Пашырэнне агрэсіі нямецкіх феадалаў на ўсход. Чарговае збліжэнне вялікага княства Літоўскага з польскай каронай

У канцы XIV ст. актывізаваліся крыжакі. Хоць Вітаўт неаднаразова ў змаганні са сваімі знешнімі і ўнутранымі ворагамі ўступаў у саюз з Ордэнам, аднак апошні па-ранейшаму заставаўся для яго небяспечным ворагам. Ордэн нападаў на землі ВКЛ, у тым ліку ў 1393 г. на Гародню, у 1394 г. на Ліду і Наваградак, ў 1395 г. на Вільню. Небяспечным ворагам быў Ордэн і для Польшчы.

Вітаўт умела манеўраваў між рознымі палітыкамі як з захаду, так і з усходу: двойчы ўступаў Тэўтонскаму ордэну Жамойцію, падтрымліваў варожых Маскве рускіх князёў, пераходзіў у каталіцтва.

Рэзкія павароты ў палітыцы Вітаўта былі вынікамі тых складаных знешніх і ўнутраных абставін, у якіх апынулася ВКЛ у гэты час: нямецкая агрэсія, дыпламатычны націск Польшчы на аб’яднанне з ёю і пагроза з боку Маскоўскага княства, што ўсё больш пашыралася і дужэла і стала прад’яўляць прэтэнзіі на беларускія і ўкраінскія землі.

На мяжы ХV ст. завяршаецца перыяд станаўлення ВКЛ. Пасля далучэння Смаленскай зямлі дзяржава набыла ўстойлівую мяжу на ўсходзе, якая будзе трывала захоўвацца на працягу амаль ста гадоў. На захадзе фарміраванне тэрыторыі ВКЛ скончылася пасля Грунвальдскай бітвы 1410 г., калі была канчаткова вернута і ахрышчана Жамойць. Яшчэ праз трыццаць гадоў жамойцкае баярства шляхам узброенага паўстання даб’ецца федэратыўнага статуса, якім карысталася большасць рускіх зямель, і тады афіцыйна назва дзяржавы набудзе канчатковы выгляд: Вялікае княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае.

Да канца ХІVст. склалася і знешнепалітычнае асяроддзе, у якім ВКЛ будзе існаваць доўгі час. Баланс трох сіл – Масквы, Літвы і Арды – доўгія дзесяцігоддзі будзе вызначаць палітычны клімат Усходняй Еўропы. Крэўская унія, пацверджаная ў 1401 г., ператварыла Літву і яе заходняга суседа Польшчу ў палітычных пабрацімаў, хаця адносіны гэтых дзяржаў складваюцца вельмі няпроста. Будзе некалькі спроб разарваць унію, але кожны раз знешне – і ўнутрыпалітычныя акалічнасці прывядуць да яе аднаўлення. Грунвальдская перамога паставіла апошнюю кропку ў тэўтонскай агрэсіі з паўночнага захаду. Праз паўстагоддзя Прусія сама трапіць у залежнасць ад ВКЛ і Польшчы. Лівонія надалей стала адным з галоўных партнёраў Літвы, а Рыга – галоўнай гандлёвай брамай у Заходнюю Еўропу.

Польскія вярхі, убачыўшы непрыняцце шырокімі коламі насельніцтва ВКЛ Крэўскай уніі, зразумелі, што падначаленне гэтай дзяржавы іх уладзе не можа быць аднаразовым актам, і таму прыступілі да тактыкі паступовага яе падпарадкавання, што выявілася ў перыядычным перазаключэнні уніі. Новая унія, Віленска-Радамская (1401 г.), не выклікала сур’ёзных змен у адносінах паміж дзвюма дзяржавамі. Яна мела кампрамісны характар. Вітаўт фактычна застаўся незалежным правіцелем. Ягайла прызнаваўся ўладаром супольнай дзяржавы. Кароль Польшчы выбіраўся толькі са згоды княства. ВКЛ і Польшча аб’ядноўваліся ў дзеяннях супраць знешніх ворагаў. З дапамогай палякаў Вітаўту ў 1404 г. удалося ўціхамірыць і зноў падначаліць сабе Смаленск, але Ноўгарад, падтрыманы Масквой, застаўся па-за яго ўладаю. Барацьба яшчэ працягвалася, незадоўга да сваёй смерці, у 1428 г., Вітаўт хадзіў на Ноўгарад.

Змаганне з Ноўгарадам прывяло Вітаўта да вайны з Масквою, якая сама імкнулася падначаліць сабе гэты горад. Тры разы хадзіў Вітаўт супраць Масквы, апошні раз у 1408 г., калі ён сустрэўся з рускім войскам на рацэ Угры (прыток Акі). Не ўступаючы ў бой, Вітаўт і маскоўскі князь Васіль (яго зяць) вырашылі заключыць мір і правесці мяжу паміж сваімі ўладаннямі па Угры, якая такім чынам стала крайнім усходнім рубяжом ВКЛ у час яго найбольшых памераў.

Дата добавления: 2014-01-06