Дзейнасць органаў улады, партыйных і грамадскіх арганізацый па ўмацаванні новага ладу, вырашэнні надзенных палітычных і эканамічных праблем

З ус­та­ля­ван­нем у краіне дэмакратычнага рэжыму і ў адпаведнасцi з аб­веш­ча­ны­мі ў Дэкларацыі ад 3 сакавiка 1917 г. сва­бода­мі, у тым ліку сва­бо­дай саюзаў і арганізацый, паўсюдна па­ча­ло­ся ад­наў­лен­не ранейшых і ства­рэн­не новых партыйных арганізацый. На Бе­ла­ру­сі асобую ак­тыў­насць выяўляў рабочы клас, салдаты, слу­жа-чыя, інтэ­лі­ген­цыя, чы­ноў­ні­кі, прадпрымальнікі, памешчыкі, на­цыяна­ль­ныя гру­поў­кі, у меншай сту­пе­ні – сяляне. Перспектыва склі­кан­ня.. Устаноўчага схо­да арыентавала партыйныя ар­га­ні­за­цыі на вы­ка­рыс­тан­не парламенцкіх метадаў дасягнення сваіх мэт.

Па палітычным спектры ўсе (агульнарасійскія і нацыянальныя) пар­тыі, якія дзейнічалі ў 1917 г. і пазней, падзяліліся на левыя, цэн­т­рыс­ц­кія і правыя (ліберальныя). У працэсе рэвалюцыйнага абнаўлення гра­мад­с­т­ва і дзяржавы па­лі­тыч­ная пазіцыя цэнтрыстаў была няўстой-лі­вай і па шэрагу пы­тан­няў яны мелі ўласныя плыні.

Да ўсерасійскіх левых партый адносіліся анархісты і ба­ль­ша­ві­кі (РСДРП(б); да цэнтрысцкіх – меншавікі (РСДРП) з Бундам, эсэ­ры (ПС-Р), трудавікі і народныя сацыялісты; да правых – Партыя на­род­най свабоды (ПНС) або кадэты і «Союз 17 октября».

У адрозненне ад агульнарасійскіх, нацыянальныя партыі больш ува­гі надавалі менавіта нацыянальным, а не агульным праблемам. Але і яны групаваліся па палітычным спектры. Так, да по­ль­с­кіх левых на­ле­жа­ла ППС «лявіца»; да цэнтра – СДКПіЛ, ППС «правіца»; да правых – народныя дэмакраты (эндэкі).

Яўрэйскія левыя складаліся з Аб’яднанай яўрэйскай са­цы­я­ліс­тыч­най рабочай партыі сацыялістаў-сіяністаў і сацыялістаў-тэ­ры­та­ры­я­ліс­таў (АЯСРП с. с. і с. е.), Яўрэйскай сацыял-дэмакратычнай рабочай пар­тыі (ЯСДРП) Паалей Цыён; да цэнтра належалі Цэірэй Цыён, Фол­к­с­пар­тэй, Ахдус Ізраель; да правых – Альгемайне Цыён і інш.

БСГ з’яўлялася левай партыяй; Беларуская народная партыя са­цы­я­ліс­таў (БНПС) – цэнтрысцкай; Беларуская хрысціянская дэ­мак­ра­тыя (БХД) – правай партыяй.

Цэнтрамі палітычнага жыцця дэмакратычнай Расіі з’яўляліся ста­ліч­ныя, а таксама губернскія і павятовыя гарады. Асноўную ролю ў ім адыг­ры­ва­лі, як правіла, рабочыя, па партыйнай прыналежнасці – чле­ны РСДРП (меншавікі) або бундаўцы. Іх погляды на бя­гу­чыя падзеі з’яў­ля­лі­ся вызначальнымі для астатняй масы «рэвалюцыйнай дэмакра­тыі». Большасць сацыялістаў, зы­ходзя­чы з ацэнкi рэвалюцыi як буржуазна-дэмакратычнай, пад­т­ры­ма­лі iдэю супрацоўнiцтва пра­ле­та­ры­я­та з буржуазiяй, а значыць i iдэю падтрымкi Часовага ўрада, у якім пераважалі кадэты.

Такiя ж пазiцыi займалi ўсе палiтыч­ныя партыi, акрамя бальшавiкоў, якiя з прыездам Леніна ў краса­ві­ку 1917 г. заклікалі не аказваць падтрымкі Ча­со­ва­му ўраду «як бур­жу­аз­на-памешчыцкаму». На iх думку, улада павiнна была належаць Са­ве­там рабочых i салдацкiх дэпутатаў.

18 красавіка міністр замежных спраў П. Мілюкоў у сваёй тэ­лег­ра­ме (ноце) на адрас саюзнікаў па Антанце запэўніў іх у няўхільным кур­се Расіі на «перамоганоснае заканчэнне вайны». Тым самым мі­ністр праігнараваў ім-кненне «рэвалюцыйнай дэмакратыі» на да­сяг­нен­не міру шляхам перагавораў. У адказ Петраградскі Савет, а пасля яго – ін­шыя Саветы і левыя партыі рэзка асудзілі П. Мілюкова, а сам ён быў вымушаны падаць у адстаўку. У тых умовах у асяроддзі «рэ­ва­лю­цый­най дэмакратыі» ўзнікла і пашырылася ідэя аб сумесным (ка­а­лі­цый­ным) урадзе кадэтаў і сацыялістаў. Неўзабаве ў Часовы ўрад (прэм’ер-мі­ністр Г. Львоў) увайшлі прадстаўнікі меншавікоў, эсэраў і на­род­ных сацыялістаў (энэсаў).

Партыя бальшавікоў рэзка адмоўна адносілася да ідэі кааліцыйнага Часовага ўрада і на­зы­ва­ла прыхільнікаў супрацоўніцтва з буржуазнымі партыямі «згоднікамі» і нават здраднікамі.

Такія ж суадносіны сіл склаваліся і ў пытанні вайны і міру.

18 чэрвеня ў многіх гарадах краіны адбыліся ма­ні­фес­та­цыі і мітынгі. На Беларусі яны прайшлі ў губернскіх і асоб­ных (Бабруйск, Гомель) цэнтрах пад лозунгамі падтрымкі Часовага ўра­да і распачатага наступлення рускіх войск Паўднёва-Заходняга фрон­ту.

Але наступленне рускіх войск Паў­д­нё­ва-Заходняга фронту скончыла­ся для іх катастрофай і абвастрыла мара­ль­на-палітычную напружанасць у гра-мадстве. Так, 3–4 ліпеня ў Петраг­радзе часці гарнізона, якія знаходзіліся пад уплывам бальшавікоў і анархістаў, здзейснілі спро­бу звяржэння Часо-вага ўрада

У адказ з мэтай умацавання дысцыпліны на фронце ўрад А. Ке­ран­с­ка­га ўвёў пакаранне смерцю і забараніў антыўрадавую агі­та­цыю. У Мінску быў перапынены выхад бальшавіцкай газеты «Звезда».

Палітычная напружанасць у краіне ўзрасла яшчэ больш, калі ста­ла вядо-ма аб пасылцы вярхоўным галоўнакамандуючым генералам Л. Г. Карнілавым казацкіх і іншых часцей на Петраград для замены імі войск ба­ль­ша­ві­за­ва­на­га гарнізона. Гэтая акцыя была ўзгоднена з прэм’­ер-міністрам А. Керанскім, тым не менш, была ўспрынята як спроба дзяр­жаў­на­га перавароту і ўсталяван- ня ваеннай дыктатуры.

Намаганнямі палітычных партый, Саветаў, сал­дац­кіх камітэтаў, Са­ю­зу чыгуначнікаў, большасці вышэйшага ка­ман­да­ван­ня і г. д. «кар­ні­лаўскі мя-цеж», які ўзнік 25–26 жніўня, скончыўся без кро­вап­ра­ліц­ця, а сам былы галоўнака-мандуючы са сваім штабам здаўся. У ліку важ­ней­шых наступстваў гэ­та­га канфлікту было і тое, што ко­ль­касць пры­хі­ль­ні­каў кааліцыі з бур­жу­а­зі­яй рэзка зменшылася,ідэя ва­ен­на­га шля­ху ў дасягненні міру бы­ла канчаткова адкінута. Ад­на­ча­со­ва аў­та­ры­тэт бальшавікоў як змагароў за неадкладнае спы­нен­не вайны і пера­да­чу ўсёй улады Саветам істотна ўзрос.

Па меры развіцця рэвалюцыі прадстаўнікі ўсіх палітычных партый былі ўключаны ў ор­га­ны дзяржаўнай улады – губернскія і па­вя­товыя камі-сарыяты. Ле­там – восенню адбыліся выбары ў гарадскія ду­мы і зем­с­т­вы, галоўным чы­нам па партыйных спісах, якія пры­нес­лі перамо­гу левым партыям – эсэ­рам і меншавікам. Шмат­пар­тый­ная сістэма, што ўста­ля­ва­ла­ся ў краіне, рабілася асноўнай крыніцай фар­ма­ван­ня ор­га­наў ула­ды. Пры тым раскладзе палітычных сіл ле­выя партыі мелі най­леп­шыя шанцы атрымаць большасць ва Ус­та­ноў­чым сходзе.

Бальшавікі так­са­ма склалі свой выбарчы спіс у парла­мент, але ад­на­ча­со­ва яны ўзмац­ні­лі ўсебаковую, у тым ліку канспіра­тыў­ную, дзей­насць па пад­рых­тоў­цы ўзброенага паўстання пад лозун­гам «Уся ўла­да Саве-там». У цэлым з вясны па восень усе палі­тыч­ныя сі­лы ў сва­ім стаўленні да Часовага ўрада падзяліліся на яго бе­зу­моў­ных прыхі­ль­ні­каў і не менш ваяўнічых праціўнікаў. Такія ж прын­цы­по­выя разы­ход­жан­ні назіраліся і ў адносінах да ваеннага, аг­рар­на­га, ра­бо­ча­га, на­цы­я­на­ль­на­га пытанняў. Кожная партыя ўсве­­дам­ля­ла, што рэалізацыя іх стратэгічных мэт у многім за­ле­жыць ад та­го, на­ко­ль­кі прываб­най для мас (як патэнцыяльных вы­бар­ш­чы­каў) будзе па­лі­тыч­ная праг­ра­ма і тактыка кожнай з іх па аз­на­ча­ных пытаннях.

Што датычыць праблемы вайны, то вясной РСДРП, Бунд, ПС-Р, БСГ лiчылі яе абарончай і таму заклiкалі працягваць да зак­лю­чэн­ня га­на­ро­ва­га мiру без анексiй i кантрыбуцый. Партыйныя ар­га­ні­за­цыі і пад­на­ча­ле­ныя ім Саветы ўзялі актыўны ўдзел у пад­піс­цы на аб­лі­га­цыі «Пазыкі Свабоды» для папаўнення дзяр­жаў­на­га бюд­жэ­ту.

Дата добавления: 2014-01-04