ІІІ Лизинг 6 страница

Пайдалану шығынын жоспарлау дың негізгі сатылары;

1. Есепті кезеңнің шығынын талдау

2. Жоспарлау үшін қажетті бастапқы база дайындау

3. Шығынның мөлшері мен құрылымына ықпал ететін факторлардың өзгеру болжамы

4. Бұйым түрлеріне жоспарлы калькуляция жасау

5. Жауапкершілік орталықтарының жоспарлы бюджетін әзірлеу

6. Жалпы кәсіпорын бойынша жиынтық жоспар әзірлеу жатады

42. Артық шығын құрамына кіретін шығындар, тұрақты және ауыспалы шығындар

Операциялық талдау процесінде өндірістік циклдың қалыпты барысында қарастырылмаған артық шығынның пайда болу себебіне ерекше назар аударылады. Артық шығын құрамына мына шығын кіреді.

1. Шикізаттың, материалдың және энергия ресурсының нормативтен тыс шығыны.

2. Еңбекақы төленетін қаражаттың артық шығыны.

3. Материалдық құндылықтың артық запасын ұстауға жұмсалған шығын

4. Амортизациялық саясаттың өзгеруі

5. Салық салу ставкасының және бюджеттен тыс қорға төленетін жарна тарифінің деңгейі.

6. Сатып алынатын материалдық ресурстың, қуат көзінің баға деңгейінің және көлік тасымалы тарифінің өзгеруі

7. Ағымдағы шығынның мөлшеріне айтарлықтай ықпал ететін өзге факторлар.

Өзіндік құнды басқару жүйесі немесе кәсіпорынды басқару жүйесі деп те аталатын тікелей шығынның есебін жүргізудің «директ-костинг» жүйесі пайданы оңтайландыру мен шығынды талдаудың теориялық базасы болып табылады.

Осы жүйеде өндіріс мөлшерінің өзгеруіне орай өндіріске жұмсалатын шығын ауыспалы және тұрақты шығынға бөлінеді.

Өндіріс мөлшері өзгерсе мөлшері өзгеретін шығын ауыспалы деп аталады, оған шикізат пен материалға жұмсалатын шығын, негізгі өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы, технологиялық мақсатқа жұмсалатын отын мен энергия және басқа да шығын жатады. Осы ауыспалы шығын үйлесімді, үдемелі және азаймалы шығынға бөлінеді.

Тұрақты шығынға өндіріс мөлшері өзгермейтін шығын – мысалы жалгерлік ақы, несие пайдалану пайызы, негізгі қорға есептелген амортизация, кәсіпорын фирма басшылары еңбекақысының кейбір түрлері және басқа да шығын жатқызылады.

Т.Рысқұлов атындығы Қазақ Экономикалық Университетінің Экономикалық колледжі

КҮНДЕЛІКТІ САБАҚ ЖОСПАРЫ

Күні________ пәні Ұйым қаржысы тобы Қаржы -01-04 Сабақ реті___39___

Сабақ тақырыбы Өнімді өндіру және сату барысындағы шығындарды жоспарлау

Сабақтың мақсаты: Тақырып бойынша талдау

Білімділік: Ұйым қаржысынан білімділікті арттыру

Дамытушылық: Студенттердің білім деңгейін дамыту

Тәрбиелік: Білімді тұлға тәрбиелеу

Сабақтың типі: дәріс сабақ

Сабақтың әдісі Жаңа сабақты меңгеру әдісі

Сабақтың жабдықталуы, көрнектілі: Заңдар ж\е норматив актілері, заңдар, кестелер.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, журнал толтыру, студенттерді түгендеу.

Үй тапсырмасын тексеру: сұрақтар қою арқылы.

Жаңа сабақ

Жоспарлау – ағымдағы шығынды басқарудың негізгі әдісі болып табылады. Жоспарлауда алдағы кезең шығынын және оның мөлшерінің орынды құрылымын белгілеу басты мақсат ретінде қойылады. Ағымдағы шығынды жоспарлаудың негізгі нысаны бюджеттендіру болып табылады. Жоспарлы бюджет жалпы ұйым бойынша, жекелеген бөлімшелер мен жауапкершілік орталықтарына бөлініп жасалады. Шығын бюджеті ағымдағы қызметтің кіріс және шығыс жоспарына енгізіледі.

Пайдалану шығынын жоспарлау дың негізгі сатылары;

1. Есепті кезеңнің шығынын талдау

2. Жоспарлау үшін қажетті бастапқы база дайындау

3. Шығынның мөлшері мен құрылымына ықпал ететін факторлардың өзгеру болжамы

4. Бұйым түрлеріне жоспарлы калькуляция жасау

5. Жауапкершілік орталықтарының жоспарлы бюджетін әзірлеу

6. Жалпы кәсіпорын бойынша жиынтық жоспар әзірлеу жатады

IV. Жаңа сабақты бекіту: Сұрақтар қою арқылы

Үй тапсырмасы: Дәрісті оқу

Білімді бағалау: Белсенді студенттерді бағалау

VII. Сабақты қорыту: тест беру арқылы

Мұғалімнің аты жөні __ Сейтқадырова А.С. _________

Өнімнің өзіндік құнына кіретін материалдық шығындар құнын анықтау

Шығынның көптеген түрлері жартылай ауыспалы сипатта болғандықтан, шығын тұрақтыға және ауыспалыға шартты түрде бөлінетінін атап өту қажет.

Өнім мөлшерінің өзгеруіне шығынның әсерлену дәрежесін шығынның әсерлену коэффициентінің көмегімен бағалауға болады. Аталмыш коэффициент келесі формула бойынша есептеледі.

Z

К = ____ мұнда

N

K – өндіріс көлемінің өзгеруіне шығынның әсерлену коэффициенті

Z - шығынның кезең ішіндегі өзгеруі

N – өндіріс көлемінің өзгеруі.

Тұрақты және ауыспалы шығынның өнім өндірісі мөлшеріне байланысты әсерленуі

Шығынның әсерлену коэффициентінің мағынасы	Шығынның сипаты
К=0	Тұрақты
0>K<1	Азаймалы ауыспалы
K = 1	Үйлесімді ауыспалы
K>1	Үдемелі ауыспалы

Өзіндік құнды төмендетуді және кәсіпорынның пайдасын арттыруды қамтамасыз ету үшін азаймалы шығыстың төмендеу қарқыны үдемелі және үйлесімді шығынның өсу қарқынынан асуы тиіс.

Тұрақты шығын пайдалы шығынның және өндірістік процесте пайдаланылмайтын пайдасыз шығынның сомасын білдіреді.

Zc = Zпайдалы+Zпайдасыз

Пайдалы және пайдасыз шығынның мөлшерін өндірілетін өнімнің барынша жоғары (Nmax) және нақты мөлшері(Nтиім) жөнінде деректерді пайдаланып есептеуге болады.

Zc

Zпайдасыз=(Nmax- Nтиім)* ----------

Nmax

Zc

Zпайдалы = Nтиім* ----------

Nmax

Т.Рысқұлов атындығы Қазақ Экономикалық Университетінің Экономикалық колледжі

КҮНДЕЛІКТІ САБАҚ ЖОСПАРЫ

Күні________ пәні Ұйым қаржысы тобы Қаржы -01-04 Сабақ реті___40___

Сабақ тақырыбы Өнімнің өзіндік құнына кіретін материалдық шығындар құнын анықтау

Сабақтың мақсаты: Тақырып бойынша талдау

Білімділік: Ұйым қаржысынан білімділікті арттыру

Дамытушылық: Студенттердің білім деңгейін дамыту

Тәрбиелік: Білімді тұлға тәрбиелеу

Сабақтың типі: тәжерибелік сабақ

Сабақтың әдісі Жаңа сабақты меңгеру әдісі

Сабақтың жабдықталуы, көрнектілі: Заңдар ж\е норматив актілері, заңдар, кестелер.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, журнал толтыру, студенттерді түгендеу.

Үй тапсырмасын тексеру: сұрақтар қою арқылы.

Жаңа сабақ Шығынның көптеген түрлері жартылай ауыспалы сипатта болғандықтан, шығын тұрақтыға және ауыспалыға шартты түрде бөлінетінін атап өту қажет.

Өнім мөлшерінің өзгеруіне шығынның әсерлену дәрежесін шығынның әсерлену коэффициентінің көмегімен бағалауға болады. Аталмыш коэффициент келесі формула бойынша есептеледі.

Z

К = ____ мұнда

N

K – өндіріс көлемінің өзгеруіне шығынның әсерлену коэффициенті

Z - шығынның кезең ішіндегі өзгеруі

N – өндіріс көлемінің өзгеруі.

Тұрақты және ауыспалы шығынның өнім өндірісі мөлшеріне байланысты әсерленуі

Шығынның әсерлену коэффициентінің мағынасы	Шығынның сипаты
К=0	Тұрақты
0>K<1	Азаймалы ауыспалы
K = 1	Үйлесімді ауыспалы
K>1	Үдемелі ауыспалы

IV. Жаңа сабақты бекіту: Сұрақтар қою арқылы

Үй тапсырмасы: Дәрісті оқу

Білімді бағалау: Белсенді студенттерді бағалау

VII. Сабақты қорыту: тест беру арқылы

Мұғалімнің аты жөні __ Сейтқадырова А.С. _________

Есептер Шығару

Есеп. 13-кестедегі мәлімет негізінде негізгі еңбек ақы төлеуге шаруашылық ұйымдастыру жұмысына арналған қосымша шығын (наклодные расходы) пайызбен есептеп, (4 бағаны толтыру)

Қосымша шығын пайызының мәліметімен материалды шығынды қабылдап (5 және 6 жолдар) өзіндік құнның есеп формуласын шығарып, айнымалы тәуелсіздіген және алынған тәуелділік мәліметті кестенің (9 жыл, 4 бағанаға) кіргізу керек.

13-кесте

Рет №	Калькуляция аттары	Көрсеткіш маңызы
Мың теңге	%
	Негізгі еңбек ақы төлеу	120,00
	Қосымша еңбек ақы төлеу	24,00
	Прогрессивті салық жүйесі бойынша қосымша төлеу	42,00
	Әлеуметтік мұқтаждыққа аудару	66,00
	Шикізат және негізгі материалдар (тастандыны шегеріп тастағанда)	417,60
	Сатып алған бұйымға жартылай фабрикаттар, жұмыс және қызмет көрсету	150,00
	Жалпы өндіріс шығыны	320,40
	Жалпы шаруашылық шығыны	360,00
	Өнімнің өзіндік құны -барлығы	1500,00

Есеп. Кәсіпорын 2 цехтан тұрады, олар электро-қуатты екі ставкалы тариф бойынша төлейді. Мәлімедегі қуаттылық – 1000 кВа. Негізгі тарифте: айына 1 кВа-сағ қуаттылық -37 теңге 37 т; Қосымша-0,24 теңге 1 кВа-с. Кәсіпорынның екі бөлімшелерінің аралығындағы электро-энергияны пайдалану шығынын анықтау керек. Егер жалпы электро – энергияның шығыны белгілі 100 000 кВт, оның ішінде № 1 цех – 60 000 кВт, ал №2 цех - 40 000 кВт электроэнергия шығындарын құрад

Т.Рысқұлов атындығы Қазақ Экономикалық Университетінің Экономикалық колледжі

КҮНДЕЛІКТІ САБАҚ ЖОСПАРЫ

Күні________ пәні Ұйым қаржысы тобы Қаржы -01-04 Сабақ реті___41___

Сабақ тақырыбы Есептер шығару

Сабақтың мақсаты: Тақырып бойынша талдау

Білімділік: Ұйым қаржысынан білімділікті арттыру

Дамытушылық: Студенттердің білім деңгейін дамыту

Тәрбиелік: Білімді тұлға тәрбиелеу

Сабақтың типі: тәжерибелік сабақ

Сабақтың әдісі Жаңа сабақты меңгеру әдісі

Сабақтың жабдықталуы, көрнектілі: Заңдар ж\е норматив актілері, заңдар, кестелер.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, журнал толтыру, студенттерді түгендеу.

Үй тапсырмасын тексеру: сұрақтар қою арқылы.

Жаңа сабақ

Рет №	Калькуляция аттары	Көрсеткіш маңызы
Мың теңге	%
	Негізгі еңбек ақы төлеу	120,00
	Қосымша еңбек ақы төлеу	24,00
	Прогрессивті салық жүйесі бойынша қосымша төлеу	42,00
	Әлеуметтік мұқтаждыққа аудару	66,00
	Шикізат және негізгі материалдар (тастандыны шегеріп тастағанда)	417,60
	Сатып алған бұйымға жартылай фабрикаттар, жұмыс және қызмет көрсету	150,00
	Жалпы өндіріс шығыны	320,40
	Жалпы шаруашылық шығыны	360,00
	Өнімнің өзіндік құны -барлығы	1500,00

IV. Жаңа сабақты бекіту: Сұрақтар қою арқылы

Үй тапсырмасы: Дәрісті оқу

Білімді бағалау: Белсенді студенттерді бағалау

VII. Сабақты қорыту: тест беру арқылы

Мұғалімнің аты жөні __ Сейтқадырова А.С. _________

Ұйымның жалпы табысы және оның жіктелуі

. Кіріс пен шығыс туралы есепке кіретін көрсеткіштер

Нарықтың қатынас жағдайында кез келген кәсіпорын негізгі (операциялық), негізгі емес (қаржылық және инвестициялық) және төтенше қызмет түрлерінен кіріс алуы мүмкін

Операциялық қызмет – заңды тұлғаның кіріс алатын негізгі қызметі және инвестициялық және қаржы қызметіне жатпайтын өзгеде қызметі. Аталмыш кәсіпорын осы қызметті жүзеге асыру мақсатында құрылады.

Инвестициялық қызмет – ұзақ мерзімді актив сатып алу және сату, сондай ақ өтелетін қарыз беру және алу жөніндегі қызмет.

Қаржы қызметі – заңды тұлғаның нәтижесінде меншікті капиталдың және қарыз қаражаттың мөлшері мен құрамы өзгеретін қызметі

Кәсіпорынның өндірістік, өткізу, жабдықтау, қаржы және инвестициялық қызметтің түрлі қырлары қаржы нәтижелері көрсеткіштері жүйесінде аяқталып ақшалай бағаланады. Кәсіпорын қызметінің қаржы нәтижесінің қортындыланған ең маңызды көрсеткіштері «кіріс пен шығыс жөніндегі есеп» деген жылдық және тоқсандық есеп –қисап нысанында келтірілген.

Есеп ҚР ҚМ Бухгалтерлік есеп және есеп беру әдістемесі департаментінің 1997 жылғы 21 мамырдағы №7 бұйрығымен бекітілген Қаржылық есеп қисапты жасау жөніндегі әдістемелік ұсынымдарға сәйкес жасалады.

Меншік нысанына қарамастан барлық кәсіпорынға арналған, кірісті қалыптастыруға негізделген, сондай ақ нарықтық қатынас жағдайындағы кәсіпорынның шаруашылық механизімінің біріңғай моделі кәсіпорын қызметінің қаржы нәтижесін экономикалық талдаудың теориялық базасы болып табылады

Нарықтық экономика жағдайында шаруашылық жүргізу моделінде бірқатар есеп бар. Кіріс пен шығыс туралы есепке келесі көрсеткіштер кіреді

1. Даяр өнімді сатудан алынатын кіріс. Осы бап бойынша негізгі қызметтен алынған кіріс көрсетіледі

2. Жалпы кіріс – өнімді сатудан алынған кіріс пен оның өзіндік құны арасындағыайырма ретінде анықталады

3. Негізгі қызметтен алынған кіріс - деген сальдоланған қаржы нәтижесі және жалпы кіріс пен кезең шығыны арасындағы айырма ретінде анықталады.

4. Негізгі емес қызметтен алынатын кіріс - бұл айналымдағы емес активті беру, биржада айналыстағы бағалы қағазды қайта бағалау және т.б.

5. Төтенше жағдайдан алынатын кіріс

6. Таза кіріс – есепті кезеңде алған сальдоланған нәтижені білдіреді.

Т.Рысқұлов атындығы Қазақ Экономикалық Университетінің Экономикалық колледжі

КҮНДЕЛІКТІ САБАҚ ЖОСПАРЫ

Күні________ пәні Ұйым қаржысы тобы Қаржы -01-04 Сабақ реті___42___

Сабақ тақырыбы Ұйымның жалпы табысы және оның жіктелуі

Сабақтың мақсаты: Тақырып бойынша талдау

Білімділік: Ұйым қаржысынан білімділікті арттыру

Дамытушылық: Студенттердің білім деңгейін дамыту

Тәрбиелік: Білімді тұлға тәрбиелеу

Сабақтың типі: дәріс сабақ

Сабақтың әдісі Жаңа сабақты меңгеру әдісі

Сабақтың жабдықталуы, көрнектілі: Заңдар ж\е норматив актілері, заңдар, кестелер.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, журнал толтыру, студенттерді түгендеу.

Үй тапсырмасын тексеру: сұрақтар қою арқылы.

Жаңа сабақ

Нарықтың қатынас жағдайында кез келген кәсіпорын негізгі (операциялық), негізгі емес (қаржылық және инвестициялық) және төтенше қызмет түрлерінен кіріс алуы мүмкін

Операциялық қызмет – заңды тұлғаның кіріс алатын негізгі қызметі және инвестициялық және қаржы қызметіне жатпайтын өзгеде қызметі. Аталмыш кәсіпорын осы қызметті жүзеге асыру мақсатында құрылады.

Инвестициялық қызмет – ұзақ мерзімді актив сатып алу және сату, сондай ақ өтелетін қарыз беру және алу жөніндегі қызмет.

Қаржы қызметі – заңды тұлғаның нәтижесінде меншікті капиталдың және қарыз қаражаттың мөлшері мен құрамы өзгеретін қызметі

Кәсіпорынның өндірістік, өткізу, жабдықтау, қаржы және инвестициялық қызметтің түрлі қырлары қаржы нәтижелері көрсеткіштері жүйесінде аяқталып ақшалай бағаланады. Кәсіпорын қызметінің қаржы нәтижесінің қортындыланған ең маңызды көрсеткіштері «кіріс пен шығыс жөніндегі есеп» деген жылдық және тоқсандық есеп –қисап нысанында келтірілген.

IV. Жаңа сабақты бекіту: Сұрақтар қою арқылы

Үй тапсырмасы: Дәрісті оқу

Білімді бағалау: Белсенді студенттерді бағалау

VII. Сабақты қорыту: тест беру арқылы

Мұғалімнің аты жөні __ Сейтқадырова А.С. _________

Сатудан түскен табысты анықтау

Сатып алынған даяр өнім мен тауар сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс тараптар арасындағы шартта көзделген сату құны бойынша анықталады.

Сату құны деп сатып алушы актив үшін төлейтін немесе мәмілеге осы актив дайын дербес тараптар арасында айырбасталатын құн түсініледі.

Қызмет көрсету жөніндегі мәміленің нәтижесін дәл бағалау мүмкін болмаған жағдайда, кіріс өтелетін шығыс мөлшерінде ғана танылады.

Негізгі қызметтен алынатын кірістің есебін жүргізу «негізгі қызметтен алынған кіріс» деп аталатын бөлім шоттарында ұйымдастырылады. Осы топқа кірістің мына түрлері кіреді;

1. Өнім сатудан, орындалған жұмыс пен тарапқа көрсетілген қызметті сатудан алынған кіріс.

2. Сатып алынған тауарды сатудан алынған кіріс

3. Құрылыс –монтаж, жобалау-іздестіру, геологиялық барлау,ғылыми іздестіру және т.б жұмысты сатудан алынған кіріс

4. Жүкті және жолаушыларды тасымалдау жөніндегі қызметтен алынған кіріс

5. Мүлікті жалға беруден алынған кіріс

6. Байланыс кәсіпорынның қызметінен алынған кіріс

7. Сақтандыру компаниясының қызметінен алынған кіріс

8. Негізгі қызметтен алынған өзге кіріс

Негізгі емес қызметтен алынған кіріске мыналар кіреді;

1. Материалдық емес активті сатудан алынған кіріс

2. Негізгі құралды сатудан алынған кіріс

3. Бағалы қағазды сатудан алынған кіріс

4. Акциялар бойынша дивидент мен пайыз түріндегі кіріс

5. Бағамдағы айырмадан алынған кіріс

6. Атқарушы билік органының субсидиясы

7. Негізгі емес қызметтен алынған өзге кірістер.

Төтенше жағдайдан және тоқтатылған операциядан алынған кіріс құрамына мыналар кіреді;

1. Табиғи апаттан алынған кіріс

2. Табиғи апаттың өтелмейтін залалы

3. Тоқтатылған операциялардан алынған кіріс

4. Төтенше жағдайдан алынған кіріс

Т.Рысқұлов атындығы Қазақ Экономикалық Университетінің Экономикалық колледжі

КҮНДЕЛІКТІ САБАҚ ЖОСПАРЫ

Күні________ пәні Ұйым қаржысы тобы Қаржы -01-04 Сабақ реті___43___

Сабақ тақырыбы Сатудан түскен табысты анықтау

Сабақтың мақсаты: Тақырып бойынша талдау

Білімділік: Ұйым қаржысынан білімділікті арттыру

Дамытушылық: Студенттердің білім деңгейін дамыту

Тәрбиелік: Білімді тұлға тәрбиелеу

Сабақтың типі: тәжерибелік сабақ

Сабақтың әдісі Жаңа сабақты меңгеру әдісі

Сабақтың жабдықталуы, көрнектілі: Заңдар ж\е норматив актілері, заңдар, кестелер.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, журнал толтыру, студенттерді түгендеу.

Үй тапсырмасын тексеру: сұрақтар қою арқылы.

Жаңа сабақ Сатып алынған даяр өнім мен тауар сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс тараптар арасындағы шартта көзделген сату құны бойынша анықталады.

Сату құны деп сатып алушы актив үшін төлейтін немесе мәмілеге осы актив дайын дербес тараптар арасында айырбасталатын құн түсініледі.

Қызмет көрсету жөніндегі мәміленің нәтижесін дәл бағалау мүмкін болмаған жағдайда, кіріс өтелетін шығыс мөлшерінде ғана танылады.

Негізгі қызметтен алынатын кірістің есебін жүргізу «негізгі қызметтен алынған кіріс» деп аталатын бөлім шоттарында ұйымдастырылады. Осы топқа кірістің мына түрлері кіреді;

1. Өнім сатудан, орындалған жұмыс пен тарапқа көрсетілген қызметті сатудан алынған кіріс.

2. Сатып алынған тауарды сатудан алынған кіріс

Дата добавления: 2014-01-07