Мусин (1921-1970жж)

Біржан-Сара» операсы (1946ж).

Тарихы (Либреттасы К. Жумалиее). К. Жумалиев-атақты қазақ эпосын зерттеуші, жазушы, драматург. Біржан, Сара, Жамботалардың музыкалық мінездемелері.

3. Кантата «Комунизм таңы» (1951ж).

Композиция мен драматургия негіздері. Тематизм, музыка, ән, күй (желдірме, И. Байзаков) өнерлерін пайдалану. Соған. Бастапқы даму қорытындысы. Лиро-эпикалық мінез.

Тақырып 8.

Атақты композитор, дирижер. «Ұлттық» симфониясын шығарушы. 1

Өмірбаяны, шығармашылығымен танысу.

Өмірінің және шығармашылығының басты кезеңі:

1921-1932 жж. Жастық шақ жылдары. Жанұл.

1933-1941 жж. Оқу жылдары. Алма – Ата, муызка-драмалық техникум (1933-1938жж). Мәскеу консерваториясы (1939-1941жж.). Мінез ерекшелігі-өзіне талап қою, еңбек – сүйгіш. Музыкалық айналасы. Педагогтар (И. Лесман класс скрипка; проф. Е. Голубев-композиция). Ұлы Отан соғысы. К.Мусин соғысқа қатысушы. Жарақаттанушы. Оралуы. Дирижерлық жұмысы.

1949-1953 жж. Қазақ ұлттық консерваториясы (кл. В. Брусиловский).

Шығармалары: скрипка мен фортепиано үшін сонато, генерал И. Панфиловтың естілігіне арналған «Поэма баллада», хорлаар әндер, симфониялық поэмалар; «Жайлауда», «Халықтар бақыты», «Мерекелік».

1960-1970жж. 60-жылдардағы шығармалар. Симфониялар №1 «Гүлденген Қазақстан» (1961ж), №2 (1963ж), №3 (1970ж.) Өмірінің және шығармашылығының соңғы жылдары. «Таң – Шолпан» (Либреттасы Н. Баймухаедовтың).

2. Симфониялық поэма «Жайлауда» (1948ж.)

Тематизм, тақырыптық принциптың кенеюі (вариациялық және полифониялық), оркестрлеу.

Тақырып 9.

Б. Байқадамов (1917-1970жж.)

Атақты композитор, педагог, дирижер. Музыкалық ұжымының ұйымдастырушысы. 1. Өмірбаяны, шығармашылығымен танысу

1917-1948 жж. Жастық шақ жылдары. Жанұя. Мектеп-интернат математикаға, муызкаға деген қабілеті. КазПИ-дегі оқу жылдары (математика факультеті). Ансамбль ұжымы.

Шығармалары: әндер, халық әндерін өндеулері.

1949-1954жж. Құрманғазы атындағы ұлттық консерватория (Е. Брусиловский сыныбы).

Шығармалары: «Ақ Айша» операсы, «Майра» музыкалық комедиясы, «Жарқын жастық шақ» симфониялық поэмасы, оркестрлік шығармалары- «Жаңа күй», сюита «Жарыс», күйлер үндеулері.

1960 – 1970 жж. ЖенПи – дегі педагогикалық жұмысы (муызка факультеті) «Айгүл» ансамблінің ұйымдастырушысы.

Шығармалары: вокалды би композиция «Саяхатта». Балалларға арналған әндер. Кинофильмдерге жазылған музыка.

Тақырып 10.

С.Мұхамеджанов(1924-1991жж.)

Атақты композитор,жарық мелодист.Ұлтттық ораториялардың комедиялық опералардың негізін қалаушы. I.Өмірбаяны,шығармашылығымен танысу:

1943-1959жж. Шығармашылығының даму жылдары.

1943-1949жж. Алма – Ата, музыкалық училище(теория бөлімі)

19501957жж. Құрманғазы атындағы консерватроиясы (Е.Брусиловский сыныбы).

Шығармалары: оркестрлік,варияция «Балхадиша», «Домбыра туралы поэма», симфониялық поэма «Қуаныш отаны». Табыс. Мемлекеттік сыйлық. Оркестрмен дауыс концерт.

1960-1970жж.Әр жанрындағы шығармашылығы.

Хордық шығармалары: «Ғасырлар үні» ораториясы;

Хордық контаталары: «Ленин туралы»,«Жыл мезгілі»;

Хордық поэмалар: «Құлагер», «Табиғат», «Қосбасар».

Симфониялық шығармалары: «Дауыл» симфониясы (Лениннің 100жылдығына), оркестрмен скрипка үшін концерт.

Опералары: «Айсұлу» (1964.ж) алғашқы комедия операсы, «Жұмбаққыз» (1971ж).

1971-1981 жж. Өмірінің және шығармашылығының соңғы жылдары:Симфониялары: №2(h-moll), №3 (Е.Брусилывскийға), арналған симфониялық күй «Дархан».Қобыз бен оркестрге арналған концерт.Опера «Ақан – сері», «Ақтоты» (1981ж).

2.«Ғасырлар үні» ораториясы (1960ж).

Алғашқы қазақ ораториясы (Либреттасы К.Шаншибаевтікі).Бөлімі бойынша мінездеме (8 бөлім).Тематизм,жанрлық.

Қазақ музыкасында дәстүрлі жанрларды қолдану:өлеңдер (1 б-терме; 5 б-бесік жыры; 6 б-жоқтау) жіне күй (жау тақырыбы).Тиімді, әуендік.

Тақырып 11.

Қ.Қожамияров (1918-1994.)

Ұйғырлардың бірінші профессионалдық композиторы, оқытушы, музыкалық қоғам кәсіпкері.

1.Өмірбаян, өнер жолы мен кезеңі.

Шығармашылық өмірдің негізі (1918-1945жж.)Жастық және балалық шағы.Отбасы.Музыкалық қабілеттің дамуы.Музыкалық драма техникумы (1934 – 1938жж.) Скрипка мен фортепиано сыныбынан сабақ алу.Әскери борышты өтеу.

1946-1951жж. Консерватория (Е.Брусиловский) фортепианоға арналған шығарма – ноктюрии, поэма, бесік жыры.Соната.

50-60 жылдары.Шығармашылық көзқарас. Шығарма: симфониялы фортепиано триосы «Бу чинар». Опера «Назығұм».(1956 жыл.) Н.Тілендиевпен шығармашылық бірлестігі.«Алтын таулар» операсы. К.Байсейітов пен К.Шангитбаеваның бірінші либреттасы.Балет «Чин томур» (1969ж.) (Либреттасы З.Райбаеваныкі).

70-80 ші жылдары. Шығармалары: симфония ML,опера «Садыр палуан»(1977ж.) (Либреттасы М.Абдурахмановтікі).Аспаптық концерт бөлімі,соның ішіне кіретін трубалы оркестрі.«Мэшрэп» симфониялық бейнесі. «Цевти,Семиречье» ораториясы.Симфония№2(1975ж.) симфония М3(1980ж.)

80-90ші жылдары.Соңғы кезеңі. Шығармалары: скрипкаға арналған оркестрлік концерт.(1982ж.)Симфониялар:№4«Такла-Макан» (1984ж.),№5«Ең жақын адал досқа немесе жұбайыма арнау»(1987ж.)

2.Симфониялық поэма «Ризвангуль»(1950ж.)

50-ші жылдардағы ең үздік симфониялық шығарма.Бағдарламалық эпикалық-батырлық мінез.Драматургия мен композцияның ерекшеліктері.Тематизм,жанрлық,дәстүрлі музыкалық түр.

3. «Назығұм» операсы(1956ж.)

Бірінші ұйғырлық опера (Либреттасы Хасановтікі).Эпикалық-батырлық.Либреттаның негізі.Музыкалық драматургияның композицияның ерекшеліктері. Дәстүрлі түрдің музыкалық мінездемесі.Әрекеттің оркестрлік көрініс.Төртінші әрекеттің хоры.Операдағы Назығұм бейнесі.Көрініске анализ жасау.

Тақырып 12.

Ғ.Жұбанова.(1927-1993жж.)

Атақты сазгер,оқытушы ұстаз, музыкалық қоғам маманы. 1.Өмірбаяны,өнер жолы.Өмірдің және өнер шығармашылығының басты кезеңі.

1927-1957жж.Балалық және жастық шақ.Жанұя.Музыкалық көзқарас.

Музыкалық қабілеттің дамуы.Өнер жолына түсуі.

1945-1949жж.Мәскеу. «Гнесен» атындағы музыкалық училище.1949-1954жж.

Мәскеулік консерватория(1954-1957жж.) аспирантура.Мамандық деңгейдің өсуі.

Шығармалар:Шертпелі оркестрге арналған лирикалық поэма. «Ақсақ құлан» симфониялық поэма.Скрипкаға арналған оркестрлік концерт (дипломдық жұмыс).С.Поркофьтың жастарға деген шығармашылығының Ғ.Жұбановаға әсер етуі.

50-60шы жылдар.Стильдің қалыптасуы.Шығармашылық ізденісі.

Шығармалар: «Теміртау таңы» симфониялық поэма, «Мұхтар туралы аңыз» хорлы контата, «Заря над степью» ораториясы, «Ақ қанат» балеті («Ақ құс туралы аңыз»), «Хиросима».

70-80ші жылдар.Шығармашылық кезеңнің дамуы.

Шығармалар:«Ленин» ораториясы, «Отырар» хорлы поэмасы, «Ленин бізбен бірге»,«Аральская быль», (Ленинге хат) ораториясы. «Жігер» симфониясы, «Еңілік Кебек» операсы.

80-90шы жылдар.Философиялық шығармашылықтың бағыты «Адам адамды сүй» ораториясы. «Татиянаның хаты» контатасы.

Опералар: «Жиырма сегіз»,«Құрманғазы». Симфония №2 «Әйелдер аралы» (Р.Гамзатов).№3 (Ш.Айтматовтың «И дальше века длиться день» мативі бойынша). «Қаракөз» балеті (М.Әуезов).Ұстаздық және музыкалық қоғамның бірлестігі.

2.Симфония №1«Жігер»(1971ж.)

XІX ғасырдағы атақты күйшісі Дәулеткерейге қойылған музыкалық ескерткіш. Дәулеткерейдің күйлеріне сүйене отырып, тематикалық музыканың мазмұнын ашамыз.Музыкалық драматургияның ерекшеліктері, драманың, симфонияның дамуына әсер етуі. «Нагнитения,напряжение» деген ойға 1-4 келеді.

Ерекше тембрлық ізденіс (Iyдыбыс мүшесі).Тематизм,мүше бойынша анализ.

3.«Еңілік-Кебек» операсы (1975ж.)

М.Әуезов драмасы бойынша (Либреттасы С.Жиенбаевтікі).Махаббат туралы классикалық тақырыптарда феодалды-патриорхалды қоғамда қатал тәртіптерге кезіккен сүйіктілер туралы жазылады. «Психологиялық қайғы – қасірет» жанры.

Музыкалық драматургяның ерекшеліктері мен композициялары.Музыканың дәстүрлі жаңа әдістемелердің және жанрлардың қолданылуы.Эпикалық жыраулардың бейнесі (Абыс) және бақташы (Жапал). Еңлік мен Кебек бейнелерінің романтикалық көркемділігі.Есен, Кеңгірбай,Жапал,Абыз,Колоритникалық бейнелері.

Тақырып 13.

Е.Рахмадиев (1932ж.)

Атақты сазгер.Музыкалық қоғамының маманы.

Өмірбаяны,шығармашылық жолы.

1.Өмірдің және шығармашылық өнердің кезеңі.

1932-1957ж. Балалық және жастық шақ.Музыкалық көзқарас,жанұяның музыкалық дәстүрлері.Музыкалық қабілеттерінің дамуы.Өнер жолына түсу.1948-1952жж.Алма-Ата музыкалық училище(теориялық бөлім) 1952-1957жж. Консерватория. Шығармалар: « На зов Абая» фортепианалық поэмасы, «Амангелді» симфониялық поэмасы.1957ж. Мәскеу консерваториясы.Тәжірибе алмасу (проф.Р.Ритинсий, Ю.Фортунатов).

50-60жылдары.

Шығармашылықтың дамыған жылдары. Шығармалар: «Қамар-сұлу», «Степное зарево».Опералары: «Толғау», «Қазақстан» симфониялық поэмалар «Аястан», «вечер на Балхаше», хордық шығармалар: «Дайрабай» симфониялық күй.Табыс,қошемет. «Мұхтар аға» поэма-реквием. Әндер, романстар.Рахмадиевтың белгілі әндерінің әуендігі және көптеген лирикалық шынайылығы ашылып айтылған. Драмалық қойылымдар мен кинофильмдерге әндер.Музыкалық-қоғамдық қызмет:фальклор меңгерушісінің жұмыс бөлмесінен мәдениет Министріне дейінгі жол.

70-90жылдары:Әртүрлі жанрлардың нәтижелі жұмыс жолдары: «Алпамыс», «Тың өлкесі туралы жыр», опералары: «Орытпа», «Құдаша думан» симфониялық күйлері: «Біз партияның даңқын көтереміз», «Салтанатты» хор кантаталары, «Көктем лебізі» поэмасы, «Конституция туралы» (Жамбыл сөзі) поэмасы.Аспаптық жанрлық концертке бет бұру.Ең негізгілері:Скрипкалы оркестрге арналған концерт.Трубалы оркестрге арналған концерт.М.Мақатаев және Абайдың өлеңдеріне романстар.

2.«Алпамыс операсы» (1973ж.)

Либреттасы К.Кенжетаев пен Е.Рахмадиевтікі.ІX ғасырдағы бір есімді эпосқа бет бұру.Эпос пен либретта арасындағы айырмашылықтары.Эпикалы-батырлық мінез.Музыкалық драматургия мен композицияның ерекшеліктері.Операның көлемі «Эпикалық» операсының дәстүрі.Халық әндерін дәстүрлі әннің жанры.XІX ғасырдағы атақты ақындар мен күйшілердің әндерін және күйлерін пайдалану.Операның кейіпкерлерге музыкалық мінездеме,қимылдарына талдау.

Тақырып 14.

Н.Меңдіғалиев (1924ж.)

1.Шығармашылық суреті.

Қазақстанның фортепианалық музыкасының дамуына зор үлес қосқан.Консерваторияны пианист ретінде аяқтады.(1952жылы Е.Гировскийдің сыныбы) және композитор (1959 жылы Е.Брусиловскийдің сыныбы). Фортепианаға арналған шығарма: фортепианалық оркестрге арналған концерт. «Елім-ай» тақырыбына варияция. «Домбыра туралы аңыз» поэмасы;Прелюдиялар,сонаталар т.б.

Оркестрлік шығармалары:скрипка мен фортепианаға арналған соната.Трубалы оркестрге арналған сюита вокалдық шығармалар,әндер, романстар.

Тақырып 15.

М.Сағатов (1939ж.)

1.Шығармашылық бейнесі.Әйгілі сазгер,педогог, мемлекеттік консерваторияның түлегі (1962ж. Проф. В.Великановтың сыныбы).Қазақстанның Республикалық ЛКСМ сыйлығының лауреаты.

Шығармалар:a-moll, балет, увертюра симфониялары,«Диалог» симфониялық поэмасы.Фортепианалық оркестрге арналған концерт, қазақ халық аспаптары оркестріне арналған шығарма,хор шығармалары, әндер мен романстар.

Оқушылардың жұмысының бақылау түрлері.

1.Конспектілер мен лекцияларды үнемі тексеру.

2.Музыкалық викториналар өткізу.

3.Оқушылардың жауаптарына баға беру және талдау.

4.Төменгі дайындығы бар оқушыға көмек.

5.Фортепианалық үзіндіге, ойын тақырыптарына тексеріс.

6.Музыкалық жазба шығармаларды тыңдаған кезде оқушыларды бақылау.

Оқушылардың үлгерімін бақылау және белгілеу.

Қазақ музыка әдебиеті курсы 4 семестрге есептелінген 148 сағат.(1 курс -74 сағат,2 курс-74 сағат).Әр семестр бойы семинарлар мен сынақтар, бақылау жұмыстары өткізіледі;оқушыларға рефераттар жазу жұмысы жүргізіледі.4 семестрдан кеін өткен тақырыптарды қайталайтын, оқу жоспары бойынша емтихан көрсетілген.Емтихан кезінде музыкалық викториналардың жауаптары ауызша түрде қаралады.

Емтихан сұраныстары.

Ауызша жауаптарға енетіндер:

1.Композиторрдың шығармашылық бейнесі немесе композитордың өмірлік және шығармашылық жылы, немесе өмірбаянының шығармашылық түрі.

2.Шығармашылық талдау(мамандық бойынша)

Мысалы:

1.М.Сағатов.Шығармашылық бейнесі.***

2.Қ.Мусин. «Жайлауда» симфониялық поэма.

1.А.Жұбанов-өмірбаяны,шығармашылық бейнесі.

2.С.Мұхамеджанов- «Ғасырлар үні» ораториясы.

Дата добавления: 2015-06-28