Мемлекеттік баж. 13 страница

IV. Жаңа сабақты бекіту: Сұрақтар қою арқылы

Үй тапсырмасы: Дәрісті оқу

Білімді бағалау: Белсенді студенттерді бағалау

VII. Сабақты қорыту: тест беру арқылы

Мұғалімнің аты жөні __ Сейтқадырова А.С. ______

Ұйым қаржыларының мәні

Оның қарамағындағы барлық ақша қаражаттар жиынтығын, сондай-ақ оны қалыптастыру, бөлістіру және пайдалану жүйесін айтамыз, яғни к.о мен корпарациялардың қаржысы – олардың шар-қ қызметінің процесінде туындайтын ж/е капиталды, кіріс пен ақша қорын қалыптастыру, әрі оны пайдалану үшін қажет ақша қатынастарының жүйесі болып табылады.

Капитал -активтің пайда болатын көзі.

Кіріс- тауар сатудан алынатын ж/е өзге де операциялар сонымен қатар сатудан тыс алынған түсіинің формасы б.т

Ақша қоры- тұтыну, жинақтау және резерв қорына бөлінеді, яғни ақша қоры, көзделген мақсатқа сәйкес қолданылатын шар-қ жүргізуші субьектілердің ақшалай қаражатаның бір бөлігі. Ол к.о айналымындағы ақшалай қаражаттың тек бір бөлігін ғана құрайды.

2. Ұйым қаржыларының атқаратын қызметтері.

7) капитал, кіріс, ақша қорын қалыптастыру

8) капитал, кіріс, ақша қорын пайдалану

9) бақылау функциясы

1 қызметі ұдайы өндіріс процесінің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін қажет. Тауар сатудан алынған түсімді бастапқы бөлу есебінен к.о-р қаржы жоспарында көрсетілетін арнай қоры пайда болады.

2 қызметі – капиталды, кірісті ж/е ақша қорын к.о-ң қаржы жоспарында қарастырылған мақсатында пайдалану.

Бұл функ-я мына процестерді атқарады:

1. Капиталды айналымнан тыс және айналымдағы активтеріне салуды айтамыз

2. Салық төлемін қамтамасыз ету

3. Бос ақша қаражатын ең өтімді активке салу

4. Кірісті тұтыну, даму ж/е резерв құру мақсатына салу.

5. Капиталды, кірісті және ақша қорын пайдаланудың есебін жүргізу.

3 қызметі- бақылау кірістің пайда болуына орай пайдаланылған кезде оны құндық, материалдық және мүліктік үйлесімінің сақталуын бақылау үшін қолданылады. Қаржыны бақылауға іске асыру құралына: б.е-тегі қаржы ақпараты жатады.

3. Ұйымның қаржылық қатынастар жүйесі. Ұйымның шар-қ іс-әрекеті барысында қаржылық қарым-қатынастар қалыптасады және ол 3 топтан құралады:

18) өзге кәсіпорын және ұйымдармен

19) өзінен жоғары тұратын және бірлесіп жұмыс атқаратын серіктестермен түзелетін кәсіпорын ішіндегі қарым-қатынас

20) қаржы несиелік жүйемен қарым-қатынас

4. Ұйым қаржысын ұйымдастыру принциптері

Ұйым қаржысын ұйымдастыру принциптері оның қызметінің мақсаттарымен және міндеттерімен тығыз бай/ы.

Ұйымның қаржысын ұйымдастыру принциптері:

13) ш-қ қызметте өзін-өзі реттеу – ұйым қолда бар, материалдық, еңбек және қаржы ресурстарының негізінде өндірістік және техникалық даму жөнінде шешім қабылдауға сондай-ақ оны іске асыруға толықтай дербестік береді

14) өзін-өзі өтеу және өзін-өзі қаржыландыру – өзін-өзі өтеу принципі ұйымды дамытуға салынған қаражат таза пайданың және амортизациялық аударымдардың есебінен өтелуге негізделген

15) айналым қаражатын қалыптастыру көзін меншік және қарыз қаражатқа бөлу ш-қтың жекелеген салаларында өндіріс технологиясымен оны ұйымдастыру ерекшеліктеріне байл. Болып келеді

16) қаржы қорларын құру принципі – нарық жағдайында ықтимал ауытқитын кәсіпорынның тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін қажет

5. Ұйымның меншікті капиталы

6. Ұйымның жарғылық капиталы.

7. Ұйымның үстеме капиталы

8. Ұйымның резервтегі капиталы

9. Ұйымның тұтыну және жинақтау қорлары

10. Ұйымның бөлінбеген кірісі.

Меншікті капитал – ұйым капиталының меншікті қаржыландыру көзінің есебінен қалыптастырылған бөлігі. Ұйымның қаржы негізін меншікті капитал құрайды.

Меншікті капиталға мыналар жатады:

1. Жарғылық капитал- ұйым мүлкінің оның кредиторларының мүддесіне кепілдік беретін барынша аз мөлшері. Негізгі құрал жабдықтың, басқа мүліктің, мат-қ емес активтің ақшамен бағаланатын мүліктік құқықтардың жиынтығы.Ж.к –к.о жарғысында белгіленген капиталдың бастапқы сомасы. Ж.к негізінен акция сату немесе қатысушылардың, құрылтайшылардың салымының есебінен қалыптастырылады. Ж.к-ға бағытталған қаражаттың сомасы жаңадан құрылған к.о-ң қызметін бастауды қаматамасыз етуі тиіс. Ж.к сатылған акцияның атаулы құны б/ша бағаланады. Сатылған акция құнының атаулы құнының оның атаулы құнынан асуы жеке ескеріледі ж/е акция атаулы құнынан төмен сатылғанда пайда болатын айырманы өтеу үшін пайдаланылады. Осы қаражат «Қосымша төленген капитал» деген шотта ескеріледі. Ж.к-ң болуы мен оның қозғалысының есебі «жарғылық капитал» деген шотта ескеріледі. ҚР-ң заңына сәйкес ж.-к-ң мөлшері шектелген. Бүгінгі күні қоғамның ж.к барынша аз мөлшері АЕК-ң 50 000 есе мөлшерін құрайды. Ж.к-ң абсолюттік мөлшерімен пассив баланстық жалпы қорытындысындағы оның үлесі – к.о -ң тұрақты қаржы көрсеткіші б.т.

Қоғамның ж.к акцияның атаулы құнын арттыру н/е оның қосымша саннын арттыру арқылы ұлғайтуға болады. Ж.к-ы ұлғайту жөніндегі шешімді акционерлердің жалпы жиналысында қабылдайды. Қоғамның ж.к қосымша акция орналастыру арқылы арттыру жөніндегі шешімді АҚ жалпы жиналысында қоса директорлар кеңесі де қабылдайды. Олардың құқығы қоғам жарғысында тіркелген. Қосымша акцияны қоғам жарғысында белгіленген, жарияланған акция саны шектерінде ғана орналастыруға болады.

2. Үстеме капитал– ол мүліктің құнын қайта бағалаған кезде оның өсуін, эмиссиялық кірісті, тегін алынған құндылықты және басқа да түсімді білдіреді.

Үстеме капиталдың құрамына мына элементтер кіреді:

1. АҚ-ң эмиссиялық кірісі – орналыстырылған акцияның атаулы құнынан тыс алынған сомадан акцияны сатуға жұмсалған шығыс шегерілген сома. (ҚОСЫМША ТӨЛЕНГЕН КАПИТАЛ)

Қосымша төленген капитал деп – АҚ- меншік акцияны атаулы құнынан асатын бағаға сату нәтижесінде алынған сома. (эмиссиялық кіріс) Осы капитал есебі: «Қосымша төленген капитал» деген пассив шотта жүргізіледі.

2. Айналымнан тыс активті қосымша бағалаудан түсетін сома. (қосымша төленбеген капитал).

Қосымша төленбеген капитал – инфляцияға бай/ы н.қ жабдықты, инвестицияны және басқа да активті қайта бағалаудан алынған капитал сомасы. Соның ішінде н.қ жабдықты, инвестицияны сонымен бірге ұзақ мерзімге жалға алынған құрал-жабдықты, аяқталмаған күрделі салым мен құрал-жабдыө инф-я деңгейінің көтерілуіне қарай қайта бағаланады.

2.1 Н.қ жабдықты қайта бағалаудан түсетін сома

2.2 Инвестицияны қайта бағалаудан түсетін сома.

2.3 Өзге активті қайта бағалаудан түсетін сома.

3. Басқа ұйымнан тегін алынған мүлік.

4. Мақсаттты қаржыландыру қаражатының инвестициялық ресурс нысандағы түсімі және басқа да түсім

3. Резервті капитал АҚ-ң және басқа ұйымның бөлінбеген кірістен ақша аудару есебінен құрылатын меншікті қаражаттың бөлігі. Р.к операциялық қызметтен туындайтын ысыраптың орнын толтыру, сондай-ақ ағымдағы пайда дивидент төлеуге жетпеген жағдайда пай-ы. Осы мақсатқа пай-ы. Р.к мақсатты пайдалану нәтижесінде азайған жағдайда, келесі есепті кезеңде оны қосымша есептеу қажет. Бух.баланста р.к пассивте көрсетіледі. Р.к-ң есебі «р.к» деген шотта жүргізіледі, құрылған кезде «есепті кезеңнің бөлінбеген кірісі» ДТ ал «р.к» КТ көрсетіледі. Ал «р.к» қаражатын пайдаланғанда ДТ көрсетіледі

4. Алынатын капитал – акционерден сатып алынған меншік акциясының құнын біл-і, алынған акцияларының есебін жүргізуге «жай акция», «артықшылықты акция», «алынған капитал» деген шоттар арналған. Осы шоттар акционерлерден кейін айналыстан алып тастау мақсатында, сатып алынған меншік акция жөніндегі ақпарат жинақталып қорытындылады.

5. Бөлінбеген кіріс – АҚ-ң капиталы құрылатын маңызды көзі б.т. Оған:

1. өткен жылдың бөлінбеген пайдасының сомасы

2. Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы

Бух есеп ж/е есеп беру жөніндегі нормативтік құжаттарға сәйкес қалдық нәтижесі б/ша жеке көрсетілмейді. Ол бух балансқа тіркелетін түсіндірмелерде және кіріс пен шығыс жөнідегі есепте ж/е меншікті капитал өзгерісі жөніндегі есепте көрсетіледі.

1. өткен жылдың бөлінбеген пайдасының сомасы

9) резервтегі капиталды толықтыру

10) ж.к ұлғайту

11) қосымша капиталды ұлғайту

12) АҚ-ң құрылтайшыларына кіріс төлеу сияқты мақсатқа жұмсалады

Дата добавления: 2014-01-07