Кініксман

КЖЫЖАНОЎСКІ

Канстанцін

Беларускі скрыпач, педагог i кампазітар сярэдзіны 19 ст. Адзін з найбольш аўтары-тэтных тагачасных мінскіх музыкантаў. Выкладаў музыку ў мінскай мужчынскай гімназіі i прыватных пансіёнах. Сярод яго вучняў М.Егьскі. Выступаў у аматарскіх канцэртах як скрыпач i спявак. Сябраваў з С.Манюшкам i В.Дуніньш-Марцінкевічам. Разам з Манюшкам стварыў музыку да спектакляў тэатра Дуніна-Марцінкевіча «Рэкруцкі набор» (1841) i «Ідылія» («Ся-лянка», 1852). У сваіх творах выкарыстоў-ваў народныя песенныя i танцавальныя ме-лодыі.

Францыск

Выкладчык філасофіі ў сярэдзіне 18 ст. ў Мінску. Біяграфічных звестак пра яго не захавалася. Курс яго лекцый «Крыніца на-вук, або Дыялектыка», запісаны ў Мінску ў 1759 Казімірам Вярыгам, атрымаў назву «Мінскі трактат». У ім аўтар падзяляў філа-софію на логіку, фізіку, метафізіку i этыку. Трактат пабудаваны паводле прынцыпу «за» i «супраць». У раздзеле «Погляды кар-тэзіянцаў» разглядаў зыходныя прынцыпы вучэння Дэкарта аб цялеснай субстанцыі (прастора i працягласць), яго палажэнні аб сувязях душы i цела i інш. Курс логікі па-чынаўся звычайна з раздзела «Малая логі-ка», або «Дыялектыка», потым ішла «Вялі-кая логіка», або проста «Логіка». У «Дыя-лектыку» ўключалася вучэнне аб трох дзе-яннях розуму, г. зн. аб паняцці, суджэнні і вывадзе, а таксама ўваходзіла вучэнне аб метадзе, дзе выкладаліся прыёмы навучан-ня логіцы. У 2-й частцы «Логікі» разгляда-ліся універсаліі, ix адносіны да рэчаіснасці, праблемы агульнага i адзінкавага, па сут-насці — тэарэтыка-пазнавальныя прабле­мы. Як i іншыя аўтары трактатаў па логі

цы, К. разглядаў праблему агульнага i адзінкавага з пазіцый памяркоўнага намі-налізму. Ён сцвярджаў, што універсаліі не з'яўляюцца застылымі духоўнымі сутнасця-мі, якія маюиь бытнасць да рэчаў i пасля рэчаў, г. зн. незалежна ад рэчаў. К. адроз-ніваў простыя, складаныя, пазітыўныя, не-гатыўныя i змешаныя тэрміны, адзначаў наяўнасць «пустых» тэрмінаў, якія вызна-чаюиь нулявое мноства (напр., ніхто). У раздзеле трактата «Крыніца навук, або Ды-ялектыка» выказваецца думка пра аб'ек-тыўнасць фармальна-лагічных пабудоў: суб'ект i прэдыкат могуць з'яўляцца аб'ек-тыўнымі, г. зн. ім адпавядаюць рэальныя прадметы; яны могуць разглядацца як фар-мальныя — без напаўнення ix канкрэтным зместам. К. адзначаў, што існуе i такое вызначэнне, як «тэрмін ёсць знак, які вы-карыстоўваецца ў меркаваннях», хоць па-няцце, на яго думку, сапраўды перадаецца праз знак i ў ім заключана тое важнае, чаго няма ў знаку як такім. У трактаце гаворыц-ца таксама пра выкарыстанне знакаў у фі-зіцы i інш. навуках, пра межы ix выкарыс-тання. Разам ca змястоўным аналізам ён дапускаў разгляд суб'екта i прэдыката як фармальных знакаў, якія ў выказваннях рэпрэзентуюць адносіны аб'ектаў, лічыў, што найвышэйшая ступень абагульненняў дасягаецца ва універсальных тэрмінах. Раз-глядаючы «мультыплікацыйныя» паняцці, ён тлумачыў, што ў ix абагульняюцца фан-тастычныя ўяўленні, якім у рэчаіснасці не адпавядаюць рэатьныя прадметы. Напрык-лад, існуе толькі адзін хрысціянскі Бог; язычніцкі ж Бог — гэта мультыплікацый-нае паняцце, гэта «ёсць хімера». У курсе логікі К. высвятляецца паходжанне i дыфе-рэнцыяцыя ідэй, сувязь уяўленняў i паняц-цяў, узаемалзеянне доследу i логікі, якая ўсё больш збліжалася з прыродазнаўствам, тэорыяй пазнання i псіхалогіяй.

Літ:. Очерки истории философской и социо­логической мысли Белоруссии (до 1917 г.). Мн.,
1973. С. 173—175, 178. Р.Н.Дожджыкава.

Дата добавления: 2014-01-04