Политика белорусизации, ее основыне направления, ход и итоги. Культура БССР в 1920-1930 гг

№ 6

№ 5

3 перадавога артыкула «Музыка дзён будаўніцтва і радасці»

6 студзеня 1936 г.

[...] Наша рэспубліка ўжо мае нядрэнныя сілы ў галіне літаратуры, мастацтва, у прыватнасці ў галіне музыкі. Кожны новы год прыносіць у скарбніцу музычнай культуры новыя творы — і вялікія, і малыя — нашых савецкіх кампазітараў: Любана, Залатарова, Туранкова, Цікоцкага, Аладава, Іванава, Палонскага і іншых, якія вядомы шырокім працоўным масам рэспублікі. Іх песні — «Калгасная кастрычпіцкая», «Партызанская», «Песня Н-скай каўбрыгады», «2-я беларуская» і іншыя — вядомы не толькі ў нас, але і па-за межамі Савецкай Беларусі.

Калі ў лістападзе месяцы мінулага года кампазітары БССР былі на прыёме ў старшыні ЦВК т. А. Г. Чарвякова, ён узняў цэлы шэраг пытанняў, за ажыццяўленне якіх работнікі музычнага фронту павінны па-баявому змагацца. Але прайшло ўжо больш двух месяцаў, а значнага руху яшч і няма. Праўда, беларуская капэла на паперы ўжо створана, недзе у цішыні кампазітарскіх кабінетаў пішуцца арыгінальныя оперы, складаюцца планы выданняў зборнікаў песень, народных прымітываў, кормяцца абяцаннямі паэтаў і кампазітараў нашы піянеры, школьнікі, што скора атрымаюць новыя песні. [...]

А колькі песень народных не запісана, колькі з тых, што запісаны, ляжаць у партфелях кампазітараў, і нічога не зроблена, каб яны сталі дасягненнем шырокіх мас, каб увесь Саюз мог слухаць лепшыя ўзоры беларускай народнай творчасці. У гэтым вінавата ў першую чаргу Беларуская акадэмія навук, якая павінна арганізаваць справу запісу народных песень [...]

Рабочы і калгаснік стаў цяпер актыўным аматарам музыкі, спажыўцом, які патрабуе высокай якасці, якога ўжо не задаволяць, як гэта было яшчэ некалькі год таму назад, несуладныя гукі прымітыўных сімфоній, сюіт, песень... У кватэрах рабочых і нават калгаснікаў цяпер ужо можна бачыць не толькі балалайкі, гітары, радыё — заможнае жыццё, узросшы дабрабыт далі магчымасць былому бедняку набываць патэфоны, піяніна, раялі. I ён — гэты рабочы і калгаснік — чакае ад нашых кампазітараў баявых і радасных музычных твораў каб жыць стала яшчэ весялей, яшчэ лепей, яшчэ радаснй.

Усе работнікі культурнага фронту, і ў першую чаргу кампазітары — павінны змагацца за рост масавай музычнай культуры народа, за шырокі росквіт цягі да музыкі, аднаго з сродкаў камуністычнага выхавання. Гэта значыць у першую чаргу патрэбна заняцца плённай творчай работаіі і кіраўніцтвам музычнай самадзейнасцю, гэтым найбольш занядбаным участкам мастацкай самадзейнасці горада і вёскі.

Пара самым рашучым чынам паставіць пытанне пра музычную грамату ў нашых школах. У гэтых адносінах НКА абсалютна нічога не зроблена: дзеці канчаюць сярэднія школы і не ведаюць нават асноў, не маюць самых элементарных музычных ведаў. Больш таго, у некаторых тэхнікумах, якія рыхтуюць педагагічныя кадры, альбо вельмі дрэнна пастаўлена і дысцыпліна, альбо зусім знята з вучэбнай праграмы. Ёсць яшчэ цэлы шэраг пытанняў, якія чакаюць тэрміновага вырашэння, гэта ў першую чаргу стварэнне арыгінальнай оперы, сувязь і работа ў Чырвонай Арміі, выданне твораў нашых кампазітараў і г. д. [...]

Мастацтва Савецкай Беларусі: Зб. дакументаў і матэрыялаў у 2 т. - Мінск, 1976. - Т.1: 1917-1941. С. 274 – 276.

Пастанова Саўнаркома БССР «Аб рабоце тэатраў БССР»

29 лістапада 1940 г.

Савет Народных Камісараў БССР адзначае, што дэкада беларускага мастацтва ў г. Маскве прадэманстравала росквіт мастацтва беларускага народа і з’явілася пачаткам уздыму і далейшага развіцця тэатральнай і музыкальнай культуры Беларусі.

Тэатры БССР узбагаціліся новымі арыгінальнымі беларускімі п’есамі, а таксама лепшымі творамі савецкай драматургіі. Створана сетка новых тэатраў у Заходыіх абласцях БССР. Тэатры ўмацаваны творчымі і кіруючымі кадрамі.

Савет Народных Камісараў БССР асоба адзначае паспяховую работу тэатраў па стварэнню спектакляў з паказам вобраза правадыра нашай партыі Леніна: «Чалавек з ружжом», «Крамлёўскія куранты» Пагодзіна ў Віцебскім і Магілёўскім тэатрах.

Разам з тым Савет Народных Камісараў БССР адзначае рад істотных недахопаў у рабоце тэатраў.

Упраўленне па справах мастацтваў пры СНК БССР, саюзы савецкіх пісьменнікаў і кампазітараў БССР у апошні час аслабілі работу па стварэнню новых п’ес і опер на актуальныя тэмы.

Адзначаючы колькасны рост выпускаемых тэатрамі БССР новых пастановак і падзешаўленне іх, Савет Народных Камісараў БССР лічыць, што меры, прынятыя Упраўленнем па справах мастацтваў пры СНК БССР па перабудове і паляпшэнню работы тэатраў, недастатковы. Тэатры БССР не здолелі перабудаваць работу па арганізацыі гледача, у рэзультаце чаго знізілася наведванне тэатраў, не выканана даходная частка і тэатры апынуліся ў цяжкім фінансавым становішчы.

Савет Народных Камісараў БССР пастанаўляе:

1. У мэтах паляпшэння работы тэатраў і далейшага развіцця тэатральнага мастацтва Беларусі прапанаваць Упраўленню па справах мастацтваў пры СНК БССР павялічыць колькасць выпуску новых пастановак, забяспечыўшы высокую якасць спектакляў і ўключэнне ў рэпертуар тэатраў арыгінальных беларускіх твораў, актуальных савецкіх п’ес і лепшых узораў класічнай драматургіі, не дапускаючы пранікнення ў тэатры ідэалагічна шкодных і антымастацкіх твораў.

2. Даручыць Упраўленню па справах мастацтваў пры СНК БССР і праўленням Саюза савецкіх пісьменнікаў і Саюза савецкіх кампазітараў БССР правесці адпаведную работу з пісьменнікамі і кампазітарамі па стварэнню новага рэпертуару для тэатраў рэспублікі на актуальныя тэмы.

3. У мэтах узнікнення паказу ў рэспубліцы маламастацкіх тэатральных калектываў забараніць абласным выканаўчым камітэтам запрашаць для работы з другіх месц тэатральныя калектывы без узгаднення з Упраўленнем па справах мастацтваў пры СНК БССР.

4. У мэтах паляпшэння культурнага абслугоўвання тэатральнага гледача абавязаць Наркамгандаль БССР арганізаваць бесперабойнае забеспячэнне тэатральных буфетаў разнастайным асартыментам прадуктаў.

5. Улічваючы асобае значэнне Дзяржаўнага ордэна Леніна Вялікага тэатра оперы і балета БССР у галіне далейшага развіцця музыкальнай культуры, а таксама ў мэтах паляпшэння культурнага абслугоўвання тэатрам працоўных г. Мінска прапанаваць:

а) выканаўчаму камітэту Мінскага гарадскога Савета дэпутатаў працоўных устанавіць дабавачныя рэйсы трамваяў і аўтобусаў к пачатку і заканчэнню спектакляў Тэатра оперы і балета БССР.

Прадугледзець у плане на 1941 г. далейшае добраўпарадкаванне раёна, прылягаючага да тэатра;

б) абавязаць дырэктара Тэатра оперы і балета БССР забяспечыць тэатр да 1 студзеня 1941 г. палівам на ўвесь зімні сезон.

6. Абавязаць Упраўленне па справах мастацтваў пры СНК БССР і дырэктароў тэатраў намеціць канкрэтныя мерапрыемствы, забяспечываючыя выкананне вытворча-фінансавых планаў тэатраў, прыняць меры да скарачэння расходнай часткі бюджэту за лік мабілізацыі ўнутраных рэсурсаў, змяншэння расходаў на новыя пастаноўкі і іншыя мерапрыемствы.

7. У мэтах набліжэння гледача да гэатра прапанаваць Упраўленню па справах мастацтваў пры СНК БССР і Наркамфіну БССР перагледзець існуючыя цэны на білеты ў тэатрах БССР у бок іх зніжэння з 1 студзеня 1941 г.

Устанавіць, што зніжэнне цэн на білеты павінна быць утворана за лік мабілізацыі ўнутраных рэсурсаў, скарачэння штатаў і адміністрацыйна-гаспадарчых расходаў, але не павінна пацягнуць за сабой дадатковай датацыі тэатрам.

8. Павялічыць асігнаванні па рэспубліканскаму бюджэту Упраўлення па справах мастацтваў пры СНК БССР на 1371 тыс. руб., у тым ліку:

а) на пакрыццё дадатковай датацыі па тэатрах рэспубліканскага падпарадкавання 1251 тыс. руб.;

б) на пакрыццё расходаў па дадатковых цэнтралізаваных мерапрыемствах 120 тыс. руб.

9. Дазволіць Упраўленню па справах мастацтваў пры СНК БССР пакрыць суму дадатковай датацыі ў размеры 800 тыс. руб. за лік недаасвоеных расходаў па ўтрыманню музеяў выяўленчага мастацтва.

Астатнюю суму 471 тыс. руб. пакрыць за лік асігнаванняў рэспубліканскаму бюджэту на асвету па мерапрыемствах іншых ведамстваў.

Намеснік Старшыні Савета Народных Камісараў БССР

I. Захараў

Кіраўнік спраў Савета Народных Камісараў БССР

I. Банцыраў

Мастацтва Савецкай Беларусі: Зб. дакументаў і матэрыялаў у 2 т. - Мінск, 1976. - Т.1: 1917-1941. С. 170 – 172.

[1] ОДСКФ – Общество друзей советского кино и фото. Общественная организация.

После провозглашения БССР 1 января 1919 г. наступил новый этап в культурной жизни белорусского народа, который принято называть советским. Он состоял из отдельных периодов и продолжался вплоть до 8 декабря 1991 г., когда в Беловежской пуще было подписано соглашение о создании СНГ, так как процесс выхода республик из состава СССР и образование независимых стран стал реальным фактом.

Период государственного возрождения совпал с национальным, что нашло отражение в политике белорусизации. Февральская революция 1917 г. дала возможность белорусскому национально-освободительному движению широко развернуть работу по развитию национального самосознания белорусов. Еще с начала немецкой оккупации (1915-1918 гг.) усилиями таких деятелей национальной интеллигенции, как братья И. и А. Луцкевичи, В. Ластовский и других в Вильно возобновило работу «Белорусское издательское товарищество», стала выходить газета «Гомон», с разрешения немецких властей было открыто более 150 белорусских школ, т.к. белорусский язык получил одинаковый статус с другими местными языками. К политическим и культурным заслугам Рады БНР необходимо отнести, прежде всего, саму попытку провозглашения независимости Беларуси, придания белорусскому языку статуса государственного, создание Белорусского педагогического института и расширение сети печатных изданий.

С момента образования БССР белорусский язык получил статус государственного, расширялась сетка белорусскоязычных школ, открывались универсистеты, создавались белорусские издательства, библиотеки. Политика белорусизации, учитывая нестабильность политического положения нового государства, предусматривала укрепление белорусской государственности через формирование у населения высокого уровня национального самосознания, которое должно было основываться на возрождении и развитии белорусской культуры. Для этого проводилась работа по ликвидации неграмотности населения, осуществлялся перевод школ на белорусский язык обучения и переход на белорусский язык государственного аппарата, организовывалась система высшего образования: за период с 1921 по 1928 гг. были открыты БГУ, Инбелкульт, Сельскохозяйственная академия в Горках, была образована Белорусская академия наук. До конца 1928 г. 80% школ, практически все государственные учреждения и руководящие структуры были переведены на белорусский язык. Однако чрезмерное форсирование темпов белорусизации, проведение ее в большинстве своем административными мерами вызывали у части населения негативную реакцию и в некоторой степени дискредитировали национальную идею. Во второй половине 20-х гг. политика белорусизации стала сворачиваться.

Центром художественной жизни Беларуси стал Витебск – там работали Малевич, Шагал, Лисицкий, в 1923 г. было образовано литературное объединение «Молодняк», к этому периоду относится творчество Купалы, Коласа, Гартного, Горецкого.

По мере свертывания НЭПа и установления тоталитарного режима стало меняться отношение к белорусизации, интеллигенции и проблемам национальной культуры в целом. С весны 1930 г. начинаются аресты деятелей культуры, которых обвиняли в «нацдемовщине», в лагерях и тюрьмах погибло около 50 писателей, Академия наук в результате репрессий лишилась более 100 ученых. Очень тяжелым временем стали для культуры 30-е гг.: она не могла успешно развиваться не только в результате репрессий, но и в условиях существования единственно верного идеологического направления – социалистического реализма. Однако и в этих условиях известность пришла к таким писателям как Л. Гениюш, С. Граховский, М. Лужанин, К. Крапива, Я. Мавр, В. Вольский и др.

В 1928 г. была образована киностудия «Советская Беларусь», в 30-гг. открываются Белорусская государственная консерватория, филармония, театр оперы и балета. Из наиболее ярких образцов скульптуры следует назвать работы З. Азгура, А. Грубэ, А. Бембеля, А. Глебова.

Развитие архитектуры проходило в тесной связи с застройкой и реконструкцией городов. Самые яркие постройки Минска этого периода – Дом правительства, Дом Красной Армии, здание Академии Наук, Театра оперы и балета, а также постройки в Могилеве, Гомеле, Витебске и других городах. Часто реконструкция городов проходила, к сожалению, под знаком борьбы с «религиозным дурманом», так, в Могилеве за одну ночь было взорвано 9 культовых ансамблей, как католических, так и православных.

Дата добавления: 2015-06-25