Жеке биомеханика 1 страница

Дәріс жоспары:

1. Жүру мен жүгірудің биомеханикасы.

2. Жүру мен жүгірудің кинематикасы.Жұмыс істейтін бұлшық еттердің топографиясы.

3. Жүру мен жүгірудің динамикасы.

Жүру мен жүгіру денсаулық үшін!

Жүру мен жүгіру ежелгі қозғалыс түріне жатады. 70 жыл өмір ішінде адам орта есепппен 500 млн қадам жасап, шамамен алғанда жерден айға дейінгі арақашықтықты жүріп өтеді.

Жаяу жүру – дегеніміз бұл жай қозғалыс емес деп үйрендік. Бірақ біздің үлкен жылдамдық ғасырымызда, жүру де алға басты әлем кубогінің жеңімпазы спортшы 20 км қашықтықта 1983 жылы жүруде орташа 15,9 км/сағ жылдамдықпен жүріп өтті.

Жүгіру көрсеткіштері де бір орнында тұрған жоқ. Ерлеп спринтерлік 100 метрлікте он секундтық көрсеткіштен асып түсті, ал әйелдер марафонды меңгерді.

Болашақта адам қозғалысынының негізі, жүру және өз-өзімен қызықты.

Жүру мен жүгірудің кинематикасы. Жұмыс істейтін бұлшық еттердің топографиясы.

Жүру мен жүгірудің екпінін анықтау үшін, әдетте минуттағы қадам саны мен немесе қадам жиілігін тіркейді.

Қадамның ұзындығы мен жиілігінің әртүрлілігіне қарамай-ақ бір қалыпты жылдамдыққа қол жеткізуге болады. Барлық нүктелері, бір жылдамдыққа дәлме-дәл келетін қисық сызықты изоспида дейміз Бұдан байқағанымыз жылдамдықты жоғарылатудың үш түрі бар: қадамның ұзындығын үлкейту арқылы, екпінді жоғарлату арқылы және бір мезгілде қадамның ұзындығын, жиілігін үлкейту арқылы қол жеткіземіз.

Адамның қалай жүріп, жүгіруін түсіну үшін алдымен локамацияның фазалық құрамын оқып үйренуіміз керек. Бұдан байқайтынымыз, жылдамдықты жоғарылатқан сайын жүру кезінде екі бірдей тірек (екі аяқ бірдей жерде тұратын кез) уақыты қысқарады, ал спорттық жүру кезінде ол ұзақтығымен жойылуы мүмкін; жүгіру кезінде ұшу кезеңінің ұзақтығының, (екі аяқта жерге тимейді) тірек кезеңінің ұзақтығына қатынасы жоғарылайды.

Жүру мен жүгірудің кинематикасы. Жұмыс істететін бұлшық еттердің топографиясы.

Барлық циклді жүру мен жүгіру жылдамдығының орын ауыстыруы қадам ұзындығымен еніне тура пропарционалды.

Қадамның ұзындығы мен жилігінің әр түрлілігіне қарамай ақ бір қалыпты жылдамдыққа қол жеткізуге болады. Барлық нүктелері, бір жылдамдыққа дәлме – дәл келетін қисық сызықты изоспида дейміз. Бұдан байқағанымыз жылдамдықты жоғарлатудың үш түрі бар: қадамның ұзындығын үлкейту арқылы, екпінді жоғарлату арқылы және бір мезгілде қадамның ұзындығын, жиілігін қол жеткізу арқылы қол жеткіземіз.

Адамның қалай жүріп, жүгіруін түсіну үшін алдымен локамацияның фазалық құрамын оқып үйренуіміз керек. Бұдан байқайтынымыз, жылдамдықты жоғарыдатқан сайын: жүру кезінде екі бірдей тірек уақыты қысқарады, ал спорттық жүру кезінде ол толығымен жойылуы мүмкін; жүгіу кезінде ұшу кезеңінің ұзақытығын, тірек кезеңінің ұзақтығына қатынасы жоғарылайды.

Жүгірушінің жұмыс істейтін бұлшық еттерінің топографиясы.

суретте жақсы көрсетілген сурет пен суретті салыстыра отырып байқағанымызда, жүгіру кезінде бұлшық еттерге түседі. Бірақта бұлшық еттерде — аралық координация бірдей емес (бұлшық еттердің қосылу және ажырау тізбектері). Әрине жүгіру кезінде, бұлшық еттердің жұмыс істеу деңгейі өте жоғары.

Жүру мен жүгірудің динамикасы.

Адам өздігінен жүретін құрылым, өйткені оның қозғалуына қозғалыстағы дене мүшелеріне бұлшық еттердің әсер етуінен пайда болған ішкі күштер, әсер етеді. Ішкі күштерге инерциялық күштер жатады. Дененің жалпы салмақ орталығына әсер ететін дене қозғалысын жылдамдататын немесе тоқтататын ("алдамшы" инерциялық күш) болмаса дененің мүшелеріне немесе қосалқы заттарға ("нағыз" инерция күші) әсер ететін күштер, инерциялық күштерге жатады.

Инерциялық күш

(Ғм) дененің бар салмағының немесе бөлек бір бөлігінің, үдеуінің көбейтіндісіне тең және үдеуге қарама-қарсы багғытталған, сондықтанда инерциялық күш жылдамдық алуға да, тежелуге де кедергі жасайды. Ішкі күштермен қатар оданға сыртқы күштерде әсер етеді. Жүргенде және жүгіргенде әсср ететін сыртқы күштер: ауырлық күші, тірек реакция күші, ауаның кедергі күші.

Ауырлық күші

(гравитациялық күш) дененің салмақ орталығына орналасқан және дене салмағының, жерге тартылу күші үдеуінің көбейтіндісіне тең:

G= mg (g =9,8 v/c2)

Мысалы: дене салмағы 50 кг болса ауырлық күші 500 Н жақын.

Ауаның маңдай алды кедергі күші. Дене бетінің орталығына орналасқан. Ол жылдамдықтың квадратына пропорционалды көбейеді. Мысалы: 9 м/с жылдамдық кезінде ауаның маңдай алды кедергі күші 4,5 м/с жылдамдық кезіндегіден 4 есе көп, ал 3 жылдамдық кезіндегіден 9 есе көп. Есептің көрсетуіне қарағанда 8 м/с жылдамдықпен жүгіру кезінде оның көлемі 20Н жетеді. Тірек реакция күші қозғалту күшіне жатпайды. Барлық күштердің (сыртқы және ішкі) әсерінің қорытындысын шығару үшін тірек реакция күшін өлшеп және графикке салады. Тірек реакциясы қалай құралады?

Адам тіректен итерілген кезде оған итерілу күшімен әсер етеді, бұл күш екі түрден статикалық және динамикалі компоненттен тұрады. Статикалық - бұл дененің салмағына тең (бірқалыпты әсер ететін және ауырлық күшіне тең). Динамикалық компонент тек үдеумен орындалған қозғалыс кезінде пайда болады, дененің барлығы немесе белгілі бір бөліктері жылдамдай бастағанда немесе тежелгенде байқалады. Бұл тартылумен, отырып-тұрудың динамограммасы анықкөрсетілген.

Өзін-өзі тексеруге берілген тапсырма.

Heгe тік тұрған адамның салмағы, ауырлық күшіне тең, алқалыпты жағдайда тұрған адамның, тік қалыптағы салмақ құраушысы, ауырлық күшінен аз, және бұдан басқа көлбеу салмақ құраушысы пайда болады.

Жүрудің және жүгірудің диномограммасы, отырып тұрудың динамограмасынан күрделірек болып келеді. Бұл, аяқтық - тірекке әсер ететін динамикалық күштер жиынтығы, дене бөліктеріндегі әр-түрлі бағытқа бағытталган инерциялық-күштерге байланысты түсіндіріледі. Олардың әрқайсысы, үдететін немесе тежейтін дене бөліктерінен салмақ орталығына беріледі, бірақ аяқ арқылы тірекке ауысады.

Бұл инерциялық күштер жүгірумен жүруге ұласатын қозғалыстар кезінде пайда болады; сонымен қатар:

1. Сілтемелі қозғалыс кезінде; мысалы оң аяқпен итерілгенде, сол аяқпен сілтеу, оң аяқтың тірекке түсіретін күшін арттырады. Спринтерлік жүгіруде екі қолмен бірдей сермеу, тірек әрекетіне 20%, ал аяқтың сермелуі, тірек кезеңінің орталығына -50% қор береді.

2. Аяқтардың тіректен бүгілуі немесе жазылуы мысалыға жүгірушінің аяқтарының бүгілу амортизациясының бастапқы фазаларында инерциялық күштердің пайда болып, тірекке әрекет күштері кемиді.

Ең ақыр аяғында аяқтың тірекке әсер еткен күші, адам денесіне әсер ететін сыртқы және ішкі күштерінің жиынтығын көрсетеді. Дәл осыны тіректің реакция күші жөнінде айтуға болады, ол көлемі жағынан тірекке әсер ететін күшке тең, бірақ қарама-қарсы бағытқа бағытталған.

Тірекке әсер ететін күш (сол сияқты тірек реакциясы) екі құраушыдан тұрады: тік және көлбеу бағытталған. Олардың көрсеткіші уақытқа байланысты өзгереді, соған қарап жүру мен жүгірудің динамограммасын бағалайды. Жүрумен жүгірудің динамограмасының көлбеу құраушысы теріс екі жарты толқыннан түрадьі. Теріс жарты толқын, ылажсыз, тежелеу кезінде, тіректің бастапқы фаза кезеңіне дәл келеді. Бұны мүмкіндігінше азайту керек оған қол жеткізу үшін аяқты тірекке қоярдың алдында құлшына “секектете” қимыл жасау керек. Осының арқасында динамограмманың оң жарты толқыны ерте басталады, бұл жүруші мен жүгірушінің денесі алға қозғалған сайын күштің уақытқа байланысты өзгеруін көрсетеді. Жоғарғы дайындықтағы жүгірушіде бұның көлемі 500-600Н дейін жетеді. Бұған қарағанда тік құраушының динамограммасының амплитудасы анағұрлым жоғары болады. Спорт шеберлерінің жүгірген кезінде бұл 2800Н жетеді, ал жаңадан келгендерде көрсетеді. Жүру кезінде тік құраушының амплитудасы орташа алғанда 1000 Н жетеді. Тірекке әсер ететін күштердің көлемі, жолдың құрамына және аяқ киімінің қандай заттан жасалғандығына байланысты өзгереді. Тірек реакциясының тік құраушысының көлемі, аяқ киімінің қатты теріден тігілген табанымен, майда саңылаулы резинадан жасалған аяқ киіммен салыстырғандағы айырмашылығы 350Н жетеді. Беті жұмсақ жол мен амортизаторлы аяқ киім, жүру және жүгіру техникасын тиімді етеді. Сонымен қатар буындарға және сыртқа аралық әсер ететін қысымды төмендетеді.

Дәріс №10.

Жүру мен жүгірудің энергетикасы.

Жүру мен жүгіру кезіндегі механикалық энергия; дене қозғалыс жылдамдығы, дене бөліктерінің орналасуы мен олардағы кинетикалық және потенциалдық энергиялардың қозғалыс жылдамдығы бойынша анықталады. Жүру мен жүгіру кезіндегі адамның энергия шығыны тек көлбеу қозғалысы кезінде ғана емес, сонымен қатар дененің Ж.С.О-ның тік және көлденең қозғалысында байқалады.

Циклдың фазаларына байланысты деннің кинетикалық және потенциялдық энергияларының көлемі өзгереді. Жүру мен жүгіруде бұл өзгерістер әр түрлі. Жүруде кинетикалық және потенциялдық энергия фазасы кері өзгереді. Мысалыға: аяқты тірекке қояр кезде максималдық кинетикалық энергия, минимальды потенциялдық энергиямен теңеседі, ол жүгіруде синфазано (мысалыға; ұшудың ең биік нүктесінде максималды кинетикалық энергия, максималдық потенциалды энергиямен теңеседі). 1метр жолға кеткен энергия шығыны, 1 метр жүгіруге кеткен энергия шығынынан аз, бірақ бұл тек төменгі жылдамдықта, 1м жүріп өткен жолға қарағанда, 1 м баяу жүгіруге кеткен энергия шығыны көп. Ал жоғарғы жылдамдықпен жүгіруде энергия шығыны үнемдірек. Шектеулі жылдамдық Фруда (ф) санымен төмендегі формула бойынша анықталады.

g - жердің тартылыс күштердің

Ә - адамның қозғалу жылдамдығы

Lo - тұрғандағы-дененің жалпы салмақ орталығының биіктігі.

Егер Фруда саны бірден кіші (Ф<1)болса жүру тиімді, ал ф>1 жүгіру тиімді. Энергетикалық шығын көп жағдайларға байланысты соның ішінде қадамның ұзындығы мен жиілгіде бар. Тиімді қадам ұзындығы мен жиілігіне қарағанда, тым ұзын немесе, тым қысқа қадамда 1м жолға кеткен энергия шығыны көп. Мысалыға: 4 м/с жылдамдықпен жүгіргенде қадам ұзындығының тиімді көлемнен 6% ауытқуы энергия шығынын көбейтеді.

Жүру мен жүгіруді тиімді ету.

Жүру мен жүгіруді тиімді ету үшін алдымен қажетсіз энергия шығынын жою керек. Жүру мен жүгіруді тиімді ету қарастырылатын негізгі міндеттер:

1) Адым ұзындығымен екпініндегі тиімді жылдамдықты таңдау. Адам ұзындығымен екпініндегі жылдамдық көрсеткіші жасына қарай өзгеріп отырады. Балалармен, егде кісілерде тиімділік көрсеткіш деңгейі, қозғалыс аппараты жақсы жетілген шақтағы, адамдарға қарағанда төмен. Бұл көрсеткіштерге әсер ететін факторлар: адамның денсаулығы, спорттық квалилтфикациясы, жаттығу дәрежесі, қажу, аяқ киімінің сапасы: және т.б.

2) Жалпы салмақ орталығының тербелісінің тігінен және көлбеуінен төмендеуі.

Жүру мен жүгіруде көлбеу жазықтықтағы жұмыс пайдалы, дененің тігінен және көлденеңінен қозғалуы қажетсіз қозғалыстарға жатады, сонда да бұл қозғалысты алып тастау арқылы жүру мен жүгіруді тиімді етеміз деу қате. Керісінше іпінен тербелістің мүлдем болмауы, энергия шығынын арттырады, себебі дене бүкірейіп қозғалыстың табиғи техникасы тоқырайды. Дене қозғалысындағы ашық энергия шығынын жою үшін, жамбастың бұрылу жұмысын жақсарту керек. Жамбастың бұрылу жұмысының қөмегімен, дененің тік және бүйір тербелестерін кемітеді, сонымен қатар қадам ұзарып, аяқтың тірекке тұруы жылдамдайды.

Тиімді жылдамдықпен қатар, қозғалыстың үнемді і рожесінің запасы аса маңызды. Тиімді жылдамдық диапозонынан, анаэробты босағаға дейін сәйкестік үнемді ережесінің запасы деп аталады. Деңгейден жоғарғы жылдамдықпен жүгіру, ағзада сүт қышқылының және басқада зиянды заттардың түзілуіне әкеледі, ал бұл организмді қатты қажытады, үнемді жылдамдықпен жүгіру, ауру немесе шаршамаған адамдардың организміне көмек, қалпына келтіру мақсатында беріледі. Жүгірудің деңгейлік қарқындылығы, спортта төзімділікті қалыптастырудың тиімділігі деп есептелінеді.

Дәріс № 11

Суда жүзу биомеханикасы.

Дәрістің жоспары:

1. Суда жүзу биомеханикасы.
2. Жүзу кинематикасы.
3. Жүзу динамикасы.

Жүзу (ескек есу сияқты) циклді локамацияға жатады, сұйық ортадан өзін-өзі итерген кезде жүзеге асады. Жүзе білу қозғалыс мәдениеттінің ішінде ерекше орын алады. Ерте грек жерінде мәдениетсіз адам жөнінде "не жүзе білмейді, не оқи білмейді"-дейді екен.

Жүздеген біздің замандастарымыз адам жүзгіштігінің мүмкіндігінің өте үлкен екендігін делелдеуде. Мысалы ағылшын капитаны М. Уғбб 1875 жылы 33 км. қашықтықты Англия мен Францияның бөліп тұрған Ла-Маныш деген теңізін 22 сағатта жүзіп өткен, осыдан 100 жыл өткен соң П.Дик деген азамат осы қашықтықты 7 сағат 40 минутта жүзіп етті.

Өкінішке орай көптеген біздің замандастарымыз жүзе алмайды, ол былай тұрсын суға түсуге қорқады. Бұл түсінбеушіліктен, суға батып кетемін деген, қорқыныштан туған үрей, шындығына келген де, физика заңы бойынша дені сау адам тыныш, жылы суда, суға кетуі мүмкін емес. Енді осы ойды біршама түсіндіріп өтейік. Қозғалыссыз су ішінде жатқан денеге екі күш әсер ететіні белгілі. Бұл: ауырлық күші және итеру (архиметтік) күші, бұл дененің ығыстырып шығарған суының салмағына пара-пар. Бірақта адам денесінің 60% судан тұратындықтан ал, өкпе қуысында бірнеше литр ауа болатынын ескерсек, бүл екі күш жобамен алғанда тең болып есептелінеді. Осының растығына сену үшін қарапайым тәжірибе жасап көріңіз. Көкірегіңізді кере дем алып, өкпеңізге толғанынша ауа жинап суға түсіңізде жатыңыз, осы кезде сіздің денеңіз су бетіне жақын орналасады. Егер жинаған ауаңызды біртіндеп шығара бастасаңыз, үлкен шыдамдылық танытып өкпедегі бүкіл ауаны дене су түбіне жеткенше шығаруға болады. Осының салдарынан өкпедегі ауа көлемін өзгерте отырып итеру күшінің көлемін және дененің жүзгіштігін реттеп отыруға болады. Бүл айтқандарды мына цифрлар дәлелдейді.

Жүзгіш ер адамның ауа жұту кезіндегі өзіндік салмағы орташа 0,98 г/см³ тең, ал әйелдерде -0,96 г/см³ (бұл әйел денесіндегі май ткандерінің көлемінің көптігінен болса керек).

Ауа шығару кезіндегі орташа өзіндік салмақ үлкен ерлерде 1,06 г/см³ ал, әйелдерде 1,04 г/см³ екенін еске сала кеткен жөн тұзсыз судың өзіндік басым салмағы 1,06 г/см³ тең, егер суға түскен (адамның) дененің өзіндік салмағы, судың салмағынан көп болған жағдайда ғана суға кетуі мүмкін. Жүзу үстіндегі адамның жүзгіштігі, қозғалыссыз тұрған адамнан үлкен болады. Жалпақша болып келген дененің формасы ауа кеңістігінде немесе су ішінде қозғалған кезде алдыңғы жағы, соңғы жағынан аздап биік болса оған қарсы жоғары бағытталған көтеру күші пайда болады. Көтеру күші жылдамдық өскен сайын есейе түседі. Су шаңғысының пайда болуы осы күшке байланысты. Осы спорттың шеберлері су бетінде шаңғысыз жалаң аяқ, өкшесімен де сырғанай алатын көрінеді.

Суға жүзудің көптеген түрі бар, соның ішінде біздің қарайтынымыз кроль ең жылдам түрі) және брасс (ең жеңіл түрі).

Жүзу кинематикасы.

Кроль және брасспен жүзу кезіндегі фазалық құрамы мен қалыптық шектеулері және суреттерде көрсетілген. Қаралып отырылған жүзу әдістерінің кинематикасы көңіл аударлықтай ерекшеленеді. Крольмен жүзу үстінде толық цикл оң және сол қолымен кезек-кезек есу және аяқпен бірнеше мәрте серпілу. Осы серпілудің өзі 25 және 26 серпілісті техникалық түрлерге бөлінеді. Алты серпілісті түрінде қол қозғалысының толық цикліне аякқа алты серпіліс, әр аяқпен үш реттен келеді екен. Ал екі серпілісті түрінде қол қозғалысының толық цикліне екі серпіліс әр аяққа бір-біруден келеді деген сөз.

Алты серпілісті кроль жақын қашықтықтағы жарыстарда, ал екі серпілісті кроль алыс-ұзақ қашықтықтағы жарыстарда қолданылады. Балаларды жүзуге үйретерде, осы алты серпілістің түрін үйретуден бастайды.

Фаза-Алға қозғалыс кезінде мүмкіндігінше жылдамдықты жоғалтпау.

ІІ -фаза Жылдамдықты жоғарылата бастау керек.

III фаза жылдамдықты көбейту.

IV фаза мүмкіндігінше жылдамдықты көбейте түсу. Дем шығару (басты оңға бұрған кезде) 1-ші жарты циклдің ІІІ-ші және IV-ші фазасында орындалады, ал тыныс алу 2-ші жарты циклдің І-шіжәне ІІ-ші фазасында орыдалды.

Брасс әдісімен жүзуші-жүзгіш қозғалыстың әр фазасында және ұмтылуы керек.

I фаза жылдамдықты көбейту;

II фаза мүмкіндігінше жылдамдықты жоғарылату;

ІІІ фаза жылдамдықтың төмендеуін болдырмау;

IV фаза жылдамдықты барынша аз жоғалту керек.

Тыныс шығару ІІ-ші фазада және ІІІ-ші фазаның басында орындалады. IV-ші фазаның соңымен, ІІ-ші фазаның басталуына дейін дем алуды тоқтату керек.

Жүзу динамикасы.

Су ішінде адам денесі көптеген күштердің әсеріне тап болады. Осы күштердің барлығы қосылып адам денесінің қоғалыссыз және алға жылжыған кезіндегі жүзгіштігін імтамасыз етеді.

1. Тік бағьиталған күш: Ауырлық күші Q=mg. m-дененің салмағы, кг.

g-еркін қүлаған дененің үдеуі м/сек².

2. Итеру (архимед) күші F_А=QP_В Q-дененің көлемі см² Р-судың өзіндік В-салмағы г/см³

Итеру (архимед) күшінің өлшем бірлігі? Осы күшті Ньютонға айналдыру үшін алынған өлшемді қандай коэффициентке көбейтеді. Жүзушінің дене орталығы жалпы салмақ орталығымен тура келмейді. Осының арқасында анализ моменті пайда болады. Сондықтан да су ішінде қозғалыссыз жатқан адамның аяғы төмен түседі. Су екпіні әсер еткен кезде адам денесін көтеру күші пайда болады. Осы күш, дененің көлденең қиындысының ауданы мен қарсы әсер еткен су екпінінің жылдамдығына пропорционалды және шабуылдау бұрышына тәуелді.

2. Көлбеу бағытталған күштер. Қозғалтушы күштер (немесе тарту күші). Бұл күш, адамның аяқ-қолының қозғалысы кезінде пайда болады, осы күштің техникасы жөнінде жүзу мамавдарының арасында да ортақ ой жоқ.

Мысалы: Жүзуші кролистердің тәжірибесіздері ғана тік қолымен еседі. Иректетіп ескен одан да пайдалы екендігі мәлім, бірақ оның түрі адам денесінің құрылысына және қозғалыс сапасына байланысты.

Құйын тұрғызатын қарсылық күші, дененің формасына және дене құрылысына тәуелді. Денеден су талшықтары ажырайтын жерлерде, судың құйындануы пайда болады, ал Берулли заңы бойынша осы жерлерде су қысымы төмендейді. Қысымының әр түрлі болуынан, денені артқа сорып тартатын куш пайда болады, Осы күшті құйын тұрғызатын қарсылық күші дейміз.

Дене минделін аздап та болса көбейте алмайтын дененің, аздаған елеусіз өзгерісінің өзі оның қарсылықсыз қозғалысына кедергі жасайды. Су ішінде сырғанау кезінде жүзгіштің басын төмен түсіргенінің өзі қарсылықты 8-12% ұлғайтады, ал қалыпты жағдайдан жоғары қарай өзгерткенінің өзі қарсылықты 10-12% ұлғайтады.

Судың үйкеліс күші (Ғ_үйк): тері қыртыстары, дененің ой қыры, денедегі түктер, борпылдақ немесе түкті заттан тігілген жүзушінің киімі барлығы қарсылық күшін көбейтеді.

Толқын тудыратын қарсылық күші;

Сумен ауа кеңістігінің ортасында орналасқан жүзгіш, су бөліктерін өз деңгейінен жоғары көтерілуіне әсер етеді. Оларды енді орталық қысым ұстап тұра алмайды. Сондықтан да енді жүзушіге қозғалыстағы су бөліктерінің ауырлық күшін жеңуіне тура келеді.

Инерциялық күш (Ғин)

Барлық денені үдететін және тежейтін дене бөліктерінің инерциялық күші елден ерекше тұрады. Оларды тік немесе көлбеу деп айта алмаймыз, өйткені инерциялық күш үдеуге қарама-қарсы бағытталған және дене салмағының т (масса), үдеуге (а) көбейтіндісіне тең. Ғин=mа.

Дәріс № 12

Жұмыс істейтін бұлшық еттерінің топографиясы.

Дәріс жоспары:

Дата добавления: 2015-06-04