Прычыны ўтварэння ВКЛ

Умовы утварэння Вялікага княства літоўскага

Новая беларуская гістарыяграфія

Я гады і пазней

Я-1910-я гады

1-ы этап фармавання навуковай гістарыяграфіі быў у значнай ступені абумоўлены вострай руска-польскай канфрантацыяй за дамінаванне на землях былога ВКЛ.

У 1850-я — 1870-я гады расійская гістарыяграфія зрабіла першыя спробы прадставіць гісторыю ВКЛ як частку расійскай гісторыі. На чале гэтай плыні, моцна палітызаванай і пераважна публіцыстычнай, стаяў ідэолаг заходнерусізму Міхаіл Каяловіч. Даследчыкі гэтай плыні засяроджваліся на ролі «рускага пачатку» ў гісторыі ВКЛ, а саму дзяржаву называлі «літоўска-рускай». Але і тады выдзяляліся сур'ёзныя гістарычныя працы, якія захоўваюць навуковую вартасць і ў наш час: Уладзіміра Антановіча, Мікалая Дашкевіча, Мацея Любаўскага, Мітрафана Доўнар-Запольскага і інш.

У процівагу расійскім гісторыкам польская гістарычная навука стварыла канцэпцыю раннефеадальнай літоўскай дзяржавы, якая фармавалася паралельна з заваёвамі суседніх усходнеславянскіх земляў, а потым уступіла ў добраахвотную унію з Польшчай, і з часам стала складавай часткай Польшчы. Тэма польска-літоўскіх уній застаецца адной з найважнейшых у польскай літуаністыцы.

Значнай з'явай ў беларускай гістарыяграфіі праблемы паходжання ВКЛ сталі канцэпцыі што пазначыліся ў апублікаваных у канцы 1980-х працах беларускага публіцыста Міколы Ермаловіча. Гэтая канцэпцыя, заснаваная на тапанімічных і некаторых летапісных сведчаннях, сцвярджае, што першапачаткова Літва знаходзілася на землях Беларусі — паміж гарадамі Мінск, Маладзечна, Слонім, Ваўкавыск.^[2] Канцэпцыя не з'яўляецца новай, а толькі абагульняе некаторыя працы часу беларускага адраджэння (1910-1920-я) і эміграцыі. Між тым, гэтая канцэпцыя не ўлічвае ўсёй сукупнасці крыніц і навуковых звестак літоўскай, польскай і расійскай гістарыяграфіі, не прызнаецца навукоўцамі-гісторыкамі за навуковую, а больш за рамантычную, хоць яны раз-пораз і спасылаюцца на яе ў сваіх працах.

Вялікае княства літоўскае ўтваралася ў 30-я - 40-я гады XIII стагодззя, а па думцы Насевіча В. В. непасрэдна пасля мангола-татарскай навалы^[3], у вельмі складаных палітычных умовах. На ўсходзе мангола-татары рабуюць рускія княствы, пашыраючы сваю імперыю, на захадзе Тэўтонскі ордзен у саюзе з Польскім каралеўствам, на падставе распаўсюджвання каталіцкага хрысціянства паступова захопліваюць землі балтскіх плямёнаў, прусаў, ятвягаў, куршаў і жамойтаў.

· Знешнепалітычныя прычыны былі звязаны з неабходнасцю арганізацыі абароны супраць рыцараў-крыжакоў і ардынцаў.

· Унутрыпалітычныя прычыны вынікалі з неабходнасці пераадолець феадальную раздробленасць.

· Эканамічныя прычыны звязаны з аддзяленнем рамяства ад сельскай гаспадаркі і развіццём гандлёвых адносін паміж рознымі тэрыторыямі, што садзейнічала іх аб'яднанню.

Дата добавления: 2014-12-24