Жалпы ережелер 1 страница

СВАЙНЫЕ ФУНДАМЕНТЫ

АДАЛЫ IРГЕТАСТАР

Енгізілген күні - _____ 200_ ж.

Осы нормалар жаңадан салынатын және қайта қалпына келтірілетін ғимараттар мен имараттардың қадалы іргетастарын жобалауға қолданылады.

Осы нормалар динамикалық жүктемелермен жұмыс істейтін машиналардың, теңіздегі мұнай кәсіп­шілігінің тіреулерінің және континентальді шельфте 35 м-ден үлкен тереңдікте тұрғызылатын басқа да имараттардың қадалы іргетастарын жобалауға қолданылмайды.

Қауіпті геологиялық процесстердің (карст, жыл­жы­ма және басқа да) даму мүмкіндігі бар аудандарда салынатын ғимараттар мен имараттардың қадалы іргетастарын, жобалаушылардың ұсынуымен, ҚР сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы Уәкілетті органы бекіткен немесе олармен келісілген нормативтік құжаттардағы қосымша талаптарға сәйкес жобалау керек.

1.1. Iргетастың құрылымын (табиғи және жасан­ды негіздердегі қадалардың), сонымен қатар қада­лардың түрлерін және қадалы іргетастардың типтерін (мысалы, қадалар шоғыры, таспасы, алаңы) таңдау кезінде құрылыс алаңшасының инженерлік ізденістер материалдарында көрсетілген нақты жағдайын, топырақтың беріктік, деформациялық сипаттамаларын және іргетас материалдарының физикалық-механикалық қасиеттерін неғұрлым то­лық пайдалануды қамтамасыз етуге және негізгі құрылыс материалдарын үнемдеп жұмсауға бағыт­талған талаптарды сақтай отырып,мүмкін бола­тын жобалық шешімдерді техникалық-экономикалық са­лыстыру негізінде таңдап алынған іргетасқа әсер ететін есептік жүктемені ескеру керек.

1.2. Қадалы іргетастарды құрылыс алаңшасын­дағы инженерлік-геодезиялық, инженерлік-геология­лық, инженерлік-гидрометеорологиялық ізденістердің нәтижелері негізінде, сонымен қатар жобаланатын ғимараттар мен имараттардың қызметін, құры­лым­дық және технологиялық ерекшеліктерін, олардың пайдаланылу жағдайын, іргетасқа әсер ететін жүкте­мелерді және жергілікті жердің құрылыс жағдайын ескере отырып жобалау керек.

Қадалы іргетастарды жеткілікті түрдегі инже­нер­лік-геологиялық негіздемесіз жобалауға рұқсат етіл­мейді.

Ресми басылым

1.3. Инженерлік ізденістер нәтижелерінде, ірге­тас пен қадалы іргетастың типін таңдауға керекті, қадалардың түрлерін және құрылыс алаңшасын­да­ғы инженерлік-геологиялық, гидрогеологиялық жағ­дай­лардың өзгеру мүмкіндігін (құрылыс және пайда­лану кезінде) алдын-ала болжау арқылы олардың габариттерін (қадалардың ұзындығының және көлде­нең қимасының өлшемдерін, қадалардағы есептік жүктемені) анықтауға арналған, сонымен қатар игерілетін инженерлік шаралардың түрлері және көлемі жөніндегі мәліметтер болуы тиіс.

Iзденістер материалдарында топырақты зертха­нада және даладағы зеттеулердің мәліметтері, ал кейбір жағдайда қадалы іргетастарды жобалау­шы мекеменің белгілеуі бойынша, қадаларда статикалық және динамикалық жүктемелермен жүргізілген сы­нақтардың нәтижелері келтірілуі тиіс.

Сонымен қатар топырақтар қабаты, олардың екі топтағы шекті күйлерді есептеуге пайдаланылатын физикалық-механикалық сипаттамаларының есептік мәндері, жерасты суларының болжамдағы және тұрақталған деңгейі, ал зондтау нәтижелері белгілі болған жағдайда,—зондтау кестесі көрсетілген геоло­гиялық қималар берілуі тиіс.

Ескерту: Құрылыс кезінде ҚНжЕ 3.02-01-2001 талап­тарына сәйкес қадаларға жүргізілген сынақтар, қадалы іргетастардың сапасын және жобаға сәйкестігін анықтауға арналған бақылау сынақтары болып есептелінеді.

1.4. Ғимараттар мен имараттарда және олардың іргетастарында жаңа немесе аз зерттелген құры­лымдар қолданылған жағдайда, жауапты ғимараттар мен имараттарды күрделі инженерлік-геологиялық жағдайда тұрғызғанда, сонымен қатар жобалауға берілген тапсырыста деформацияны өлшеу жөнінде арнайы шарттар болса, онда қадалы іргетастардың жобасында негіздің және іргетас­тардың деформа­ция­сына нақты түрде өлшеулер жүргізу қарас­ты­рылуы тиіс.

1.5. Жемірлі ортада пайдалануға арналған қа­далы іргетастарды ҚНжЕ 2.03.11-85 шарттарына сәйкес, ал қадалы іргетастардың ағаш құрылым­дарын сонымен қатар, шіруден, бүлінуден және ағаш құртымен зақымданудан сақтау жөніндегі талап-тарды ескере отырып жобалау керек.

2. ҚАДАЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРI

2.1. Қадаларды топыраққа кіргізу әдісі бойынша келесі түрлерге бөледі:

а) балғаның, дірілді батырғыштың, дірілді басып енгізгіштің және басып енгізетін құрылғылардың кө­мегімен топыраққа батырылатын қағылмалы темір­бетон, болат және ағаш қадалар, сонымен қатар топырақты жарым-жартылай шығарып не шығармай және бетон қоспалармен толтырмай дірілді батыр­ғыштармен енгізілетін темірбетон қабыршақ қадалар;

б) топырақты түгел шығарып және бетон қоспалармен түгел немесе жарым-жартылай толты­рып дірілді батырғыштармен енгізілетін темірбетон қабыршақ қадалар;

в) топырақты күштеп шығару нәтижесінде пайда болған ұңғымаға бетон қоспаларын құю арқылы жасалынатын құймалы бетон және темірбетон қа­далар;

г) бұрғыланған ұңғыманы бетон қоспаларымен толтыру немесе ұңғымаға темірбетон элементтерін орнату арқылы топырақтың ішінде жасалынатын бұрғылы темірбетон қадалар;

д) бұрамалы қадалар.

2.2. Қадалардың топырақпен әрекеттестігі бо­йынша оларды тіреуіш және аспалы қадаларға бөледі.

Тіреуіш қадаларға тасты топырақтарға тірелетін қадалардың барлық түрлерін, сонымен қатар аз сығылатын топырақтарға тірелетін қағылмалы қада­ларды жатқызады.

Ескерту: аз сығылатын топырақтарға құрамында тығыз және тығыздығы орташа құмды толтырғыштар бар ірі сынықты топырақтар, сонымен қатар деформация модулі Е 50000 кПа (500 кгс/см²), сумен қаныққан қатты консис­тенциялы алшықтар жатады.

Тіреуіш қадалардың топырақтағы көтергіштік қабы­ле­тін есептеу кезінде олардың бүйір жақ­тарындағы теріс үйкеліс күштері ғана есепке алы­нады, ал топырақ­тардың қарсылық күштері есепке алынбайды.

Аспалы қадаларға сығылатын топырақтарға сүйеліп, жүктемелерді бүйір жақ беттеріндегі және төменгі жағын­дағы негіз топырақтарына тарататын қадалардың барлық түрлері жатады.

Ескерту: Қаданың айналасындағы топырақ­тардың отыруы кезінде оның бүйір жақ беттерінде пайда болатын және тік төмен қарай бағытталған күштер, теріс үйкеліс күштері деп аталады.

2.3. Көлденең қимасының өлшемдері 0,8 м-ге дейінгі қағылмалы темірбетон қадалар және диа­метрі 1 м-ден үлкен қабыршақ қадалар келесі топтарға бөлінеді:

а) арматуралау әдісі бойынша — кернелмеген бойлық арматурамен көлденең арматурланған және алдын-ала кернелген шыбықты арматурамен немесе бойлық сымды арматурамен көлденең арматур­ланған немесе арматурланбаған қадалар және қабыр­шақ қадалар;

б) көлденең қимасының формасы бойынша — шаршы, тік бұрышты тавро және қос тавролы, дөңгелек қуысты шаршы, жартылай дөңгелек түрін­дегі қадалар;

в) бойлық қимасының формасы бойынша — призмалы, цилиндрлі және бүйір қырлары көлбеу (пирамидалды, трапеция және ромба тәрізді);

г) құрылымдық ерекшеліктері бойынша — тұтас және құрама (жеке секциялардан тұратын) қадалар;

д) төменгі ұшының құрылымы бойынша — ұшы үшкірленген немесе жазық ұшты қадалар, жал­пағынан немесе көлемінен ұлғайтылған және төменгі жағы ашық немесе жабық қуыс қадалар, камуфлет өкшелі қадалар.

Ескерту: Камуфлет өкшелі қаданы орнату үшін тө­менгі жағы қуыс болат ұштықпен жабдықталған қуыс қада­ны жерге қағып, сонан соң оның ішін және басындағы болат ұштықты бетон қоспамен тол­тырады да, ұштықтың ішінде камуфлет өкшені жарады. Қадалы іргетастардың жоба­сында камуфлет өкшелі қағылмалы қадаларды қолданғанда және ғимараттар мен имараттардан жарылыс болатын жерге дейінгі рұқсат етілетін ара қашықтықты анықтарда, жобада бұрғылау жару жұмыстарын жүргізу ережелерінің шарттарын сақтау туралы нұсқаулар қарас­тырылуы керек.

2.4. Құйма қадалар жасалу әдісіне байланысты келесі топтарға бөлінеді:

а) құйма қадалар, төменгі жағы табанмен не болмаса бетон тығынмен бекітілген инвентарь құбырды топыраққа батырып, соңынан ұңғыманы бетон қоспасымен толтыру барысында құбырды қайта шығарып алу арқылы жасалынады;

б) дірілді штамппен нығыздалған құйма қадалар, қазылған ұңғыманы қатты бетон қоспасымен тол­тырып, артынан төменгі жағы үшкірленген құбыр түрінде жасалынған дірілді штампқа дірілді батыр­ғышты бекітіп, нығыздау арқылы жасалынады;

в) штампталған төсекте құйылған қадалар, штамптау әдісімен топырақта пирамида және конус формасындағы ұңғымалар дайындалып, артынан оларды бетон қоспасымен толтыру арқылы жаса­лынады.

2.5. Бұрғылы қадалар жасалуына байланысты төмендегіше бөлінеді:

а) жерасты суларының деңгейінен жоғары орналасқан шаңды-балшықты топырақта қабырғасы бекітілмей бұрғыланған ұңғымада, ал жерасты су­ларының деңгейінен төмен орналасқан кез-келген топыырақта қабырғасы балшықты ерітіндімен неме­се қайта суырылып алынатын инвентарь құбырмен бекітіліп бұрғыланған ұңғымада бетон­далатын, тұтас қималы ұшы жалпақтау не кәдімгі бұрғы толтырмалы қадалар;

б) көп секциялы дірілді өзекшелерді қолдану арқылы жасалынатын, дөңгелек қуысты бұрғы тол­тырмалы қадалар;

в) ұңғыма забойына қиыршықтасты таптау арқылы жасалынатын, нығыздалған забойдағы бұрғы толтырылмалы қадалар;

г) бұрғыланып, соңынан түп жағынан жарылыс жасап кеңейтілген ұңғыманы бетон қоспасымен толтыру арқылы жасалған, камуфлет өкшелі бұрғы толтырылмалы қадалар;

д) бұрғыланған ұңғымаға цемент-құм ерітіндісін немесе ұсақ түйіршікті бетон қоспасын сықап тол­тыру арқылы жасалынатын, диаметрі 0,15-0,25 м-лік бұрғы инъекциялы қадалар;

е) кеңейтіліп не кеңейтілмей бұрғыланған ұңғымаға, жақтары немесе диаметрі 0,8 м-ге тең не одан үлкен цилиндр және призма түріндегі элемент­терді түсіріп және қатыратын цемент-құм ерітіндісін төсеу арқылы жасалған діңгек қадалар;

ж) бұрғы түсірмелі камуфлет өкшелі қадалардың камуфлет өкшелі бұрғы толтырылмалы қадалардан айырмашылығы, ұңғыманы камуфлетті кеңейткеннен кейін онда темірбетон қадаларды түсіреді.

Ескерту:

1. Егер іргетастар құрылымында (бұрғы тол­ты­рылмалы қаданы орнату кезінде топырақ қабатындағы сүзу ағынының жылдамдығы 200 м/тәул. көп болса, бұрғы толтырылмалы қаданы әрекеттегі жылжымалы беткейлерді бекітуге қолданғанда және басқа дәлелденген жағдайларда) басқа шешімді қолдану мүмкін болмаса, онда кіргізілген құбырды топырақта қалдыруға рұқсат етіледі.

2. Бұрғы толтырылмалы қаданы шаңды-балшықты топырақта орнатқан кезде, ұңғыманың қабырғаларын бекітуге судың артық қысымын пайдалануға рұқсат етіледі.

2.6. Темірбетон және бетон қадаларды ауыр бетоннан жобалау керек.

Мемлекеттік стандарт жасалынбаған бойлық кернелмеген арматуралы қағылмалы темірбетон қа­даларда, сонымен қатар бұрғылы және құйма қада­ларда бетонның класы В15-тен, кернелетін арма­туралы қағылмалы темірбетон қадаларда В22,5-тен төмен қабылданбауы керек.

Негізделген жағдайда қысқа бұрғылы және құйма қадаларда (ұзындығы 3,5 м-ден аз) класы В7,5-тен төмен емес ауыр бетонды қолдануға рұқсат етіледі.

2.7. Көпірлерден, гидротехникалық имарат­тар­дан және әуелік электрберіліс желілерінің үлкен өтпелерінен басқа барлық ғимараттар мен имарат­тардағы қадалы іргетастардың темірбетон рост­верктерін, класы — құрама ростверктер үшін В15-тен, ал тұтасқұйма ростверктер үшін В12,5-тен кем емес ауыр бетоннан жобалау керек.

Әуелік электрберіліс желілерінің үлкен өтпе­леріндегі бағандардың құрама ростверктерінде бетонның класын В22.5, ал тұтасқұйма ростверк­терінде В15 етіп қабылдау керек.

Көпір тіректерінің қадаларында және қадалар­дың ростверктерінде бетонның класы ҚНжЕ 2.05.03-84* бойынша, ал гидротехникалық имараттарда ҚНжЕ 2.06.08-87 талаптарына сәйкес тағайындау керек.

2.8. Қадалардың ростверктеріндегі стаканда те­мірбетон ұстындарды және құрама таспалы рост­верктерде қадалардың баулығын құйып бекітуге арналған бетонды ҚНжЕ 2.03.01-84* бойынша, құрама құрылымдардың түйіскен жерлерін бекітуге қолданылатын бетонға қойылатын талаптарды сақтай отырып, класын В12,5-тен төмен емес етіп қабылдау керек.

Ескерту: Көпірлерді және гидротехникалық имарат­тарды жобалау кезінде қадалы іргетастардың құрама эле­менттерін құйып бекітуге арналған бетонның класы, құрама элементтерді біріктіретін бетонның класымен салыстыр­ғанда бір саты жоғары болуы тиіс.

2.9. Қадалардағы және қадалардың рост­верк­теріндегі бетонның аязға төзімділігі және суөткіз­беушілігі бойынша маркасын МСТ 19804-91, ҚНжЕ 2.03.01-84*, ал көпірлер мен гидротехникалық има­раттарда ҚНжЕ 2.05.03-84* және ҚНжЕ 2.06.08-87 талаптарын басшылыққа ала отырып тағайындау керек.

2.10. Ағаш қадалар МСТ 9463-88* талаптарына сәйкес, ұзындығы 6,5 және 8,5 м, ал диаметрі 22-34 см болатын қылқан жапырақты ағаштардың (қара­ғай, шырша балқарағай, май қарағай) бөренелерінен дайындалуы тиіс.

Қада дайындалатын бөрене қабығы аршылып, бұлтықтардан және көздерден тазартылуы тиіс. Бөрененің табиғи конустығы сақталады. Пакетті қада­лардың көлденең қимасының және ұзын­дығы­ның өлшемдері, құрылымы есептеулер нәтижесінде және жобаланатын объектінің ерек­шеліктеріне сәйкес қабылданады.

Ескерту: Ағаш қадаларда ұзындығы 8,5 м-ден үлкен бөренелерді қолдануға, тек қадаларды дайындайтын кәсіп­орынның келісімімен ғана рұқсат етіледі.

2.11. Ағаш қадаларда және пакетті қадаларда ұзындығы бойынша түйістірілетін бөренелер мен сырғауылдарды бір-біріне тақап орналастырып, тү­йіскен жерлерін металл бастырманың немесе кел­тек құбырдың көмегімен жабады. Пакетті қадалар­дағы түйісулер бір-бірінен 1,5 м-ден кем емес қашықтықта, жоғары-төмен орналасуы тиіс.

3. ЕСЕПТЕУ ЖӨНIНДЕГI НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛАР

3.1. Қадалы іргетастарды және олардың негіз­дерін есептеу, келесі шекті күйлер бойынша орын­далуы тиіс:

а) бірінші топтағы:

қаданың және қаданың ростверкінің материал­дарының беріктігі бойынша (3.6 тармағын қара);

қаданың негізіндегі топырақтың көтергіштік қа­былеті бойынша (3.10 тармағын қара);

егер қадалы іргетастарға көлденең бағытталған едәуір жүктемелер (тіреуіш қабырғадан, керме құры­лымдарының іргетастарынан және де басқалардан) берілсе не болмаса олардың негізі құламалармен шектелген немесе топырақ тікқұлама қабаттардан құралған болса, онда негіздің көтергіштік қабылеті бойынша (3.13 тармағын қара);

б) екінші топтағы:

қадалардың және қадалы іргетастардың верти­каль жүктемелерден шөгуі бойынша (3.15 тармағын және 6-тарауды қара);

горизонталь жүктемелердің және моменттердің (ұсынылған 1-қосымшаны қара) әсерінен қадалардың негіздегі топырақтармен бірге (көлденең бағытта u_p, қаданың басының бұрылу бұрышы y_p) жылжуы бойынша;

қадалы іргетастардың темірбетон құрылым­дарының элементтерінде жарықтардың пайда болуы және ашылуы бойынша (3.6 тармағын қара).

3.2. Қадалы іргетастарды есептеу кезінде ескерілетін жүктемелер мен әсерлерді, жүктеме бойынша сенімділік коэффициентін, сонымен қатар жүктемелердің мүмкін болатын тіркестерін ҚНжЕ 2.01.07-85* талаптарына сай және ҚР ҚНжЕ 5.01-01-2002 нұсқауларын есепке ала отырып қабылдау керек.

Жүктемелердің мәндерін ҚР сәулет, қала құрылысы және құрылыс істері жөніндегі Уәкілетті органы бекіткен «Құрылымдарды жобалау кезінде ғимараттар мен имараттардың жауапкершілік дәрежесін есепке алу ережесіне» сәйкес қабылданатын, белгілеу жөніндегі сенімділік коэффициентіне көбейту керек.

3.3. Қадаларды, қадалы іргетастарды және олар­дың негіздерін көтергіштік қабылеті бойынша есеп­теуді жүктемелердің негізгі және айрықша тіркес­терінде, ал деформация бойынша есептеуді жүк­темелердің негізгі тіркестерінде орындайды.

3.4. Көпірлердің және гидротехникалық ғимарат­тардың қадалы іргетастарын есептеу кезінде жүкте­мелерді, әсерлерді, олардың тіркестерін және жүкте­ме бойынша сенімділік коэффициентін ҚНжЕ 2.05.03-84* және ҚНжЕ 2.06.08-87 талаптарына сәйкес қабылдау керек.

3.5. Қадалардағы, қадалы іргетастардағы және олардың негізіндегі барлық есептеулерді топырақтар мен материалдардың сипаттамаларының есептік мәндерін пайдаланып шығару керек.

Қадаларда және қада ростверктерінде қолданы­ла­тын материалдар сипаттамасының есептік мән­дерін ҚНжЕ 2.03.01-84*, ҚНжЕ II-23-81*, ҚнжЕ II -25-80, ҚНжЕ 2.05.03-84* и ҚНжЕ 2.06.08-87 талаптарына сай қабылдау керек.

Топырақтар сипаттамасының есептік мәндері ҚР ҚНжЕ 5.01-01-2002 нұсқаулары арқылы анықталады, ал қаданы қоршап тұрған топырақтың төселім коэффициентінің c_Z есептік мәндері 1-қосымшада ұсынылған нұсқаулар бойынша қабылданады.

Қадалардың төменгі жағында R және бүйір жақтарында f_i орналасқан топырақтың есептік кедер­гісін 4-тараудың нұсқаулары бойынша анықтау керек. 5-тараудың талаптарына сәйкес жүргізілген далада­ғы зерттеулердің нәтижелері бар болған жағдайда, қадалардың негізіндегі топырақтың көтергіштік қабы­летін, — топырақты статикалық зондтау, топырақты эталон қадалармен сынау немесе қадаларды дина­микалық сынау барысында алынған мәліметтерді ескере отырып анықтау керек. Егер қадаларды сынау статикалық жүктемелермен жүргізілген болса, онда қадалардың негізіндегі топырақтың көтергіштік қабылетін осы сынақтардың нәтижелері бойынша қабылдау керек.

3.6. Қадалар мен қада ростверктері материал­дарын беріктігі бойынша есептеулер ҚНжЕ 2.03.01-84*, ҚНжЕ II-23-81*, ҚНжЕII-25-80 талапта­рына сәй­кес, ал көпірлер мен гидротехникалық имараттарда — ҚНжЕ 2.05.03-84*, ҚНжЕ 2.06.08-87 және 3.5, 3.7, 3.8 тармақтарындағы, сонымен қатар 1-қосымшада берілген шарттарды ескере отырып жүргізілуі тиіс.

Қадалы іргетастардың темірбетон құрылымы­ның элементтерін жарықтардың пайда болуына және ашылуына есептеуді ҚНжЕ 2.03.01-84*, ал көпірлер үшін — ҚНжЕ2.05.03-84*, гидротехникалық имараттар үшін — ҚНжЕ 2.06.08-87 талаптарына сәйкес жүргізу керек.

3.7. Қадалардың барлық түрлерін материалы­ның беріктігі бойынша есептегенде, қаданы топы­рақта қатты қысып ұсталып, ростверктің табанынан қашықтықта орналасқан шыбық ретінде қарас­тыру қажет, ал келесі формуламен анықталады:

, (1)

мұндағы — биік ростверктің табанынан топырақтың жайғастыру деңгейіне дейінгі қада бөлігі­нің ұзындығы, м;

— 1-қосымша бойынша анықталатын дефор­мация коэффициенті, 1/м.

Егер тассыз топырақ қабатын тесіп өтіп, тасты топыраққа бекітілген бұрғылы және қабыршақ қадалар үшін болған жағдайда, (мұндағы h — ростверктің табаны топырақтан жоғары орналасқан биік ростверктерде, — қаданың немесе қабыршақ қаданың төменгі ұшынан топырақты жайғастыру деңгейіне дейін, ал ростверктің табаны қатты сығылмайтын тассыз топырақта не оған кіріп орналасқан төмен ростверктерде, — қаданың немесе қабыршақ қаданың төменгі ұшынан ростверктің табанына дейінгі есептелінетін батырылу тереңдігі, м) тең етіп қабылдау керек.

Деформация модулі Е = 5000 кПа (50 кгс/см²) тең және одан аз қатты сығылатын топырақты тесіп өтетін бұрғы инъекциялы қаданың материалын беріктікке есептеу кезінде, қаданың бойлық иілуіндегі есептік ұзындығын l _d қаданың диаметріне d бай­ланысты келесі шамаларға тең етіп қабылдау керек:

Е = 500-2000 кПа (5-20 кгс/см²) тең болғанда l _d = 25 d;

Е = 2000-5000 кПа (20-50 кгс/см²) тең болғанда l _d = 15 d.

Егер l _d қатты сығылатын топырақтың қалың­дығынан , үлкен болса, онда есептік ұзындықты тең етіп қабылдау керек.

Дата добавления: 2014-11-09