Ясінскі

ЯСЕВІЧ

Казімір Антонавіч (1813—88)

Мастак, педагог. Нарадзіўся ў шляхец-кай сям'і ў Віленскай губ. 3 дзяцінства захапіўся жывапісам, займаўся ім пад кіраў-ніцтвам вопытнага настаўніка, a дасягнуў-шы 18-гадовага ўзросту, сам быў прызнача-ны выкладчыкам малявання ў губернскай гімназіі i гарадскім вучылішчы ў Магілёве. У 1833 паступіў у Акадэмію мастацтваў, якую скончыў у 1836 ca званием вольнага мастака, а за натурны партрэт каноніка Гінцілы адзначаны сярэбраным медалём. У 1859 за мастацкія творы, шматгадовую пра-цу ў галіне жывапісу i выхаванне шэрагу мастакоў атрымаў званне акадэміка. Нягле-дзячы на недастатковую матэрыяльную за-бяспечанасць сваей вялікай сям'і, Я. на працягу 30 гадоў бясплатна здаваў сваю кватэру для заняткаў вучылішчу жывапісу, а таксама ўтрымліваў за свой кошт 3 вуч-няў акадэміі. Сам Я. выкладаў маляванне ў дзвюх пецярбургскіх гімназіях. Акрамя партрэтнага жывапісу Я. займаўся рэстаў-рацыяй старых карцін (аднаўляў карціны ў Эрмітажы, у палацах членаў царскай сям'і, у галерэях вядомых калекцыянераў), маля-ваў абразы для храмаў. 3 яго твораў най-больш адметныя карціны «Тая, што напа-лохала птушак», «Марскі бераг» i «Ноч пры месячным асвятленні». Апошнія гады свай-го жыцця адышоў ад заняткаў мастацтвам. Памёр у вялікай нястачы.

Юзаф (?— 1833)

Медык, антраполаг, асветнік-гуманіст. Паходзіў з Беларусь Скончыў медыцын-скую школу ў Гродне, потым Віленскі уні-версітэт (1789). Меў навуковую ступень доктара філасофіі, медыцыны i хірургіі. Працаваў урачом у магнатаў Абуховічаў, пасля ў Навагрудку, дзе i памёр. Я. аўтар кнігі «Антрапалогія пра фізічныя i мараль-ныя ўласцівасці чалавека» (напісана ў 1810, выдадзена ў 1817 у Вільні). Ён адзін з пер-шых на Беларусі выклаў антрапалогію як вучэнне пра чалавека цалкам з выкарыс-таннем анатоміі, фізіялогіі, медьшыны, фі-ласофіі. Быў прыхільнікам віленскай эва-люцыйнай школы i лічыў, што фізічнае i біялагічнае існаванне чалавека падпарадка-вана натуральна-арганічнаму цыклу. Пры вытлумачэнні эвалюцыі ўсяго жывога за-стаўся на пазіцыі паміж дэізмам i прыро-дазнаўчым навуковым матэрыялізмам. У трактоўцы праблемы грамадства i маралі ўспрыняў шэраг ідэй Асветніцтва, у тым ліку дагаворную тэорыю паходжання дзяр-жавы, натуральнае права i інш. Паводле

яго сцвярджэння, маральныя, грамадзян-скія і палітычныя законы вынікаюйь з на-туральнага права. Мараль разглядаў як ва-лявую сферу. Таму дабро, зробленае пад прымусам, ён не адносіў да ісйінна мараль-нага. Найвышэйшым кантралёрам марал i лічыў Бога, без ідэй якога немагчыма сум-ленне. Веды таксама не гарантуюць вы-ключэння зла, маральнасць падтрымлівае толькі наяўнасць вышэйшага суддзі — Бо­га. Услед за Ж.-Ж. Русо ён адрозніваў звы-чаі ад законаў (першыя ўласцівы нецывілі-заваным народам, другія — асветным) i пагаджаўся з Мантэск'е, што законы больш уласцівы сферы дзяржаўнай i rpa-мадскай, a звычаі — асобаснай. Імкненне людзей да супрацоўніцтва i сумеснага жыц-ця Я. тлумачыў не толькі натуральным жа-даннем цесных сувязей, аде i страхам перад сіламі знішчэння, бо страх заўчаснай смер-ці ўласцівы ім таксама, як i вышэйшым жывёлам.

Шт.. Идеи гуманизма в общественно-поли­тической и философской мысли Белоруссии (дооктябрьский период). Мн., 1977. С. 136—138.

Дата добавления: 2014-01-04