Кіріспе 11 страница

3. Мұнай мен газды өндірудің экологиялық мәселелерін атаңыз.

4. Мұнай мен газды тасымалдаудың экологиялық мәселелерін атаңыз.

Дәріс 9 – Ластанған суларды утилизациялау тәсілдері – 1 сағ

Жоспар:

1. Ластанған суларды тазарту әдістері

2. Қалдықтарды жою мен пайдалану

3. Пиролиз

4. Бақылау сұрақтары

1. Ластанған суларды тазарту әдістері

Ластанған суларды тазарту әдістерін негізгі үш топқа бөлуге болады: механикалық (тұндыру, сепарация, сүзгілеу); физика-химиялық (коагуляциялау, қышқылдандыру, адсорбция және т.б.); биологиялық.

Балласты су мен жуушы суды тазарту процесстері осы тәсілдердің барлығын да, кейде кейбірін ғана қолдануды ескеруі мүмкін.

Жерасты мұнай құбырларын, танкерлерді, құюшы және өзге жыбдақтарды сақтықтың барлық шараларын ескерумен жобалау мен пайдалану кезінде апаттарды мүлдем жойып тастау мүмкін емес. Көптеген жағдайда олар теңізге мұнайдың төгілуімен жүреді. Сондықтан соңғы кезде судың бетінен төгілген мұнайды жинақтау мен жоюға баса назар аударылып жүр.

Акваторийлер мен жағалаулардың ластануымен күрестің бірқатар әдістері белгілі. Олардың ішінде ең жиі қолданылатындары келесілер: мұнайды механикалық құралдармен тазарту мақсатында ластанған бетті бондар мен тарлдармен оқшаулау; байланыстырушы агенттерді қолданумен мұнайдың физикалық абсорбциясы, кейіннен оны шығару немесе жағу үшін; диспергирлеу, яғни мұнайдың суда ыдырауы немесе таралуын шақыратын немесе көмірсутектерді нейтрал өнімдерге түрлендіретін химиялық заттармен төгілген мұнайға әсер ету; мұнайды судың бетінде жағу; құрамында мұнай өнімдері бар суды микробиологиялық тазарту.

Бұл тәсілдердің барлығы да өзінің кемшіліктері мен жетістіктеріне ие, және де нақты шарттарға байланысты, мысалы, ластану мен апаттардың болған (порт, жағажай, ашық теңіз, өзен) орны мен мұнайдың суға түсуінен кейін өткен уақыт, жыл мезгілі, теңіздегі жағдай (жел мен тербеліс күші, ағымдар сипаты) кешенді түрде немесе жеке қолданылуы мүмкін және т.б.

Су беттерінен төгілген мұнайды жинау мен жоюға механикалық құралдарды пайдалану – теңіздер мен ішкі су қоймаларында жақсы зерттелген және жиі қолданылатын әдіс. Ластанған жерлерді оқшаулау үшін жүзгіш және пневматикалық қоршаулардың түрлі типтерін қолданады. Қақпанға түскен мұнайды вакуум сораптарымен сорып алуға, айналмалы барабандар, таспалы транспортер мен дискілермен жинауға, абсорбирлеуші материалдармен жұту және түрлі көптеген жабдықтармен аулауға болады.

Төгілген мұнаймен күресте кең таралғаны химиялық реагенттер. Олардың көбін диспергенттер мен детергенттер ретінде қолданады. Кейбір химиялық заттардың сулымұнайлы эмульсияға әсері мұнайдың ұсақ глобулдарының пайда болуына әкеледі, олар суда диспергирленеді, бірсыпыра уақыт өтісімен қалған теңіз суларында ыдырайды. Басқа реагенттер гельдер, көпіршіктер мен жартылайқатты заттарды қолданады. Сулымұнайлы эмульсияларды беттік-белсенді заттармен (ПАВ) өңдеу кезінде жоюға болады. Өңдеу нәтижесінде алынатын майдадиспергирленген мұнай микробиологиялық жолмен төрт-бес тәулік ішінде қышқылданады.

ПАВ теңіз беттерінен төгілген мұнайды жою кезінде кең таралды. Негізінен оларды түрлі мұнайлы ластанулардың беттеріне түрлі пневатикалық таратушылар арқылы катерлер мен вертолеттер арқылы шашады. Кейбір ПАВ қолдану алдында сумен немесе түрлі арнайы ерітінділермен араластырылады. Оларды ашық теңіздерде ғана емес, порттарда, сонымен қатар жағалауды, порттық құрысытар мен танкерлер мен резервуарлардың жүк бөліктерін жуу үшін мұнайдан тазарту үшін қолданады.

Төгілген мұнайды жою үшін оны судың бетінде жағуға болады. Маңыздысы, мұнай төгілуінің бірнеше сағаты бойында жағуды бірден бастаған жөн, себебі жеңіл фракциялардың ұшпалылығы оны жағуды қиындатады. Аса қиындықтар тудыратыны сулымұнайлы эмульсияның пайда болуы. Бірақ табысты жану кезінде де, мұнай толық жанбауы мүмкін, кейде шикі мұнайға қарағанда ұсталуы қиын жанбаған масса қалады. Одан басқа, мұнайды жағу кезінде оның ағып кетуінің көздерін шектеген жөн.

Су беттерінен мұнай қалдықтарын жоюдың әдістерінің бірі микробиологиялық ыдырауда жатыр. Кейбір бактериялар үшін мұнай қоректік орта болып табылады. Бірақ мұнайдың теңіз ортасындағы микробиологиялық ыдырауының табиғи жылдамдығы төмен, және мұнайдың зор көлемінің ыдырауына уақыттың маңызды бөлігі қажет етіледі.

Микроорганизмдердің биолоиялық белсенділігі температураға байланысты және температура ұлғайған сайын биологиялық үрдістердің жылдадығы әр 10 °С өседі. Мұнайдың суық аудандарда, суық ағындар трассаларында және қысқы мезгілде биологиялық ыдырауы баяулайды. Егер 27 °С кезінде биологиялық ыдырау 2-3 күн ішінде көрінетін болса, температураның 20, 10 мен 5 °С дейін төмендеуі кезінде мұнайдың биологиялық ыдырауы 10, 20 және 40 күнге созылады.

Кесте 3

Компонент атауы	Класс атауы	Құрамы, %
Жарық фракция (300 С дейін)	Фракцияның төмен құрамымен	0-25
Фракцияның орташа құрамымен	25-50
Фракцияның жоғары құрамымен	50-75
Фракцияның өте жоғары құрамымен	75-100
Парафиндер	Азпарафинді	0-5
Парафинді	5-10
Жоғарыпарафинді	>10
Шайырлар	Азшайырлы	0-5
Шайырлы	5-10
Жоғарышайырлы	>10
Асфальтендер	Азасфальтенді	0-1
Асфальтенді	1-3
Жоғарыасфальтенді	>3
Асфальт-шайырлы заттар	Азасфальтшайырлы	0-10
Асфальтшайырлы	10-20
жоғарыасфальтшайырлы	20-35
өте жоғарыасфальтшайырлы	>35

Мұнайлардың химиялық сипаттамалары бойынша классификациясы: жоғарышайырлы (>10%), азасфальтенді (0-1%), асфальтенді (1-3%), жоғарыасфальтенді (>3%), азасфальтшайырлы (0-10%), асфальтшайырлы (10-20%), жоғарыасфальтшайырлы (20-35%), өте жоғарыасфальтшайырлы (>35%).

Технологиялық класификациясы бойынша, құрамындағы күкірт бойынша 5 классқа бөлінеді:

I класс – азкүкіртті мұнайлар, күкірт құрамы 0-ден 0,5% дейін;

IV класс - орташакүкіртті мұнайлар, күкірт құрамы 0,5%-дан 1% дейін;

IV класс – күкіртті мұнайлар, күкірт құрамы 1-ден 3% дейін;

IV класс - жоғарыкүкіртті, күкірт құрамы 3% жоғары.

Кейін мұнайды типтері бойынша бөледі – фракция шығысы бойынша 350 °С; топтар – негізі майлардың потенциал құрамы бойынша; топшалар – негізгі майлардың тұтқырлығының индексі бойынша.

7 Қалдықтарды жою мен пайдалану

Кез келген мұнай объектісінде мұнайдың ластануын жою бойынша шараларды дұрыс таңдау үшін мұнайды тасымалдау кезіндегі химиялық және физикалық реакцияларды нақты білген жөн. Мұнай мен мұнай өнімдерінің сулы орта мен топырақпен байланысының алқышқы сәттерінен күрделі түрленулер жүре бастайды, олардың ұзақтығы мен нәтижелері мұнайдың қасеиттері мен құрамына, нақты жағдайға байланысты.

Төгілген мұнайдың су бетіне таралуы ауырлық күші нәтижесінде жүреді және тұтқырлығы мен беттік кернеу күштерімен бақыланады. 1 т мұнайдың төгілуінен кейін 10 мин өтісімен ол 50 м радиуста қабат қалыңдығы 100 мм акваторийде таралады, кейін жұқа қабаттың (1 мм кем) және 12 км² алаңды акваторийді алады. Шикі мұнайдың құрлық бойынша ағуы кезінде ол өзінің ұшпалы компоненттерін жоғалтады, ал қалған тұтқыр фракциялар ағу процесстерін тежейді. Су ортасындағы мұнай қабығы жел бағыты бойынша жел жылдамдығының 3-4% құрайтын, кей кезде жел жылдамдығынан жоғары жылдамдықпен қозғалады.

Бұнда мұнай көмірсутектерінің 15% еріген күйге ауысады. Бұл ерітіндіге өту уақытқа созылған, ол беттік сулар гидродинамикалық және физика-химиялық шарттарға байланысты. Ерітілген көмірсутектердің суда максимал тұрақты концентрациялары 0,3-0,4 мг/м құрайды.

Мұнай эмульсияларының пайда болуын негізінен мұнай құрамы мен сулы массалардың турбулентті режимімен анықталады. «Мұнайдағы су» типті тұрақты эмульсиялардың құрамында 30-дан 80% дейін су бар, бұндай эмульсиялар 100 күнге дейін тұра алады, температураның төмендуінен олардың тұрақтылығы өседі. «Судағы мұнай» типті кері эмульсиялар беттік кернеу күшінің әсерінен тұрақтылығы аз, судағы мұнайдың суспендирленген тамшылары.

Судың беті мен қабаттарындағы мұнайдың химиялық түрленуі оның түсуінен тәулік өтісімен көрінеді, олардың әрекеті көбіне қышқылдандыру сипатын алады. Қышқылдандырудың соңғы өнімдері (гидроперекись, фенол, карбон қышқылдары, кетон, альдегид және т.б.) судағы жоғары ерігіштікке ие және улылығы жоғары (5 тарау).

Су мен құрлықтары түрлі құрамды бөлшектердің болуы мұнайдың бір бөлігінің (30% дейін) жинақталып, су қоймасының түбіне тұнады. Бұл үрдістер қарқынды алмасу себептерінен жағалауға жақын маңда белсенді жүреді. Біруақытта биоседиментация үрдісі жүреді, яғни организмдердің қалдықтары мен олардың метаболиттерімен мұнайды аулау. Мұнайдың ауыр фракциялары топырақтың қалыңдығында және түптегі қалдықтарда көптеген айлар мен жылдар бойы сақталуы мүмкін.

Шайырлы кесектер түріндегі мұнай агрегаттары мұнайдың жеңіл фракцияларының булануы мен еруі, эмульгирлеу мен химиялық айналым процесстерінің қалдықтары болады. Бұл агрегаттардың пайда болуына төгілген мұнайдың 10% кетеді. Агрегаттар өлшемдері 1 мм мен 10 см арасында, ал бұндай мұнай агрегаттарының тіршілік ету уақыты 1 айдан 1 жылға дейін.

Мұнай қоршаған ортада өзінің бастапқы қабілеттерін жоғалтады, көмірсутектер мен түрлі миграциялық қалыптағы құрамы мен физикалық қасиеттері радикаль өзгерген фракциялар топтарына бөлінеді. Сулы объектілер мен құрлықтағы мұнай ластануларын жою бойынша шараларды жүзеге асыру кезінде жоғарыда айтылғандарды ескеру қажет. Мұнай төгілуімен күрес жүргізетін қызметтердің қолындағы әдістер мен тәсілдердің қазіргі арсеналы түрлі және бір-бірін жақсы толықтары алатын механикалық, химиялық және биологиялық құралдардан тұрады.

- Экологиялық қауіпсіздік позициясынан қарағанда төгілген мұнайды жинаудың механикалық тәсілдері қолданымды – оның таралуының шектеу мен арнайы мұнай жинау құралдары мен сепарациялық қондырғыларды қолдану жолымен. Мұнай ластануының алдын-алудың негізгі техникалық құралдары бон оқшаулағыштары, қазіргі кезде олардың 150 түрлі белгілі. Олар төгілудің алдын-алуып қана қоймай, берілген бетті мұнайдан тазартудың тиімді тазартылуын қамтамасыз етеді, ал арнайы сепарациялық бондар жинақталған мұнайдың судан тазартылуына әкеледі. Бұндай жұмыстарды орындау үшін кең қолданылатындары скиммерлер: олеофильді (дискілі, барабанды, щеткалы), құйынды және ортадан тепкіш, табалдырықты, құрама (мысалы, бір корпустағы олеофильді дискілер мен табалдырықты), абсорб­ционды скиммерлер (вертикаль мен горизонталь), мұнай мен мұнай өнімдерін жинақтау принциптерімен ерекшеленеді.

- Мұнайды жұтудың түрлі қабілеттеріне ие түрлі материалдарды қолдануға негізделген әдістер де қолданылады. Суда ең тиімділері жүзгіш сорбенттер (тығыздығы 1000 кг/м³ кем емес): табиғи - шымтезек, мүк, шөп, сабан, үзінді – және жасанды - полиуретан, резеңке, целлюлоза, кокс және гранулалар мен таспаша түрінде шығарылатын өзге материалдар. Гра­нулаланған сорбенттер материалдыларға қарағанда анағұрлым тиімді, оларды үлкен алаңдарды мұнай ластануларын жою үшін қолданылады. Жасанды сорбенттердің табиғилармен салыстырғандағы жетістігі регенерациядан кейін қайта пайдалану мүмкіндігі.

Минерал сорбенттер ұнтақтәріздес түрде шығарылады. Беттік суларды тазартуда кең қолданысқа обсидианды (вулканикалық шыны) күйдіру кезінде алынатын перлит шықты. Көбіршіктенген перлитты кремнеорганикалық заттармен гидрофобизациялау оның мұнай сыйымдылығын 3-4 есе ұлғайтады, ал перлитты мұнайлық ластану қабатына енгізу мұнайды жұту уақытын 6-8 есе кеміту мүмкін. Модицикацияланған карбонатты ұнтақ ретіндегі сорбент шығарылады, бұнда модификатор ретінде полимерлі шайыр мен битумның тең дәрежеде қоспасы, нәтижесінде ұнтақ массасының 0,5-1,5% алады.

Бірақ минерал сорбенттер бір рет қана қолданылады және олардың сорбциялық сыйымдылығы салыстырмалы төмен. Ластанған судың бетіне суға қатысты тығыздығы су тығыздығынан аз және мұнайға қатысты адгезивті қабілеті бар олеофильді материалдардан жасалған жұтушы бөлшектер салынады. Жұтушы бөлшектер жабысқан мұнаймен бірге жанып, немесе мұнайды сорбенттерден механикалық тәсілдермен бөледі. Полимер сорбенттер ретінде түрлі шайырлар қолданылады, мысалы, тақтатасты шайыр; сонымен қатар феноформальдегидті шайыр, ұнтақжасаушы мен қатырғыштан қоспа жасап, қолданылады. Бұл қоспаны мұнаймен ластанған кез келген бетке жаққанда, тығыз пастатәріздес масса пайда болады, нәтижесінде оны кез келген механикалық тәсілмен жоюға болады. Мұнайды меншікті жұту сорбенттеің бастапқы массасы бірлігіне 20 бірлік құрайды.

Өсімдік шығу тегі бар қатты сорбенттер - бұл үзінділер. Ағаш үзінділерінің сапасын жоғарылату үшін оларды гидрофобты толықтырғыш ерітіндісімен сіңдірілген, жеке жағдайларда ағаш үзінділері минерал сорбенттермен (каолин, бетонит, тальк және т.б.) құрама жасайды. Сорбент ретінде модификацияланған шымтезек таралады. Ол үшін минерал қозғалмалы иондарды органикалықпен ауыстырады, модифицирлеуді су ортасындағы ионды алмасы әдісімен жүргізіледі. Модификациялық шымтезекпен мұнайды тазарту дәрежесі 90% құрайды, бұндай шымтезек өзінің сорбциялық белсенділігін жоғалтпайды. Құрама жұтқыштар жасайды. Осылайша, пенополиуретан массасын гидрофобты қабаттары арасында орналастырады, талшықты қабатқа бос ауыстырады, себебі жұтқыш тиімділігі кемиді. Құрама жұтушылардың жұтушы қабілеті ауыр және жеңіл мұнайлар үшін, қабық қалыңдығына байланысты, 2-6 кг/кг құрайды, қолдану жиілігі 30 есе.

Мұнай төгілуі кезінде жою үшін практикалық қолданылуға рұқсат етілген және келісім берілген химиялық заттар мен препараттар тізімі 200 атаудан артық. Химиялық құрамы, қасиеттері мен мәні бойынша олар келесі топтарға бөлінеді:

1) мұнайды тарату (диспергирование) мен оның ыдырауын үдету мақсатымен мұнай эмульсияларын жасау үшін эмульгаторы;

2)«мұнайдағы су» типті тұрақты эмульсияларды ыдырату үшін деэмульгаторлар;

3) мұнайға қатты немесе гельтәріздес консистенция беріп, кейін механикалық жою үшін қажетті қатырушылар;

4)жағалау мен жағажай учаскелерінен мұнай дақтары, қабықшалары мен жабындарын жуу үшін жуушы;

5)кей жағдайларда төгілген мұнайды түбіне батыру үшін тұндыратын;

6)ерекше жағдайларда теңіз беттеріндегі мұнайды жағу үшін препараттар.

Мұнаймен ластануды жою үшін арналған әдістер мен химиялық құралдар арасында басты орынды диспергирлеуші агенттер, олардың құрамына ерітінділер қоспасы мен беттік-белсенді заттар (ПАВ) кіреді. Химиялық құрылымының ерекшелігі мен беттік кернеуді кеміту қабілетіне байланысты мүнай мен су шекарасында ПАВ судағы мұнай тамшыларын тұрақтандырып, осылайша мұнайды эмульгирлейді және диспергирлейді.

Бұнда теңіз бен жағалау бетінде мұнай қабықшаларының пайда болуы мүмкіндігі жойылады және мұнайдың химиялық және микробиологиялық ыдырау процестері үдейді. ПАВ негізіндегі кейбір препараттар мұнайды диспергирлеу ғана емес, оны жою мен шектеудің түрлі қызметтік қасиеттеріне ие. Олардың кейбірі өндірістік масштабтарды синтезделеді да, апаттық жағдайларда қолданылады. Бірақ бұндай препараттарды практикалық қолданудың тәжірибесі, соның ішінде мұнай төгілуінің алдын-алу нәтижесінде берілген мақсаттар үшін химиялық заттарды тиімді қолданудың күрделі қиындықтар туатынын көрсетті – барлық апаттық жағдайлардың барлық түрлері үшін келеді стандартты сүлбелер мен процедуралар болмағанда.

Мұнай төгілуінің алдын-алу үшін химиялық заттардың тиімділігін кемітетін баты себептер мен факторларға жататындар:

- төгілу орнының алыстығы мен табиғат жағдайларынан қажетті химиялық препараттар жылдам қолдануының мүмкінсіздігі;

- кең мұнай өрістері мен қабықтарын немесе жоғары тұтқырлығы бар тұрақты сулымұнайлы эмульсиялар;

- мұнайлы төгілу бетінде мұнайдың қарқынды таралуы үшін оптимал саны мен қатынасында диспергенттің таралуы қиындықтары;

- ауыр мұнайлар таралуы жағдайында, сонымен қатар «желденген» (табиғи факторлар әсерінен өзгерген) мұнай қалдықтарының химиялық өңделуі кезінде диспергирлеуші эффектісінің маңызының аздығы;

- диспергенттер тиімділігінің төгілген мұнайдың құрамы мен қасиеті мен қоршаған ортаның температурасы мен турбуленттілігі секілді параметрлеріне байланысы.

Төгілген диспергирленбеген судағы мұнайдан, әсіресе ол жағаға жетіп, жағалау аймағымен байланысқа түскенде, ашық суларда мұнайдың таралуы үшін химиялық құралдарды қолдану кезінде мүмкін зардаптардан, экологиялық зардаптары тым жоғары. Диспергенттерді пайдалану кішігірім мұнай төгілуін құрлықта жою үшін тиімді пайдаланады, химиялық құралдарды жылдам жеткізудің мүмкіндігі бар.

Соңғы кездері теңіз бен жағалау беттерінде мұнайды жағу жолымен мұнай төгілуінің алдын-алу тәсілдеріне қызығушылық күшейеді. Мұнайды жағудан жағымды тиімділікті табудың басқаларымен салыстырғанда жетістіктері. Алыс аудандар мен мұз жағдайында апаттық жағдайларды жою үшін тиімді болатыны мұнайды жағу мен жануын ұстап тұру үшін арнайы препараттар мен әдістерінің түрлі табиғи жағдайларында сынаулар өткізу. Тұтқырлығы төмен мұнай су бетінде ағады, бұл оның жануын нашарлатады (ұшпалы және жылдам жанатын фракциялардың жылдам булануынан).

Мұнайдың беттерде жануының тиімділігін жоғарылату үшін жануды ұстап тұратын өзіндік жанатын арнайы химиялық құралдар (карбидтер, целлюлоза қалдықтар, силиконмен өңделген сабан, ағаш үзіктер) қолданылады. Бірақ жоғарыда аталған заттардың ешбірі ұзақ уақыт бойы жануын ұстап тұра алмайды. Жағу әдістері, көрші объектілерде өрттің болмауы ның мүмкіндігі толық дәлелденген жағдайда ғана мұнай ластануымен күресте пайдалануға болатын әдіс.

Мұнайдың ағып кетуін жоюдың микробиологиялық тәсілдерінің қарқынды іздестірілуі жүргізіліп жатыр. Бұл әдістердің басты идеясы микроорганизмдердің кейбір түрлерінің мұнай көмірсутектерді тамақтық субстрат ретінде қолданып, сәйкес жағдайда белсенді ыдырататынқабілетіне негізделген. Бұл су қоймалары мен құрлықтарда тұрақты болып отырады және табиғат процесстерінің өзіндік тазару қарқындылығын анықтайды. Мұнай ыдырауының тиімді ыдырауыны микроорганизмдермен өзара әрекеттесуінің алғашқы күнінде жүзеге асырылады: судың қалыпты температурасы мен оттегімен жеткілікті қанығуы кезінде микроорганизмдер мұнайды күніне беттің 2 г/м² жылдамдығымен қышқылдандырады. Төмен температуралар кезінде бактериалды қышқылдандыру баяу жүреді және мұнай ұзақ уақыт бойы сақталады.

Су қоймалары мен жағалауда мұнай төгілуі үшін микробиологиялық құралдарды қолдану ешқандай нәтиже бермейді, немесе табиғи факторлардың әсерінен мұнай деградациясы аймағында көрінбейтін эффектіні көрмейді. Мұнаймен ластануды жою үшін микробиологиялық тәсілдерді таңдау қиындықтары мұнайдың көпкомпонентті құрамы, микробты қоғамдастықтар арнайылығы мен олардың мұнайды қышқылдандырушы қабілетінің қоршаған орта факторларына байланысынан шығады. Бірақ бұл бағыттағы ізденістер әлі де жалғасып келеді.

Біздің тұрғын ортамызды ластайтын аса қауіпті заттарының бірі мұнай мен оны өңдеу өнімдері (3000 атауы), олардың көбі кез келген тірі организмдер үшін улы. Бұндай ластанулардың алдын-алу – қазіргі жағдайдың күрделі және көпжоспарлы техникалық мәселелері. Мұнайдың төгілуі мен олардың зардаптарын жоюмен күресу тәсілдерінің бірсыпырасы жинақталды.

Ресейдің топырағының физика-химиялық сипаттамалары мен климатты шарттары әртүрлі, және оптимал варианттарын таңдауға дифференцирленген жақындықты талап етеді:

1) биоремедиация - топырақтың жоғарғы бетінде ғана мұнай ластануларды кемітуге мүмкіндік беретін мұнайыдырататын бактериялар-биодеструкторларды қолдану; бұл үрдіс 2-3 маусымды алады да маңызды шектеулерге ие, себебі топырақ температурасы +15 С жоғары болмағаны жөн;

2) фитомелиорация – топырақ микрофлорасын белсендіретін мұнайға тұрақты өсімдіктер – жоңышқа, қымыздық, қияқ және басқаларды салу жолымен мұнайды жою, тек жазғы мезгілде ғана қолданылады, себебі грунт суларының көтерілуі кезінде қосымша ластану жүруі мүмкін; бұл әдіс ластанған топырақ рекультивациясының соңғы кезеңінде ғана жақсы.

Осылайша, алғашқы кезеңдерде топырақ үшін басты роль тазарту әдістерінің механикалық (топырақ қабатын алу) мен физика-химиялық (жағу, топырақты жуу, ерітінділер экстракциясы мен сорбция) түрлеріне беріледі. Бірақ топырақтың ластауларын сапалы тазартылуы сұйық ластаушылардың жылдам жұту мен технологиялық қарапайымдылығымен назар аударатын түрлі сорбенттерді қолданусыз жүрмейді. Осылайша, мысалы, әк пен модификатордан (әктеу кезінде гидрофобты қабілетті беру үшін) тұратын «Эконафт» арнайы сорбенті, сұйық және пастатәріздес мұнайқалдықтарын зарарсыздандырады және жояды. Өшіру кезінде (СаО әк пен MgO магний оксиды) минерал сорбенттер оксидтері өзінің меншікті бетін 15-30 есе ұлғайта алады, органикалық қосылыстар, негізінен, көмірсутекті жұту қабілетіне ие көлемді затқа айнала алады. Арнайы қосқышта мұнай- майқалдықтары «Эконафтпен» өңделіп, соңғысының құрамындағы модификатор (сілтілі-жер металлының оксиды) гидроксидке айналады. Мұнайөнімдері тепе-тең абсорбирленеді, сақтау кезінде сұсақ гранулалар - әктік капсулаларға келтірілген мұнайдың микробөлшектері құрғақ және тұрақты зат пайда болады. Апат орнына препарат дайын күйінде немесе дәл пайдалану алдында дайындалу мүмкін.

Дата добавления: 2014-11-07