Алматы 2014 ж 3 страница

Коммерциялық банктің пайдалылығын басқаруын құрайтын құрамдық элементтерге:

· Банк табысын басқару

· Банк табысының қалыптасуын қадағалау

· Сапалық және сандық көрсеткіштермен банктің пайдалылығының және табысының деңгейін бағалау

· Банк бөлімшелерінің рентабельдігін бағалау

· Банк қызметінің негізгі бағыттары мен «пайда орталықтарының» рентабельдігін бағалау

· Банк көрсететін қызметтер мен тауарлар рентабельдігін бағалау

Коммерциялық банктің табысы және шығысы

Тұтынушылар талғамы дұрыс қалыптасуы үшін олар бюджеттерінің шектеулі екендігін ескертіп, ең көп пайдалылық алып келетін тауарлар құрамын бюджет сызығы мен талғамсыздық қисықтарының жанама нүктесінде екенін білеміз. Төмендегі суретте ең көп пайдалылық әперетін тауарлар құрамы, тұтынушьның тендестік жағдайы бейнеленген. Бұл теңдестік тұтынушының теңдестік шарты деп аталады.

Егер тұтынушының табысы көбейе түссе, онда оның бюджет сызығы бастапкы сызыққа параллель түрде өседі, ал теңдестік нүктесіне (Е1, Е2, Е3) тұгынушының ұтымды таңдаулары сәйкес келеді. Егер осы жағдайды жазыктықта бейнелейтін болсак, онда біз тұтынушылардың теңдестік жағдайын бейнелейтін нүктелердің тізбегін аламыз. Осы нүктелерді бір-бірімен коссак, онда табыстың өсуіне байланысты төмендегі 1-суретте көрсетілгендей "табыс тұтыну" кисығы шығады. Бұл қисыкты "түрмыстың деңгейін көрсететін қисык" деп те атайды.

Сапасыз тауарлар - табыс өскен сайын оларды тұтыну шамасы азаятын тауарлар. 2-суретте сапасыз тауарлар үшін "табыс-тұтыну" кисығы көрсетілген. Тұтынушы тауарды сапасыз деп карастырғанда "табыс тұтыну" кисығы координаттардың вертикаль осіне карай өсуі, бұл тауарды тұгынудың азаюына әкеледі. Осы деңгейге жеткенде "табыс -тұтыну" қисығының көлбеуі теріс сан болса, 2-суреттегідей 1 денгейінен жоғары өсуінің нәтижесі X тауарын тұгынудың төмендеуіне әкеледі. Сөйтіп, тұтынушылар табыстары белгілі бір деңгейден жоғарылағанда сапасыз тауарларды аз алады. Егер тұтынушының табысы өзгермей Ч жэне У тауарларының тек біреуінің ғана бағасы өзгеретін болса, онда біз әр түрлі бюджет сызықтарын аламыз. Олардың әр қайсысында тұтынушы теңдестік жағдайын бейнелейтін нүктелер тізбегін бір-бірімен қосатын болсақ, онда бағаның өзгеруіне байланысты тұтынушылар талғамы қалай өзгергенін бейнелейтін кисық аламыз. Бұл қисық "баға -тұтыну" қисығы деп аталады, төмендегі суреттегідей келтірілген түрде бейнеленеді.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар

1 Банктік пайданы анықтап беріңіз.

2. Банктің пайдасын арттыру стратегиясын анықтаңыз

3. Банктің шығынын қалай анықтайды.

4. Банк шығындарды азайту әдістерін атаңыз

Ұсынылған негізгі әдебиеттер

20. Основы банковского менеджмента. Под ред. О.И.Лаврушина, М 1995

21. Бор З., Пятенко В.В., Менеджмент банков: организация, стратегия, планирование., М. 1997.

22. Куницина Н.Н., Ушвицкий Л.И., Бизнес-планирование в коммерческом банке, М., 2002.

23. Брэддик У., Менеджмент в организации, М., 1997.

24. Банк ісі. Н.Н.Хамитов. А.2006 Стр.

25. Кох Р. Менеджмент и финансы. – СПб: Питер, 1999

Тақырып № 8 Банктегі тәуекелдерді басқару тәсілдері. Банк қатерлерін басқарудың шетел үлгілері

Дәрістің мақсаты: Банк операцияларының тәуекелділігін анықтау

Негізгі сұрақтар:

1. Тәуекелдікті басқару процесінде шешімін табуы тиіс басты міндеттер.

2. Тәуекелдің пайда болу салдары мен бантік тәуекелдердің жіктелімі

3. Тәуекелдікті төмендету тәсілдері.

4. Хеджерлеу; әртараптандыру, шек қою. Сақтандыру........... тәсілдерін анықтау

Банк жетекшілерінің шығындар мүмкіндігін минимумға дейін төмендетіп, пайданы жоғарылатқылары келетіні сөзсіз. Бұл екі мақсат бір-біріне қарама-қайшы, өйткені классикалық нарық экономикасына сәйкес жоғары табыс ұсынатын жобалар (операциялар) жоғары тәуекелділікті талап етеді. Табыс пен тәуекелділік арасындағы шынайы қатынасты демеу банкті басқаруда ең бір қиын және басты мәселені құрайды.

Тәуекел мен табыс деңгейлерінің арасындағы байланысты төмендегі сызбадан көруге болады (сызба-1). Бұл сызбада табыс пен тәуекел арасындағы байланыс бірнеше бөліктерге бөлінген және әр бір бөліктің өзіне тән ерекшеліктері бар.

Егер де банк өз қызметін бірінші бөлікте ұйымдастырса, мұндай банктің табыс деңгейі өте төмен болады. Банк ұзақ мерзімде бұл бөлікте қызмет етсе үлкен проблемаларға жүгінеді. Бұл бөлікті жеткіліксіз табыс бөлігі деп атауға болады.

Тәуекел

1 3

Табыс

1. Сурет -Тәуекел мен табыс сызығы

Ал, екінші бөлікте қызметін ұйымдастыратын банк өзіне тәуекелділікті қабылдайды. Бірақ мұндай банктің жоғары табыс алу ықтималдығы төмендеп кетеді. Бұл бөлікті бекер тәуекелге бару бөлігі деп атауға болады.

Банктің басқармасы тәуекелдің пайда болу көздеріне және пайда болу сөбептеріне аса маңызды көңіл бөледі (сызба-2). Тәуекелдің пайда болуының үш көзін атап өтуге болады. Алғашқы екі түрі объективті сипатта, яғни банктің іс-әрекеттеріне байланыссыз немесе тәуелсіз болады. Ал, үшінші түрі субъективті сипатта болады, яғни банк қызметіне тәуелді болып келеді.

1. Нарыктық тәуекел деп әр түрлі активтер құнының өзгеруіне тәуелді қаржылық жағдайды айтамыз. Ол мыналардан тұрады:

а) Проценттік тәуекел - ағымдағы проценттік тәуекелдің өзгеруімен байланысты тәуекелдің түрі.

б) Валюталық тәуекел - валюта бағамының өзгеруімен байланысты тәуекелдің түрі.

в) Инвестициялық тәуекел - қор нарығындағы өзгерістермен байланысты тәуекелдің түрі.

Тәуекелдің пайда болу көздері

Объективті Субъективті

Нарықтық Несиелік Басқару тәуекелі

тәуекел тәуекел

Операциондық Стратегиялық

тәуекел тәуекел

Проценттік Валюталық Инвестициялық

тәуекел тәуекел тәуекел

2. Сурет – Тәуекелдердің пайда болу қағыдасы

2. Контрагент тәуекелі немесе несиелік тәуекел - контрагенттің өз
міндеттемелерін орындамауына немесе берілген несиені қайтармауына байланысты тәуекелді айтамыз.

3. Басқару немесе менеджмент тәуекелі. Ол мыналардан тұрады:

a) Оперативтік тәуекел - банктің кейбір функцияларымен байланысты
тәуекелді айтамыз. Оларға мыналар жатады: банктің ұйымдастырушылық
құрылымы, ақпараттық және технологиялық жабдықтармен қамтамасыз етілу дәрежесі, кадрлардың мамандану деңгейі, банктің өз қызметін жедел және нақты орындау қабілеті.

б) Стратегиялық тәуекел - банк қызметінің дұрыс ұйымдаспауымен немесе жіберілген қателермен байланысты тәуекелдің түрі. Олар: шешім қабылдау үшін ақпараттық базаның жеткіліксіздігі, қаржы нарығының математикалық модельдерінің сапасының төмен болуы, болжау және жоспарлау әдістемелерінің толық еместігі.

Валюталық тәуекелдікті төмендету мақсатында көбіне пайыздық тәуекелдік қолданылатын әдістер пайдаланылады валюталық фьючерс контрактілері, валюталық опциондар, валюталық своптар. Сонымен қатар, несиелік келісім-шартруіне байланысты өзгерісінің алдын алу үшін төлем құралы ретінде тұрақты валютаны талдау әдісі қолданылады.

Валюталық тәуекелдігін былай төмендетуге болады.

· Шетел валюталары бағамдарының ауытқуын үнемі бақылау;

· сақтандыру;

· форвард контрактілерін жасау.

Сонымен, біз қай тәуекелдік банктік қызметте болатыны және оны төмендетудің негізгі әдістерін қарастырдық. Мұндай шараларды жасау тәуекелдік шеңберіндегі банк стратегиясының маңызды компоненті болып табылады.

Демек, нарық шаруашылығындағы банктік қызметтің басты тәуекелдікті және банкротты төмендету арқылы операциялардан түсетін пайданы барынша жоғарылатудан тұрады.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар

1 Банктік тәуекелдің жіктелімін анықтап беріңіз.

2. Банктің ішкі реттелетін тәуекелін анықтаңыз

3. Банктің сырты тәуекеліне сипаттама беріңіз.

4. Банк тәуекелін қандай әдістермен сақтандырады

5 Валюталық, пайыздық, қызметкерлер тәуекелін, несиелік, инвестициялық тәуекеліне анықтама бер

Ұсынылған негізгі әдебиеттер

26. Основы банковского менеджмента. Под ред. О.И.Лаврушина, М 1995

27. Бор З., Пятенко В.В., Менеджмент банков: организация, стратегия, планирование., М. 1997.

28. Куницина Н.Н., Ушвицкий Л.И., Бизнес-планирование в коммерческом банке, М., 2002.

29. Брэддик У., Менеджмент в организации, М., 1997.

30. Банк ісі. Н.Н.Хамитов. А.2006 Стр.

31. Кох Р. Менеджмент и финансы. – СПб: Питер, 199

Тақырып № 9 Коммерциялық банктегі маркетинг саясаты мен оның негіздері

Дәрістің мақсаты: Коммерциялық банктегі маркетинг саясатының экономикалық қажеттілігін айқындау

Негізгі сұрақтар:

1. Банктегі маркетинг ілімінің негіздері.
2. Банктегі маркетингік зерттеу қағидалары.
3. Банктегі маркетинг қызметінің принциптері және мақсаттары.
4. Банктік маркетинг міндеттері мен тәсілдерінің мәнін ашу

Жүйе грек сөзінен аударғанда бөліктерді құрастыру, біріктіру деген мағынаны білдіреді. Жүйе – бір – бірімен байланысқан құбылыстардың, заңдылықтардың объективті бірлігі.

Жүйенің келесі қасиеттері бар:

- Ол элементтердің жиынтығы;

- Оның элементтері арасындағы байласын болады;

- Оған бір ұйымдастыру тән;

- Оның злементтерінің өзара байланысу нәтижесінде жалпы жүйеге тән қасиеттер пайда болады.

Зерттеу жүйесі келесі қызметтерді атқарады:

1) Өндіріс процесінде тапшы ресурстарды тиімді пайдалануды қамтамасыз ету;

2) Техникалық прогрессті қамтамасыз ету;

Зерттеу жүйе – өзара байланысқан және келтірілген зерттеу және сегменттеу элементтерінің жиынтығы. Зерттеу және сегменттеу күрделі көпдеңгейлі жүйе. Зерттеу және сегменттеудің келесі дейгейлерін көрсетуге болады: элементарлы зерттеу және сегменттеу, кәсіпорын және үй шаруашылғы, нарықтық, ұлттақ зерттеу және сегменттеу, дүниежүзілік зерттеу және сегменттеу.

Зерттеу және сегменттеудің негізі белгілерін анықтау үшін зерттеу және сегменттеу және түсінігі қолданылған.

Зерттеу және сегменттеу жүйе – зерттеу және сегменттеуні ұымдастыру формасы, шектелген өндірістік ресурстарды тиімді пайдалану жолдарын және әдістерін табу негізі міндетті болып табылатын шаруашылық механизм.

Зерттеу және сегменттеу жүйесінің пайда болуының себебі ресурстардың салыстырмалы шектеулілігінің жалпы заңы болып табылады.

Бұл заңның қызметінің негізінде екі жағдай жатады:

1. Адам қажеттіліктерін үнемі өсуі;
2. Олардың қағанаттандыру үнемі өсуі;

Зерттеу және сегменттеу жүйе меншік, ақша жүйесі, үкімет органдары, салық, табыс, жоспарлау сияқты зерттеу және сегменттеу инститтардың көмегімен қызмет етеді. Сонымен зерттеу және сегменттеу жүйе зерттеу және сегменттеу институттардың кешені ретінде көрінеді. Жүйелерді жіктеу үшін белгілі бір сандық белгілері қажет.

Оларға:

- Зертеу және сегменттеудің мемлекеттің ролі;

- Жоспарлаудың даму деңгейі;

- Нарықты қатынастардың ролі жатады;

Зерттеу және сегменттеу төрт зерттеу және сегменттеу жүйесі бөлінеді:

1. Дәстүрлі зерттеу және сегменттеу

2. Нарықтық зерттеу және сегменттеу

3. Әкімшілік – әміршілдік зерттеу және сегменттеу

4. Аралас зертеу және сенменттеу

Дәстүрлі зерттеу және сегменттеу тұйықталған, оқшауланған шаруашылыққа негізделеді. Ұрпақтан ұрпаққа беріліп отырған дәстүрі мен салт, қандай тауарды, кім үшін өндіру арқылы анықталады. Зерттеу және сегменттеудің осы түрі бұрынғыға қарағанда Азия, Латын Америка мен Африка елдерінде қазір өте сирек кездеседі. Негізгі белгілері: көп укладты зерттеу және сегменттеу, артта қалған технология, ғасырлар бойы сақталған дәстүрлі.

Банктегі маркетингтің негізгі міндеттері:

1. Қаржы нарығында орын алып жататын ұдайы өзгерістер жағдайында банк жұмысының пайдалылығын қамтамасыз ету.

2. Көрсетілетін қызметтің ауқымы, құрылымы және сапасы бойынша клиенттің талап-тілегін барынша қанағаттандыру арқылы онымен тұрақты қатынасты қалыптастыру.

3.Банктің коммерциялық, ұйымдастырушылық және әлеуметтік проблемаларын олардың кешенінде және өзара байланыстырып шешу. 4.Несиегерлермен әрі салымшылармен ынтымақтастық құрудың және банк имиджін жасаудың маңызды шарты ретінде банк өтімділігін қамтамасыз ету.

Банк жұмысы туралы қоғамның пікірін білу үшін «имидж ревизиясы» немесе оны тұтынушының көзінше бағалау әдісі қолданылады. Ревизия көпшілікке сауалнама жүргізу арқылы және сегментті түрде жүзеге асырылады. Көшедегі жүргіншелерден қысқа сұхбат алынады. «Имидж ревизиясының» басты мақсаты – жарнамаға кеткен шығыстардың ақталғанын немесе ақталмағанын анықтау.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар

1. Банк маркетнгісінің негізгі мақаты мен мәніне түсініктеме бер

2. Банктегі маркетингтің негізгі принциптеріне түсініктеме бер

3. Банктегі маркетингтің сегмент жүйесіне анықтама бер

4. Банктегі маркетингілімінің шығу тарихына мінездеме бер

5. Банктегі маркетингтің негізгі тәсілдерін анықтап бер

Ұсынылған негізгі әдебиеттер

32. Основы банковского менеджмента. Под ред. О.И.Лаврушина, М 1995

33. Бор З., Пятенко В.В., Менеджмент банков: организация, стратегия, планирование., М. 1997.

34. Куницина Н.Н., Ушвицкий Л.И., Бизнес-планирование в коммерческом банке, М., 2002.

35. Брэддик У., Менеджмент в организации, М., 1997.

36. Банк ісі. Н.Н.Хамитов. А.2006 Стр.

37. Кох Р. Менеджмент и финансы. – СПб: Питер, 1999

Тақырып № 10 Коммерциялық банктердің маркетингтік стратегияларың мақсаты.

Дәрістің мақсаты: Коммерциялық банктегі маркетингтің стратегияларын сараптау мен оны ашып көрсету

Негізгі сұрақтар:

1.Маркетинг стратегияларының басты қажеттілігі. Сұранысты тудыру әрі ынталандыру мақсаттары

2. Банктегі маркетингті басқару

3.Банктегі маркетинг қызметінің стартегиялық ұстанымы.

4.Банктік маркетинг стратегияларының орындау тәсілдерінің мәнін ашу

1. Банктің маркетингтік стратегиясы

Коммерциялық банктер өз өнімдерін нарықта жылжытудың жаңа әдістерін әзірледі. Сатуға қолайлы жағдай тудыру бойынша бағдарламаның қаншалықты сәтті жүзеге асырылғанын бағалауда бірқатар жалпылама көрсеткіштер пайдаланылады. Ең алдымен, бұл дербес банк бөлімшесінің қызметкерлерін қамтитын «пайда орталығының» банкте болуы. Банктік қызмет көрсету нарығын және оның әлеуетті тұтынушыларын зерделеу үшін банктер тұрпаттандыру және сегменттеу секілді өнеркәсіп маркетингісінің дәстүрлі тәсілдерін пайдаланады.
Тұрпаттандыру тұтынушылардың тобын әлеуметтік сипаттамаларына қарай, сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық және демографиялық факторлар бойынша анықтауды ұйғарады. Тұрпаттандырудың құралы ретінде сараланған табыс және тұтыну балансысының талдауы, инақтамалық зерттеуі пайдаланылады.
Нарықтық сегменттеу нарықты тұтынушылар сұранысының өзіндік ерекшелігімен де, ұсыныстың өзіндік ерекшелігімен де сипатталатын жекелеген учаскілерге бөлуді ұйғарады.

Банк саласындағы маркетингтің ерекшелігі банк жұмысын коммерциализациялауға ықпал етіп және ақша ресурстарының қолданылу тиімділігімен ғана шектелмей, барлық банк қызметінің объекті ретінде болатын ақша айналымынң ерекшелігін қамтиды. Ендеше, банктік маркетингтік басқару шаруашылықтағы қолма-қолсыз есеп айырысудағы үдету және жетілдіру есебінен, ақша айналымын жылдамдатуға бағытталуы қажет. Маркетинг клиенттерінің қажеттілігін қанағаттандыруға және талдауға, есеп айырулардың тез және дұрыс жүргізілуіне бағытталған.

Банк саласындағы маркетингтік басқару несие ресурстары нарығын зерттеуге, клиенттердің қаржылық жағдайын талдауға және банктердің салымдарды тарту мүмкіндіктерін, банк қызметінің өзгерістерін болжауға бағытталған. Қазір кәсіпорындар мен ұйымдардың кез келген банкте шот ашу құқы болғандықтан, банк ісіндегі бәсекенің негізін байытуда. Ендеше, маркетингтік басқару қызметінің салаларын кеңейту, осы банк шотына өздерінің қаражатын салуға клиенттердің ықыласын тудыратын шоттар да қамтамасыз етуге бағытталған.
Банк саласында интеграциялық маркетингке көп көңіл бөлінуде. Өйткені ол, салымшылар көлемін кеңейтуге бағытталып қана қоймай, оларға қызмет көрсету сапасын жақсартуға да бағытталған. Банк саласындағы маркетингтік басқарудың ерекшелігі, коммерциялық банктердің салымшыларды тартып қана қоймай, тартылыс қаражаттарды несиелеу жолымен белсенді қолданылуымен маңызданады. Бұл коммерциялық банктердің салымшылармен қатынас сферасында кешенді даму қажеттілігін негіздейді де, несие саласындағы маркетингтің күшеюіне де әкеледі. Бұл екі саладағы маркетингтің мақсаттыра да өзгеше: біріншісі - қаражат салуылар есебінде банкке клиенттерді тарту, ал екіншісі – банк үшін тиімді шарттармен қолданылатын кәсіпорындар мен ұйымдарға несиелік ресурстарды бағалау.Банктік маркетингтік басқару бір мақсаттың жүзеге асуына бағыттайды: табысты тиімді қолдану және шаруашылыққа уақытша босаған ақша қаражатын тиімді пайдалану.
Банктік маркетингтік басқару ерекшелігі оның тәжірибеде жүзеге асырылу әдістерімен анықталады. Соңғы 10 жылдықта еліміздің банк жүйесінде елеулі өзгерістер болып, банк қызметін күрделендіруде. Бұл құбылыстарды қысқаша былай бейнелеуге болады:

- салымшылардың ресурстары үшін, тартылған ресурстардың орналастырудағы тартымы үшін банктер арасындағы бәсекесінің күшеюі, бұл банк қызметінің көрсеткіштеріне ықпал етіп, кейде банк пайдасының қысқаруына активті күмәнді қарыздың өсуіне әкеледі;

- банктік емес қаржылық мекемелер тарапынан бәсеке күшейді - әртүрлі сақтандыру зейнетқорлары, қаржылық, инвестициялық компаниялар;
- ақша қаражатын қарызға алудың банктік емес әдістері күшейді;
- бағалы қағаздардың жаңа түрлері белсенді қолданылуда;
- шетелдік банктер тарапынан бәсеке күшеюде.

Банкті маркетингтік басқару ерекшеліктірінің бірі, ол банк қызметінің мемлекет тарапынан белсенді реттеліп отыруымен байланысты. Ресми заңдарға қосымша, несие мекемелерінің өнімділігін қамтамасыз етуге бағытталған міндетті нормативтер мен нұсқаулар бар. Бұл өз бетінше шешім қабылдауды шектейді.
Банкті маркетингтік басқарудың ерекше белгілері ретінде көптеген факторлар гаммасын көрсетуге болады. Ол оларды әрқашанда бақылауда ұстау қажет: ақша айналымы және макро-микро деңгейдегі несиелер қатынастар, ақшалық операциялардың орындалуында тәуекелдің төмен болуы.

Дата добавления: 2014-12-16