МЧС России 91 страница

ТОТ местоим. 1. ам; атIам; а; атIа; тот дом атIа (а) кIвалер; тот уедет ам хъфида; тот не хочет адаз кIанзавач; тот раз а сеферда; тот этого не сделает ада и кар ийидач. 2. гьам; гьа; та это книга или опять не та? и ктаб гьам яни, тахьайтIа мад гьам тушни? 3. гьам (гзаф вахтара перевод ийидач); что посеешь, то пожнёшь вуна вуч цайитIа, гьам гуьда (ва я вуна цайиди гуьда) вуна; тот, кто уехал хъфей кас; та, которая сидит там анал ацукьнавайди (дишегьли). ♦ до того 1) анал кьван; 2) акьван чIавалди; в силу того, что -из килигна; перед тем, как уехать хъфидалди вилик; а между тем амма; между тем ва я тем временем и арада, и чIавуз; гьа арада, гьа чIавуз; тем более мадни артух; при всём том вири гьакI яз-яз, вири гьакI ятIани; тем не менее ятIани, гьакI ятIани; как бы то ни было гьар гьикI хьайитIани; гьар гьикI ятIани; с тем, чтобы патал; для того, чтобы патал; и без того гьакIни, гьакIани; не без того авачиз туш, квачиз туш; кими туш; к тому же адалайни артух, адалайни алава. адан кьилел; месяц тому назад са вацран (адалай) вилик; а то тахьайтIа; а то нет? тахьайтIа тушни (авачни) кьван?; ни с того, ни с сего са себебни авачиз, са карни авачиз; динма-диндирма; то, сё, ва я то да сё 1) ам-ам; 2) гьа икI я, акI я; ни то, ни сё са затIни туш, са куьнизни виже къведайди туш; то и дело герен-герен.

ТОТАЛИЗАТОРтотализатор (1. чамарар чукурдайла, тамашзавайбру флан балкIан алатда лагьана мерж кьаз пул эцигиз къугъун. 2. гьа къугъуна гьар са балкIандиз эцигай пулунин кьадар, кьадар къалурдай машин).

ТОТАЛЬНЫЙтотальный, виридан, вири акатнавай; тотальная война тотальный дяве (са уьлкведин вири къуватар экечIай дяве).

ТОТЧАС нареч. гьасятда.

ТОЧЁНЫЙ 1. хци, чарх гайи (мес. чукIул). 2. чархунив кьуна расай, чархунив кьур (мес. столдин элкъвей нехишар авай кикер). 3. пер. кIалубда цайи хьтин, кIалубда расай хьтин тIарам, цIалцIам (мес. нер, гъилер, кIвачер).

ТОЧИЛО1. куьнуь (затIар хци ийидай); харт (дергес хци ийидай). 2. чарх (затIар хци ийидай).

ТОЧИЛЬНЫЙхци ийидай; точильный камень затIар хци ийидай къван (чарх; куьнуь).

ТОЧИЛЬЩИКчарх гудай устIар.

ТОЧИТЬ несов. 1. хци авун; чарх гун; куьнуь ягъун. 2. кIвенкI авун. 3. чархунив кьун, чархунив кьуна алагъарна расун (кIарасдикай ва я металлдикай токарный станокдал са затI). 4. тIуьн (муьркъуь ракь; кукра кIарас); тIеквенар акъудун, тIеквен-тIеквен авун (мес. къванцяй ци). 5. пер. азаб гун, азият гун, ччан акъудун. ♦ точить зубы сас регъуьн (садакай хъел аваз); точить лясы буш рахунар, эхтилатар ийиз вахт акъудун.

ТОЧКА¹ точка (1. точка, стIал, мес. кхьинра ишлемишдай. 2. тIехв; бицIи тIехв хьтин лишан. 3. са чка, са пункт. 4. сергьят; дережа). ♦ в (самую) точку (попасть) лап чкада (акьун); лап дуьз (лугьун); лап тирвал (лугьун); до точки лап акьалтIай дережадиз, лап чкадал кьван; точка в точку лап дуьм-дуьз; ставить точки над и ачухдиз лугьун, лап ачухун, эхирдал къван вири лугьун; на точке замерзания пер. гьа алай чкадал, гьа авай гьалда, чIарни вилик фин тийиз; сдвинуть с мёртвой точки юзурун, вилик ракъурун (са кар, месэла); точка! бес я! куьтягь!

ТОЧКА² мн. нет см. точить 1 ва 3-манайра.

ТОЧНО¹ нареч. 1. дуьз, дуьм-дуьз, лап дуьз; точно в 3 часа дуьм-дуьз сятднн пуда. 2. дуьз я; лап дуьз я; это точно? ам дуьз яни? точно так! лап гьакI я, лап дуьз я!

ТОЧНО² союз хьиз; хьтин; на лугьуди; кричит, точно помешанный делида хьиз гьарайзава; точно он этого не видит на лугьуди адаз ам акзазвач.

ТОЧНОСТЬ ж мн. нет дуьзвал, дуьм-дуьзвал; в точности дуьм-дуьз, дуьм-дуьз тирвал.

ТОЧНЫЙ дуьз, дуьм-дуьз; точные весы дуьз терезар; точная механика дуьз механика (дуьз алатар, приборар акъуддай, техникадин са хел). ♦ точные науки точный илимар (математикадал бинеламишнавай илимар).

ТОЧЬ-В-ТОЧЬ разг. дуьм-дуьз, лап дуьз.

ТОШНИТЬ несов. экъуьчиз (къусмишиз) кIан хьун, экъуьчун атун, сивихъ атун, экъуьчдай хьиз хьун.

ТОШНО: мне тошно заз экъуьчун къвезва; зи рикI элкъвезва; на него тошно смотреть адаз килигайла экьуьчун къведайвал я (такIан къведа).

ТОШНОТА экъуьчун атун; экъуьчдай хьтин гьал; рикI элкъуьн.

ТОШНОТВОРНЫЙ экъуьчун гъидай, акъуьчун къведай.

ТОЩИЙ 1. яхун. 2. кьуш квачир, меже квачир, яхун, яван, мублагьсуз, къуватсуз (ччил). 3. ичIи; на тощий жедудок ичIи руфунал (ичIи рикIелай, руфуна затIни авачиз).

ТРАВА 1. хъач. 2. векь, чIур, векьер-кьалар (къацу). ♦ травой поросло рикIелай алатна, садан рикIелни аламач; хоть трава не расти кIантIа вичиз дуьньядал яд акьалтрай (яни амайбур, амай крар гьикI хьайитIани къайгъу авач).

ТРАВЕРС траверс (1. воен. окопра, сенгерра къвалахъай ягъизвай гуьллейрикай хуьн патал накьвадин тере, кьантIар, рув. 2. техн. вацIун яд масанихъ элкъуьрун патал къерехдивай юкьвахъди тухванвай банд. 3. физвай гимидин къвал галай патай дуьм-дуьз гьадан рекьелди авай, адалди перпендикуляр цIар яз къвезвай рехъ).

ТРАВИНКАкъацу векьин кьал.

ТРАВИТЬ ¹ несов. 1. агъу кутуна кьин, агъу кутуна къирмишун, терг авун (мес. кьифер). 2. зегьерламишун. 3. тIуьн, тIуьна терг авун (мес. малари къацар), нез тун. 4. хкудун, терг авун (мес. дармандалди тIехвер). 5. кицIерив хурук кутаз тун; хурук кутуна кьаз тун (гъуьрче кицIерив къуьр). 6. нехиш акъудун, кислотадалди металлдал нехишар авун. 7. пер. агъу авун, зегьерламишун (кефияр); югъ тагун; хурук кутун.

ТРАВИТЬ² несов. гъуьргъуь авун, бушрун, агалдрун.

ТРАВИТЬСЯ несов. разг. агъу хъун, агъу хъвана жув рекьиз кIан хьун.

ТРАВЛЯ мн. нет 1. кицIерив хурук кутаз тун, хурук кутаз туна кьун (ва я кьин, къуьр). 2. пер. хурук кутун; геле къекъуьн; югъ тагун.

ТРАВМАтравма (хер; винел патай хер хьун, галукьун, ккун, тIар хьун ва мсб себеб яз органазмдиз хьайи хер, зиян).

ТРАВОСЕЯНИЕ мн. нет векьин магьсулар (алаф жедай векьер) цун.

ТРАВОЯДНЫЙ зоол. векь недай; травоядные животные векь (набататар) недай гьайванар.

ТРАВЯНИСТЫЙ 1. векьин, векь тир; хъчун, хъач тир. 2. векь авай; къалин векь авай.

ТРАВЯНОЙвекьин.

ТРАГЕДИЯтрагедия (1. са мураддихъ агакьун патал инсанрин гьиссерин, гьевесрин ва я идеяйрин гужлу женг къалурдай ва гзаф дуьшуьшра герой телеф хьуналди куьтягь жедай драмадин произведение; театрда къалурзавай гьахьтин тамаша. 2. пер. мусибат, мусибатлу вакъиа, бедбахтвилин вакъиа).

ТРАГИЗМ мн. нет трагизм, еке бедбахтвал, еке мусибатлувал.

ТРАГИК трагик (трагедияда трагизм квай роль къугъвазвай артист).

ТРАГИКОМЕДИЯтрагикомедия (1. вичик трагедиядинни комедиядин злементар квай театрдин пьеса. 2. пер. гьам бедбахтвал, мусибат, пашманардай гьалар ва гьам хъуьруьн къведай гьалар квай са вакъиа).

ТРАГИКОМИЧЕСКИЙ трагикомедиядин_; трагикомедия тир, трагикомедиялу.

ТРАГИЧЕСКИЙ 1. трагедиядин; трагедия тир; трагедиядикай ибарат тир. 2. см. трагичный.

ТРАГИЧНОСТЬ ж. мы. нет, см. трагизм.

ТРАГИЧНЫЙ мусибатлу, бедбахтвилин, гзаф четин (мес. гьал).

ТРАДИЦИОННЫЙтрадициядин, традиция тир, традиция хьанвай; адет хьанвай; традиционный обычай традиция тир адет, адет хьанвай къайда.

ТРАДИЦИЯтрадиция (ата-бубайрилай инихъ амай, садалай садал физ, кьабул хьанвай, адет хьанвай са къайда).

ТРАЕКТОРИЯ траектория (1. мат. физ. са тело ва я са точка юзазвай, вилик физвай рехъ. 3. воен. тупунин ва я тфенгдин гуьлле физвай цIар).

ТРАКТ шегьре рехъ, уьлчуь рехъ. ♦ желудочно-кишечный тракт анат. хуьрек цIурурдай хукадин ва ратарин система.

ТРАКТАТ трактат. (1. са илимдин месэладикай кхьенвай затI. 2. пачагьлугърин арада договор).

ТРАКТИР уст. трактир (виликди недай-хъвадай затIарни авай гостиница, карвансара; ахпа гуьгъуьнин девирда анжах тIуьнар-хъунар ийидай усал ресторан).

ТРАКТИРЩИК уст. трактирчи (трактирдин иеси).

ТРАКТОВАТЬ несов, мана гун, баян гун, фикир лугьун, вичи гьикI кьатIизватIа лугьун.

ТРАКТОВКА1. см. трактовать. 2. (гузвай баян, кьатIизвай тегьер.

ТРАКТОР трактор.

ТРАКТОРИСТ тракторист, трактор гьалдайди.

ТРАКТОРНЫЙ трактордин; тракторрин; тракторный завод тракторрин завод.

ТРАЛ трал (1. гимидай вигьена балугъар кьун патал ишлемишдай шешел хьтин чил. 2. гьуьле цин кIаник квай минаяр кьуна хкудун патал алат. 3. цин кIан ахтармишун ва кIане авай гьайванар ва набататар кьун патал алат, прибор).

ТРАЛЕНИЕ мн. нет. см. тралить.

ТРАЛЕР см. тральщик 1- манада.

ТРАЛИТЬ несов. 1. тралдалди балугъар кьун. 2. тралдалди минаяр кьун.

ТРАЛЬЩИК тральщик (1. тралдалди балугъар кьадай гими. 2. тралдалди минаяр кьадай дяведин гими).

ТРАМБОВАТЬ несов. трамбоватун (тIуш гана, кIур гана, гатана варданаг гана ччил, шоссе рехъ таптамишун, дуьзрун).

ТРАМБОВКА 1. мн. нет трамбоватун. 2. трамбоватдай затI (гъилив кьадай чка галай, ччил гатадай, кьил дуьз гирдим, керкетI ва я алтаддай варданаг, къванцин ва я ракьун зурба гирдим хьтинди).

ТРАМВАЙ трамвай (шегьерда электричестводал вагонар фидай ракьун рехъ, гьа рекьин вагонар ва поезд).

ТРАМВАЙНЫЙтрамвайдин; трамвайный вагон трамвайдин вагон.

ТРАМПЛИНтрамплин (1. циз ва я масанал хкадрун патал акъваздай, яй - пружин квай тахта. 2. пер. са чкадал гьужум башламишун патал далу агалддай, сифте бине жедай чка).

ТРАНЖИРИТЬ несов. разг. нубатсуз харж авун, гьакIан герексуз чкайриз серф авун, вара-зара авун.

ТРАНЗИТ транзит (1. товарар, шейэр ва пассажирар са уьлкведай маса уьлкведиз абрун арада авай маса уьлкведай яна ракъурун, фин. 2. уьлкведин къене са чкадай маса чкадиз ракъурдай товарар ва я фидай пассажирар а кьве чкадин арада авай пунктара, станцийрал авуд тавуна ракъурун).

ТРАНЗИТНЫЙ: транзитный билет транзит (транзитдин) билет (мес. Москвадай Бакудиз фидайдаз Махачкъалада эвичIна маса поездда акьах хъувуна фидай ихтияр гудай билет); транзитный пассажир транзитдин билет гвай пассажир, транзитдин пассажир пассажир; транзитные грузы транзитдин ппарар.

ТРАНСКРИБИРОВАТЬ сов. и несов. транскрипция авун; кхьин ( см. транскрипция).

ТРАНСКРИПЦИЯ 1. транскрипция авун (са чIалан гафар, сесер ччара гьарфаралди ва я махсус лишанралди кхьена къалурун). 2. транскрипция (транскрипциядин патахъай туькIуьрнавай гьарфарин ва лишанрин система).

ТРАНСЛИРОВАТЬ сов. и несов. трансляция авун, радиодай (ва я симерин куьмекдалди) гун.

ТРАНСЛЯЦИОННЫЙтрансляциядин.

ТРАНСЛЯЦИЯтрансляция авун (яргъай рахазвай ва я гузвай гафар, сесер, манияр кьабулна мадни къуватлу авуна радиодай ва я симерин куьмекдалди масаниз, яргъаз гун). 2. трансляция (трансляция авур, радиодай гайи затIар, хабарар, манияр).

ТРАНСМИССИЯтрансмиссия (двигателдин гьерекат; юзурдай къуват кIвалахдай машиндал агакьардай къайишар алай чарх).

ТРАНСПАРАНТ транспарант (1. цIарар авачир чарчел дуьз цIарар аваз кхьиз хьун патал адан кIаник кутадай яцIу цIарар-авай чар. 2. тIарамдиз рамкадал чIугур парчадал авунвай, чпиз кьулухъай экв янавай кхьинар ва я суьретар; ибур суварриз ишлемишда).

ТРАНСПОРТ 1. ракъурун; тухун; чIугун (ппарар, пассажирар). 2. транспорт (1. ппар ва пассажирар чIугвадай алатар, мес. гьавадин транспорт -самолётар; ракьун рекьин транспорт -машинар; гужевой транспорт - маларалди, балкIанралди чIугвадай транспорт, яни арабаяр, фургъунар ва я ппар чIугвадай гьайванар. 2. ппар, ппарарин са десте; прибыл большой транспорт товаров са чIехи транспорт товарар атана. 3. кьилдин са кардиз тайин авунвай, мес. дяведин ппар ва инсанар чIугвадай карван, автомобилар, машинар, гимияр).

ТРАНСПОРТИРтранспортир (пипIер алцумун ва пипIер чIугун патал ишлемишдай, градусриз пайнавай чархунин са пай хьтин алат)

ТРАНСПОРТИРОВАТЬ сов. и несов. тухун; чIугун; гъун (транспортдин алатрикай сада аваз).

ТРАНСПОРТНИК транспортник (транспортда кIвалахзавай кас).

ТРАНСПОРТНЫЙтранспортдин.

ТРАНСФОРМАТОР трансформатор (1. тех. электричестводин дегиш жедай токдин са къуват маса къуватдиз элкъуьрдай, ам артухриз -тIимилардай аппарат. 2. театр. пьесадик квай вири ксарин ролар санлай вичи къугъвадай ва гзаф фад-фад вичин шикил дегишардай артист; фокусар къалурдайди).

ТРАНСФОРМАЦИЯтрансформация (1. са затIунин акунар, форма, шикил дегиш хьун. 2. трансформатордин куьмекдалди токдин напряжение дегишрун).

ТРАНСФОРМИРОВАТЬ сов. и носов, трансформация авун, дегишрун.

ТРАНСФОРМИРОВАТЬСЯ сов. и несов. михьиз шикил дегиш хьун, маса шикилда гьатун.

ТРАНШЕЯ 1. сенгер, окоп (дерин ва яргъи окоп). 2. хакдакI, къанав.

ТРАП трап (гимидин гурар).

ТРАПЕЗА уст. 1. вирида санлай хуьрек недай стол (монастырра). 2. хуьрек; хуьрек тIуьн.

ТРАПЕЦИЯ трапеция (1. мат. кьве къвал. къушаба тир ва муькуь кьве къвал къушаба тушир кьудпипIенди. 2. спорт. гимнастика авун патал раснавай, вичин кьве кьилихъ гатай епералди кьве гьачедал алай ттарцикай куьрснавай лаш).

ТРАССА трасса (1. рехъ, къанал, къубу ва мсб тухудай чкадин акунар, ччилин план. 2. рехъ, къанал ва мсб фенвай цIар).

ТРАССИРУЮЩИЙ: трассирующая пуля вичин гуьгъуьна экуьнин гел тадай, экуьнин гел галаз фидай гуьлле (са чка лишандиз къачун патал яда).

ТРАТА 1. см. тратить. 2. харжи; большие траты еке харжияр.

ТРАТИТЬ несов. 1. харж авун, серф авун (пул). 2. серф авун, ракъурун, пуч авун (вахт, къуват ва мсб).

ТРАТИТЬСЯ несов. разг. харж хьун, серф хьун; харж авун, серф авун.

ТРАУР мн. нет 1. яс. 2. ясдин партал.

ТРАУРНЫЙ ясдин; траурная одежда ясдин партал.

ТРАФАРЕТ 1. трафарет, кIалуб, чешне. 2. пер. гьамишан адет хьанвай кIалуб, гьамиша са чешне, гьамишан адет.

ТРАФАРЕТНЫЙ 1. трафаретдин, трафаретдай авур (мес. суьрет). 2. пер. гьамишан адет хьанвай, гьа са кIалубдин, гьа са чешнедин (мес. гафар, рахун).

ТРАХОМА мн. нет, мед. трахома (вилерин хума, вилерин азар).

ТРАХЕЯ 1. анат. нефес къачудай туьтуьх. 2. бот. дамар (набататра кьеж тухудай дамар).

ТРЕБОВАНИЕ 1. истемишун, тIалабун, тIалаб. 2. требование (са кар, са затI истемишзавай чар).

ТРЕБОВАТЕЛЬНЫЙ кIевиз истемишдай; кIевивал ийидай.

ТРЕБОВАТЬ несов. 1. истемишун; тIалабун; кIан хьун. 2. эверун; его требует начальник адаз начальникди эверзава. 3. кIан хьун, герек хьун; эта работа требует много времени и кIвалахдиз гзаф вахт кIанда.

ТРЕБОВАТЬСЯ несов. кIан хьун, герек хьун.

ТРЕБУХА мн. нет ичалатар, руфунар-ратар, къенер (тукIур гьайвандин).

ТРЕВОГА 1. рикIин къалабулух, рикIин сакинсузвал. 2. велвела, къалабулух, гьарай-эвер; къурху. 3. тревога (са хатадикай хабар гузвай сигнал).

ТРЕВОЖИТЬ несов. 1. (рикIик) къалабулух кутун, секинсузвал кутун, рикI секинсуз авун. 2. инжиклу авун, секинсуз авун, секинвал тагун. 3. хкуьрун (мес. хирек).

ТРЕВОЖИТЬСЯ несов. 1. рикI секинсуз хьун, рикIик къалабулух акатун, рикIи гъалаба къачун. 2. инжиклу хьун, инжиклувал къачун. 3. см. тревожить.

ТРЕВОЖНЫЙ 1. рикIик къалабулух квай, рикIик гъалаба квай. 2. къалабулух авай, секинсуз; къурхувал авай. 3. къалабулух кутадай, рикIик секинсузвал кутадай. 4. хата-баладикай хабар гузвай, къурхувиликай хабар гузвай.

ТРЕВОЛНЕНИЕ къалабулух, динжсузвал.

ТРЕД-ЮНИОН тред-юнион (Англияда профсоюзар).

ТРЕЗВЕННИК эсиллагь ички хъван тийир кас.

ТРЕЗВО нареч. кьил-кьилел алаз, акьул кьиле аваз, акьулдалди фагьумна.

ТРЕЗВОН мн. нет 1. вири зенгер ягъун; вири зенгерин ван. 2. пер. ван, хабар.

ТРЕЗВОНИТЬ несов. 1. санлай вири зенгер ягъун (клисадин). 2. пер. ван ттун, хабар ттун, виридаз лугьуз къекъуьн.

ТРЕЗВЫЙ 1. хъун тавур, пиян тушир. 2. хъван тийир. 3. пер. акьул кьиле авай; акьуллу; уях; кьил кьилел алай.

ТРЕК трек (спортда гьуьжетдалди велосипедар гьалдай майдан, элкъвей рехъ).

ТРЕЛЬ ж куркурдин хьтин ван, дивдив (кьве ван акахьай зурзадай ван); трели соловья билбилдин дивдивар, куркурдин хьтин ванер.

ТРЕЛЬЯЖ трельяж (1. аруш жедай сармашух хьтин набататрин патахъай симерикай храй кьефес хьтин чардах. 2. пуд хилен гуьзгуь).

ТРЕНЕР спорт. тренер (садаз тренировка ийиз, мешкьер ийиз чирдай, къалурдай специалист).

ТРЕНЗЕЛЬ м дегьне кьенер (ялайла балкIандин сивин къава акIидай дегьне кьенердин ракь).

ТРЕНИЕ 1. мн, нет гуьцI хьун. 2. пер. мн. чуьруькар, сад-садав такьунар, гьуьжетар, акьунар.

ТРЕНИРОВАТЬ несов. тренироватун (спортда, гимнастикада ва ихьтин маса крара герек тир зирингвал, уртIарвал хъсандиз акатун патал, мукьвал-мукьвал гьа кар ийиз таз вердишрун, чирун; табдагъун); тренировать лошадь для верховой езды акьахун патал балкIан вердишрун; тренировать футболиста футболист тренироватун (вердишрун).

ТРЕНИРОВАТЬСЯ несов. жув тренироватун, жув вердишрун.

ТРЕНИРОВКА 1. см. тренировать и тренироваться. 2. тренировка.

ТРЕНИРОВОЧНЫЙ тренировкадин; тренировка ийидай (мес. майдан)..

ТРЕНОГА пудкIвач квайди (мес. сажагъ; стул).

ТРЕНОТИЙ пуд кIвач квай.

ТРЕНОЖИТЬ несов. галтIам ягъун.

ТРЕНОЖНИК пуд кIвач квайди (мес. сажагъ; куьсри ва мсб).

ТРЕНЬКАТЬ несов. разг. зигрингар авун, ягъун (мес. чуьнгуьр).

ТРЕПАК мн. нет трепак (1. урусрин авар-кавха хьтин кьуьл. 2. гьа кьуьлуьн макьам).

ТРЕПАЛО спец. канабар (куш) гатана михьдай, ацадай алат, трепалка.

ТРЕПАТЬ несов. 1. юзурун; гьарнихъ акъажун (мес. гару чIарар, куьрснавай парталар ва мсб). 2. зурзурун (къиздирмади). 3. кукIварун, куьгьне авун, къекъерай акъудун (мес. кIвачин къапар). 4. гатана михьи авун, ацун (канабар, куш). 5. гъил гьалчун, кап ягъун, кап алтадун; трепать по плечу къуьнел гъил гьалчун, къуьнуьз кап ягъун. ♦ трепать нервы пер. ччандивай авун, инжиклу авун; трепать языком пер. см. язык.

ТРЕПАТЬСЯ несов. 1. юзун; зурзун. 2. кукIвар хьун; куьгьне хьун (мес. партал).

ТРЕПЕТ мн. нет 1. зурзун. 2. пер. рикIин зурзун; зурзун; с трепетом рикIик зурзун кваз (мес. шадвиляй, кичIевиляй).

ТРЕПЕТАТЬ несов. 1. зурзун. 2. пер. зурзун кваз хьун, рикIик зурзун хьун, рикIи тумп-тумп авун (шадвиляй, умудлувиляй). 3. пер. кичIела зурзун.

ТРЕПЕТНЫЙ 1. зурзазвай, зурзадай, зурзун квай. 2. кичIела зурзазвай.

ТРЁПКА мн. нет 1. см. трепать. 2. разг. дунп ягъун, вигьин, гатун; задать трёпку вигьин, гатун.

ТРЕПЫХАТЬСЯ несов. 1. чабалмишун; хъуткъунун. 2. зурзун.

ТРЕСК мн. нет 1. чIакьракь; пIакьракь; тIекьрекь; тIекьрекьар; тIакьракьар (хайи кIарасдин, цIамарин, къазунай затIунин ва ихьтин масабрун ван). 2. пер. гьарай-вургьай, гьай-гьуй. ♦ с треском провалиться русвагьвилелди кIватун (мес. са план, театрдин са пьеса кьиле тефин); с треском выгнать русвагьвилелди (беябурна, гьарай-вургьайдалди) чукурун (мес. къуллугъдилай).

ТРЕСКА мн. нет треска (гьуьлуьн балугърин са жуьре).

ТРЕСКАТЬСЯ несов. хъиткьинун; фер (ферер) атун.

ТРЕСКОТНЯ мн. нет 1. тIаракь-тIаракь; тIакьракьар; къама-къам (мес. ягъизвай тфенгрин ван). 2. цIерекь-цIерекь; цIир-цIир (мес. цицIерин ван). 3. пер. тIекь-тIекьар, буш рахунар.

ТРЕСКУЧИЙ 1. хъиткьиндай; тIекьрекьардай (мес. кудайла кIарасар). 2. пер. буш, метлебсуз (яцIу гафар, рахунар). ♦ трескучий мороз гзаф пис аяз, кIеви аяз (мекь); чIакьа-чIакьдай аяз.

ТРЕСНУТЬ 1. хъиткьинун; пад хьун. 2. разг. сад вигьин; ягъун; гьалчун; треснуть кулаком по столу столдал кIевиз гъуд гьалчун.

ТРЕСТ трест (1. СССР-да чпи акъудзавай продукциядиз ва я ишлемишзавай хам-малдиз килигна сад хьанвай карханайрин сад тир идара, садвал. 2. капитализмдин уьлквейра са шумуд карханадин монополиствилин сад тир идара, садвал).

ТРЕСТИРОВАТЬ сов. и несов. трестламишун, трестда (трестра) сад авун.

ТРЕТЕЙСКИЙ: третейский суд третей суд (кьве терефдин дявелу са месэла гьял авун патал къерекдай абру хкядай мунсифрин суд).

ТРЕТИЙ пуд лагьай, пуд лугьудай; третья пасть ва я одна треть пуд лагьай пай, пудай сад. ♦ третьего дня накь ваъ, вилик квай йкъуз; купить из третьих рук масабрувай маса къачун, маса пуд лагьайбрувай, маса арачидивай маса къачун (магазиндай ва затIунин иесидивай вичивай ваъ); третьей руки усал, са бубат (затI); две третьих пудай кьвед; третье лицо юр. пуд лагьай тереф (судда садан садахъ галаз дуван авайла къерехдин кас).

ТРЕТИРОВАТЬ несов. саймиш тавун, саймиш тийирвилелди рафтарвал авун; алчах кьун, агъуз кьун.

ТРЕТЬ ж пудай сад, пуд паюникай са пай.

ТРЕТЬЕСОРТНЫЙ 1. пуд лагьай сортунин. 2. пер. усал; са бубат (затI).

ТРЕУГОЛКАпуд пипIен (пуд пIипI алай) шляпа (шапка).

ТРЕУГОЛЬНИКпудпипIенди.

ТРЕУГОЛЬНЫЙпуд пипIен, пуд пIипI алай.

ТРЕФОВЫЙ жегьрейрин, татарин (къумар къугъвадай чарара).

ТРЕФЫ мн. жегьрияр, хашар (къумар къугъвадай чарара).

ТРЁХГОДИЧНЫЙпуд йисан.

ТРЁХГРАННЫЙпуд синен (пуд син, пуд къвал авай).

ТРЁХДНЕВНЫЙ пуд йкъан.

ТРЁХКОЛЁСНЫЙ пуд чарх квай.

ТРЁХЛЕТИЕ пуд йис; пуд йис тамам хьайи вахт.

ТРЁХЛЕТНИЙ 1. пуд йисан. 2. пуд йис хьайи; пуд йиса авай.

ТРЁХЛИСТНЫЙпуд пешин; пуд пеш алай.

ТРЁХМАЧТОВЫЙпуд мачта алай (гими).

ТРЁХМЕСТНЫЙ пуд кас ацукьдай; пуд кас акьахдай; пуд чка авай.

ТРЁХМЕСЯЧНЫЙ пуд вацран.

ТРЁХНЕДЕЛЬНЫЙ пуд гьафтедин.

ТРЁХПОЛЬЕ ми. нет пуд никIин система, ччил ишлемишунин карда пуд никIин система (ччил пуд патахъ, пуд иикIиз пайна гьар никIе нубатдалди дегишриз са йисуз са магьсул, кьвед лагьай йисуз масад, пуд лагьай йисуз масад цунин къайда).

ТРЁХПОЛЬНЫЙпуд иикIин; пуд никIин системадин ( см. трехполье).

ТРЁХПРОЦЕНТНЫЙ 1. пуд процентдин. 2. пуд процент алай, пуд процент гудай (мес. бурж). 3. пуд процентдин (са затI вичик) пуд процент квай.

ТРЁХРУБЛЁВКА пуд манат авай чар (пул).

ТРЁХРУБЛЁВЫЙ пуд манатдин.

ТРЁХСЛОЖНЫЙпуд слогдин, пуд слог авай (гаф).

ТРЁХСОТЛЕТИЕпуд виш йис; пуд виш йис тамам хьун.

ТРЁХСОТЛЕТНИЙ пуд виш йисан.

ТРЁХСОТЫЙ пуд виш лагьай.

ТРЁХСТВОЛЬНЫЙпуд луьледин, пуд луьле авай.

ТРЁХСТОРОННИЙ пуд патан, пуд терефдин.

ТРЁХСТРУННЫЙ пуд сим алай.

ТРЁХУГОЛЬНЫЙсм. треугольный.

ТРЁХЦВЕТНЫЙ пуд рангунин.

ТРЁХЧАСОВОЕ 1. пуд сятинин, пуд сятина жедай (хьайи). 2. сятдин пудан, сятдин пуда авай (мес поезд).

ТРЁХЭТАЖНЫЙ пуд гьавайрин, пуд мертебадин.

ТРЕЩАТЬ несов. 1. чIакьракьар авун (мес. куьгьне стулди ацукьайла ва я муркIади). 2. тIекьрекьар (цIекьрекьар) авун; дрова трещат в печке пичина кIарасри тIекьрекьар ийизва. 3. чIакьачIакь авун, къати хьун (аязар). 4. цIир-цIир авун, цIерекь-цIерекь авун (цицIери). 5. пер. гзаф ва кIевиз рахун. 6. пер. барбатI жез, кIватиз гьазур хьун (са алвердин кар). ♦ голова трещит кьил пад-пад жезва (яни пис тIазва); трещать по всем швам см. шов.

ТРЕЩИНА 1. хъиткьер; фер (хана, гватна хьайиди). 2. пер. чуьруьк; ччаравал; между друзьями образовалась трещина дустарин арада чуьруьк (ччаравал) гьатна.

ТРЕЩОТКАгъетIгъетI (1. йифера къаравулдив жедай юзурайла ван ийидай затI; аялдив къугъваз вугудай гьахьтин затI. 2. пер. тадиз ва гзаф рахадай кас).

ТРИ пуд.

ТРИБУН трибун (1. къадим замандин Римда пачагьлугъдин, къуллугъэгьлидин тIвар. 2. пер. кхьинралди ва я экъечIна рахунралди са классдин, са группадин менфятар хуьз чIехи кIвалах тухузвай кас).

ТРИБУНА трибуна (1. доклад ийидайди, рахадайди, экъечIна акъваздай чка; кьакьан куьсри хьтинди. 2. спорт. стадионра, демонстрацийриз тамашдай чкайра тамашачияр ацукьдай кьакьан чка).

ТРИБУНАЛ трибунал (бязи чIехи судрин тIвар); военный трибунал дяведин (кьушундин) трибунал.

ТРИВИАЛЬНЫЙшит, куьгьне, ктIай (гаф).

ТРИГОНОМЕТРИЯ мн. нет тригонометрия (геометриядин пуд пипIен фигурадин къваларин ва пипIерин арада авай отношенийрикай рахадай хел).

ТРИДЦАТИЛЕТНИЙ 1. къанницIуд йисан. 2. къаницIуд йис хьайи, къанницIуд йиса авай.

ТРИДЦАТИЛЕТИЕ къанницIуд йис тамам хьун.

ТРИДЦАТЫЙ къанницIудлагьай; тридцатые годы къанницIуд лагьай йисар (виш йисаи 30-дадай 39-дал кьван).

ТРИДЦАТЬ къанницIуд.

ТРИЕРтриер (техил михьдай машин).

ТРИЖДЫ нареч. пудра, пуд сеферда.

ТРИЗНА ист. садакьа, игьсан (куьгьне славянрин арада кьейиди рикIел хкиз тIуьнин-хъунин межлис).

ТРИКО нескл. трико (1. винелай алукIдай партал цвадай парчадин са жуьре. 2. дишегьлийрий храй вахчег. 3. театр., спорт. храй трикотаждин партал, мес перемни вахчег).

ТРИКОТАЖ мн. нет трикотаж (1. храй, месела майкайрин хьтин парча. 2. гьахьтин парчадикай цвайи ва я кьилди яз храй джампер ва фуфайка хьтин затIар).

ТРИКОТАЖНЫЙтрикотаждин.

ТРИЛИСТНИК бот. пуд пешин хъач, пуд пешинди (мес. инжи векь хьтин).

ТРИЛЛИОН триллион (агъзур миллиард).

ТРИЛОГИЯ трилогия (са авторди кхьей, чеб идеядин ва сюжетдин жигьетдай сад-садахъ галаз алакъалу тир, сад тир, кьилди-кьилди пуд роман ва я драмадин пуд произведение).

ТРИМЕСТР триместр (пуд варз, йисан кьудай сад; вузра кIелдай йисаи пуд паюникай са пай).

ТРИНАДЦАТЫЙ цIипуд лагьай.

ТРИНАДЦАТЬ цIипуд.

ТРИО нескл. трио (1. ччара-ччара жуьрейрин пуд алатдалди ягъиз ва я пуд сесиналди лугьуз туькIуьрнавай музыкадин макьам. 2. гьа макьам ядай пуд музыкант ва я гьадал лугьудай пуд артист).

ТРИППЕР мед. триппер, суьзенек (гьаяйрихъ галукьдай азар).

ТРИСТА пуд виш.

ТРИТОН тритон (1. къадим замандин грекрин махара са пай инсандин са пай балугъдин шикил авай аллагь. 2. зоол. кьураматдани цени яшамаш жедай, чурчулдиз ухшар авай ттум галай са гьайван).

ТРИУМВИРАТ ист. триумвират (къадим замандин Римда пуд касдин икьрар хьана пудани шериквилелди уьлкве идара авунин къайда).

ТРИУМФ 1. ист. триумф (къадим замандин Римда дяведай гъалиб хьана хтай кьушундин кьил еке гьуьрметдалди, гьейбатдалди къаршиламишун). 2. гзаф еке агалкьун, еке гъалибвал.

ТРИУМФАЛЬНЫЙ 1. триумфдин; триумфальная арка ва я триумфальные ворота триумфдин къапу (са гъалибвал, еке агалкьун къазанмишай кас, ксар еке гьуьрметдалди, шадвилелди къаршиламишун патал раснавай къапу хьтин чка). 2. гъалибвилин шадвилинди, гъалибвилелди, триумфдалди (къекъуьн).

ТРИУМФАТОР триумфатор (гъалибвал къазанмишай; вич триумфдалди къаршиламишзавай кас).

ТРИХИНА зоол, трихина (инсандин ва гьайвандин къене якIук жедай куьлуь элкъвей квак).

ТРОГАТЕЛЬНЫЙ эсер ийидай; трогательный рассказ эсер ийидай гьикая (эхтилат).

ТРОГАТЬ несов., см. тронуть. ♦ трогай! гьала!

ТРОГАТЬСЯ несов., см. тронуться.

ТРОЕ пуд; трое братьев пуд стха.

ТРОЕКРАТНЫЙ пуд сефердин; троекратно пуд сеферда.

ТРОИЦА троица (1. христианин динда пуд аллагь-буба, хва ва руьгь сад хьанвай са аллагьвал. 2. гьа троицадин гьуьрметдай сувар).

ТРОЙКА1. пуд. 2. тройка. (1. пуд балкIан квай араба ва я арабадик квай пуд балкIан. 2. пуд касдикай ибарат комиссия. 3. пуд затIуникай ибарат костюм: пенжек, шалвар ва жилетка).

Дата добавления: 2014-01-11