Глоссарий

Активті шама – көмекші энергия көздерінсіз өлшеу ақпараттық сигналдарын қалыптастыра алатын физикалық шама (механикалық күш, электр қозғағыш күші және т.б.).

Пассивті шама (мысалы, масса, электр кедергісі, индуктивтілік) – өздігінен өлшеу ақпараттық сигналын қалыптастыра алмайтын шамалар.

Өлшеу - белгілі бір физикалық шамамен оның өлшем бірлігі ретінде қабылданған мән арасындағы сандық қатынасты іс жүзінде анықтауға арналған ақпараттық процес.

Ақпарат – объект туралы алғашқы белгісіз білімдерді азайтуға ықпал жасайтын мәліметтер жиынтығы.

Өлшеу эксперименті –қандайда бір нақтылықпен өлшеу нәтижесін анықтауға арналған, ғылыми тұрғыда негізделген әдіс.

Өлшеу нәтижесі – өлшеу жабдығы көмегімен эксперимент арқылы алынған физикалық шаманың өлшем бірлігі бар сан мәні.

Өлшеу жабдығы – өлшеу экспериментін жасауға арналған мөлшерленген нақтылық сипаттамасы бар техникалық құрылғы.

Cигнал – ақпараттың материалдық тасымалдаушысы.

СИ – халықаралық бірліктер жүйесі – SI (System International).

Өлшеу нақтылығы – өлшеу нәтижесінің өлшенетін шаманың ақиқат мәніне жуықтық дәрежесі.

Бақылау – бақыланып отырған объекті қасиеттерінің немесе сипатының белегілі бір мөлшерге сәйкестігін анықтау процессі.

Метрология – өлшеу, өлшеу әдістері мен жабдықтары, олардың бірлігі және қажетті нақтылыққа жету жолдары туралы ғылым.

Метрологиялық қамсыздандыру – өлшеудің белгілі бір нақтылығана қол жеткізуге қажетті техникалық жабдықтар мен ережелерді қолданудың ғылыми немесе ұйымдастырушылық негіздерін қалыптастыру.

Өлшеу принципі – өлшеу негізделген физикалық құбылыстардың жиынтығы.

Өлшеу әдісі – өлшеу кезінде қолданылатын өлшеу жабдықтары мен принциптерінің жиынтығы.

Электрлік өлшеу – физикалық шаманы электрлік өлшеу жабдықтарының көмегімен өлшеу.

Өлшем – физикалық шаманың белгілі бір мәнін көрсетуге арналған өлшеу жабыдығы.

Өлшеу түрлендірігші – бақылаушының тікелей қабылдауына, ары қарай түрлендіруіне, өңдеуіне немесе сақтауына ыңғайлы өлшеу ақпараты сигналын өңдіруге арналған өлшеу жабдығы.

Өлшеу жабдығы – бақылаушы тікелей қабылдай алатын өлшеу ақпараты сигналын өңдіруге арналған өлшеу жабдығы.

Стандарт (ағылш.сөзі. Standard – норма, үлгі) – өз еркімен бірнеше рет пайдалануды көздеп қабылданған өнімнің сипаттамалары, оны өндіру мен пайдалану туралы ережелер, оны сақтау, тасымалдау, тарату немесе жою, қолдану немесе қызмет көрсету туралы құжат.

Халықаралық стандарт − халықаралық ұйым қабылдаған стандарт.

Ұлттық стандарт − Ұлттық стандарттау органы бекіткен стандарт, утверждённый национальным орга­ном по стандартизации.

МЭК (ХЭК) – Халықаралық электро­техникалық комиссия

ISO ( англ) – Стандарттау бойынша халықаралық ұйым.

ПАЙДАЛЫ ӘДЕБИЕТТЕР

1. Основы метрологии и электрических измерений. Учебник для вузов /Б.Я. Авдеев, Е.М. Антонюк, Е.М. Душин и др., под ред. Е.М. Душина. – 6-е изд. – Л.: Энергоатомиздат, 1987.

2. Сергеев А.Г., Крохин В.В. Метрология. Учебное пособие для вузов. – М.: «Логос», 2002.

3. Ревин В.Т. Преобразование и преобразователи измерительной информации. Учеб. пособие для студентов спец. 54 01 01 «Метрология, стандартизация и сертификация» всех форм обучения. В 5 ч. Ч. 2 / В.Т. Ревин. – Минск.: БГУИР, 2003. – 103 с.

4. Демидова-Пнаферова Р.М., Малиновский В.Н., Солодов Ю.С. Задачи и примеры расчетов по электризмерительной технике. – М.: Энергоатомиздат, 1990. – 192 с.

5. Нурахунова Р.К. Метрология және өлшеу. Дәрістер жинағы. – Алматы: ҒБО КҚУ, 2010. – 96 б.

6. С.Г.Герман-Галкин. Компьютерное моделирование полупроводниковых систем в MATLAB 6.0. Учебное пособие. – СПб.: КОРОНА принт, 2001. – 320 с.

7. Кишинев В.В. и другие. Технические средства автоматики. Учебное пособие для вузов. – М.: Металлургия, 1981.

КҚУ тематикалық жоспары, 2012 ж.

Нурахунова Р.К.

МЕТРОЛОГИЯ ЖӘНЕ ӨЛШЕУ

Оқу құралы

Редакторы Шупшибаева Н.С.

Техникалық редакторы Сансызбаева Г.З.

ҰСЫНЫЛҒАН: КҚУ Ғылыми кеңесі

КЕЛІСІЛГЕН:Автоматтандыру және есептеу техникасы

кафедрасының меңгерушісі

к.т.н. профессор Хасенова Г.И.

Басуға қол қойылды 12.04.2012ж.

Таралымы 50 дана. Пішімі 60х84/16. №1 баспаханалық қағаз.

Көлемі 8 баспа табақ. Тапсырысы № 3116

Каспий қоғамдық университетінің басылымы

КҚУ-ның ғылыми баспа орталығы баспаханасында басылған

Алматы қ., Сейфуллин даңғылы, 521. тел. [phone]

Дата добавления: 2015-04-30