Ытай тіліндегі тондар

Дыбыстың жоғары төмендігі арқылы мағына ажырату тон деп аталады. Қытай тілінде 4 тон бар. Әр тонның өзінің белгісі бар. Қытай ортақ тілінде бірінші тон, екінші тон, үшінші тон, төртінші тон деген 4 тон болады: mа̃, mа́, mả, mа̀。

бірінші екінші үшінші төртінші тон
Тон мағына ажырату қызметін атқарады. Кей дыбыстар қысқа, жеңіл айтылады. Оларды жеңіл тон деп атайды. Жазылғанда оларға тон белгісі қойылмайды: māma, bàba. Дыбыстардың үстіне тон белгілерін қою өте оңай. Буындардың ішінде а болса тон белгісі шартты түрде а -ның үстіне қойылады, егер а болмай о, е, i, u болса, солардың реті бойынша үстіне тон белгісі қойылады. Есте сақтаңдар: і дыбысы келгенде үстіндегі нүктенің орнына тон белгісі қойылады. Екі үшініші тон қатар келсе, онда бірінші тұрғаны екінші тонға өзгертіліп оқылады. Мысалы: nĭhăo – níhăo, yŭsăn – yúsăn, xiăoniăo – xiáoniăo." ― (yī)” басқа буындармен қосылып оқылғанда тоны өзгереді. Төртінші тонның алдында болса, ол екінші тонға өзгереді, ал басқалармен қосылғанда төртінші тон болып оқылады. Мысалы: yī + tiān → yìtiān, yī + cì → yícì, yī + píng → yìpíng. “不 (bù)” басқа буындармен бірге келгенде тоны өзгереді. Төртінші тон буындарының алдында екінші тон болып оқылады. Басқа буындарының алдына келгенде әуелі тоны бойынша оқылады. Мысалы: bùbiàn → búbiàn, bùshì → búshì.

2. Қытай иероглифінің құрылымы.

Қытай ироглифтері өте қиын көрінгенмен, барлығы қарапайым бихуалардан тұрады: diăn, héng, shù, piĕ, nà, tí, zhé, gōu, wān. Қарапайым бихуалар құралып иероглифтер жасалады. Қытай иероглифтерінің өзіндік жазылу тәртібі болады, бихуалардың ілгерінді-кейінді жазылу тәртібі бихуалардың жазылу ережесі деп аталады. Бір қытай иероглифін бірнеше бөлікке бөлуге болады. Әр біреуінің өзіндік конструкциясы бар. Өз тәртібі бойынша жазылған қытай иероглифтері дұрыс әрі көркем болып шығады.

1. Дара тұлғалы иероглифтер. Мысалы: 日 大 我

2. Сол және оң бөліктен құралған иероглифтер. Мысалы: 的 昨 林

3. Оң сол және ортаңғы бөліктерден құралған иероглифтер. 谢 谁 哪

4. Жоғарғы және төменгі бөліктерден құралған иероглифтер. 爸 怎 色

5. Жоғары, орта және төменгі бөліктерден құралған иероглифтер. 念 爱黄

6. Екі жағы қоршалған иероглифтер. 这 是 听 可

7. Үш жағы қоршалған иероглифтер. 间 区 同

8. Төрт жағы қоршалған иероглифтер. 国 园 因

Дата добавления: 2015-05-31