МЧС России 92 страница

ТРОЙНОЙ 1. пуд къат артух, пудра артух; в тройном размере пудра артух кьадарда. 2. пуд къатан.

ТРОЙНЯ пуд кьветхвер (са руфунал санлай хайи пуд аял).

ТРОЙСТВЕННЫЙ пудан, пудакай (пуд касдикай ва я пуд уьлкведикай) ибарат тир; тройственный союз пудан (пудакай ибарат тир) союз.

ТРОЛЛЕЙБУС троллейбус ( чIехи шегьерра цавай тухванвай симерай электричестводин ток къачуз гьадалди фидай чIехи автобус, рельсер авачир трамвай).

ТРОМБОН тромбон (музыкадин алат -зурба цурцун зуьрне хьтинди).

ТРОН тахт (пачагь ацукьдай).

ТРОННЫЙ: тронная зала тахт авай зал (кIвал); тронная речь пачагьдин речь (пачагь ва парламент авай уьлквейра парламентдин сессия ахъайдайла пачагьдин речь).

ТРОНУТЬ 1. гъил кягьун; кягъун. 2. эсер авун. 3. гьалун, юзурун (мес. араба, балкIанар).

ТРОНУТЬСЯ 1. юзун; гьатун; рекье гьатун; мы тронулись в путь чун рекье гьатна. 2. юзун, физ башламишун; лёд тронулся вацIал адай мурк юзана (физ башламишна). 3. чIур жез башламишун; мясо тронулось як чIур жез башламишна. 4. кьилиз эсер ягъун, диливал акатун.

ТРОП лит. троп (вичин асул манадилай маса манада ишлемишнавай гаф ва я предложение).

ТРОПА жигьир рехъ, кIвачин рехъ.

ТРОПИК геогр. тропик (экватордихъ галаз къушаба адалай 23.3 градусдин кефердихъди ва я кьибледихъди хиялдай чIугунвай цIар); тропик Козерога Козерогдин (экватордилай кьибледихъ галай) тропик; тропик Рака Ракдин тропик (экватордилай кефердихъ галай тропик).

ТРОПИКИ ед. нет, геогр. тропикар (тропикрин арада авай чими уьлквеяр).

ТРОПИНКА жигъир, кIвачин рехъ.

ТРОПИЧЕСКИЙ тропикрин; тропические страны тропикрин уьлквеяр (тропикрин арада авай чими уьлквеяр); тропические культуры тропикрин (чими уьлквейрин, чими уьлквейра жедай) магьсулар; тропическая жара тропикрин (гзаф къати) чимивал.

ТРОСтрос (1. цIил. 2. гьулданд симерин цIил, муфтул).

ТРОСТИНКА нацI.

ТРОСТНИКнацI; заросли тростника нацIар, нацIар авай чка; сахарный тростник шекердин (шекер хкуддай) нацI.

ТРОСТНИКОВЫЙ нацIун, нацIарин.

ТРОСТОЧКА гъиле кьадай гъвечIи лаш.

ТРОСТЬ ж гъиле кьадай лаш.

ТРОТУАР тротуар (куьчедин кьве кьерехдай инсанар къекъуьн патал къир цана, къван, тахта ва я маса затI ттуна раснавай рехъ).

ТРОФЕЙ трофей (дяведа душмандивай гьатай шей, мес. туп, яракь, машин ва мсб).

ТРОФЕЙНЫЙ трофей тир; трофейное оружие трофей тир яракьар, душмандивай гьатай яракьар.

ТРОЮРОДНЫЙ бубадин (ва я дидедин) амлед хцин (гада ва я руш); троюродный брат бубадин (ва я дидедин) амлед хцин хва.

ТРОЯКИЙ пуд жуьредии; трояко пуд жуьре, пуд жуьреда, пуд тегьерда.

ТРУБА 1. гурмагъ; печная труба пичинин гурмагъ. 2. къаргъу, турба (мес. самовардин). 3. гунг, турба (мес. санай масаниз ччиликай яд тухудай). 4. зуьрне (зуьрнедиз ухшар музыкадин алат). 5. турба, ракьун чIутхвар (къавалай атай яд фидай). ♦ вылететь в. трубу банкрут хьун, авай-авачирди вири фена кIватун; пустить в трубу тIуьна-хъвана куьтягьун, вара-зара авун.

ТРУБАДУР ист. трубадур (юкьван виш йисара Францияда гьарна къекъвез чIалар лугьудай ашукь).

ТРУБАЧ трубач, зуьрнечи (труба, зуьрне ядайди).

ТРУБИТЬ несов. 1. зуьрне ягъун, зуьрнедив ван ийиз тун. 2. зуьрнедай сигнал гун. 3. пер. вириниз чукIурун, хабар гун, ван ттун.

ТРУБКА (луьле; къаргъу. 2. къалиян. 3. трубка (1. кьилер ахъа ва я кIеви шуьшедин луьле. 2. тупунин гуьлледив хъиткьиндай пай).

ТРУБНЫЙ зуьрнедин (мес. ван).

ТРУБОПРОВОД тех. трубопровод (яд, газ, нафт санай саниз тухун патал ччиликай тухванвай турбаяр; гунгар).

ТРУБОПРОКАТНЫЙ турбаяр расдай (мес. завод).

ТРУБОЧИСТ гурмагъар михьдайди.

ТРУБОЧКА 1. гъвечIи луьле; гъвечIи къаргъу; стеклянная трубочка шуьшедин гъвечIи луьле. 2. къалиян.

ТРУБЧАТЫЙ 1. къаргъу хьтин, къаргъудин шикил авай, луьле хьтин. 2. турбаяр авай (мес. къазан).

ТРУД 1. зегьмет; жафа; кIвалах. 2. кхьей затI; ктаб, эсер, произведение. ♦ с трудом са гужуналди, четинвилелди.

ТРУДИТЬСЯ несов. зегьмет чIугун, жафа чIугун.

ТРУДНО нареч. 1. четиндиз, четинвилелди. 2. в знач. сказ. четин я, жафа я.

ТРУДНОСТЬ ж четинвал.

ТРУДНЫЙ четин, жафа.

ТРУДОВОЙ 1. зегьметдин, кIвалахдин; трудовая дисциплина зегьметдин (кIвалахдин) дисциплина. 2. зегьметчи; трудовое крестьянство зегьметчи лежберар. 3. зегьметдин, зегьметдалди (зегьмет чIугуна, кIвалахна) къазанмишай; трудовые деньги зегьмет чIугуна къазанмишай пул.

ТРУДОДЕНЬ м (трудовой день) зегьметдин югъ.

ТРУДОЁМКИЙ зегьмет гзаф алай, гзаф зегьмет кIандай (кар).

ТРУДОЛЮБИВЫЙ зегьмет чIугвадай, зегьметдал (зегьмет чIугунал) рикI алай.

ТРУДОЛЮБИЕ мн. нет зегьметдал рикI хьун, зегьметдал рикI алайвал.

ТРУДОСПОСОБНОСТЬ ж мн. нет зегьмет чIугуниз бажарагъвал, зегьмет чIугваз хьун (алакьун).

ТРУДОСПОСОБНЫЙ зегьмет чIугуниз бажарагълу, зегьмет чIугваз жедай, зегьмет чIугун алакьдай.

ТРУДЯЩИЙСЯ зегьметчи.

ТРУЖЕНИК зегьметчи, зегьмет чIугвадай кас.

ТРУНИТЬ несов. (садакай) зарафат авун.

ТРУП 1. мейит, кьейи; инсан. 2. леш, кьейи малдин жендек. ♦ переступить ва я перешагнуть через труп яна кьин (са метлебдихъ агакьун патал).

ТРУПНЫЙ мейитдин.

ТРУППА труппа (са театрдин ва я циркдии артистрин коллектив).

ТРУС кичIеди, жуьрэтсуз, ажуз рикI авайди, ажуз руьгь.

ТРУСИКИ ед. нет трусик (куьруь вахчег).

ТРУСИТЬ несов. кичIе хьун, кичIевал авун.

ТРУСИТЬ. несов., 1. юзурун, юзурна авадрун. 2. куьлуьз хъурц авун (мес. ламра, балкIанди); хъурца гьалун, хъурц ийиз тун.

ТРУСЛИВЫЙ кичIе, кичIевал квай, жуьрэтсуз.

ТРУСОСТЬ ж мн. нет кичIевал, жуьрэтсузвал.

ТРУСЦА мн. нет куьлуь (кьезил) хъурц; ехать трусцой кьезил хъурца фин, хъурц ийиз фин.

ТРУСЫ ед. нет, см. трусики.

ТРУТ къав (чахмахдалди цIай кьаз тадай).

ТРУТЕНЬ м 1. эркек чиж (са карни тийир). 2. пер. тенпел, са карни тийир явакьан, вичи кеспи тийиз ччарадан фал вил алайди.

ТРУХА мн. нет 1. ктIаяр; ктIай паф. 2. тIунара авай векьин кьаматIар, ктIай куьлуь кьалар-кьулар.

ТРУХЛЯВЫЙ ктIана паф хьанвай.

ТРУЩОБА 1. къалин кIев (тамун); къалин ругъ акъатнавай кIев (мес. кIамун). 2. яргъа авай харапIа, инсан акъат тийир яргъа авай чка; (шегьер, хуьр). 3. харапIаяр, шегьердин къерехра авай чиркин дар усал дехмеяр хьтин кIвалер (капитализм авай уьлквейра рабочияр яшамиш жедай чкаяр).

ТРЫН-ТРАВА разг.: ему всё трын-трава адаз вири гьич са куьнайни туш, адаз са куьникайни къайгъу авач.

ТРЮК 1. трюк (зирингвал, устIарвал, алакьун кIандай са уюн, мес. циркина пагьливанди ийидай). 2. пер. уюн, кьуьруьк.

ТРЮМ трюм (гимидин инсанар жедай-чкадин кIаник квай ппар эцигдай къен, кIан пад).

ТРЮМО нескл. трюмо (цлан, буйдин гуьзгуь).

ТРЮФЕЛЬ м трюфель (1. бот. недай къарникъузрин са жуьре. 2. гьахьтин къарникъуздиз ухшар шоколад кьенфетрин са жуьре).

ТРЯПИЧНИК эски-уьскуьчи, эски-уьскуь кIватIдайди, кукIвар хьайи эски затIар маса къачудайди.

ТРЯПИЧНЫЙ эски ппекеракай авур; эски ппекерин.

ТРЯПКА 1. ппек; парчадин чIук; кIус. 2. мн. ппекер, дишегьлидин парталар (ягьанатдалди лугьуда). 3. пер. сун еб, гъуьргъуь еб (буш инсан).

ТРЯПЬЁ мн. нет ппекер (1. эски ппекер; кукIвар хьайи парталар. 2. ягьанатдалди дишегьлидин парталар).

ТРЯСИНА уьлен квай чка, вигьей кIвач батмиш жедай чка, уьлен.

ТРЯСКА мн. нет юзурун; къарсурун.

ТРЯСКИЙ. юзурдай; къарсурдай (араба, рехъ).

ТРЯСТИ несов. 1. юзурун; галтадун (мес. кьил, ттар). 2. къарсурун (арабади). 3. юзурун, юзурна михьун (мес. партал). 4. зурзун; меня трясло от холода зун мекьивиляй зурзазвай.

ТРЯСТИСЬ несов. 1. юзун; галтад хьун (мес. ттар). 2. зурзун (мес. пул гудайла); гъиляй акъатиз кичIела зурзун; гъиляй акъатиз кичIела ччан гун (мес. азарлу аялдихъ). ♦ поджилки трясутся см. поджилки.

ТРЯХНУТЬ см. трясти. ♦ тронуть стариной (ва я молодостью) куьгьне вахтар (ва я жегьил вахтар) рикIел хкана гьа вахтара хьиз авун; тряхнуть мошной ва я карманом жумартвилелди харж авун.

ТУАЛЕТ туалет (1. дишегьлидин либас, партал. 2. пад-кьил туькIуьрун; совершать туалет ва я заниматься туалетом туалетдал маштъул хьун, пад-кьил туькIуьрун. 3. вилик акъвазна кьил эвяна туькIуьрдай, парталар алукIдай гуьзгуь ва я гуьзгуьяр алай стол. 4. бязи чкайра регьятхана).

ТУАЛЕТНЫЙ туалетдин. ♦ туалетное мыло ччин-гъил чуьхуьдай запун, михьи запун (партал чуьхуьдайдан акси).

ТУБДИСПАНСЕР (туберкулёзный диспансер) тубдиспансер (туберкулёз азар квайбруз килигдай диспансер).

ТУБЕРКУЛЁЗ мн, нет туберкулёз, масадахъ галукьдай, гзафни-гзаф жигерра, ратара, туьтуьна, кIарабра хер ийидай, гьабур чIурдай азар); туберкулёз лёгких жигеррин туберкулёз, чахотка, верем азар.

ТУБЕРКУЛЁЗНЫЙ 1. туберкулёздин. 2. туберкулёз квай. 3. туберкулёз квайбрун, туберкулёз квайбур сагъардай (мес. санаторий).

ТУГО нареч. 1. ччимиз-ччимиз; туго набитый мешок ччимиз-ччимиз ацIурнавай шешел. 2. тIарамдиз; стянуть туго тIарамдиз чIугун (ялун). 3. четиндиз, заландиз; дело подвигается туго кар заландиз вилик физва. 4. в знач. сказ. тIарам я. 5. в знач. сказ. залан я, четин я (кар); ему пришлось туго адан кар четин хьана, адаз четинвал хьана.

ТУГОЙ 1. тIарамарнавай (мес. чуьнгуьрдин сим); тIарам (мес. пружин). 2. пер. кIеви, мискьи, гъил кIеви. ♦ тугой на ухо япарал залан (хъсандиз ван тежер, бишивал квай).

ТУГОПЛАВКИЙ геж цIрадай, четиндиз цIрадай (металл).

ТУДА нареч. 1. аниз; гьаниз. 2. гьаниз; чкадиз; иди туда, откуда ты пришёл вун гьинай атанатIа, гьаниз ахлад (ва я жув атай чкадиз ахлад). ♦ ни туда, ни сюда я аниз (анихъ), я иниз (анихъ) жезвач, санихъни жезвач; туда ему и дорога адаз нубат аваз хьана (са пис кар); туда-сюда иниз-аниз, инихъ-анихъ; это ещё туда-сюда им гьеле са бубат я, им гьеле са гьал я (виже къведайвал, кьабулиз жедайвал я).

ТУЖИТЬ несов. хажалат чIугун, дерт чIугун, фикир чIугун.

ТУЖУРКА тужурка (пенжекдин са жуьре).

ТУЗ 1. тек (къумар къугъвадай чарара). 2. пер. гафуни атIудайди, кесер авай кас, як пайдайди (вичин девлетлувилелди ва я чIехи къуллугъдалди).

ТУЗЕМЕЦ чкадин эгьли, гьа чкадин инсан, бинелу инсан.

ТУЗЕМНЫЙ гьа чкадин, бинелу, бинедай гьа чкада яшамиш жезвай.

ТУЗИТЬ несов. разг. гатун, бул гъутар вигьин.

ТУК с.-х. тук (ччил гужлу ийидай минералрин кьук).

ТУЛОВИЩЕ жендек (кьил ва гъилер кIвачер галачиз).

ТУЛУП кавал; чIехи кIурт.

ТУЛЬЯ тулья, кIукI (шапкадин, фуражкадин ккар ва пипIиш галачир кIукI).

ТУМАК разг. гъуд; дать тумака са гъуд вигьин.

ТУМАН циф; ччилин циф. ♦ туман в глазах пер. вилерал хуш алай хьиз я; напустить туману пер. кьил акъат тийирвал авун.

ТУМАНИТЬ несов. 1. циф акьалтай хьиз авун, мичIивал акьалдрун. 2. пер. вилерал хуш акьалтай хьиз авун. 3. пер. кьил кьилелай алудун.

ТУМАНИТЬСЯ несов. 1. циф. акьалтун. 2. пер. хуш акьалтай хьиз хьун (вилерал). 3. пер. хъсандиз кьиле гьат тийирвал хьун, кьили хъсандиз кIвалах тавун (мес. хъуникди).

ТУМАННО 1. в знач. сказ. циф ава. 2. нареч. пер. кьил акъат тийирвал, ачух тушиз, къаб алаз; он выражается туманно ам къаб алаз (кьил акъат тийирвал) рахазва.

ТУМАННЫЙ 1. циф алай; цифеди кьунвай. 2. цифедин; циф тир. 3. пер. ачух тушир, акахьай, кьил акъат тийир. 4. пер. хуш алай хьтин; элухъай хьтин (цIарцIар тагузвай, мес вилер).

ТУМБА тумба (1. куьчедин ва я рекьин къерехда акIурнавай яцIу аскIан гирдим. 2. са затI эцигдай кIарасдин ва я къванцин гирдим, аскIан яцIу дестек хьтинди).

ТУМБОЧКА тумбочка (кроватдин къвалав эцигдай са хел авай гъвечIи аскIан шкаф).

ТУНДРА тундра (полюсриз мукьва, гьамиша чIаганвай, тамар авачир, къванер ва я куьлуь кул-кус авай, гзафни-гзаф уьленлух чуьл).

ТУНЕЯДЕЦ муьфтехур, ччарадан фу незвайди.

ТУНЕЯДСТВО мн. нет муьфтехуьрлал, ччарадан фу нез яшамиш хьун.

ТУННЕЛЬ м туннель (ччилин кIаникай тухванвай, мес. дагъдикай хкечIдай рехъ).

ТУПЕТЬ несов. 1. къуьруь хьун. 2. пер. къуьруь хьун, куьт хьун, кьери хьун, зайиф хьун, хцивал амукь тавун (мес. инсандин зигьин, акьул).

ТУПИК кIакI, са кьил кIеви куьче. 2. ж -д. тупик (ракьун рекьин станцийрин са кьил амай рекьерик ккIанвай, муькуь кьил фидай чка авачиз куьтягь хьанвай рехъ, ина вагонар, паровозар акъвазарда). ♦ стать в тупик кIеве гьатун, гаф жигъин тийиз амукьун; поставить в тупик кIеве ттун.

ТУПИТЬСЯ несов. къуьруь хьун.

ТУПИЦА м и ж къанмаз, кьиле гьат тийир кIанчI, куьт инсан.

ТУПОГОЛОВЫЙ разг. кьиле затI гьат тийир, кьили затI кьатIун тийир.

ТУПОЙ 1. къуьруь (мес. чкIул). 2. гьяркьуь, куьнтуь (мес. луьткведин кIуф; какадин кIан пад; пIип1). 3. пер. куьт, кьиле затI гьат тийир, зигьинсуз. 4. пер. хцивал авачир, зайиф (япар); ччан алачир хьтин (вилер). ♦ тупая боль хцивал авачир, тIимил хабар гудай тIал, куьт тIал.

ТУПОНОСЫЙ 1. гьяркьуь яцIу кIуф (кIуфар) алай (мес. уьрдег). 2. гьяркьуь нер алай.

ТУПОУГОЛЬНЫЙ мат. гьяркьуь пипIен; гьяркьуь ципIерин.

ТУПОУМНЫЙ акьул куьт, куьт акьул авай, зигьинсуз.

ТУР¹ 1. садра элкъуьн, садра элкъвена кьил-кьилиз ягъун (кIвале кьуьлуьк садра элкъуьн; гзафбур квай шахматдин, къумарин къугъунра вири иштиракзавайбру садра гъил авуна кьил-кьилел хтун). 2. тур, девир (мес. са шумуд дережа авай сечкийрин системада).

ТУР² зоол. 1. суван яц. 2. суван. кьун,

ТУРБИНА турбина (бугъадин, газдин ва я физвай цин къуватдалди гьерекатдал къведай двигатель).

ТУРБИННЫЙ турбинадин; турбинайрин.

ТУРБОГЕНЕРАТОР турбогенератор (са валдал-чархунал дуьзмишнавай электрический генератордикайни турбинадикай ибарат агрегат).

ТУРИЗМ мн. нет туризм (машгъулат, ял ягъун ва чирвилер къачун метлебдалди сиягьат авун, къекъуьн).

ТУРИСТ турист (машгъулвал, ял ягъун ва чирвилер къачун мураддалди сиягьат ийизвай кас).

ТУРМАН турман, кьилинпацар ийидай лиф (лув гудайла цава кьилинпацар ийиз жедай са жуьредин лиф).

ТУРНЕ нескл. турне (сиягьат, къекъуьн, гзафни-гзаф тамашаяр къалуриз артистар къекъуьн).

ТУРНЕПС турнепс (малариз гудай еке турпунин са жуьре).

ТУРНИК турник (кьве кьил кьве дестекдал эцигнавай элкъвей яцIу гьулдандин паядикай ибарат тир, куьрс жез къугъвадай спортдин алат).

ТУРНИР турнир (1. ист. юкьван виш йисара рыцарри чпин дяведин устадвал ва гуж, гьунар къалуриз къугъун, акъажунар авун. 2. са уюндал, къугъунал, спортда акъажунар авун); шахматный турнир шахматдин турнир (са гзаф ксар гьарда вичин устадвал къалуриз, винел пад къачуз кIанз къугъун).

ТУРНЭ см. турне.

ТУРУСЫ ед. нет разг. буш рахунар, буш гаф гунар; турусы на колёсах буш рахунар, буш гафар гун, буш гафар гуз алдатмишун.

ТУСКЛЫЙ 1. бегьем экв акъат тийир, рагъулвал алай (мес. шуьше). 2. зайиф, элуьхънавай хьтин (экв). 3. пер. элуьхъай хьтин, нур авачир, нур тагузвай, ишигъсуз (мес. вилер, килигун).

ТУСКНЕТЬ несов. 1. ранг фин, нур фин, мичIи ранг акъатун, нур (цIарцIар) гуз амукь тавун (мес. шуьшеди, къизилди). 2. пер. зайиф хьун; агъуз хьун (мес. са гьунар масадаз килигайла).

ТУТ нареч. 1. ина; инал; ана; анал; гьана; гьанал. 2. инал, и чIавуз; тут я не выдержал и чIавуз (ада икI лагьайла ва я икI, ихьтин кар авурла) завай эхиз хьанач. ♦ и всё тут хьайи кар гьа им я, вири гьа им я; тут как тут гьанал гьазур я, гьана авазва, гьанал алазва; кукIвадин кIаникай эверайди хьиз гьазур я; какое тут гьинавайди я! (гьич авай кар туш, жедай кар туш).

ТУТОВНИК тутун (хатрутдин) ттар.

ТУТОВЫЙ 1. тутун, хатрутдин. 2. спекIин (сирепIин, рекьедин ттар). 3. тутун ттаран; спекI ттаран (мес. пешер).

ТУФ мн. нет, геол. туф (вулканди арадал гъайи ва я кIане ацукьуникди хьайи къван; дараматар эцигуниз ишлемишда).

ТУФЛЯ туфли (са тай); туфли, туфлияр.

ТУХЛЫЙ ктIай; чIур хьанвай; ии къвезвай; тухлое яйцо лахъу (чIур хьайи) кака.

ТУХЛЯТИНА мн. нет, разг. ктIайди, ни къвезвай чIур хьайиди (мес. як, балугъ).

ТУХНУТЬ¹ несов. элуьхъун, хкахьун (экв, цIай).

ТУХНУТЬ² несов. чIур хьун, ктIун, ни агалтун.

ТУЧА 1. циф. 2. пер. циф, циф хътин, циф хьиз; туча пыли циф хьиз руг; мухи тучами циф хьиз тIветIверин лужар. ♦ сидит туча-тучей ччин чIуруз ацукьнава.

ТУЧНЕТЬ несов. куьк хьун, яцIу хьун.

ТУЧНЫЙ 1. куьк. 2. куьк, мублагь, гъери акъатиз акъвазнавай (ччил). 3. (къалин векь авай (мес. яйлах).

ТУШ туш (музыкадалди тебрикдин макьам, тебрикун).

ТУША 1. алажай жендек (малдин). 2. пер. разг. зурба жендек (инсан).

ТУШЕВАТЬ несов. (суьретдин бязи чкаяр) тушдалди мичIи авун, мичIи ранг яна мичIи авун.

ТУШЕНЫЙ бугъадал чрай, бугъламишай (мес. як).

ТУШИТЬ¹ несов. 1. хкадрун; хъуьткъуьрун (цIай, экв). 2. пер. басмишун, басмишна акъвазрун (мес. хъел, гьевес).

ТУШИТЬ² несов. вичин бугъадал чурун, бугъламишун (як, емишар).

ТУШКАНЧИК тушканчик (чуьлдин кьиферин са жуьре, еке кьил, гзаф яргъи спелар, яргъи тум авай ва кьулухъ галай кIвачер гзаф яргъи, гъварчдай гьайван).

ТУШЬ ж мн. нет тушь (чертёжар, суьретар чIугун патал ишлемишдай кужум тийир, къерехрив чкIин тийир, фад кьурадай чIулав ва я маса ранг).

ТУЯ туя (ттаран са жуьре).

ТШАТЕЛЬНЫЙ 1. дикъетлу; тщательно дикъетдалди; тщательное изучение вопроса месэла дикъетдалди ахтармишна чирун. 2. дикъетдалди авур (кар, кIвалах).

ТЩЕДУШНЫЙ зайиф, нефинж, жансуз.

ТЩЕСЛАВИЕ мн. нет кьуру такабурвал, кьуру дамах, вич чIехиз кьунукь кIан хьун,

ТЩЕСЛАВНЫЙ кьуру дамах гвай, такабурвал гвай, вич чIехиз кьун кIандай.

ТЩЕТА мн. нет файдасузвал, нетижасузвал.

ТЩЕТНО нареч. нетижасуз, метлеб хкат тийиз, файдасуз (мес. алахъун).

ТЩЕТНЫЙ гьаваян, метлеб хкат тийир, нетижасуз, файдасуз.

ТЫ местоим. вун, вуна.

ТЫКАТЬ¹ несов. 1. эцягьун. 2. сухун. 3. къалурун, туькIуьрун (тIуб); на него все пальцем тычут вирида (тIуб туькIуьриз, тупIалди) гьам къалурзава.

ТЫКАТЬ² несов. «вун» лугьуз рахун (мукьва тушир, дуст тушир касдихъ галаз рахадайла «куьн» талгьуз, «вун» лугьуз рахун).

ТЫКАТЬСЯ несов. акьун, эцягъ хьун. ♦ тыкаться носом пер. нер ччиле акьун, саждадиз фин (яни ахвар галаз ва я галатна галтад хьун).

ТЫКВА буран (къабах).

ТЫКВЕННЫЙ бурандин; буранрин.

ТЫЛ далу; далу пад.

ТЫЛОВОЙ далу патан, далу пата авай.

ТЫЛЬНЫЙ: тыльная сторона ножа чукIулдин твех пад; тыльная часть руки гъилин далу пад.

ТЫН жугъун; руькуьнрин цал.

ТЫСЯЧА агъзур.

ТЫСЯЧЕЛЕТИЕ 1. агъзур йис. 2. агъзур йис тамам хьун; агьзур йис тамам хьайи вахт.

ТЫСЯЧЕЛЕТНИЙ агъзур йисан; агъзур йисарин.

ТЫСЯЧНЫЙ 1. агъзур лагьай. 2. агъзуррикай ибарат тир, агъзурралди авай. 3. агьзурдак квай, агъзур манатдик квай.

ТЫЧИНКА бот. тычинка (эркеклух, цуькведин эркеквилин орган, ам цуькведин юкьва шуькIуь дестекдикайни руг авай кукIвакай ибарат я).

ТЬМА¹ мн. нет 1. мичIивал. 2. пер. авамвал, мичIивал.

ТЬМА² разг. гзаф; кьадарсуз гзаф; тьма-тьмущая сан-гьисаб авачир кьван гзаф.

ТЮБЕТЕЙКА тесек.

ТЮБИК тюбик (къене вазелин, ягь, сарар михьдай паста, ранг ва мсб хуьдай хъуьтуьл металлдин, мес. кьуркьушумдин бицIи луьле хьтинди).

ТЮК тай (кутIуннавай шейэрин, ппарцин).

ТЮКОВАТЬ несов. разг. кутIунна тай авун, тай авуна кутIунун, таюна ттуна кутIунун.

ТЮЛЕВЫЙ тюлдин, къирдин; тюлевая занавеска къирдин перде.

ТЮЛЕНИЙ тюлендии; тюленрин.

ТЮЛЕНЬ м тюлень (гьуьлуьн кицI).

ТЮЛЬ м тюль къир (кьилихъ галчукдай, пердеяр ийидай кьери кьелечI парча).

ТЮЛЬПАН бог. тюльпан (гуьрчег цуьквер жедай са набатат).

ТЮРБАН сирих (кьилиз янавай).

ТЮРЕМНЫЙ 1. дустагъханадин; тюремное здание дустагъханадин кIвалер. 2. тюремное заключение дустагъда ттун.

ТЮРЕМЩИК дустагъханадин къаравул; дустагъханадин къуллугъчи; дустагъханадин гуьзчи.

ТЮРЬМА дустагъхана, тюрьма.

ТЮФЯК 1. мес; бажгьан. 2. тр. гьуьргьуь еб хьтин буш инсан.

ТЯВКАНЬЕ мн. нет элуькьун; амп.

ТЯВКАТЬ несов. элуькьун, амп авун.

ТЯВКНУТЬ амп авун (садра).

ТЯГА 1. чIугвадай къуват, ялдай къуват; паровая тяга пардин чIугвадай къуват (машин); лошадиная тяга балкIандалди чIугун, балкIанрикай ибарат тир чIугвадай къуват. 2. чIугун; в печи хорошая тяга пичини (гьава, гум) хъсандиз чIугвазва. 3. пер. гьевес, ялун; тяга к учению кIелунихъ ялун, кIелуниз гьевес. ♦ дать (ва я задать) тягу пер. катун, дабандиз куьс гун.

ТЯГАТЬСЯ несов. акъажун, акъажунар авун.

ТЯГАЧ тех. тягач (вичихъ ппар авай арабаяр ва я маса затIар гилигна ялдай трактор, машин).

ТЯТЛО 1. ист. харж, дегьек (куьгьне заманайра гьукуматдиз гудай харж). 2. ист. чпел харж къвезвай ксар. 3. ист. вичел харж къвезвай хзан. 4. ист. дегьек; агъадиз ийидай кIвалах. 5. кутIундай малар.

ТЯГОВЫЙ чIугвадай; чIугунин; тяговая сила чIугвадай къуват.

ТЯГОСТНЫЙ четин, залан, азаб гудай.

ТЯГОСТЬ ж заланвал; четинвал; быть в тягость кому-нибудь садаз жувакай четинвал гун, жувакай садаз четинвал жедайвал авун; мне это дело не в тягость и кар заз залан (четин) туш.

ТЯГОТЕНИЕ мн. нет 1. чIугун (материя тир затIари сада сад вичелди чIугунин хесет); земное тяготение ччилин чIугун, ччили вичелди чIугун. 2. ялун, гьевеслувал (кIелунихъ, чирвилихъ).

ТЯГОТЕТЬ несов. 1. майил авун, ялун. 2. пер. басмишун (кичIевили, бедбахтвили) гъамиша кьилел атана акъвазнаваз хьун (мес. кичIевал, зулум).

ТЯГОТИТЬ несов. четинвал гун, залан хьун, заланвал гун.

ТЯГОТИТЬСЯ несов. залан хьун, заланвал гьисс авун, четинвал акун.

ТЯГУЧЕСТЬ ж мн. нет 1. чIугваз хьуниз (чIугуна яргъи ийиз хьуниз) ярамишвал, чIугуна яргъи ийиз хьунин хесет. 2. чIун галайвал.

ТЯГУЧИЙ 1. чIугваз жедай, чIугуна яргъи ийиз жедай, чIугуниз виже къведай (мес. ракь). 2. чIун галай, чIун галаз къведай (мес. экьи вирт).

ТЯГЧАЙШИЙ 1. акьалтIай залан, акьалтIай четин. 2. акьалтIай кIеви, акьалтIай еке (тахсир; жаза).

ТЯЖБА 1. суддалди дяве. 2. пер. гьуьжет; акъажунар.

ТЯЖЕЛЕТЬ несов. 1. залан хьун. 2. акьал жез акъвазун (вилер), ахвари басмишун.

ТЯЖЕЛО 1. нареч. заландиз; четиндиз. 2. в знач. сказ. залан я; четин я.

ТЯЖЕЛОВЕСНЫЙ залан.

ТЯЖЕЛОВОЗ залан ппар чIугвадай балкIан (зурба жендек авай балкIан).

ТЯЖЕЛОДУМ геж гъавурда гьатдай кас, геж фагьумдай кас, заландиз фикир ийидай кас.

ТЯЖЕЛЫЙ 1. залан (ппар). 2. залан, четин (кIвалах). 3. пер. кIеви, чIехи (жаза; тахсир). ♦ тяжёлый на подъём заландиз юзадай; геж юзадай; кагьулвал квай.

ТЯЖЕСТЬ ж 1. заланвал. 2. заланвал, четинвал. 3. залан затI. 4. пер. кIевивал, екевал (жазадин, тахсирдин).

ТЯЖКИЙ 1. залан, четин. 2. кIеви, еке (тахсир; жаза).

ТЯНУТЬ несов. 1. чIугун, ялун. 2. чIугун, тухун, ягъун (мес. санай-саниз еб, сим). 3. чIугун, атун; тюк тянет десять кило таюни цIуд кило чIугвазва. 4. желб авун, чIугун. 5. майил авун, кIан хьун. 6. атун (гьава, къай); ни атун. 7. яргъи хьана фин; цIиргьина аваз фин. 8. тухун, чуьнуьхун. 9. яргъал чIугун, яргъал ракъурун (кар, са жаваб). 10. чIугваз - чIугваз лугьун (гаф, мани). ♦ меня тянет домой заз кIвализ хъфиз кIанзава, кIвалихъ вил гала; его тянет ко сну ам ахвари тухузва, адахъ ахвар гала; тянуть лямку см. лямка; тянуть душу рикI акъудун; тянуть жилы ччан акъудун, азаб гун; тянуть канитель см. канитель.

ТЯНУТЬСЯ несов. 1. чIугурла акъаж хьун (мес. жир, резин); чIугурла яргъи хьун. 2. яргъи хьана фин, экIя хьун, экIя хьана фин (чка, ччил). 3. фин, амукьун, давам хьун, яргъал фин (са кар, суьгьбет). 4. ялун; физ алахъун (мес. аялди дидедихъди). 5. фин, цIиргъина аваз фин. 6. яваш-явашди фин. 7. гуьгъуьнлай фин, гуьгъуьниз ялун. 8. пер. акъажун, ялун.

ТЯНУЧКА тянучка (некни шекер кваз расай чIун галай къенфет).

ТЯП: тяп-ляп ва я тяп да ляп разг. инхъай-анхъай яна, са бубат зурхъум авуна тун, гъилелай цIар гун.

ТЯПАТЬ. несов., см тяпнуть.

ТЯПКА дегьре (мес. як кукIвардай).

ТЯПНУТЬ разг. 1. ягъун; гьалчун; яна атIун. 2. вигьена кьун (мес. кицIи). 3. хъивегьун, хъун (ички).

ТЯ -ТЯ разг. тха, дах, буба.

У предлог 1. -ав, -ив, -ув, -уьв, патав, мукьув; стоять у стола столдив (столдин патав) акъвазун. 2. -из, -аз, -уз, -уьз; -ихъ, -ахъ, -ив, -ав; у меня есть деньги заз (захъ) пул ава; твоя книга у меня ви ктаб зав гва. 3. -ян, -ан… у меня голова болит зи (зин) кьил тIазва; брат у него хороший человек адан стха хъсан кас я. 4. -ивай, -авай; взял у брата стхадивай къачуна; я учусь у него за адавай кIелзава. 5. -ина, -ин; кIвале;) у нас были гости чина (чи кIвале, чахъ) мугьманар авай; я был у них зун абрун кIвале авай; он сидит у себя ам вичин кIвале (вичин кабинетда, вич авай чкада) ацукьнава. ♦ смотри ты у меня! вун заз иердиз килиг гьа!

УБАВИТЬ 1. кими авун, агъузун, тIимилрун. 2. куьруь авун.

УБАВИТЬСЯ 1. тIимил хьун, агъуз хьун. 2. куьруь хьун (йкъар).

УБАВЛЯТЬ несов., см. убавить.

УБАВЛЯТЬСЯ несов., см. 1) убавиться; 2) убавить.

УБАЮКАТЬ 1. эчIягьиз, лайла ягъиз ксурун, лайладалди ксурун. 2. пер. сустарун, архайин авун, архайин авуна, ягъалмишун, секинрун.

УБАЮКИВАТЬ несов., см. убаюкать.

УБЕГАТЬ несов., см. убежать.

УБЕДИТЕЛЬНО нареч. 1. инандирмишдайвал, чIалахъардайвал; инанмиш жедайвал, чIалахъ жедайвал. 2. кIевиз, кIевелай; убедительно прошу кIевелай тавакъу ийизва за.

УБЕДИТЕЛЬНЫЙ 1. инандирмишдай, чIалахъардай. 2. кIеви, гзаф еке (тавакъу).

УБЕДИТЬ 1. инандирмишун, чIалахърун. 2. рекьив гъун, рази авун.

УБЕДИТЬСЯ инанмиш хьун, чIалахъ хьун; якъин хьун.

УБЕЖАТЬ. 1. чукурун, зверун, чукурна фин. 2. катун. 3. разг. алахьун (мес. нек, самовар).

УБЕЖДАТЬ несов., см. убедить; он убеждал меня ада зун инандирмишиз хьана (инандирмишзавай).

УБЕЖДАТЬСЯ несов., см. 1) убедиться. 2) убедить.

УБЕЖДЕНИЕ 1. инандирмишун, чIалахърун; путём убеждения инандирмишунин рекьелди. 2. инанмиш хьун; чIалахъ хьун. 3. инанмишвал.

УБЕЖДЁННЫЙ 1. инандирмишзавай; инандирмишай. 2. инанмиш тир.

УБЕЖИЩЕ чуьнуьх жедай чка; далдаламиш жедай чка; са далда жедай чка; са аманеви жедай чка, панагь жедай чка.

УБЕЛЁННЫЙ: убелённый сединами рехивили лацу авунвай, рехи хьанвай, лацу хьанвай (чIарар, кьил).

Дата добавления: 2014-01-11