Газ желісі

Газ желісі – жанғыш газды тасымалдауға (жеткізуге) және оны тұтынушыға үлестіруге арналған құбырлар мен түтіктер жүйесі елді мекендерді газбен қамтамасыз ету жүйесінің негізгі құрамдас бөлігі. Газ желісінің газ қоймалары, тұтынушыларға жіберуге арналған газ тарататын газ желісі және газды тікелей үйлер мен ғимараттарға жеткзетін газ желісі болып ажыратылады.

Газ қоймасы – газды сақтау үшін пайдаланылатын табиғи не жасанды резервуар. Ол жер үсті және жер асты газ қоймасы болып ажыратылады. Жер асты газ қоймасы кеуекті тау жұмыстарында немесе берік тау жыныстарының қуысында орналасады. Жер асты газ қоймасының өнеркәсіптік маңызы жоғары. Ол жер үсті газ қоймасына қарағанда қауіпсіздеу болып келеді, әрі оның салынуы әдетте көп есе арзанға түседі. Газ қоймасы тұтынушылардың газды тәуліктік не маусымдық пайдалануының бірқалыптылығын сақтайды. Ол отын мен химиялық шикізаттың қоры болып есептеледі.

Газ құбыры, магистралдық газ құбыры – жанғыш газдардан шығатын жерінен не өндірілетін орыннан алыс қашықтыққа /жүздеген және мыңдаған км дейін/ тасымалдауға арналған құрылыс. Ол төселіп жүргізілуіне қарай жер асты газ құбыры, жер үсті газ құбыры және үйінді үстімен жүргізілетін газ құбыры болып ажыратылады. Газ құбыры кейбір жағдайда үлкен жыраларға салынған темір-бетон не металл эстакада арқылы немесе су қоймаларының түбімен де /дюкер деп аталатын/ жүргізіледі. Газ құбырының тиімді параметрлері. Жұмыстық қысымы /5,5 Мпа/, компрессор арқылы қамтамасыз етілетін қысымды жоғарылату дәрежесі /1,4 -1,5/, көрші компрессор арақашықтығы /шамамен 100-120 км/. Оларда газ қысымы тұтынушыларды газбен қамтамасыз ететін қажетті деңгейде төмендейді. Ірі қалалардың маңында жерасты газ қоймалары салынады. Газ тұтынуда жиі болып тұратын тәуліктік бірқалыпсыздық газгольдер арқылы реттеледі. Технологиялық құрылыстары шоғырланған газ құбырының жұмыс тәртібін бақылау және басқару үшін қысым мен газ шығынын қашықтықтан өлшеуді қамтамасыз ететін телеметриялық аппаратуралар, шүмектердің күйлерін анықтайтын телесигналдандыру жүйелері, кототтық қорғаныш станциялары, тағы басқа нысандар пайдаланылады. Газ құбыры құбырдағы жарықшақ пен үзілісті болдырмау үшін олар көп қабатты болып құбырлардан жасалады. Қазақстан аумағында Бұқара – Орал, Орта Азия – Мәскеу, Бұқара – Шымкент – Тараз – Бішкек – Алматы, Бейнеу /Маңғыстау обл./ - Александров Гай /Саратов обл, Ресей/. Бейнеу – Хиуа /Хорезм обл. Өзбекстан/, Прорва /Атырау обл./ - Атырау, Кеңқияқ /Ақтөбе обл./ - Орск /Орынбор обл. Ресей/ газ тасымалдау газ құбырлары жүргізілген.

3.8. Газбен қамтамасыз ету жайлы қысқаша мағлұмат

Соңғы жылдары қарқынды түрде газ өндірісі дамуда және оның негізінде ауылдық мекемелерде, қалаларда кең ауқымды газдандыру жүзеге асырылады.

Газдандыру бойынша жұмыстардың кең ауққымды қысымды реттеу және газды шолу үшін газдың қондырғылар негізі болып табылатын көптеген залалдар мен ауылдық мекемелерде жаңа газдың шаруашылығын құруға қажеттілік тудырады. Газдың жүйелері әр түрлі тұтынушыларға газды беру үшін құбырлардың күрделі инженерлік жүйесін құрайды.

Өндіріс үшін жергілікті төмен сортты жанар майлар түрлі пайдалануға мүмкіндік бере алатындай халық шаруашылығында маңызды мәселе.

Газбен қамтамасыз ету тәжірибесінде химиялық құрамы,физикалық маңызы және алынатын орны болуы қарапайым немесе табиғи жасанды,сұйық және қатты отыннанөңделетін болып бөлінеді.

Табиғи газдар таза газдың орнындағы скважинадан алынады.

Таза газдың орындарынан алынатын газдар аздаған мөлшердей көмірсутегі және метаннан тұрады. Мұнайлы орындардан алынатын газдарда метанмен қатар ауыр көмірсутегілер саны бар (пропан және бутан). Табиғи газ иіссіз болып келеді, сондықтан да жүйеге өткізуге дейін оған аздаған мөлшерде органикалық заттарды қосады, шатыспай табуға мүмкіндік береді. Жасанды газ арнайы газ-бензин зауыттарында өңделеді, сондай-ақ мұнайды өңдеу бірнеше зауыттарда немесе жанама өнім ретінде металлургиялық зауыттарда көмірді жағу арқылы алады. Жанама газдан жергілікті орындардан газбен қамтамасыз ету үшін басты түрде басты жергілікті орындарын газбен қамтамасыз ету үшін басты түрде төмендетілген көмірсутекті газдарды пайдаланылады. Олар пропан (С3 Н8),бутан және изобутан (С4 Н10) тұрады. Дербес жағдайда қоспаққа пропилен (СН), изопилен (СН) қосылады.

Көмірсутекті газдар мен олардың қоспаларының маңызды қасиетімен орташа температурада және орташа тосын жағдайда сұйық түрге тез өтуін айтуға болады. Қысымды төмендету кезінде газдың қайта газдау жағдайда өтеді. Көмірсутекті фракциялар сұйық жағдайын сақтау және тасымалдау кезінде сұйықтарға тән артықшылыққа ие болады.

Жанама таспа көмір газдардың көбі көп көлемді жоғарғы улылықты көміртекті оксидтен тұрады. Газ құрамында көміртекті оксидтер және басқа улы заттардың болуы қажетсіз, себебі осы пайдалану жұмыстары орындауға қабылданады және үй жайларда газдың аз мөлшерде өтіп келуі уланып қалу қаупін тудырады.

Дата добавления: 2014-01-07