Таким чынам , можна казаць, панская гаспадарка з сяр 18 ст эвалюцыануе у буржуазным напрамку. На каралеуских землях гэты прынцып таксама пачау мець месца

Антыфеадальныя выступленни были каля Мсцислауля, Оршы и Вицебска, але гэтыя выступленни мели абмежаваны характар, насили стыхийную форму, таму без асабливых праблем были падаулены уладами.

Лекция №9 (08.11.11)

(продолжение 8-ой лекции)

Крызис у с/х пауплывау на занятки жыхароу. З-за недахопу заказчыкау частка гарадскога насельництва было вымушана пайсци у сяло займацца с/х занятками. Дзеля вядзення войнау урад РП трабавау значныя суммы у магнатау. Яны их не мели. У вынику на беларуси фармируюцца буйныя магнацкия уладанни (латэфунтыи). Так, напрыклад, Караль Радзивил у сяр. 18 ст меу у каралеушчынах (атрыманых ад караля землях) 16 гарадоу, 583 вёски. Яго даходы тольки са спадчынных маёнткау аля 20 млн злотых, што у параунанни з гадавыми паступленнями у казну РП было в 1.5 раза больше.

Развал апарату дзяржаунага киравання, феадальная анархия сильна адбилися на эканамичнам становишчы усёй краины. Межусобицы стали тыповай з’явай нават у мирныя часы. Сарпаудным няшчасцем стали узброенныя наезды адних феадалау на маёнтки иншых. Им спадарожничали угон жывёлы, знишчэнне сялянских пасевау, рабаванне маёмасци як шляхецкай, так и маёмасци сялян.

Ни мясцовыя, ни цэнтральныя улады не магли абмежаваць свавольствы. Гэта выкликала дальнейшае обострение сацыяльных супярэчнасцей на Беларуси. Вышэйшах формай барацьбы сялян и гараджан становяцца вооружённыя выступления, такия як выступления у Слуцким княстве у 1695 годзе, у Быхаве и Быхауским княстве у 1702 и 1740. Адным з самых вяликих на беларуси было Крычаускае паустанне 1740-1744. Возлавлял яго Василь Вашчыла. У студзен 1744 да Крычава адышло вяликае войска, якое узначальвау уладальник крычаускага староства княщь Радзивил. Насустрач узброенным салдатам выступили паустанцы, якия были узброены лишь серпами и иншыми. Расправа была жахливай. Крычау тады весь быу скрываулены. Растауленыя паусюды калы з людзьми на их уяуляли страшэннае зрэлишча

Нармализацыя эканамичнага жыцця на Беларуси пачалась тольки з сяр 18-га ст. Пасля доугих гадоу вайны пачали аднауляцца усе галины народнай гаспадарки: с/х, гандль и инш. Асобныя феадалы з мэтай павеличэння прыбытковасци сваих маёнткау станавилися на шлях перабудовы гаспадарак. Напрыклад, Иоахим Краптович у сваих маёнтках, а менавита у Шчорсы и маёнтку Вишнёва ликвидавау паншчыну а змяниу яе чыншам-грашовым падаткам. Прыгонныя сяляне были падзелены на 2 катэгорыи, адна частка больш заможных сялян атрымала па 10 мограу зямли (7,12 гектара) и ператварылася у арандатарау, якия плацили уласнику зямли за яе выкарыстанне ад 90 да 100 злотых у год. Другая група, якия были пазбауленая палевых надзелау, пераутварылася у агародникау. Их задача – праца у фальварку, але яшчэ яны апрацоували паснкую зямли за акрэсленую плату. За работу у фальварку яны атрымливали плату, а таксама за иншыя формы работы: даглядали жывёлу, рабили нарыхтоуки лесу и инш. Таксама нашчадки гэтых сялян Краптовича, их сыны, ва узросце 18 гадоу адсылалися магнатам для бясплатнага вывучэння сельскай гаспадарцы, а потым павярталися и працавалися у панским фальварку. Благодаря “рэформам” Краптовича, иншыя буйныя магнаты пачали таксама праводзиць их. Нельгя сказаць, што яны дублиравали яго систэму, але яны стали на шлях улучшэния качества. Иншыя феадалы заахвочвали(заинтересовывал) сялян у выниках сваёй работы за кошт грашовага узнагароджання, менш систэматычнага, але ён меу месца.

У 18 ст у другой палове некаторыя феадалы пачали создаваць прадпрыемствы мануфактурнага тыпу на базе феадальных маёнткау, фальваркау. Найбольш буйными были шкло-завод у Налибоках у 20-я гады 18-га ст, люстраная фабрыка у мястэчку Урэчча у канцы 30-ых гадоу 18-га ст, Слуцкая фабрыка па вырабу шауковых паясоу у 1751, жалезаробчы завод у маёнтку Вишнёва у 80-ыя гады 18 ст и инш. Шкляны завод у Налибоках быу першым мануфактурным прадпрыемствам на Беларуси. Ён быу заснаваны па жаданни Ганны Радзивил у 1727 або 1728 годзе. Аснову кадрау прадпрыемства складали квалификаваныя рабочыя, рысавальшчыки, шлифавальшчыки, стеклодувы. У розныя гады дзейнасци прадпрыемствау колькасць рабочых скаладала каля 40-50 чалавек. Працавали на заводзе и прыгонныя з радзвилилауских маёнткау. Працоуны дзень на заводзе працягвауся больш за 13 гадзин. Для асобных катэгорый рабочых, якия, напрыклад, адбывали паншчыну, была норма выпрацоуки и з завода не адпускали, пакуль яна не была выканана. За спазненне и за заучасны уход з работы сурова карали, напрыклад, штрафами, пабиццём палками и г.д. Нават майстры за кожны час спазнення плацили 20 грошау.

Другой мануфактурай быу Урэцки шкляны завод, яки па сваих памерах вытворчасци и якасци прадукцыи гэты завод у той час быу самым буйным ва усёй РП. Были створаны и иншыя прадпрыемствы, такия як тэкстыльнае, напрыклад. Гэта Слуцкае фабрыка шауковых паясоу (1751), якую заснавау Михау Казимир Радзивил. Яна была адной з найлепшых фабрык па вырабу адежды дзели багатых. Выраблялися слуцкия паясы да 1830 года. Але пасля падаулення паустання 1830-1831 царски урад забараниу магнатам и шляхце нашэнне нацыянальнай шляхецкай атрыбутыки у адзенни. Слуцкая фабрыка змянила спецыялизацыю, яна пачала рабиць царкоуныя рызы,таким чынам яна праиснавала да 1844, кали яна канчаткова была закрыта.

У другой палове 18-га ст актыуны удзел у развицци мануфактурнага праизводства прымау апошни кароль РП Станислау Аугуст Панетоуски. Па яго загаду у Гарадзенскай и Берасцейкай эканомиях было заснавана 21 буйное прадпрыемтсва мануфактурнага тыпу рознай накикарванасци: золататкацкая, суконнае, палатнянае, панчошнае(чулочное), а таксама металургичная, гарманная, ружэйны завод и инш. У канца 18 ст на Беларуси дзейничала каля 50 буйных мануфактур. Вотчынныя мануфактуры обслуживались прыгонными сялянами, але разам з тым у их ужывалася работа наймитау (наёмных рабочых). Амаль усе працоуники разам з прадуктами харчавання мели грашовыя узнагароджанни за сваю працу. На многия аперацыи было уведезена здзельная праца. Але были недахопы у такой працы: низкая прадукцыйнасць працы, плата замежным майстрам – яны стали прычынай выокага сабекошту. Их прадукцыя,асаблива прадметы раскошшшы, залёжывалася на складах, у вынику чаго большасць гэтых прадпрыемствау закрылася да канца ст.

Грашовая аплата, наёмныя работники – усё гэта сведчыла аб разлажэнни систэмы феадальных адносин и пачатку развицця капиталистычнага шляху.

З мэтай навядзення парадку у 1766 были уведзены адзиныя для ВКЛ меры ваги, объёма и даужыни. Паштовая рэформа 1774 таксама сспасобствала зближэнню ВКЛ и Каралеуства Польскага. У 1775 уводзицца генеральная мытная пошлина, абавязковая для усих.

З развиццём гандлю и у уцягненнем феадалау у гэтыя адносины пачынаецца работа па палягчэнню шляхоу зносин: сухапутных дарог и адчыстцы судаходных рэк. У другой палове 18 ст 2 дароги: Пинска-Слонимская и Писнка-Валынская. У 1767 Виленски ваявода Агински пачау будауницства канала, яки злучау Нёман з Дняпром праз Шчарб, Ясельду и Прыпяць. У 1784 па каналу Агинскага прайшоу першы карабль. У тым жа годзе быу пабудаваны други канал, яки злучыу Прыпяць з Заходним Бугам, называуся ён Днепра-Бугски канал.

Усё гэта садзейничала аднауленню и развиццю гарадоу Беларуси, развиццю эканомицы, але да канца 18 ст не быу дасягнуты той узровень, яки иснавау у 16-першай палове 17 ст. Аднауленне эканомики праходзила у час феадальнай анархии, межусобиц, што значна пагоршыла тэмпы развицця.

Дата добавления: 2014-01-20