түтіннен қорғайтын құрал.
Гидрокостюм – су өткізбейтін киім.
Гидросфера – жердің су қабаты.
Дауыл – қатты қиратушы жел.
Дабыл – қауіп туралы дабыл, мазасыздану, алаңдау.
Дегазация – қатты әсер ететін улы заттарды жою немесе бейтараптау.
Дезактивация – радиоактивті заттарды жою.
Дезинсекция – зиянкестерді жою.
Дезинфекция – жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын жою.
Депрессия – түңілу, психологиялық жағдай.
Дератизация – кеміргіштерді жою.
Дертке шалдығу – қандай да бір аурудың таралу деңгейін сипаттайтын көрсеткіш.
Дефляция – құм немесе топырақ бөлігінің желмен үрленуі.
Диагностика – зардап шегушінің, аурудың жағдайын анықтау.
Дозиметрикалық бақылау – радиоактивті сәулелену дозасын анықтау.
Дүлей зілзала – ТЖ пайдаболған зілзала.
Дүлей зілзала - бірден елеулі адамның тіршілігін бұзып, үлкен материалдық құндылықтарды жояды, сонымен қатар адамдардың қаза табуына, жануарлардың өлуіне әкелетін кенеттен пайда болатын табиғи құбылыс.
Дюльфер – адамның өз еркімен арқан арқылы биіктіктен жылдам түсуі.
Ентігу – жиіленген және қиналып тыныс алу.
Естен тану – қысқа мерзімде кенеттен естен тану.
Жайылма – су басу кезінде толған орын.
Жансыздандыру – ауырсынуды басу.
Жобалық өнеркәсіптік авария – бастапқы және ақырғы жағдайы жобамен белгіленген және белгіленген шектермен авария салдарының шектеуін қамтамасыз ететін, қауіпсіздік жүйесі қарастырылған өнеркәсіптік авария.
Жобадан тыс өнеркәсіптік авария - жобалық авария үшін ескерілмеген бастапқы жағдай тудыратын және жобалық авариялармен салыстырғанда қауіпсіздік жүйесінің тоқтап қалуымен және персоналдың қате шешімдерді іске асырумен қоса жүретін, ауыр салдарларға алып келетін өнеркәсіптік авария.
Жел – ауаның қозғалысы.
Жел кестесі – берілген жерде желдің жылдамдығы мен бағыты.
Жер сілкінісі – жер қыртысында немесе мантияның үстіңгі бөлігінде кенеттен болған қозғалыс пен жарылыс нәтижесінде пайда болған және елеулі ауытқу түрінде үлкен қашықтыққа таралатын жер асты дүмпуі мен жер астының қозғалысы.
Жер сілкінісінің кіндігі – жер сілкінісі ошағының үстінде орналасқан жер бетінің аймағы.
Жер сілкінісінің ішкі кіндігі – жер сілкінісі басталған (пайда болған), жер тереңдігіндегі орын.
Жер сілкінісінің ошағы – адамдардың, жануарлардың, өсімдіктердің зақымдануы, шаруашылық нысандарының қирауы немесе шектен тыс қаза табулар болған шектелген аймақ.
Залалсыздандыру – аумақтың, нысанның, судың, өнімдер, жемшөптердің зақымдануы мен ластануын шекті рұксат нормаға дейін азайту.
Зақымдану аймағы – белгілі уақыт ішінде адамдарға, ауылшаруашылық малдарына және өсімдіктерге қауіп келтіретін мөлшерде аумағында химиялық заттар таратылған немесе қауіпті химиялық және биологиялық заттар енгізілген территория немесе аймақ.
Зембіл – адамдарды, ауырлықтарды тасымалдауға арналған жабдық.
Зілзала – ТЖ пайда болуына әкеп соққан зілзала.
Зілзала аймағы – ТЖ зардабын жою үшін қосымша және шұғыл көрсетілетін көмекті қажет ететін ТЖ аймағының бөлігі.
Имек темір – сырғанақ бет бойымен қозғалысты жеңілдету үшін аяқ киімге киілетін, металл жабдық.
Инсульт – ми қан айналымының бұзылуы.
Интоксикация – ағзаның улы заттармен улануы.
Инфаркт – күре тамырдың түйілуі немесе тығындалуы кезінде қан ағысының тоқтауы.
Инфекция – ағзаның ауру тудыратын микробтармен зақымдануы.
Инъекция –дәрілік ерітінділерді енгізу.
Иприт – іріңдеумен сипатталатын улағыш зат.
Қазба – пайдалы қазбаларды ашық түрде өңдеу орны.
Қайнар – су бұлағы басталатын орын, аймақ.
Қантамыр – ең жіңішке қан тамыры.
Қар көшкіні – қар массасының тау беткейімен төмен қарай жылжуы.
Қатты ағыс – өзеннің қатты ағысы.
Қатты әсер ететін улы заттар (ҚӘУЗ) – адам ағзасын зақымдайтын, улы зат.
Қауіпсіздік – адамға қауіп төнбей тұрған жағдай.
Қауіпті табиғи құбылыс – қарқындылығы, көлемі, жалғасуы мен кері әсер ету мүмкіндігі бар табиғи сипаттағы жағдай.
Қауіпті заттың мүмкін шекті ңоспасы — адаммен үнемі қарым-қатынас кезіндегі немесе белгілі бір уақыт аралығында оған әсер еткендегі адамның денсаулығына әсер етпейтін және жағымсыз салдары болмайтын аудан бірлігімен немесе салмақпен өлшенетін топырақтағы, ауалы немесе сулы ортадағы, азық – түліктегі, шикізаттардағы қауіпті заттардың максималды саны.
Қашықтық өлшеуіш – қашықтықты анықтауға арналған құрал.
Қолқа – басты қантамыр артериясы.
Қопарушы (пиротехник) – жару жұмыстары бойынша маман.
Құйын – ауаның, тік немесе көлбеу ось бойымен айналып қозғалатын атмосфералық құрылуы.
Құтқарушы – құтқару және шұғыл жұмыстарын жүргізуге арнайы дайындықтан және аттестациядан (қайта аттестацияланған) өткен азамат.
Құтқару жилеті – өзін-өзі сақтандырудың жеке құралы.
Құтқару жұмыстары – ТЖ болған аймақта адамдарды, материалдық және мәдени құндылықтарды аман алып қалу бойынша іс-әрекет, қоршаған ортаны қорғау, ТЖ жою немесе оның қауіпті факторларының әсерін мүмкіндігінше аз деңгейге түсіру.
Қырау – суық бетте ылғал конденсация әсерімен түзілген жұқа қарлы қабат.
Қысқы жол — қар үстімен жасалған жол.
Қышқыл – белсенді, қауіпті химиялық қатынас.
Карантин – толық оқшаулау, инфекциялық ошақты тоқтату және жою.
Катаклизм – шұғыл бет бұрыс, қиратушы өзгеріс, апат.
Катамаран – екі корпусы бар кеме.
Керогаз – жылытатын керосинді құрал.
Климат – белгілі бір аймаққа сай метео жағдай.
Код – шартты белгілер мен дабылдардың жүйесі.
Контейнер – ораусыз жүктерді тасымалдауға арналған ыдыс.
Көшіп-қону – адамдардың, жануарлардың орын ауыстыруы.
Көшіру – адамдардың ұйымдастырылған түрде қауіпті аймақтан шығару.
Киіз үй – киіз және баска да жеңіл матералдардан тұратын конус тәрізді жылжымалы үй.
Мұзжарғыш – тауларда жүру кезінде қолданылатын сайман.
Мұзқұрсау – тоғандарда судың қатуы.
Мұз шоқы – мұз кесегі.
Манометр – қысымды өлшейтін құрал.
Масштаб – картада (сызбада) шынайы көлемге сызықтардың ұзындығының қатынасы.
Метеорология – атмосфераның физикалық жағдайы туралы ғылым.
Меридиан – экватордың тік бұрышын қиып өтетін және Жердің полюсі арқылы өтетін, шеңбер сызық.
Мертігу – дененің ауыр зақымдануы.
Наркоз — жасанды естен тандыру.
Нарт – ұзын, жіңішке шана.
Невроз – орталық жүйке жүйесінің ауруы.
Оба – жұқпалы инфекциялық ауру.
Обсервация – күшейтілген медициналық бақылаумен шектелген режим.
Опырылым – бөлінген массаның құлауы.
Орман күзеті – орманды күзетуге арналған арнайы қызмет.
Өзенаралық – екі өзен арасындағы жер.
Өлім-жітім – індет кезінде жануарлардың жаппай қырылуы.
Өнеркәсіптік авария – техникалық жүйеде немесе өнеркәсіптік қондырғыда орын алған өнеркәсіптік нысандағы авария.
Өнеркәсіптік апат - адамдардың құрбандығына алып келген, адамдардың денсаулығына нұқсан келтірген және нысандардың, айтарлықтай мөлшерде материалдық құндылықтардың жойылуына, сондай –ақ қоршаған табиғи ортаға айтарлықтай шығын келтірген ірі өнеркәсіптік апат.
Өрмелеуші – биікте жұмыс істейтін адам.
Өрт – адамдардың, жануарлардың қаза болуына және материалдық құндылықтардың жойылуына алып келетін, бақылаусыз жану.
Өрт қауіпсіздігі – өрттің пайда болу мүмкіндігі.
Өрт сөндіруші – өрт күзетінің (команданың) қызметкері.
Өткел – тоған, көл, өзендердің ұсақ орындары.
Пал – дала немесе орман өрті.
Панахана – адамдардың жасырынуына арналған кешенді инженерлік қорғаныс ғимараты.
Пандемия – адамдардың жаппай жұқпалы ауруы.
Панзоотия – малдардың жаппай жұқпалы ауруы.
Панфитотия – өсімдіктер мен зиянкестердің жаппай ауруы.
Пеленг – бақылап отырған зат пен компас бағдар арасындағы бұрыш.
Перископ – паналау орнынан бақылауға арналған құрал.
Пирология – орман өрттері туралы ғылым.
Планшет – карта және құжаттарды алып жүруге арналған сөмке.
Пласт – шөгінді қабаттың тығыз тасындылары.
Полигон – сынақтар жүргізуге арналған жер учаскесі.
Профилактика – алдын алу шараларының жиынтығы.
Пульс – қан тамырларында білінетін жүрек қағысы.
Радиация – бір денеден келіп жатқан сәулелену.
Радиоактивті ластану – атмосферда, суда, жерде радиоактивті заттардың болуы.
Радиоактивтілік – белсенді радиосәуле шығаруы мен атомдық ядроларының ыдырауы.
Радиофобия – радиациялық залалданудан үрейлену.
Радиациялық авария – аталған нысанды қалыпты пайдалану жобасымен алдын ала көрсетілген шекарасынан радиоактивті заттар және ионизациялаушы сәулелердің шығуы мен төгілуіне алып келетін, мөлшері пайдалану қауіпсіздігінің белгіленген шегінен асатын, радиациялы – қауіпті нысандағы авария.
Радиоактивті ластану – жер үстінің, атмосфераның, судың болмаса азық –түліктің, тағамдық шикізаттың және әртүрлі заттардың радиациялық қауіпсіздік және радиоактивті заттармен жұмыс істеу ережелеріндегі бекітілген шама денгейінен асатын мөлшердегі радиоактивті заттармен ластануы.
Радиациялы қауіпті нысан – радиоактивті заттарды сақтайтын, өңдейтін, пайдаланатын немесе тасымалдайтын нысан. Ондағы авария немесе оның қирауы кезінде адамдарды, ауылшаруашылық малдары мен өсімдіктерінің, шаруашылық нысандарының, сондай-ақ қоршаған табиғи ортаның иондаушы сәулелермен сәулеленуі немесе ластануы болуы мүмкін.
Радиоактивті ластану аймагы – аймағында радиоактивті ластануы бар территория немесе аймақ.
Радиациялық қоргау режимі – иондаушы сәулелердің адамдарға әсерін төмендету мүмкіндігі мақсатыңда радиоактивті ластану аймағындағы қорғаудың әдістері мен тәсілдерін пайдалану және халықтың іс - әрекетінің тәртібі.
Радиациялық бақылау – радиоактивті заттармен иондаушы заттардың басқа да көздерімен жұмыс кезіндегі радиациялық қауіпсіздікті және санитарлы ережелердің нормаларын сақтауды қадағалау, сондай-ақ адамдардың сәулелену деңгейі және нысандағы және қоршаған ортадағы радиациялық жағдай жөнінде хабарлама алу.
Рация – тасымалдауыш радиостанция.
Реанимация – ағзаның клиникалық өлім кезеңінде қайта тірілуі.
Сал – бірнеше қатарға бекітілген бөрене.
Санитар – кіші лауазымды медициналық қызметкер.
Санитарлық тазарту – адам бойынан зақымданған тері және шырышты қабықтарын механикалық тазалау мен жуу, сонымен қатар ТЖ аймағынан шыққан кезде олардың аяқ киімдері мен киімдерін залалсыздандыру.
Сәулелену – тірі ағзаларға радиоактивті сәулелердің әсер етуі.
Сел – лай – тасты қатты ағын.
Сейсмология – жер бетінің тербелісін зерттейтін геофизика ғылымының бөлігі.
Смог – ауаның қатты ластануы.
Спазм – бұлшықеттердің жиырылуы, тырыспа.
Су басу – ғимараттың астыңғы бөлігіне судың кіруі.
Судың көтерілу жылдамдығы – су басу кезінде су деңгейінің көтерілуі.
Су басу алаңы – су басқан аймақ.
Су қойма – суды сақтауға арналған жасанды су қоймасы.
Су тасқыны – қардың еруі немесе жауын-шашын кезіндегі өзендерде су деңгейінің көтерілуі.
Сүңгуір адам – су астында жұмыс істейтін адам.
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың аймағы – төтенше жағдай ошағының пайда болу нәтижесінде немесе басқа аудандардан табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар пайда болған, оның зардаптары таралғаны болып табылады.
Төтенше жағдай (ТЖ) – адамдардың қаза табуына әкеліп соққан немесе әкеліп соғуы мүмкін, олардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізуші нысандарға нұқсан келтірген немесе келтіруі мүмкін, халықты едәуір дәрежеде материалдық шығындарға ұшырататын, тіршілік жағдайын бұзған немесе бұзуы мүмкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір аумақта туындаған жағдай.
ТЖ аймағы – ТЖ пайда болған белгілі бір аймақ.
ТЖ аймағында халықты қорғау – адамдардың қаза болуын төмендету немесе алдын алуға бағытталған шаралар.
ТЖ қауіптілік – ТЖ аймағында қауіптіліктің пайда болуы мүмкін немесе сол кезде болған жағдай.
ТЖ аймағындағы жұмыстарға арналған техникалық құралдардың кешені – ТЖ аймағында жұмыстар жүргізу үшін арналған негізгі және қосымша техникалық құралдар.
ТЖ жою – ТЖ пайда болған кезде және адамдардың денсаулығын сақтау және өмірін қорғауға, материалдық шығыңдардың көлемін азайтуға, сонымен қатар ТЖ аймағын жоюға бағытталған құтқару, авариялық-қалпына келтіру және басқа да шұғыл жүргізілетін жұмыстар.
ТЖ ошағы – нәтижесінде ТЖ пайда болу қауіпі бар қауіпті табиғи немесе техногендік құбылыс.
ТЖ қауіпсіздігі – ТЖ қаупінен халықтың, шаруашылық нысанының, өсімдіктердің, қоршаған ортаның қорғаныс жағдайы.
ТЖМЖ – ның күштері мен құралдары (төтенше жағдайды ескерту және жоюдың мемлекеттік жүйесі) – төтенше жағдайдың алдын алу және жою үшін арналған күштері мен құралдары.
ТЖ дайындық – халықты және материалдық құндылықтарды қорғау үшін алдын ала жүргізілетін шаралардың кешені.
Төтенше жагдайлардагы өнеркәсіптік қауіпсіздік - төтенше жағдай аймағындағы өнеркәсіптік авария және апат кезінде халықты, өнеркәсіп қызметкерлері құрамын, шаруашылық нысандары мен қоршаған табиғи ортаны қауіптен қорғау жағдайы.
Төтенше жагдай кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікпен қамтамасыз ету - төтенше жағдай аймағындағы өнеркәсіптік авариялар мен апаттарды болдырмауға бағытталған құкықтық нормаларды қабылдау және сақтау, экологияны қорғау, салалық немесе ведомстволық талаптар мен ережелерді орындау, сондай-ақ ұйымдастырушылық, технологиялық және инженерлі – техникалық іс-шаралар жиынтығын жүргізу.
Техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар - өндірістік, транспорттық және басқа да авариялардың, өрттердің (жарылыстардың), қатты әсер ететін радиоактивті және биологиялық қауіпті улы заттардың төгілуімен (төгілу қаупімен) байланысты авариялардың, ғимараттар мен құрылыстардың кенеттен құлауының, платиналардың бұзылуының, тіршілікпен қамтамасыз етудің, электро энергетикалық және коммуникациялық жүйесіндегі, тазалау құрылыстарындағы авариялардың салдарынан болуы мүмкін.
Техногенді сипаттағы төтенше жағдайдың шыгу көздері – бұл қауіпті техногенді оқиға (өндірістік нысандардағы немесе транспорттағы авариялар, өрттер, жарылыстар немесе әр түрлі энергияның шығуы, өмір мен денсаулыққа қауіпті заттардың шығумен байланысты авариялар немесе олардың қаупі, ғимараттар мен құрылыстардың құлауы, тіршілікпен қамтамасыз ету жүйесіндегі авариялар) нәтижесінде белгілі бір аймақ, нысанында немесе аймақта орын алған техногенді сипаттағы төтенше жағдай.
Техногенді сипаттағы төтенше жағдай көзінің зақымдаушы факторы – бұл тиісті параметрлермен анықталатын немесе көрінетін, физикалық, химиялық және биологиялық іс-әрекеттермен немесе көріністермен сипатталатын қауіпті оқиғаның құрастырушысы.
Техногенді сипаттагы төтенше жагдай көзінің зақымдаушы ықпалы – бір немесе жиынтықты техногенді сипаттағы төтенше жағдай көзінің зақымдаушы факторының адамдардың, ауылшаруашылық малдарының өмірі мен денсаулығына және өсімдіктерге, экономика нысандарына және қоршаған табиғи ортаға жағымсыз әсер етуі.
Техногенді қауіп – нысандарды қалыпты пайдалану процессіндегі адам мен қоршаған ортаға тікелей немесе жанама зияндығы түрінде, болмаса пайда болуы кезіндегі адамға және қоршаған ортаға техногенді сиаттағы төтенше жағдай көзінің зақымдаушы әрекеті ретінде жүзеге асатын техникалық жүйесінің, өндірістік немесе транспорттық нысандарының өзіне тән ішкі жағдайы.
Тас құлау – тік тау беткейлерінен тау массасының, тау жыныстары бөліктерінің құлауы.
Тәжірбие – практикалық меңгерген білімнің, дағдылардың, іскерліктің жиынтығы.
Табиғи ТЖ – пайда болу себебі табиғат күштері болып табылатын ТЖ
Тамыр – жүрекке баратын қанның қан тамыры.
Тар ағыс – өзен арнасы учаскесінің тарылуы.
Тар шат – тар шатқал, жердегі терең жарықша.
Тайфун – ірі қиратушы күшті қара дауыл.
Такелаж – жүктерді көтеру және тасымалдауға арналған жабдықтардың жиынтығы.
Техника – жабдықтардың, құралдардың, механизмдердің, еңбек құралдарының жиынтығы.
Техногендік ТЖ – адамның өндірістік іс-әрекетінен болған ТЖ.
Тоғай - жергілікті ортадағы айрықша учаске.
Толқын – су бетінің тербелісімен сипатталатын су бірлігі.
Токсикоз – ағзаның уланған кезіндегі жағдайы.
Токсин – улы зат.
Топляк – батып кеткен бөрене.
Транс – өзін-өзі басқара алмайтын нервтің жоғарғы қозуы
Тренажер – жаттығу, тренаж үшін арналған жабдық.
Тұнба – тұнбалы, үнемі сулы және еру қасиеті бар топырақтың құмды қабаты.
Тұншығу – тыныс алудың бұзылу салдарынан болатын паталогиялық жағдай.
Тұщыландырғыш – суды тұщыландыруға арналған құрал.
Тірі қалу – шұғыл жағдайларда өмір сүру қабілеті.
Тіршілікті қамтамасыз ету – өмірді сақтау жүйесі.
Тығыз жұмыстар – ТЖ зардап шеккендерге, халыққа медициналық және басқа да көмек түрлерін көрсету, адамдардың денсаулығы мен өмірін, олардың жұмыс қабілеттілігін сақтау үшін жағдай жасау, құтқару жұмыстарын жан – жақты қамтамасыз ету шаралары.
Уақытша паналау аймағы – қауіпсіздікті қаматамасыз ету мақсатымен, халықты ТЖ пайда болуы қауіпі бар немесе пайда болған кезде көшіру немесе уақытша ауыстыру аумағы.
Ұтқырлық – қозғалыс, жылдам әрекет етуге қабілеттілік.
Ұшақ – тік ұшатын және қонатын ауалы ортада қозғалуға арналған ұшу аппараты.
Үгінді – ауырлық күш әсерімен тау массасы жыныстарының беткей бойымен төмен жылжуы.
Үн қату – шақыруға жауап беру, қарату.
Үнемі дайындықтағы күштер – ТЖ аймағында шұғыл жұмыстар жүргізуге арналған және кезекшілікте болатын күштер.
Үңгір – сыртқа шығу жолы бар жер астындағы жартылай кеңістік.
Үрей – қорқыныш, кенет сезім.
Іздеу – біреуді немесе бір нәрсені табу.
І ндет – адам ауруларының кеңінен таралуы.
Ісіну – ұлпаларда сұйықтардың жиналуынан болатын ісік.
Ықтимал қауіпті нысан – төтенше жағдай көзінің тууына қауіп төндіретін қауіпті радиоактивті, өрт, жарылыс қауіпті материалдарды, химиялық және биологиялық заттарды пайдаланатын, өндіретін, өндейтін, сақтайтын немесе тасымалдайтын нысан.
Ықтимал қауіпті зат - өзінің физикалық, химиялық, биологиялық немесе токсикологиялық қасиетінің салдарынан адамдардың өмірі мен денсаулығына, ауылшарушылық малдары мен өсімдіктеріне қауіп төндіретін заттар.
Ықтимал ТЖ аймағы – ТЖ пайда болуы мүмкін аумақ немесе айдын. Фал – кендір, арқан, сым арқан.
Фарватер – кемелердің қауіпсіз жүзуіне арналған су жолы.
Фирн – мұздақ қар.
Флюгер – жел бағытын анықтайтын құрал.
Форшок – бастапқы соққыға жол ашар, салыстырмалы әлсіз жер асты дүмпуі.
Хабарландыру дабылы – ТЖ пайда болғаны туралы хабарландыру
Циклон – жауынмен жалғасатын атмосфераның құйынды қозғалысы. Цистерна – сұйықтықтарды тасымалдау және сақтауға арналған үлкен резервуар.
Цунами – жағалау немесе су асты жер сілкінісінің салдарынан пайда болған теңіз толқындары.
Шанды дауыл – топырақ пен құм массаларын ауада ұшыру мен орнын ауыстыру қасиеті бар қатты жел.
Шквал – желдің бірден қатты соғатын самалы.
Шлюз – кемелер мен суларды өткізуге арналған ғимарат.
Шлюпка – кең корпусты қайық.
Шок - жалпы ағзаның кенеттен бұзылуы.
Экватор – Жер шарын Солтүстік және Оңтүстік жарты шарларға бөліп тұрған шеңбер.
Эпизоотия – жануарлар ауруларының кеңінен таралуы.
Эпифитотия – өсімдіктер ауруларының кеңінен таралуы.
Эрозия – жер беті топырағының толығымен немесе бөлігінің зақымдануы.
2 Дәрістер
Дәріс №1. Кіріспе
Жалпы сұрақтар
1. Курстың мазмұны.
2. Курстың негізгі себептері, маман дайындаудағы ролі.
3. Заңнамалық актілер мен ережелер. Түсініктер және анықтамалар.
Курстың мазмұны. «Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері» - адамның өмір сүру ортасымен қауіпсіз қарым-қатынасы мен оны қорғауға, төтенше жағдайларда шаруашылық обьектілерінің тұрақты жұмыс істеуіне, табиғи және техногендік сипатты төтенше жағдайлардың салдарын ескерту мен жоюға, сондай-ақ осы заманғы зақымдау құралдарының қолданылуына бағытталған шаралар кешені. Сонымен қатар, тіршілік қауіпсіздігінің негіздері – төтенше жағдай кезінде шаруашылық нысандарының тұрақты жұмыс істеуін, адамның өмір сүру ортасымен қауіпсіз қатынысы әдістерін, қазіргі заманғы зақымдау құралдарының қолданылуы және табиғи, техногенді ТЖ салдарын жою және ескерту сұрақтарын оқытатын жоғары мектеп курсы.
Пәнді оқыту барысында келесі сұрақтар қарастырылады: Өмір сүру ортасының жағдайы және жағымсыз факторлары; адамның өмір сүру ортасымен қатынасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету принцптері; техникалық ортамен процестердің қауіпсіздігін жоғарлату, зиянды және зақымдаушы факторлармен зақымдалған адамның анатомиялық-физиологиялық салдары, оларды идентификациялау принцптері; ТЖ кезіндегі шаруашылық нысандарының тұрақты жұмыс істеуін зерттеу әдістері; ТЖ және олардың салдарын болжау; ТЖ кезінде шаруашылық нысандарының өндірістік қызметкерлерін және халықты қорғау шараларын жасау; ТЖ салдарын жою; тіршілік қауіпсіздігінің нормативті техникалық және ұйымдастыру негіздері.
«Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері» курсының мақсаты: болашақ мамандарды өмір сүрудің қауіпсіз және зиянсыз жағдайын құру үшін қажетті теориялық біліммен және тәжірибелік дағдылармен қаруландыру; төтенше жағдай кезінде мүмкін болатын апаттар, табиғи қасіреттердің зардаптарын жою барысында халықты, өндіріс мамандарын және ауылшаруашылық объектілерін қорғау жөнінде бағдар алу және сауатты шешім қабылдап, қорғаныс құралдарын пайдалана білуге үйрету. Курс бойынша шешілетін міндеттер мынадай талаптармен анықталады: студенттер бейбітшілік және соғыс уақытындағы төтенше жағдайларда құтқару жұмыстарын өткізу тәртібін дұрыс меңгеру және авария, апаттар, табиғи қасіреттердің зардаптарын жою барысында алғашқы көмек көрсетуге арналған құрал жабдықтарды дұрыс қолдана білу.
Студент курстың соңында төтенше жағдайларда құтқару жұмыстарын өткізу тәртібін дұрыс меңгеру керек; тері қабатын, тыныс алу жүйелерін қорғауға арналған құрал - жабдықтарды дұрыс пайдалана білу. Төтенше жағдайларда, апаттар, табиғи қасіреттердің зардаптары кезінде сауатты шешім қабылдауы қажет.
Курстың негізгі себептері, маман дайындаудағы ролі.
Болашақтағы мамандарға қауіпсіз және зиянсыз жағдайдағы тіршілік әрекетін құру үшін қажетті теориялық және тәжірибелік дағдыларды үйрету; қауіпсіздік бойынша қазіргі заман талаптарына сай технологиялық процестер мен жаңа техниканы жобалау; студенттерге соғыс және бейбіт уақыттағы төтенше жағдайлар кезіндегі іс-әрекеттерді, халықты қорғау әдістерін, қазіргі заманғы зақымдау құралдарының қолдану кезінде, табиғи апаттар, авариялар салдарын жою кезіндегі құтқару және кезек күттірмейтін жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу негіздерін оқыту; зақымдау ошағына сипаттама беру; құтқару және басқа да кезек күттірмейтін жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу негіздерін анықтау; ТЖ салдарынан халықты қорғау әдістеріне сипаттама беру; химиялық және радиациялық барлау құралдарымен таныстыру және олардың жұмыс істеу тәртібі мен таныстыру.
«Тіршілік қауіпсіздігі негіздері» пәні қауіпсіздікті қамтамасыз етудің теориялық және практикалық негіздерін білетін, қауіптілікті тани және бағалай білетін, олардан сенімді қорғау тәсілдерін анықтай және жүзеге асыра білетін, басты принцптер-ғылыми ізденіс, жобалық-конструкторлық әзірлемелер, өндірісті ұйымдастыру және басқару облысында кез-келген техникалық міндеттерді шешу кезінде қауіпсіздік басымдылықтарының сөзсіздігін терең сезетін, жас мамандарды дайындау.
Пәнді оқу нәтижесінде студент білуі қажет. Адамның мекендеу ортасының жағымсыз факторлары, олардың әсер ету салдары, оларды сәйкестендіру және адамдарды қорғауды қамтамасыз ету принцптері, нысандардың жұмыс істеуінің тұрақтылығын арттыруды зерттеу әдістері, ТЖ болжау және апаттардың, табиғи апаттардың салдарын жоюға әзірлігін анықтайтын модельдерді әзірлеу туралы түсінігі болуы қажет;
ҚР негізгі заңдарын және тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау облысындағы нормативтік заңдарды; зиянды және зақымдаушы факторлардың адам үшін анатомия-физиологиялық салдарын, қорғау тәсілдерін; ТЖ дағы шаруашылық нысандарының жұмыс істеу тұрақтылығын арттыру жолдары мен тәсілдерін; төтенше жағдайларды болжау және олардың салдарын жою әдістерін білу керек; Қауіпсіздік пен экологиялықты арттыру бойынша шараларды әзірлеу, құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарға қатысуды жасай білулері керек;
Қауіпсіздік облысында, әлеуметтік-гуманитарлық, жаратылыстану, жалпы кәсіптік және арнайы ғылымдар, ойлау мәдениеті және өзінің кәсіптік қызметінің нәтижелерін баяндау облысында білім мен ілімді тиімді пайдалану дағдылары болуы керек;
Заңды және нормативтік – құқықтық база, тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау облысында техникалық және жобалық құжаттаманы құрастыру мәселелерінде құзыретті болу керек.
Заңнамалық актілер мен ережелер. Түсініктер және анықтамалар
«АҚ және ТЖ саласындағы Заңдар».Осы Заң Қазақстан Республикасында табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу мен жою бойынша қоғамдық қатынастарды реттейді (қазақ және орыс тілдерінде, көлемі – 176 бет). Мазмұны: Қазақстан Республикасының «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының «Азаматтық қорғаныс туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының «Авариялық-құтқару қызметі және құтқарушылар мәртебесі туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының «Өрт қауіпсіздігі туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының «Өндірістік қауіпті нысандардағы өнеркәсіптік қауіпсіздік туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының «Терроризммен күрес туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының «Төтенше жағдайлар туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының «Әскери жағдайлар туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері мен қорғаныс туралы» Заңы
Түсініктер және анықтамаларға тоқталсақ, Төтенше жағдай дегеніміз адамдардың қаза табуына әкеліп соққан немесе әкеліп соғуы мүмкін, олардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашлық жүргізуші объектілерге нұқсан келтірген немесе келтіруі мүмкін, халықты едәуір дәрежеде материалдық шығындарға ұшыратып, тіршілік жағдайын бұзған немесе бұзуы мүмкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір аумақта туындаған жағдай. Төтенше жағдай пайда болу себептеріне қарай табиғи сипаттағы және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға бөлінеді. Табиғи сипаттағы ТЖ – дүлей зілзала (жер сілкінісі, сел, көшкін, су тасқыны және басқалар), табиғи өрт, індеттер мен малдың жұқпалы аурулары, ауылшаруашылық өсімдіктерінің және ормандардың кеселдері мен зиянкестері арқылы зақымдануын туғызатын ТЖ-лар. Техногендік сипаттағы ТЖ - өнеркәсіп, көлік авариялары және басқа да авариялар, өрт (жарылыс), күшті әсер ететін улы, радиоактивті және биологиялық жағынан қауіпті заттарды тарататын (тарату қаупі бар) авария, үйлер мен ғимараттардың кенеттен қирауы, бөгендердің бұзылуы, тіршілікті қамтамасыз ететін электр-энергетика және коммуникация жүйелеріндегі, тазарту құрылыстарындағы авария туғызған ТЖ. Төтенше жағдай аймағы бұл ТЖ туындаған белгілі бір аумақ. Табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ таралу аумағына және келтірген нұқсанның көлеміне қарай, объектілік, жергілікті, өңірлік және жаһандық болып бөлінеді.
Авария бұл технологиялық процестің бұзылуы, механизмдердің, жабдықтар мен ғимараттардың бұзылуы.
Зілзала бұл ТЖ-дың пайда болуына әкеліп соғатын жойқын құбылыс.
Дүлей зілзала – ТЖ-дың пайда болуына әкеп соғатын зілзала.
Апат – аймақтық және ірі ауқымды ТЖ пайда болуына әкеліп соғатын жойқын құбылыс.
ТЖ-дың алдын алу – алдын ала жүргізілетін және ТЖ пайда болу қатерін мүмкін болғанынша азайтуға, адамдардың денсаулығы мен өмірін сақтауға, залал мен материалдық шығын мөлшерін кемітуге арналған шаралар кешені.
Төтенше жағдайлардын алдын алу - адамдардың өмірі мен денсаулықтарын сақтау, материалдық шығындардың көлемін азайту, төтенше жағдайлардың пайда болуын едәуір төмендетуге бағытталған және алдын ала жүргізілетін кешеңдік шаралар.
Төтенше жағдайды жою - төтенше жағдай пайда болған жағдайда адамдардың өмірі мен денсаулықтарын сақтау, материалдық шығындардың көлемін азайту үшін, сонымен қатар төтенше жағдайлардың аумағын жоюға бағытталған құтқару, авариялық – қалпына келтіру және басқа да шұғыл жұмыстар.
Өзін өзі тексеру сұрақтары
1. «Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері» курсының мақсаты
2. ҚР негізгі заңдары, тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау облысындағы нормативтік заңдар
3. Табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ саласындағы қорғану шаралары
Дәріс №2. Тіршілікті қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық және теориялық негіздері
Жалпы сұрақтар
1. АҚ ұйымдастыру және жүргізу – мемлекеттің маңызды қызметтерінің бірі, қорғаныс құрылысының құрама бөлігі, ел қауіпсіздігінің элементі.
2. ҚР ТЖ министрлігінің ролі, негізгі міндеттері мен ұйымдастырушы құрылымы.
АҚ ұйымдастыру және жүргізу – мемлекеттің маңызды қызметтерінің бірі, қорғаныс құрылысының құрама бөлігі, ел қауіпсіздігінің элементі.
Халықтың Азаматтық қорғаныс пен төтенше жағдайлардағы іс-қимылы жөніндегі міндеттемелері. Қазақстан Республикасының Азаматтық қорғанысы халық пен республика экономикасын зілзаладан, ірі авариялардан, апаттардан, осы заманғы зақымдау құралдарының қолдануынан қорғау және төтенше жағдайлардың пайда болу аудандары мен зақымдау ошақтарындағы басқа да кезек күттірмейтін жұмыстар жөніндегі мемлекеттік шаралардың құрамдас бөлігі болып табылады.
Азаматтық қорғанысты ұйымдастыру мен жүргізу- мемлекеттің маңызды міндеттерінің бірі, оның қорғаныс шараларын қамтамасыз ету құрылымдарының құрамдас бөлігі.
Азаматтық қорғанысты ұйымдастыру мен жүргізу тәртібі «Азаматтық қорғаныс туралы» 1997 жылғы 7 мамырдағы ҚР заңымен белгіленген.
Азаматтық қорғаныс – бұл басқару органдарының мемлекеттік жүйесі және халықты, ұйымдар мен ел аумағын осы заманғы зақымдау құралдарының зақымдағыш факторларының ықпалынан, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардан қорғау мақсатында жүргізілетін жалпы мемлекеттік шаралардың жиыны.
Қазіргі уақытта Азаматтық қорғаныс мәселелері мына деңгейде шешіледі:
Республикалық деңгейде - - республикалық Үкімет, орталық атқарушы органдар мемлекеттік бағдарламаларды, Азаматтық қорғанысты дамыту мен жетілдірудің негізгі бағыттарын, оны қаржыландыру және материалдық қамтамасыздандыру тәртібін, соғыс қауіпі мен төтенше жағдайлар кезіндегі Азаматтық қорғаныс жүйесінің жұмыс істеу тәртібін белгілейді.
Азаматтық қорғанысқа тікелей басшылықты Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар жөніндегі Агенттігі жүргізеді.
Жергілікті деңгейде - жергілікті өкілді және атқарушы органдар ведомствлық бағыныстағы аумақта Азаматтық қорғанысқа басшылық етеді, ұйымдардың Азаматтық қорғаныс шараларын орындауынұйымдастырады. Хабарландыру құралдарын, басқару нүктелерін тұрақты дайындықта ұстайды. Азаматтық қорғаныс мүлігін, жеке және ұжымдық қорғаныс құралдарын жинауды, сақтауды ұйымдастырады, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардан сақтандыру шараларын, авариялық құтқару және басқа да кезек күттірмейтін жұмыстарды ұйымдастырып өткізеді.
Азаматтық қорғаныста табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар ерекше орын алады. Қазақстан Республикасы үшін іс-жүзінде табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың көпшілі тән.
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардан жер сілкінісі, селді, сырғымаларды, тасқынды, боранды, қума желді, қатты аязды, орман және дала өртін, құрғақшылықты және басқаларды атап өтуге болады.
Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар арасынан халықтың тығыздығы жоғары қалаларда, өнеркәсіпорталықтарында, көлік коммуникацияларында, газ және мұнай құбырларында, тіршілік және коммуналдық объектілерінде, радиациялық қауіпті объектілерде (республикада 100-ден астам радиациалық қауіпті объекті және 100 мыңға жуық бета, гамма, рентгендік жіне нейтрондық сәулеге ұшырататын радиоактивті көздер бар) өндіріс пен тұрғын үй секторында болатын өрттер ерекше қауіпті.
Халық пен ұйымдарды қорғау Азаматтық қорғаныстың басты міндеті және осы заманғы зақымдау құралдары қолданылған кезде және табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларда залалды азайту үшін аумақтар мен ұйымдарды дер кезінде әзірлеу арқылы әртүрлі әдістермен жүзеге асырылады.
Азаматтық қорғаныстың негізгі мңіндеттері мыналар:
· Басқару, хабарлау және байланыс жүйелерін тұрақты дайындықта болуын ұйымдастыру, дамыту және қолдау;
· Төтенше жағдайлар кезінде Азаматтық қорғаныс күштерін құру, оларды іс-әрекеттерге даярлау және тұрақты дайындықта ұстау;
· Орталық және жергілікті атқарушы органдардың қызметкерлерін даярлау және халықты оқыту;
· Радиациялық, химиялық, бактериологиялық ахуалды қадағалау және лабораториялық бақылау;
studopedia.su - Студопедия (2013 - 2024) год. Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав!Последнее добавление
