Умацаванне сувязей з Польшчай

Тэма 1. ЗНЕШНЯЯ ПАЛІТЫКА І ВОЙНЫ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА Ў КАНЦЫ XV – ПЕРШАЙ ПАЛОВЕ XVI СТ.

Раздзел 4. БЕЛАРУСЬ У КАНЦЫ XV – ПЕРШАЙ ПАЛОВЕ XVI ст.

У знешняй палітыцы Вялікага княства Літоўскага ў гэты перыяд галоўнымі былі тры цесна ўзаемазвязаныя напрамкі: адносіны з Польшчай, Маскоўскай дзяржавай і Крымскім ханствам. Міжнароднае становішча княства на гэтым этапе характарызавалася ўзмацненнем сувязей з Польшчай, з якой ВКЛ знаходзілася ў персанальнай уніі; далейшымі канфліктамі з Маскоўскай дзяржавай, якая імкнулася захапіць беларускія і ўкраінскія землі; арганізацыяй адпору набегам крымскіх татараў, а таксама стратай Ягелонамі сваіх пазіцый у Еўропе.

Персанальная унія паміж Полынчай і ВКЛ, якая з перапынкамі існавала з 1385 г., скончылася ў 1492 г., калі памёр вялікі князь літоўскі і адначасова кароль польскі Казімір Ягелончык. Літоўскія, беларускія і ўкраінскія магнаты, не зважаючы на ранейшую унію з Польшчай, па просьбе Казіміра выбралі на вялікакняжацкі трон Аляксандра Казіміравіча ІУ (1492–1506 гг.), а польскія магнаты абралі каралём Польшчы яго брата Яна Альбрэхта. Аднак складаныя палітычныя абставіны ў абедзвюх дзяржавах – канфлікт ВКЛ з Маскоўскай Руссю, Польшчы – з Крымскім ханствам – прымусілі іх зрабіць захады да аб'яднання. Маскоўская і крымская небяспека прымушала літвінскіх палітыкаў бачыць у саюзе з Польшчай калі не выйсце з нялёгкага становішча, дык магчымасць палегчыць яго. Але княству было патрэбна "ровное злучэнне", без прыніжэння "почесностн обеюх панств", а не рабаўніцкая унія, якая пазбаўляла б яго дзяржаўнай самастойнасці.

У 1501 г. памёр Ян Альбрэхт. Каралём Полыпчы быў абраны вялікі князь літоўскі і рускі Аляксандр Казіміравіч (15024–1506 гг.). Больш таго, у Мельніку ў 1501 г. быў падпісаны акт аб уніі. Ён прадугледжваў стварэнне аб'яднанай дзяржавы з агульным уладаром, соймам і адзінай грашовай сістэмай. Мельніцкая унія прадугледжвала, што "Карона і Вялікае княства павінны аб'яднацца і згуртавацца ў адно непарыўнае цэлае, абы былі адна нацыя, адзін народ, адно брацтва і агульныя рады". Але гэта дэкларацыя і яе ўзнёслыя словы засталісй на паперы, бо ў 1505 г. сойм ВКЛ адмовіўся ратыфікацаваць унію, якая пагражала ліквідацыяй літвінскай дзяржаўнасці, і паміж Польшчай і ВКЛ заставалася аж да 1569 г. толькі персанальная унія, хоць палітыка дзяржаў стала лепш каардынавацца.

Саюзнікамі ВКЛ і Польшчы ў Еўропе былі Чэхія і Венгрыя. У 1471 г. сын вялікага князя літоўскага Казіміра Ягелончыка Уладзіслаў стаў каралём Чэхіі, а з 1490 г. – адначасова і каралём Венгрыі, такім чынам, палітыка гэтых дзяржаў узгаднялася.

Жыгімонта I (1506–1548 гг.), у адрозненне ад |Казіміра, відаць, менш хвалявалі еўрапейскія справы. Можа таму з такой лёгкасцю ён і саступіў Габсбургам чэшскую і венгерскую кароны. У 1515 г. паміж Жыгімонтам Казіміравічам і германскім імператарам Максіміліянам Габсбургам было заключана пагадненне аб адносінах паміж Габсбургамі і Ягелонамі. Было дамоўлена, што, калі ў Аўстрыі згасне род Габсбургаў, яна стане валоданнем Ягелонаў, а калі згасне чэшска-венгерская лінія Ягелонаў, дык іх пераемнікамі будуць Габсбургі. У 1526 г. утапіўся ў балоце падчас уцёкаў разам з венгерскім войскам ад туркаў пасля няўдалай бітвы Людовік II Ягелон, на якім скончылася чэшска-венгерская лінія Ягелонаў. Вялікія па тэрыторыі, багатыя эканамічна каралеўствы Венгрыі і Чэхіі перайшлі (аж да 1918 г.) у рукі Габсбургаў. Такое становішча змяніла суадносіны палітычных сіл у Еўропе на карысць Габсбургаў, якія валодалі таксама Іспаніяй, Нідэрландамі і іншымі землямі на старым кантыненце, а таксама калоніямі Іспаніі ў Амерыцы, і мела важнае значэнне для лёсу многіх народаў.

У 1525 г. Тэўтонскі ордэн быў пераўтвораны ў свецкае герцагства Прусію, залежнае ад Польшчы. Звязанае з ёй уніяй, ВКЛ атрымала магчымасць умешвацца ва ўнутраныя справы Прусіі, а з 1539 г. – Лівоніі.

Дата добавления: 2014-01-06