Кіріспе. Бұл курстық жұмыста кернеуі 35/10 кВ болатын трансформаторлық қосалқы станция есебі қарастырылған.

Бұл курстық жұмыста кернеуі 35/10 кВ болатын трансформаторлық қосалқы станция есебі қарастырылған.

Қосалқы станция электроэнергетикалық жүйенің құрама бөлігі болып табылады. Жүйе схемасында қосалқы станциялардың орналасу реті электр жалғауын таңдау кезіңде маңызды рөл атқарады.

Есептелінетін қосалқы станция екі дербес энергожүйесінен қорек көзін алады. Бұл қосалқы станцияға екі тұтынушы қосылған. Тұтынушылардың бірі – бірінші категориялы, ал екіншісі – үшінші. Бірінші категориялы тұтынушы – ауыр машинажасау, үшінші категориялы – қағаз кәсіпорны.

Трансформаторлық қосалқы станция есебі тұтынушылар жүктемесін есептеу графигі, қосалқы станция сызбасын таңдау, трансформатор қуаттылығы мен санын таңдау, электр тораптыры сымдарын таңдау, қысқа тұйықталу тогын есептеу, құрылғыларды таңдау және жоболанатын қосалқы станцияның экономикалық есебі негізінде құрылады.

1. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ

2.Электр станциялары мен қосалқы станциялардың бас схемаларын таңдау

Электр станцияларының бас сызбаларын таңдағанда, олардың ерекшеліктерін ескерген жөн. Мысалы, жылу электрлік орталығында (ЖЭО) жылу энергиясы жүктемелері көбейіп кеткен жағдайда, қуаты 120 МВт және одан да жоғары турбогенераторлар орнатылуы мүмкін. Мұндай турбогенераторлар кернеуі 6÷10 кВ генераторлық жиынтық шиналарға жалғанбайды, себебі біріншіден, ол қысқаша тұйықталу тоғын күрт жоғарылатып жібереді, ал екіншіден бұл генераторлардың номинал кернеулері (15,75; 18 кВ) таратушы желілердің кернеуімен сәйкес келмейді. Сондықтан қуаты үлкен генераторлар кернеуі 110-220 кВ шиналарға жұмыс істейтін блоктарға жалғанады. Төменде ЖЭО-да кеңінен қолданылатын басқалармен салыстырғанда артықшылықтары көп.

2.1 Қосалқы станциялардың схемалары

Қосалқы станциялардың басты схемасын таңдағанда энергия жүйесінің электр желілерінің схемасының немесе ауданды электрмен қамтамасыз ету схемасының дамуы (кеңейтілуі) есепке алынады.

Барлық қосалқы станциялар электр желісіне жалғану тәсіліне байланысты келесі түрлерге бөлінеді:

― шетте орналасқан (тупиковые);

― таратушы (ответвительные);

― өтпелі (проходные);

― аралық (узловые);

Қызметіне байланысты қосалқы станциялар тұтынушыларға арналған және жүйелік болып екіге бөлінеді. Жүйелік қосалқы станциялардың шиналарында энергия жүйесінің жекелеген аудандары немесе әртүрлі энергия жүйелері өзара байланысады. Бұлар жоғарғы жағындағы кернеуі 750 – 220 кВ қосалқы станциялар. электр энергиясын тұтынушылар арасында тарату үшін арналған.

Қосалқы станцияның схемасы оның қызметімен және қоректендіруші желіге жалғану тәсілімен тығыз байланысты, және ол:

― тұтынушыларды қалыпты және авариядан кейінгі режимдерде беріктігін қамтамасыз етуі керек;

― дамудың (ұлғаюдың) перспективасын ескеруі қажет;

― барлық кернеуліктегі тарату қондырғыларының біртіндеп кеңейтілу мүмкіндігін қарастыруы тиіс;

― аварияға қарсы арналған автоматиканың талабын есепке алуы керек;

― жөндеу және қызмет көрсету жұмыстарын көршілес жалғаулықтарды сөндірмей орындауды қамтамасыз етуі қажет.

Бір мезгілде жұмысқа қосылатын ажыратқыштардың саны келесілерден көп болмауы тиіс:

а) линия зақымданғанда ― екі дана;

б) кернеуі 500 кВ трансформаторлар жарақаттанғанда ― төртеу, ал кернеу 750 кВ болғанда ― үшеу.

Аталған талаптарға сәйкес кернеуі 6 – 750 кВ қосалқы станциялар тарату қондырғылары үшін типтік схемалар жасалынған, олар қосалқы станцияларды жобалау кездерінде қолданылады.

Ал типтік емес схеманы таңдау үшін техникалық-экономикалық есептеулер қажет.

Трансформаторлы қосалқы станциялар энергияны жақын аудандарға немесе алысқа жібергенде тиімді тарату мақсатында желінің кернеуін түрлендіретін электрлік қондырғыларды сипаттайды.Қосалқы станцияларда синхронды компенсаторлар,статикалық трансформаторлар, реакторлар орнатылуы мүмкін. Қосалқы станциялар түрленгенде оларды келесі көрсеткіштер сипаттайды.

1. Қуаты, қосалқы станцияның ауданы мен құнын анықтайтын жоғарғы кернеу желісінің номинал кернеуі;

2. Төмендетілген кернеудің саты саны;

3. Трансформатордың саны және олардың бірлік қуаты;

4. Жоғарғы кернеу желісінде осы кернеуді тарату құрылғыларының сызбасын анықтайтын қосалқы станцияның жағдайы;

5. Тұтынушылар категориясы және тағы басқалар.

Өтпелі қосалқы станцияның 110-220кВ тарату құрылғыларын екі жақты қоректі желілерде бір ажыратқышпен және қалыпты ажыратылған ажыратқышты жөндеу үшін перемычкалар жасау керек. Бұл кезде трансформатор ажыратқыштың екі жағына да желілерге айырғыштар мен бөлгіштер арқылы жалғанады.

Трансформаторлы қосалқы станциялар энергияны жақын аудандарға немесе алысқа жібергенде тиімді тарату мақсатында желінің кернеуін түрлендіретін электрлік қондырғыларды сипаттайды.Қосалқы станцияларда синхронды компенсаторлар,статикалық трансформаторлар, реакторлар орнатылуы мүмкін. Қосалқы станциялар түрленгенде оларды келесі көрсеткіштер сипаттайды.

1. Қуаты, қосалқы станцияның ауданы мен құнын анықтайтын жоғарғы кернеу желісінің номинал кернеуі;

2. Төмендетілген кернеудің саты саны;

3. Трансформатордың саны және олардың бірлік қуаты;

4. Жоғарғы кернеу желісінде осы кернеуді тарату құрылғыларының сызбасын анықтайтын қосалқы станцияның жағдайы;

5. Тұтынушылар категориясы және тағы басқалар.

Өтпелі қосалқы станцияның 110-220кВ тарату құрылғыларын екі жақты қоректі желілерде бір ажыратқышпен және қалыпты ажыратылған ажыратқышты жөндеу үшін перемычкалар жасау керек. Бұл кезде трансформатор ажыратқыштың екі жағына да желілерге айырғыштар мен бөлгіштер арқылы жалғанады.

2.2. Қосалқы станцияның сызбасын таңдау.

Трансформаторлы қосалқы станциялар энергияны жақын аудандарға немесе алысқа жібергенде тиімді тарату мақсатында желінің кернеуін түрлендіретін электрлік қондырғыларды сипаттайды.Қосалқы станцияларда синхронды компенсаторлар,статикалық трансформаторлар, реакторлар орнатылуы мүмкін. Қосалқы станциялар түрленгенде оларды келесі көрсеткіштер сипаттайды.

1. Қуаты, қосалқы станцияның ауданы мен құнын анықтайтын жоғарғы кернеу желісінің номинал кернеуі;

2. Төмендетілген кернеудің саты саны;

3. Трансформатордың саны және олардың бірлік қуаты;

4. Жоғарғы кернеу желісінде осы кернеуді тарату құрылғыларының сызбасын анықтайтын қосалқы станцияның жағдайы;

5. Тұтынушылар категориясы және тағы басқалар.

Өтпелі қосалқы станцияның 110-220кВ тарату құрылғыларын екі жақты қоректі желілерде бір ажыратқышпен және қалыпты ажыратылған ажыратқышты жөндеу үшін перемычкалар жасау керек. Бұл кезде трансформатор ажыратқыштың екі жағына да желілерге айырғыштар мен бөлгіштер арқылы жалғанады.

3 Желінің номинал кернеуін таңдау

Электрлік желі линиясының номинал кернеуін жобамен анықтау үшін берілген мәліметтерді пайдалана отырып Стиль-Никагосов формуласын қолданамыз.

, (3.1)

мұндағы Р_мах - бір тізбектен қоректенетін тұтынушылардың активті қуаты (Р_мах=4.5МВт);

L - линия ұзындығы.

(3.2)

Желінің есептеліп табылған наминалды кернеуі (U=89,7 кВ) берілген желінің нормативті номинал кернеуі U=110кВ мәнін аламыз. Ал, орташа кернеу шкаласы бойынша U=89,7 кВ мәнін аламыз.

3.1 Қосалқы станциялардағы трансформаторлар санын, түрін тұтынатын қуатын анықтау

Трансформаторлардың санын анықтау тұтынушыларды қоректен-діретін қосалқы станциялардың, электрмен жабдықтау беріктігінің талаптарына байланысты болады.

1-категориялы тұтынушылары бар қосалқы станцияларда орналасатын трансформаторлардың саны екеуден кем болмауы керек.

Екі трансформатор орнатқанда, олардың әрқайсысының қуаты қосалқы станциялардың қалыпты режиміндегі қосынды максимал жүктелеменің 75% пайызынан аспау керек. П.У.Э ережелеріне сәйкес трансформаторлар авария-лық режимде 5 тәулік бойынша 6 сағат 140% пайызға асыра жүктеледі.

(3.3)

Трансформатордың есептік қуатын анықтағаннан кейін ең үлкен номинал қуат Smax бойынша стандартты қуатқа жақын трансформатор таңдалады, оның жүктелу коэффициенті тексеріледі.

(3.4) мұндағы n – трансформатор саны;

Sном –таңдап алынған трансформатордың номинал қуаты.

Кесте -1. Трансформатордың мәліметтері

Трансформатор типі	ТДТН 63000/35	ТДН 80000/35
Орамдардағы кернеулер кВ	ВН
НН	6,3	6,3
Бос жүріс шығыны Рх.х кВт
Қысқаша тұйықталу шығыны Рқ.т кВт
Uk %	10.5	10.5
Ix.x %	0.8	0.8

Жоғарыда көрсетілген 2 трансформатордың тиімді түрін таңдап алу үшін төмендегі есептеулер жасалуы тиіс.

3.1.1. Трансформатордың қалыпты жұмыс жағдайындағы жүктеу коэффициентін анықтау.

; (3.5)

А) К_знр=35/2·25=0,7;

Б) К_знр=35/2·40=0,43.

3.1.2. Трансформатордың бірі істен шыққан кезде жобаланатын трансформатордың жұмыс істеу қабілеті.

; (3.6)

А) 1,4·25000=35 МВА;

Б) 1,4·40000=56 МВА.

3.1.3.Трансформаторлардың бос жүріс кезіндегі реактивті қуаттары;

∆Q_x.x=Sнт(Ix.x/100); (3.7)

А) ∆Q_x.x=25000(0.8/100)=200 kBap;

Б) ∆Q_x.x=40000(0,8/100)=5000 kBap.

3.1.4.Трансформаторлардың қысқаша тұйықталу кезіндегі реактивті қуаты

∆Q_x.x=Sнт(Ux.x/100); (3.8)

А) ∆Q_x.x=25000(10,5/100)=2625 кВар;

Б) ∆Q_x.x=40000(10,5/100)=3809 кВар.

3.1.5.Есептік қысқаша тұйықталу кезіндегі активті қуаттың шығыны

∆Р′_кз=∆Р_кз+К_ш*∆Q_қт; (3.9)

А) ∆Р′кз=36+0,7*200=7480 кВт;

B) ∆Р′кз=120+0.7+2625=441000 kBт.

3.1.6.Есептік бос жүріс кезіндегі активті қуаттардың шығыны

∆Р′х.х=∆Рх.х+Кш ∆Qx.x; (3.10)

А) ∆Р′х.х=52+0,43·320=16777,6 кВт;

В)∆Р′х.х=175+0,43·4200=736806 кВт.

3.1.7. Жылдық қуат шығындар;

∆Р₂х=2∆Р′х.х+2∆Р′кз; (3.11)

А) ∆Р₂х=2·16777,6+2·360,75=194,6 кВт· cағ;

В) ∆Р₂х=2·32,8+2·89,9=245,4 кВт· сағ.

3.1.8. Жылдық энергия шығыны

∆Э_п=∆Р₂х·8760; (3.12)

А) ∆Э_п=14960·8760=1305240 кВт ·сағ;

Б) ∆Э_п=882000·8760=772600800 кВт· сағ.

1-трансформатор құны 41511124 теңге;

2- трансформатор құны 61110998 теңге.

3.1.9. Трансформаторларға техника-экономиқалық салыстыру жүргізу.

К₁=2·К; (3.13)

А) К₁=2·20755562=41511124 теңге;

Б) К₂=2·30555433=61110998 теңге.

3.1.10. Жылдық амортизациялық шығындар;

С_а=Ψ·К; (3.14)

А) С_а=0,1·41511124=4151112,4 теңге;

Б) С_а=0,1·61110998=6111099,8 теңге.

3.1.11. Жылдық эксплуатациялық шығындар;

С_п= Ψ∆Э_п;

А) С_п=0,02·1305240=26104,8;

Б) С_п=0,02·772600800=1545201,6

3.1.12. Жылдық қосынды эксплуатациялық шығындар;

С₁= С_а + С_п; (3.15)

А) С₁= 26104,8+4151112,4=4177217,2;

Б) С₁= 1545201,6+6111099,8=7656301,4.

3.1.13. Шығындардың орнын толтыру мерзімі;

Т_ок= К₂-К₁/С₂-С₁ : (3.16)

Т_ок =61110998-41511124/7656301,4-4177217,2=10 жыл

Техника-экономикалық есептерді ескере келе, ТДТН-63000/110 трансформаторын таңдаймыз.

4. Қысқаша тұйықталу токтарын есептеу

Қысқаша тұйықталу тоқтарын есептеу қажетті аппараттар мен өткізгіштерді таңдау үшін және электрлік қосылыстардың сызбаларын таңдағанда, оларды шектеу мәселелерін шешу үшін жүргізіледі. Электрлік аппараттар мен өткізгіштерді тұйықталу кезіндегі электрлік динамикалық және температураға қарсы беріктігін тексеру үшін қысқаша тұйықталу тоғының алғашқы уақытындағы периодты құраушысының әсерлік мәні Iн мен соққы тоғының Iуд және тағы басқалардың мәнін анықтау үшін қажет.

1-Сурет. Қысқаша тұйықталу токтарын есептеуге арналған схема

а) есептік схема; б) алмастыру схемасы

Барлық элементтердің кедергілері базистік шартпен алынып, салыстырмалы бірлікпен есептелінеді. Трансформатордың трансформация коэффициенті кернеулер шкаласына сәйкес 3,15;6.3;13.8;15.75;18;20; 37;115;230 кВ орташа номинал кернеулер қатысуымен орындалады.

Базистік қуатты таңдаймыз. Ол берілу бойынша S_б=100МВА, базистік кернеу U_б=10,5 кВ. Сонымен, жоғарыдағы екі мәнді аламыз және базистік тоқты анықтаймыз.

I_б= S_б/ ; (4.1)

I_б=100/ 37=1,56кА.

4.1 Әуе желісінің кедергісін есептеу

Х_1Ж=Х₀L_ВЛ(S_Б/U²_НОМ); (4.2)

Х_1Ж=0,4·6(100/37²)=1,75 Ом.

4.2 Трансформатор кедергісі

Х₂=(U_кз/100· S_Б)S_н; (4.3)

Х₂=(10,5/100·100)·6,3=0,8 Ом.

4.3 Кабел желісінің кедергісі;

Х_зж=(Х_ол·S_б U²_Б); (4.4)

Х_зж=(0,08·1,5·100/6,3)=0,302 Ом.

4.4 Қысқа тұйықталу тоқтарын базистік бірліктерде есептейміз.К1-нүктесі үшін;

I_қт= I_б/Х_рез: (4.5)

I_қт=1,5/1,75=0,857 kA

Қысқа тұйықталу қуаты;

S_қт= S_б/Х_рд: (4.6)

S_қт=100/1,75=57,14 МВА

К1 нүктесінің соққы тоғы;

i_у= К_уI_қт; (4.7)

i_у= ·1,8·0,85=2,16 kA.

мұндағы К_у –соғылу коэффициентін 1,8-ге тең деп аламыз.

4.5 Қысқа тұйықталу тоқтарын базистік бірліктерде есептейміз. К2-нүктесі үшін;

Х_рез2=∑ Х_рез1+Х_1: (4.8)

Х_рез2=0,065+0,13=0,195.

I_қт2=9,17,5/0,13=43,2 кА;

S_қт2=100/0,13=769 МВА;

i_у= ·1,8·42,3=19,98 кА;

4.6 Қысқа тұйықталу тоқтарын базистік бірліктерде есептейміз. К3-нүктесі үшін;

Х_рез3=∑ Х_рез2+Х_2:

Х_рез3=0,195+0,56=0,255 Ом;

I_қт3=5,5/0,255=21,5 кА;

S_қт3=100/0,255=392,2 МВА;

i_у= ·1,8·21,5=5,5 кА.

4.7 Есептік кедергілердің мәндері;

Х_расч=∑Х_nж·S_max/S_б (4.9)

Х_1расч=0,065·80/100=0,052 Ом.

Х_2расч=0,195·80/100=0,156 Ом

Х_3расч=0,255·80/100=0,204 Ом

4.8 Қысқы тұйықталу процесі кезіндегі соғу тоғының ең ұлкен мәні;

I_Д=I″ (4.10)

I_Д1=3,97·1.73=6,86 kA;

I_Д2=2,26·1.73=3,90 kA;

I_Д3=23,3·1.73=40,3 kA.

Табылған қысқа тұйықталу тоқтарының мәндерін кестеге түсіреміз.

5. Әуе және кәбілдік байланыс желілерін таңдау

Әуе сым желі жүйелері (ӘСЖЖ) дегеніміз – ашық ауада орналасқан және оқшауламалар мен арматуралар арқылы бағаналарға немесе құрылыстардың кронштейндеріне бекітілген сымдар арқылы электр энергиясын тарату үшін орналасқан құрылғы. ӘСЖЖ жалаңаш сымдар мен тростар қолданылады. Әуе және кабел желісі төмендегі шама бойынша таңдалады.

5.1. Есептік тоқтың мәнін анықтаймыз.

Jесеп=Sном.тр/ ; (5.1)

Jесеп=6300/3*37=98,4А.

5.2. нСымның қимасын экономикалық тығыздығы бойынша тексереміз.

Sэк=Jрас/jэк; (5.2)

Sэк=98,4/1,1=89,4 мм².

Кесте бойынша S=300 мм² стандарт мәнін аламыз. Ол сымның маркасы АС-300; Jжіб= 690А.

5.3. Қиманы қыздыру шарты бойынша тексереміз.

Jжұм.мак<Jұз.жіб; (5.3)

Jжұм.мак=98,4А;

98,4А<690А.

5.4. Термиялық беріктігі бойынша тексереміз.

S≥J₁=0.2/88 (5.4)

мұндағы tφ –фактілі уақыт (0,27с)

5.5. Кернеу шығыны бойынша тексереміз.

R=r·l; (5.5)

R=0.105·18=1.89 Ом.

Реактивті кедергі;

X=x₀·l; (5.6)

X=0.375·18=6.75 Ом;

∆U= 3Jрасч(r cosφ+x sinφ); (5.7)

∆U= 3 ·425(3.78·0.91+13.5·0.415)=6.669 kB.

∆Uי=∆U/U₁·100; (5.8)

∆Uי=6669/110000·100=6.0%.

2.5%<∆Uי<10%;

5.1. Кабель желісін таңдау

Кәбіл желілерінің торабы әуе сым желілеріне қарағанда күрделі жасалалынады,олардың жөндеу жұмыстарына да ұзақ уақыткетеді. Сонымен қатар, түсті металл көп қолданылады. Сондықтан кәбел желілері торабы әуе сым желілеріне қолданылатын жерлерде жүргізіледі.

Sтұт=Sтр/n; (5.9)

Sтұт=6300/8=10 MВА.

1) Кесте бойынша ТМН-10000/35 маркалы 6 трансформатор аламыз.

Imax=S/ U; (5.10)

Imax=10000/ =165A.

2) Экономикалық тығыздықтбойынша тексереміз.

Sэк=162/1,2=138 мм²

3) Кесте бойынша А-150 мм², Iжіб=275А таңдап алынған кәбілді қыздыру шарты бойынша тексереміз;

165А<275А

Маркасы АСБГ 3х150 кәбілін таңдап аламыз.

5.2. Тарату құрылғыларының электрлік аппараттарын және өткізгіштерін таңдау.

Аппараттар мен өткізгіштерді таңдағанда,олардың қандай жағдайда жұмыс істей алуынан бастайды,олардың құрылысы ішке (жабық) және сыртқа (ашық) орналастыру талаптарын қанағаттандыру керек.

Өткізгіштер (шина,кәбіл) үшін қажетті материал (альюминии немесе мыс) орындау және ауада немесе жерде орналастыру жағдайларын ескерілуі керек. Көбінесе өткізгіштердің материалы ретінде альюминий және өте айрықша жағдайда мыс қолданылады. Аппараттар мен өткізгіштер жұмыс режимдері қалыпты ауырлау және қысқа тұйықталу режимі деп бөлінеді.

5.3. Шинаны есептеу және таңдау

ГПП шиналарын есептеу және таңдау. ГПП шиналарының екі секциясындағы есептік жүктеме тоқты анықтаймыз:

мұндағы - ГПП шиналарындағы есептік қуат;

U_н=6 кВ – ГПП шиналарындағы жалпы кернеу

Енді жүктеме тоқтың қоршаған орта температурасын есепке ала отырып жаңа мәнін анықтаймыз:

Сонымен есептеулердің соңында размерлері (50х5)мм²; S_выб=250мм² аллюминий шиналарын таңдаймыз.

а) үш фазалы қысқаша тұйықталу кезіндегі механикалық күш анықталады:

мұндағы: оқшаулатқыштардың ара қашықтығы, 120 см;

а – шиналардың ара қашықтығы, 100 см.

б) иілу моменті анықталады:

бір немесе екі өткін кезінде:

в) кедергі моменті анықталады шиналарды құлатып орнатқанда:

г) иілу кезіндегі шинаның материалының кернеуі:

(5.11)

Шиналарды динамикалық төзімділікке тексергенде келесі шарт орындалуы керек:

мұндағы: шинадағы есептік кернеу;

шинаның берілген қимасының және материалының рұқсат етілген мәні.

шамасын анықтау тәртібі:

, шарт орындалып тұр.

50х5размерлі шинаны термиялық беріктігіне тексереміз.

(5.12)

мұндағы I_∞ -қысқаша тұйықталу тоғы;

С –алюминий шинасы үшін С = 90;

t_П –келтірілген уақыт.

Таңдап алынған S_выб =250 мм² > S_min = 121 мм², шарт талабын қанағаттандырып тұр.

5.4. Тоқ трансформаторларын таңдау

Ток трансформаторларын бірінші ретті тоқты өлшеуіш приборларға және жеке релелерге қажетті кернеуге дейін төмендету,өлшеуіш тізбектің бөлінуі және жөғарғы кернеудің бірінші реттік тізбегінен қорғау үшін қолданылады.

Тоқ трансформаторларында магнитөткізгіштік жне екі орам бірінші және екінші ретті болады.Бірінші ретті орам өлшеуіш тоққа тізбектей,екінші ретті орамға I₂ тоғынан тоғынан өтетін приборлар жалғанады.

Тоқ трансформаторының жұмысы берілген дәлдік классымен егер оның номинал жүктемесі Sном есептік жүктемесінен Sесеп үлкен немесе тең болған жағдайда орындалады.

Кесте бойынша сәйкес 35 кВ кернеу үшін ТФНД 35М типті екі тоқ трансформаторын,35 кВ кернеу үшін ТФНР 35 типті екі трансформаторын таңдаймыз.

Кесте-3. ТФНД-110М тоқ трансформаторының белгілері

Есептік белгілер	ТФНД-35М
Uном=35кВ	U=35кВ
Imax=421А	Imax=300÷600А
Iд=8,46кА	I=150кА

Кесте-4. ТФНД -35 тоқ трансформаторының белгілері

Есептік белгілер	ТФНД -6
Uном=35кВ	U=35кВ
Imax=1337А	Imax=2000А
Iд=42,3кА	I=125кА

5.5. Ажыратқыштар мен айырғыштарды таңдау

Ажыратқыш – комммутациялық аппарат, тоқты қосуға және ағытуға арналған. Ажыратқыш электр қондырғыларындағы негізгі аппарат болып табылады және ол кез келген режимдегі тізбекті ажыратып, қосу қызметін атқарады. Ұзақ жүктеме, асқын жүктеме, қысқаша тұйықталу, бос жүріс, синхронды емес жұмыс. Ең қиын және жауапты операциялар бұл қысқа тұйықталу тоқтарының ажыратылуы және берілген қысқаша тұйықталуға қосылуы.

Ажыратқыштың негізгі конструкциялық бөліктері: контактілі жүйе, ұшқын сөндіретін құрылғымен, тоқ жетекші бөлік, корпус, оқшауламалық және жетектік механизм.

Кесте 19. Ажыратқыштың мәндері

Есептік	Паспорттық
Uном. уст = 35 кВ I расч. уст = 166 А I 0.2 = 7,78 кА i у. расч = 19,6 кА I у. расч = 11,75 кА Iр.т.с. = 5,5 кА	Uном.а = 10 кВ I ном.а = 630 А I ном. от. = 20 кА i у. доп = 52 кА I у. доп = 20 кА I ном.т.с. = 20 кА I н.т.с. = 4 с

Кесте 20. Ажыратқыштың мәндері

Есептік	Паспорттық
Uном. уст = 6 кВ I расч. уст = 114 А I 0.2 = 5,84 кА i у. расч = 14,71 кА I у. расч = 8,8 кА Iр.т.с. = 4,13 кА	Uном.а = 10 кВ I ном.а = 630 А I ном. от. = 20 кА i у. доп = 52 кА I у. доп = 20 кА I ном.т.с. = 20 кА I н.т.с. = 4 с

Айырғыш-контактілі коммутациялық аппарат тоғы жоқ немесе аз ғана тоғы бар электрлік тізбекті ажыратуға немесе қосуға арналған,техника қауіпсіздігін сақтау үшін ажыратылған жағдайда контактілер арасында оқшауламалық аралық болады.

Айырғыштармен жүктеме тоғын ажыратуға болмайды. Өйткені контактілі жүйеде ұшқын сөндіретін құрылғы жоқ, ал жүктеме тоқтарын қателесіп ажыратса, ұшқын пайда болады, ол фазалық қысқы тұйықталуға және жұмыс істеп жатқан жағдайда, адамдардың жарақатталуына әкеп соқтырады.

Айырғышпен ажыратпас бұрын ажыратқышпен тізбекті сөндіру керек. Номинал кернеу, номинал тоқ, соғылу тоғы бойынша РНДЗ 2-35У/2000 У1 типті ажыратқыштарды таңдаймыз.

Кесте-8. РНДЗ 2-35У/2000 У1 айырғыштың белгілері

Есептік берілгендер	РНДЗ 2-35У/2000 У1
Uном=35 кВ	Uном=35 кВ
Imax=1337 А	Imax=2000 А
Iд=42,3 кА	Iд= 31,5 кА

6. Тарату құрылғыларының электрлік сызбасын анықтау

Станцияның, қосалқы станцияның тарату құрылғылары номинал кернеумен, қосылған трансформатор, генератор санымен, жеке қуатымен, желі санына, жұмыс режиміне, даму перспективасымен сипатталады. Тарату құрылғыларының электрлік сызбасын жобалауға принципиалдық сызбаны таңдағаннан кейін кіріседі.

Тарату құрылғылары кернеуінің шамасына байланысты 6-10 кВ және жоғарғы кернеудегі (35кВ одан да жоғары) тарату құрылғысы деп бөлінеді. Кернеуі 6-10кВ тарату құрылғысы үшін тек екі сызба қолданылады;бір немесе екі жинақты шинаның жүйесі және бір ажыратқышы бар (радиалдік типті) ал кернеуі 35 кВ тарату қондырғысы үшін сызбалардың әртүрлісі қолданылады.

Тарату қондырғыларының сызбасын жобалау әртүрлі салыстырулардан тұрады. Сызбалардың варианттарын құрғанда іс жүзінде бекітілген және жиі қолданылатын төмендегі жалпы жағдайды қарастыру керек.

А) кернеуі 35 Кв тарату құрылғысы үшін орама жүйелі шина қолданылмайды;

б) кернеуі 110 кВ және одан да жоғары тарату құрылғылары үшін орама жүйелі ҒТП типті тек орама жүйелі шиналар қолданылады,

в) көпбұрышты сызбалы трансформатор мен электр тізбегі саны бірдей болғанда қолданылады;

г) шиналарды жоғарғы кернеудегі тарату құрылғыларына екі ажыратқышпен,ал трансформаторға төрт ажыратқышпен қосу керек.

Ажыратқыштардың ұяшықтардың құнымен анықталған күрделі салымдарды бағалау үшін ажыратқыштар типін олардың жоғарғы кернеудегі тарату қондырғыларында майлы және багы бар ажыратқыштар қолданнылады.

Тарату құрылғыларының сызбасын кернеуге және қосылыстардың санына байланысты таңдайды.

Дата добавления: 2015-07-02