Аусыл (нщур) вирусы

Вирус кызбалык жағдаймея ауыздьщ шырышты қабығы мев терінің ойык жараларымев (афталар) сипатталатын ауруды тудырады.

Аусылдьщ вирустык табиғатыв 1S98 ж. Ф. Леффлер мен П. Фрош авықтаған.

Таксономнясы, морфологнясы, антигендік қүрылымы. Аусыл қоздырғышы РНҚ күрамды вирус, Picomaviridae түкымдасьша, Aphthovirus туысына жатады. Морфологиясы мев хишшшқ күрамы бойыыша басқа викорновирустарға үксайды. Внрустьщ 7 серологиялық типтерІ белтілі.

Дақылды өсіру. Вирусты цитопатиялық әсер тудыратын жасуша дакьшында зертх.анальщ жавуарларда өсіреді.

Резистентгілігі. Внрус үзақ уақыт қоршағав ортада (бІрнеше апта), тағам өнімдерівде сақталады, көитеген химиялык заттарға түрақты, сілті, қышқыл, пастеризация, қайнату әсерінен инактивацияланады.

Эиидемиологиясы. Аусыл - ауыр эпидемиялық зоонозды инфекция. Аусыл вирусывың табнғатгағы табиғн резервуары жәве адам үшів инфекция көзі ауру малдар, оның ішінде негізінен ірі қара мал болып табылады. Вирус ауру малдьщ сүті, сілекей, зәр арқылы бөліведі. Негізгі таралу кезі-катьшасты-түрмыстық, фекалды- оралды берілу жолы да мүмків. Адам ауру малды күткен кезде жөне піспеген сүт пен сүт өвімдері арқылы жүғады. Адамнын аусылға сезімталдығы жоғары емес. Аусыдмев ауырған адам тек жавуарларға қауіпті.

Патогенезі және клвникалық белгілері. Вирус адам ағзасына шырышты қабык жөне зақымдалғав тері арқылы енеді. Енген қақпа орнында 2-5 күннев кейів алғашқы белгі - мөлдір сұйыкгықка толы көшршіктср пайда болады, кейів олар бүлыңғыр - сары түске айналады. Содая кейін вирустар қавға түсІп, кайтадан теріге немесе шьфышты қабыққа енеді де екіншілік көвтеген афт даьгуыв туғызады, ол кейінірек тілшеді. Ауру кызудьщ көтерілуімея ілесе жүреді, бірақ болжамы жағымды.

Иммунитеті. Узақ емес, типтіспецификалык иммуннтет қалыптасады.

Микробнологиялык диагностикасы. Зерттелетін материал -жараньщ кұрамы, қак, зәр. Вирусты теңіз шошқаларывда (аяқ табандарьша енгізу), жаңа туылғав тышқандарда, жасуша дақылында бөледі; КБР, ИФР көмегімен идентифнкациялайды. Аурудьщ серологнялык диагностикасы үшін КБР, БР, ИФТ көмегімен антиденелерді аныктаиды.

Арнайы сақтандыру және емдеу. Адамдарда арнайы сақтандыру өвделмеген. Ауылшаруашылық малдарьша инакгивацияланған дакылдық вакцина егеді. Емдеу белгілеріне байланысты.

Желді шешек және белдеуші герпес (ұшық) вирусы

Вирус екі жүдпалы ауру тудырады: 1) экзогенді зақымдау нәтижесінде әдетте балаларда пайда болатын желді шешек; 2) белдеуші герпес (herpes zoster) - бала кезінде шешекпен ауырған ересектерде жиі дамитын - эндогенді инфекция. Аурулар көпіршікті бөртпенің тері мен пшрышты қабаттарда болуымен ерекшеленеді. Вирус 1911 жылы ашылған Таксономнясы. Желді шешек пен белдеуші герпес вирусы ДНҚ-лы, Heipesviridae гұқымдасы (грек сезінен herpes - жорғалаушы), Varicellavirus туыстығына жатады.

Морфологиясы, химнядык құрамы, антигендік қүрылымы. Вириовдары сопақша пішінді болады, қүрамында сызықты екі жіпті ДНҚ-сы бар жұрекшеден және гликопротейдті тікен тәрізді липоііротейдті қабықшадан түрады. Ішкі жүрекшелік және сыртқы антигендерін бөледі. Вирустьщ антигендік вариантары аныхталмаған.

Дақылды есіру. Вирустар цитопатакалыв; әсер көрсехе (симпласттар) және ядроішілік қосындылар түзе отырып біріншілікті және қайта өрілу жасуша дақылдарывда көбейеді.

Резистентгілігі. Вирус қоршаған ортада түрақсыз, термолабилды, май еріткіжгер мен дезинфекциялық заттарға сезімтал.

Жануарлардыц сезімталдығы. Вирус зертханалық жануарлар үшін патогенді емес.

Эпидемиологиясы. Желді шешек барлық жерде таралған, қоздырғышқа сезімталдық өте жоғары. Эпидемиялык күрт көбеюі күз-қыс кезеңінде, негізінен мектепке дейінгі балалар арасьшда ұйымдастырылған ұжымдарда ііркеледі. Ересектер де ауруы мүмкін. Инфекция көзі тек қана науқас адам. Таралу механизмі - аэрогенді, Вирустардың қоршаған ортаға бөлінуі көпіршіісгі бөртпелердің бүгіндігі бұзылғанда іске асады.

Белдеущі герпес негізінен ересек адамдарды зақымдайды, спорадиялық сипатга болады, көрнекті маусымдьшығы жоқ. Беадеуші герпеспен ауырған науқастар балалардағы желді шешекгің көзі болуы мүмкін.

Патогенезі жзне клиникалық көрінісі. Қоздырғышшң ену қақпасы тыныс алу жолдарының шырышты қабаты болып табылады, онда вирустар көбейіп, қанға өтеді, тері эшпелиі мен шырышты қабаттарды зақымдайды (дерматотршшзм - теріге талғамдылық).

Желді шешектің жасырьш кезеңі 14-21 күн, Ауру дене қызуымен, денедегі және ауыздвд шырышты қабатындағы көпіршікгі бөргаенің пайда болуымен, аранньщ шырьшпъі қабатының бөртуімен сипатталады. Бөртаелер табиғи шешектің бөртпелеріне ұқсас келеді (аурудьщ аты осыған байланысты). Қабыктары тускеннен кейін тыртықтар қалмайды. Асқынулары (пневмония, энцефалиттер және т.б.) сирек болады. Белдеуші герпес балалық шағында жедді шешекпен ауырған адамдарда пайда болады. Вирус омыртқа аралық түшндердіц жұйке жасушалық ұзақ сақталуы мүмкін және аурулар, жарақаттар, онерациялар мен басқа да иммунитетгі темендегетін факторлардьщ нетижесінде онын белсенділігі жоғарылайды. Ауру кызбамен, зақымданған жүйкенің жүрісі бойындағы (жиі қабырға аралық) көпірпшсті бвртаелермен, ауырсыну синдромымен сипатталады.

Иммунитеті, Желді шешекпен ауырғаннан кейін өмірлік иммунитет қальштасады, бірақ ағзада вирус сақталып, кейбір адамдарда белдеуші герпесгің қайталавуы (рецидиві) мүмкін.

Мнкробвологиялық диагностикасы. Зертгеу материалы бөртпелердін бөліндісі, мүрын-жү-пдашшақ бөлінісі, қан больш табылады. Жедел диагностшса свулелік микроскоп астьшда орасан үлкен көп ядролы жасушалар - дцроішілік қосылыстары бар симнлаетарды Романовский-Гимзе бойынша боялған бөртпелерден алынған жағындыдан анықтауға, сонымен қатар моноклоналды антиденелермен ИФР вткізгенде спецификалық антигенді аныктауға негізделген, Вирустарды жасуша дақылдарында бөліп алады, БР мен ИФР көмегімен вдентификациялайды. Серологаялық диагносгакасывда антиденелерді анықтау үшін БР, ЙФТ, КБР қолданылады.

Арнайы сақтандыруы мен емдеуі. Тірі вакцина өвделіп жасалғаямен, белсенді яммунизация жұргізілмейді. Жел шешек оінақтарында әлсіз балаларға иммундьшодуляторлар қолданылады. Белдеуші герпесгі емдеу үшін ацикловир, терферон және иммундашодуляторлар қолданылады. Бөртпе элементгерін бриллианггы көкпен немесе калий перманганатымен өндейді.

Иллюстративті материал

Герпесвирус құрылысы

Энтеровирусты инфекциялардың қоздырғыштары: ротавирустар, энтеровирустар, тогавирустар, рабдовирустар.

Жедел ішек аурулары жедел респираторла аурулардан кейін 2-орын алады. ЖІА жылына 3 млрд адам ауырып, оның 5 млн өледі. ДСҰ бойынша жылына 68,4-275 млн адам тіркеледі- балалар мен ересектер арасында.

ЖІА таралуының негізгі 3 себебі:

1. нашар санитарлық-гигиеналық жағдай (судың нашар болуы, канализацияның болмауы, тұрғылықты жерлердің нашар тазалануы).

2. көптеген ЖІА қарсы вакцинаның болмауы

3. ЖІА қоздырғыштарының көптеген түрлерінің болуы. ЖІА 60% вирустар құрайды.

20 ғасырдың басында белгісіз вирустар ашыла бастады (ротавирустар, астровирустар, калицивирустар және Норволк вирусы) және олардың этиологиясы анықтала бастады.

Көбінесе бактериальды емес диареяны – ротавирустар мен калицивирустар тудырады. ЖІА тудыратын вирустар 11 тұқымдастыққа 200 жуық түрлері бар: Picornoviridae, Togaviridae, Caliciviridae, Reoviridae, Hepadnaviridae, Flaviviridae, Coronaviridae, Adenoviridae, Paramyxoviridae, Orthomyxoviridae, Parvoviridae.

Дата добавления: 2014-10-15