Гальшанскія

ГАЛЬПЕРЫН

Яфім Абрамавіч (каля 1855—?)

Рэвалюцыянер-народнік. Нарадзіўся ў Мінску. Вучыўся ў Мінскай гімназіі (пакі-нуў з 5-га класа). У 1874 пад уплывам часо-піса «Вперёд!» далучыўся да ідэй народніц-кага сацыялізму i перайшоў на нелегальнае становішча. У 1875—76 працаваў падзён-шчыкам у Смаленскай i Тульскай губ., вёў «лятучую прапаганду» сацыялізму, але пе-раканаўся ў неўспрымальнасці яе народам. Вярнуўшыся ў Мінск, наладзіў сувязі з землявольскім гуртком М.Л.Велера. У су-вяз! ca «справай Велера» ў 1879 узяты пад тайны нагляд паліцыі. Пасля расколу «Зям-лі i волі» прымкнуў да «Чорнага перадзелу» i ўвайшоў у гурток С.Л.Грынфеста. Восен-ню 1880 камандзіраваны ў Гродна, дзе кі-раваў маладзёжным гуртком «Чорнага пе­радзелу». 3 дапамогай гурткоўцаў распаў-сюджваў у Гродне, ваенным лагеры i нава-кольных вёсках рэвалюцыйныя лістоўкі, перапраўляў у Мінск для друкарні «Чорна­га перадзелу» фарбу, шрыфт i абсталяван-не. У канцы 1881 вярнуўся ў Мінск, далу-чыўся да нарадавольскага гуртка Я.С.Хургі

на, працаваў у яго пашпартным бюро. У 1884—85 жыў у Смаленску, дзе зблізіўся з рэвалюцыйнымі коламі. У 1885 вярнуўся ў Мінск, увайшоў у гурток А.І.Гурвіча i вёў прапаганду ў т.зв. «ісакаўскіх» рабочых гурт-ках. Разам з І.А. i Я.А.Гурвічамі выдаў у Мінску брашуру «Праграмныя пытанні». 3 1886 супрацоўнічаў у газеіхе «Минский листок». Г. фарміраваў у рабочай моладзі рэвалюцыйны светапогляд. Матэрыяльную дапамогу гурткам Г. з 1897 аказваў А.В.Бонч-Асмалоўскі. Разам з Бонч-Асмалоўскім, РАГер-шуні, К.К.Брэшка-Брашкоўскай i інш. Г. удзельнічаў у стварэнні Рабочай партыі палітычнага вызвалення Расіі. У маі 1900 арыштаваны i пасля 14-месячнага зняво-лення ў Мінскай турме сасланы на 5 гадоў у Сібір. У 1924 напісаў успаміны пра сваю рэвалюцыйную дзейнасць (не апублікава-ны, захоўваюцца ў Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь). Далейшы яго лес не-вядомы.

Шт.: Мещеряков В. Партия социалис­тов-революционеров. Ч. 1—2. М.. 1922; Зімі-о н к а А. Сацыялістычны рух на Беларусі // Бе­ларусь. Нарысы гісторыі, эканомікі, культ, i рэв. руху. Мн., 1924; Бич М.О. Левые народники в Минске на рубеже XIX—XX вв. // Докл. к XI конф. молодых учёных БССР (нояб. 1967 г.). Мн., 1967; Лосинский Н.Б. Революцион­но-народническое движение в Белоруссии, 1870—1884 гг. Мн., 1983.

М.Б.Ласінскі, М.А.Сакаюва.

Старажытны княжацкі род, прадстаўнікі якога займалі высокія дзяржаўныя пасады ў Вялікім княстве Літоўскім i адыгралі значную ролю ў развіцці культуры i асветы. Ix радавым гняздом быў Гальшанскі замак недалёка ад Ашмян. Найбольш вядомыя прадстаўнікі роду: Іван (упамінаецца ў крыніцах у 1379—1401), Андрэй Вязынскі [каля 1365(?) — каля 1410], Сямён Люты (?—1433), Міхаіл (?—1433), Аляксандр (ка­ля 1440—1511), Соф'я [1405(?)—21.9.1461],Сямён Трабскі (?—?), Юрый (каля 1410 — каля 1457), Сямён (каля 1445—1505), Юрый (каля 1480—1536), Павел (каля 1490—1555), Януш Дубровіцкі (каля 1505—49), Сямён [каля І515<?)—1556]— апошні мужчынскі прадстаўнік роду Г.

I в а н, сын Альгімунта, першы вядомы прадстаўнік роду Г., прыхільнік Вітаўта ў час яго барацьбы за велікакняжацкую ўла-ду, двойчы суправаджаў яго ў эміграцыю ў Прусію. Узначальваў пасольства, што адво-зіла ў Маскву дачку Вітаўта Соф'ю, нявесту вялікага князя маскоўскага Васіля Дзміт-рыевіча. 3 1392 — адзін з прыбліжаных вя-лікага князя Вітаўта, уваходзіў у велікакня-жацкую раду. 3 1396 — намеснік у Кіеве. Атрымаў ад Вітаўта вялікія воласці Глуск i Парэчча на р. Пціч, Дубровіцкае княства на р. Гарынь (Украіна). Яго дачка Ульяна з 1418 была жонкай вялікага князя Вітаўта.

Павел, сын Аляксандра, адзін з най­больш таленавітых прадстаўнікоў роду Г. У 1504 вучыўся ў Кракаўскім універсітэце, дзе праявіў вялікія здольнасці да філасофіі. Пазней вучыўся ў Рыме (упамінаецца ў 1512). Пасля вяртання ў Вялікае княства Літоўскае стаў прэлатам-архідыяканам кас-цёла святога Станіслава ў Вільні. Выхава-цель будучага вялікага князя Жыгімонта II Аўгуста. 3 1530 — біскуп луцкі, з 1536 — віленскі. Адыгрываў значную ролю ў дзяр-жаўным i грамадскім жыіші Вялікага княс­тва Літоўскага, актыўна супрацьдзейнічаў Рэфармацыі. Ад бацькі i маці ўнаследаваў вялікую частку радавых вотчын Г. i судзі-монтаўскай спадчыны (Воўпа, Лебедзева, Дунілавічы, Хожава, Станькава, Жыцін), якія ён разам з інш. маёнткамі завяшчаў вялікаму князю.

Літ.: Хроника Быховца. Мн., 1966; Polski słownik biograficzny. T. 9/4, z. 43. Wrocław, eta, 1961;Ochmański J. Biskupstwo wileńskie w średniowieczu. Poznań, 1972. S. 16—17. В.Л.Насевіч.

Дата добавления: 2014-01-04