Паэма: жанравыя асаблівасці і мадыфікацыі

Пытанне № 26

Паэма ( ад грэч. від, твару) – вялікі, звычайна вершаваны твор, у якім вырашаюцца важныя праблемы сучаснасці ці мінулага. Паэме ўласцівы:

· разгорнуты сюжэт,

· наяўнасць акрэсленых характараў,

· прысутнасць вобраза лірычнага героя, які актыўна ўключаецца ў характарыстыкі персанажаў і падзей.

Часам паэма разумеецца як вершаваны, звычайна сюжэтны твор, як аповесць або раман у вершах. Аднак такая трактоўка не ўлічвае асаблівасцей менавіта паэмнага адлюстравання свету. У паэме жыццё ўзнаўдяецца ў яго “ вышэйшых момантах” (В.Бялінскі). У адрозненне ад аповесці ці рамана яна пазбягае падрабязных апісанняў, уздымаецца над паўсядзённасцю, шукае ў жыцці гераічнае, узвышанае, урэшце напаўняе высокай паэзіяй штодзённы чалавечы побыт, калі ён становіцца прадметам узнаўлення (“Новая зямля” Коласа). Паэма імкнецца да філасофска-гістарычнага асэнсавання рэчаіснасці.

Паэма мае сваю вялікую гісторыю. Першае тэарэтычнае асэнсаванне паэмы знаходзім у Платона і Арыстоцеля. У іх паэма атаясамлівалася з эпасам. Самым раннім перыядам развіцця паэмы быў класічны перыяд, які даў паэму-эпапею. Да такога віду паэмы належаць перш за ўсё названыя ўжо старажытнагрэчаскія паэмы “Іліяда” і “Адысея”, пазнейшая паэма Вергілія “Энеіда” і яшчэ пазней пад іх уплывам і ў іх стылі напісалі паэмы-эпапеі Дантэ (“Боская камедыя”), Мільтан (“Страчаны рай”, “Вернуты рай”). У беларускай літаратуры такую паэму нагадвае толькі паэма Вікенція Равінскага “Энеіда навыварат”), але гэта паэма-пародыя.

Сярэдневяковая, потым класіцыстычная эстэтыкі арыентаваліся на антычныя канцэпцыі. Нават В.Бялінскі лічыў паэму “ асаблівым родам эпасу ”. Далей жа даследчык пісаў, што жанр “не дапускае прозы жыцця,... схоплівае толькі паэтычныя, ідэальныя моманты жыцця, змест якога складаюць найглыбейшыя светасузіранні і маральныя пытанні сучаснага чалавецтва”.

Значныя змены ў разуменні жанру адбыліся ў ХУІІІ– пачатку ХІХ ст. Звязаны з творчасцю рамантыкаў (рамантычная паэма). Канцэнтрацыя ўвагі на асобе героя, надзеленага незвычайнымі, выключнымі якасцямі характару, раскрыццё важных сацыяльна-філасофскіх і маральных праблем часу (паэмы Байрана, Пушкіна, Лермантава, Міцкевіча, Т.Шаўчэнкі. У бел. л-ры пач. ХХ ст. паэмы Купалы, Коласа “Сымон-музыка”).

Рэалістычная паэма з большай увагай ставіцца да штодзённага жыцця.

Найчасцей сустракаецца паэма ліра-эпічная. Іншыя разнавіднасці – ліра-эпіка-драматычная (“Нарач” М.Танка, “Сцяг брыгады” Куляшова), драматычная (“Адвечнаая песня” Купалы, “Хамуціус” Куляшова), лірычная (“Безназоўнае” Купалы, “Варшаўскі шлях” Куляшова). Паэмныя мадыфікацыі вылучаны ў адпаведнасці з нейкім пераважаючым родавым пачаткам, ці выразнай прасутнасцю ўсіх трох. Зыходзячы са зместу, вылучаюць паэму гераічную, філасофскую, сатырычную, гістарычную, паэму-ідылію і інш.

Дата добавления: 2014-01-11