Леция 9: основные направления организационно-экономического реформирования системы образования (продолжение)

Ж.

ДӘРІС № 9

ТОЛЕРАНТТЫЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫ

1. Толеранттылыққа тәрбиелеудегі педагогикалық ұстанымдары

2. Толеранттылық тәрбие ережелері.

3. Қазіргі қоғамды дамытудағы толеранттылық; саясат, адам, құқықтары.

1. Толеранттылыққа тәрбиелеудегі педагогикалық ұстанымдары

Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігінің 20 жылдығына орай елімізде интолеранттылық қылықтар көбеюде. Мәселен, біздің еліміздің кейбір қалаларында интолеранттылықтың ең ауыр түрі – терраризм көрініс алуда. Ұлтаралық қақтығыстардың шиеленісуінен туындап жатса, отбасында дау-дамайлар, суицид, балаларға, әйелдерге, т.б.

Толеранттылық принциптеріне негізделген білімділікке айрықша көңіл бөлінуі қажет. Оқушының толерантты ақыл-есі өзінің ұлттық, халықтық мәдениетін уағыздай алу үрдісінде және басқа да этностар мен халықтардың мәдениетінің даму және жүру құқығын мойындау үрдісінде қалыптасады. Оның кең көлемде болуы балалардың біртекті этникалық ортада, мемлекеттік тілде оқытатын мектептерде дамып және өсуіне тәуелді. Орта буыннан алатын болсақ – ол кіші жастағы оқушыларды мемлекеттік тілде тәрбиелеп, оқыту және «..өз мәдениетін терең білу – басқаларға қызығушылық қарым-қатынастың фундаментін қалыптастыру. Ал көптеген мәдениетпен танысу – рухани баю және даму негізі» делінген Қазақстан Республикасының этномәдениетті білімділік концепциясына негізделе отырып, мектептің іс-әрекетінің мақсаты анықталды: этнопедагогика және этнопсихология моральдарының негізінде дүниені тануға қабілетті адамгершілігі мол, рухани бай тұлға қалыптастыру.
Мектептің рухани – адамгершілік тәрбиесінің міндеттері:

1. өзгені түсіне білуді,

2. жақсылық жасауды,

3. өзара қарым-қатынастардың қоғамдық қабылданған нормаларының бағыту

4. бағдарларынан адаспау, дау-жанжалды бейбітшілік жолымен шешу.

5. біліктерін қалыптастыру,

6. баланың дамуына, білім мен дағдыға үйренту ықпалына әсер етуі,қажет.
Сонымен, рухани – адамгершілік тәрбиесіндегі мектеп іс-әрекетінің жоғарыда аталған мақсаттары мен міндеттерін іске асырылуы үшін жас өспірімдерге толеранттылық мәдениетін тәрбиелеу бағдарламасы» жасалды. Ол бағдарлама толеранттылыққа оқыту бағыттарын қарастырады, адамдарға қатысты шыдамдылыққа тәрбиелеуге, мектеп өміріне ғана емес, одан тысқары өмірге де табысты бейімделуге бағытталған сынып сағаттарының, ұжымдық – шығармашылық істердің жүйесін ұсынады. Аталған мақсаттар мен алынған міндеттерді іске асыруда жетекші рольді педагогтар атқарады. Сондықтан педагогикалық толерантылықты тәрбиелеу қажеттігі пайда болды.
Осыған байланысты мұғалімдер алдында толеранттылықтың мынадай принциптерінің орындалу қажеттігі туындайды

- әрбір оқушының қателікке және мектеп Жарғысының шекарасында жеке бас мінез-құлыққа құқығын мойындау;

- баланың жеке көзқарасы, принциптері, адамдар мен айналадағы дүниеге қарым-қатынасы болу құқығын мойындау.

Адамгершілікті, иманды, тәрбиелі адам – кез келген мемлекеттің байлығы, әлеуметтік өмірдегі бейбітшілік пен мәдениеттіліктің кепілі. Осы мақсатта үкіметіміз мемлекеттік идеологиялық тұжырымдар жасады.
Патриоттық тәрбие жүйесінде мына бағыттарды анықтауға болады:

- рухани,адамгершілік,
- тарихи - өлкелік -«Шежіре»
- азаматтық-патриоттық тәрбие.

- әлеуметтік –патриоттық.

- әскери –патриоттық. - спорттық-патриотизмді дене спорты және дене шынықтыру сабақтары арқылы шыдамдылыққа, ерлікке, тәртіптілікке бағытталған.

Бұл бағыт құқықтық мәдениет, заңгерлік, саяси және құқықтық өзгерістер,мемлекетпен қоғамдағы өзгерістер, заң орындау,қызмет ету арқылы ықпал етеді. Рухани адамгершілік және мәдени тарихи байланысқа бағытталған.
Балалар бойындағы үлкен патриоттық сезімді, Отан сүйіспеншілікті, оны қорғауға, әскери дәстүрді, әскери тарихты қалыптастыру.

2. Толеранттылық тәрбие ережелері

Толеранттылыққа қарама-қарсы қайшылықтардың (интолеранттылық) адамзат тарихының барлық кезеңінде де болғаны рас. Интолеранттылық шыдамсыз, үрейлі адам, кінәні өзінен емес басқа адамнан іздейді. Сондай адамдардың өмірде жиі кездесуі қоғамда түрлі проблемаларды тудыруға ықпал етеді. Түрлі соғыс, діни қудалаушылықтар мен идеологиялық қақтығыстар, ажырасулар, тастанды балалар, жасөспірімдер арасында суицидтар туындауда. Өз өзіне қол жұмсауы.

Толеранттылыққа тәрбиелеу әрбір отбасында өз бастауын алуы мектеп қабырғасында жетілуі, тәрбиенің негізгі құнарын бағыттау.

Толеранттылық мәселесін зерттеп жүрген ғалымдар қатарына Ю.М.Политова, В.Г.Палаткина, Е.Ю.Клепцова, Н.М.Лебедева, Ф.М.Малхозова, А.В.Мудрик, Р.Р.Валитова, В.А.Лекторский, В.С.Кукушин, В.А.Перовскийлерді атауға болады.

Отбасындағы толеранттылықты зерттеуге көп көңіл бөлген ғалымдар Л.В.Байбородова, О.С.Ковалева, М.И.Рожков, М.А.Ковальчук, Т.А.Куликова, М.А.Коренева және т.б.

Толеранттылықтың жекелеген аспектілері қазақстандық ғалымдардың зерттеулеріне: Г.К.Искакова, М.А.Кучерова, П.И.Мамедова, Б.А.Тұрғынбаева, Ж.Наурызбай, К.Сүюнова, Қ.Қожахметова, Қ.Бөлеев т.б. толеранттылықты қалыптастырудың жалпы мәселелерін қарастырса, С.Әмірғазин еңбектерінде дінаралық толеранттылық мәселелерінің әр жақтары ашылған. Г.А.Уманов ұлтаралық қатынастар педагогикасының теориялық негіздерін қарастырды.

Толеранттылыққа тәрбиелеу ең бірінші отбасынан басталады. Отбасы жас ұрпақтарды жеке тұлға ретінде қалыптастырудың қайнар бастауы. Бала үшін отбасы бір жағынан - тіршілік қоршауы болса, екінші жағынан - тәрбиелік орта.

М.И.Рожков пен М.А Ковальчук толеранттылыққа тәрбиелеуде оқушылармен ата-аналардың өзара қарым-қатынасының сәтті шешу үшін ережелерін ұсынды.

Отбасында толеранттылыққа тәрбиелеу ережелері;

1. педагог-психологқа субъектілік,

2. тепе-теңдік,

3. жекелеу,

4. рефлексивтік көзқарас,

5. толерантты орта жасау

Отбасындағы қарым-қатынастың дұрыс болып қалыптаспауы орта да оқытушыда ықпалын тигізуінің түрлері;

· Ынтымақтастық – идеалды қатынас түрі,

· балаға деген сүйіспеншілік,

· баланы түсіну,

· құрмет көрсету талап бірлігімен ұштасады.

Мұндағы диктат, опека, «араласпау» интолеранттылықтың көрінісін байқататын ата-аналар мен балалар арасындағы қатынас түрлері болса, ынтымақтастық керісінше толеранттылыққа тәрбиелеудің ең қолайлы қатынас түрі болып саналады. Толеранттылықты қалыптастыру күрделі үрдіс. Яғни тұлғаның толеранттылық деңгейін диагностакалаусыз оны қалыптастыру жұмысын жоспарлау мүмкін емес. Сондықтан психолог түрлі әдістерді пайдалана отырып тұлға толеранттылығының қалыптасу деңгейін анықтап беруі шарт. қазіргі кездегі баланың дамуына, жеке тұлға болып қалыптасуына, толеранттылыққа тәрбиелеуде ата-ана тәрбиесінің әдіс-тәсілдерін жетілдіре отырып, қарым-қатынас орнату басты міндетке айналдыру бұл қоғам мүддесі.

3.Қазіргі қоғамды дамытудағы толеранттылық.; саясат, адам құқықтары.

Ұлттық мектептерде енгізіл­ген көптілді оқыту бағдар­ламасы түлектердің жоғары оқу орындарына түсу, толерант­ты­лық сана-сезімді нығайту, оларды қоғам­дық-саяси өмірге араластыру белсенділігін арттырады. Қоғамдық келісімді қамтама­сыз ету туралы тиімді мемле­кет­тік саясатты іске асыру ақпа­рат­тық кеңістіктегі белсенді жұ­мыс­ты талап етеді. Аталған ба­ғытта жүйелі түрде 35 этностық газет, «Достық-Дружба», «Ме­нің Елім» журналдары, ресми интернет-ресурс және облыс­тық әкім­діктер сайттарында арнайы беттер жұмыс істейді. Ақпараттық саладағы жұмысқа этномәдени бірлестік басшыларын, беделді ақсақалдарды, депутаттарды, бел­гілі қоғам қай­раткерлерін, кәсіпкерлерді, шы­ғар­машылық зиялы қауым өкіл­дерін тарту арқылы Ассамблея қызметін кең түрде жариялау мүмкіндігі артты.

Президент жолдауында ұсынған 10 бағыттың көпшілігі осы салаға арналып отырғанын айта кеткеніміз абзал.

· сапалы білім беруді жақсарту,

· ғы­лы­ми-инновациялық жұмыстардың өндіріспен байланысын жандандыра түсу,

· жастардың жайлы бас­панаға қолжетімділігін арттыру

· тұрақты жұ­мыс­пен қамтамасыз етілуі,

· білім беру ісіндегі тәр­биенің рөлі

· Білім жүйесін жаңғыртуда оқыту үдерісіне озық әдістеме мен технологияларды енгізу

· әлемдік білім кеңістігіне еркін енуге болатындығын

· халықаралық стандарттарға сай,

· Назарбаев Университеті мен интеллектуалды мектеп­тер­дегі озық тәжірибелерді қазақстандық білім беру жүйе­сі­не кеңінен тарату.

Білім беру ісіндегі тәрбиенің орны. ҰлыӘл-Фараби: «Тәр­биесіз берілген білім қауіпті» деп айтқандай, білім беру ісі патриотизм, адамгершілік, ұлтаралық келі­сім, толеранттылық, рухани даму, заңға бағыну­шы­лық сияқты құндылықтармен байланыстырады.

Дата добавления: 2014-01-03