О.А. Затепякин 3 страница

Біздің республикамыздағы айналыстағы ақша қаражатының құрылымына келсек, онда ол мынадай агрегаттардан құралады:

1. М_о –айналыстағы қолма-қол ақшалар.

2. М₁= М_о + есеп айырысу немесе басқа депозиттік есеп - шоттардағы қалдықтар + чектік және аккредитивтік есеп - шоттар + талап еткенге дейінгі салымдар.

3. М₂= М₁+мерзімді салымдар.

4. М₃ = М₂ + мемлекеттік зайым облигациялары.

Несиенің түрлері

Несиелік жүйенің негізгі элементтері:

І Орталық (эмиссиялық банк)

ІІ. Банктік жүйе:

- коммерциялық банктер

- жинақ банктері,

- инвестициялық банктер,

- ипотекалық банктер,

- басқа да мамандандырылған банктер.

ІІІ. Сақтандыру ұйымдары:

- сақтандыру компаниялары,

- зейнетақы қорлары.

ІҮ. Мамандандырылған банктік емес несие қаржылық институттар:

- инвестициялық компаниялар,

- қаржылық компаниялар,

- қайырымдылық қорлары және т.б.

Банк – (итальян сөзі - орындық) – уақытша басы бос ақшаларды жинақтап, оларды пайыз алу арқылы қарызға (несие) беретін негізгі экономикалық институт.

Банктердің функциялары:

1. Есеп айырысу мен несие беруде делдалдық қызмет атқару.

2. Ақшалай табыстар мен жинақтардың бір бөлігін капиталға айналдыру.

3. Айналымға несие құралдарын шығару (вексель, чек, банкнот)

Қазақстан республикасы Президентінің «Банктер және банктер іс-әрекеттері туралы» Жарлығы бойынша Қазақстанда банк жүйесі екі дәрежеден құралады:

- І дәрежеде – Қазақстан республикасының Ұлттық банкі.

- ІІ дәрежеде – мемлекеттік, коммерциялық, бірлескен және шетелдік банктер.

15. Экономикалық өсу.

1.Экономикалық өсудің түсінігі, оларды өлшеу.

2.Экономикалық өсудің типтері және факторлары.

Экономикалық өсу дегеніміз белгілі бір уақытқа (бір жыл) нақты ЖІӨ (немесе ЖҰӨ) көлемінің салыстырмалы өзгеруі.

Экономикалық өсуді өлшеудің үш әдісі бар:

1. нақты ЖҰӨ - нің белгілі бір уақытта (жыл) көбеюі;

2. Нақты ЖҰӨ-ді жеке адам басына шаққанда көбеюі;

3. ЖҰӨ -нің жылдық өсу қарқының пайызы.

Экономикалық өсудің типтері мен факторлары.

Экономикалық өсудің үш типі бар: экстенсивті, интенсивті және аралас (нақты).

Экстенсивті өсу – ол ұлттық өнімді өндіріс факторларын қосымша іске қосу (санын көбейту) арқылы көбейту. Мысалы: бидай өндіруді қосымша егетін жер көлемін көбейту арқылы өсіру, т.с.с.

Интенсивті өсу – ол ұлттық өнімді техниканы және технологиялық әдістер жетілдірудің нәтижесінде көбейту. Мысалы: бидай өндіруді агротехникалық, иррациялық шараларды қолданып, жердің құнарлығын көтеріп, әр 1 га егін түсімін арттыру.

Аралас (нақты) өсу – ол ұлттық өнімді, пайдаланып жүрген өндіріс факторларының санын көбейту арқылы, өндіріс қуаттылығын арттыру және техника мен технологияны жетілдіру арқылы көбейту.

Экономикалық өсудің факторлары

Тікелей факторлар:	Жанама факторлар:
-Еңбек ресурстарының саны мен сапасының өсуі. - Негізгі капиталдың саны мен сапасының өсуі - Өндірісті ұйымдастырумен қатар технологияның жетілдірілуі - Пайдаланатын табиғи ресурстардың саны мен сапалылығының артуы. - Қоғамдағы іскерлік қабілеттің өсуі.	- Сұраныс факторлары - өсіп жатқан өндіріс көлемін өткізу мүмкіншілігі, тұтыну, инвестициялық, мемлекеттік шығындардың өсуі. - Ұсыныс факторлары – бәсекенің дамуы, пайда салығының, ресурстар бағасының төмендеуі, несие алу мүмкіншілігінің өсуі. - Бөлініс факторлары – қоғамдағы барлық ресурстарды тиімді пайдалану.

Экономикалық өсудің үлгілері. Экономикалық өсу үлгілері жоғарыдағы аталған факторларға тәулігіне байланысты. Экономикалық әдебиетте әртүрлі үлгілерді ұсынды. Олар: Ч.Коббо-П. Дуглас үлгісі, Р.Солоу үлгісі, А.Тинберген үлгісі, Рой Ф.Хоррод –Е. Домар үлгісі.

Жоғарыда келтірілген экономикалық өсу үлгілерін екі топқа бөлуге болады: көпфакторлы және қосфакторлы үлгі.

Дата добавления: 2015-06-27