Алесь Разанаў

ВЕРСЭТЫ

Алесь Разанаў (нар. 05. 12. 1948), аўтар зборнікаў “Адраджэнне” (1970), “Назаўжды” (1974), “Каардынаты быцця” (1976), “Шлях-360” (1981), “Вастрыё стралы” (1988), “У горадзе валадарыць Рагвалод” (1992), “Паляванне ў райскай даліне” (1995), “Рэчаіснасць” (1998), заснаваў і ўвёў у беларускую паэзію новыя формы – версэты, вершаказы, квантэмы, зномы, пункціры.

Праблема абнаўлення сістэмы жанраў. “Аўтарскія” жанравыя формы (версэты, вершаказы, квантэмы, пункціры, зномы, лімэрыкі і г.д.).

Пытанне № 29

У 1990 г. за кнігу “Вастрыё стралы А.Разанаву прысуджана дзяржаўная прэмія Беларусі імя Янкі Купалы.

Творы А.Разанава перакладзены ў 20-ці краінах свету. Яго паэтычныя зборнікі выйшлі ў Германіі, Балгарыі, Грузіі, Польшчы. Некаторыя з іх уяўляюць творы-білінгвы. Рэцэнзіі га яго творы змяўчаліся ў замежным друку, напрыклад, у выданнях Германіі, Польшчы, Літвы, Ўвейцарыі, Аўстрыі і інш. А.Разанаў пачаў пісаць па-нямецку. Кнігай “Wortdichte” (2003) ён прэзентуе сябе як нямецкамоўны аўтар. Талент і творчасць паэта, як бачым, уключаны ў сусветную культурную прастору. У 2003 г. А.Разанаў уганараваны прэстыжнай еўрапейскай літаратурнай прэміяй імя Ёгана Готфрыда Гердэра.

В.П. Рагойша: Версэт напісаны прозай невялікі лірычны твор, які сваёй вобразнасцю, павышанай эмацыянальнасцю і своеасаблівай рытмічнасцю набліжаецца да паэзіі. Версэт – гэта, па сутнасці, твор, паэтычны па змесце і і празаічны па форме выяўлення гэтага зместу. У ім няма вершаванага рытму, метра і рыфмыю У той жа час яму характэрныя многія іншыя прыкметы паэтычнага выказвання – у змесце(матывы, ідэі, вобразы тыя ж, што і ў паэзіі), ў агульнай лірычна-суб’ектыўнай танальнасці, паэтычнай вобразнасці, у сінтаксісе (інверсія, паўторы, звароты, недасказы), у кампазіцыі (невялікі памер, падзел твора на дробныя абзацы, што нагадваюць строфы у звычайным вершы, адсутнасць сюжэта).

Ланцуг.

На панадворку сабакі: на ланцугу.

Яны адважныя – дакуль дазваляе

ланцуг,

куслівыя – дакуль дазваляе ланцуг,

брахлівыя – дакуль дазваляе лан-

цуг,

і злуюцца яны на ланцуг такса-

ма – дакуль дазваляе ланцуг.

Наводдалі, вакол іх, блукаюць

ваўчыныя зграі.

Яны прынюхваюцца да сабак, пры-

слухоўваюцца да сабак, але бліжэй усё

роўна не падступаюць:

не дазваляе ланцуг.

Шыльдачкі.

На дрэвах – шыльдачкі.

На іх напісана, колькі якому дрэву

Гадоў, як яно называецца, якая яго

Таўшчыня і вышыня.

Людзі праходзяць міма дрэў, не

Заўважаючы іх, яны чытаюцб шыль-

дачкі…

А сведчанні дрэў так і застаюцца

непачутыя,

а пісьмёны дрэў так і застаюцца не-

прачытаныя.

У крузе.

Свет безумоўна дапытваецца ў мяне,

куды я іду.

Але хіба я ведаю сваю канчатковую

мэту? Я толькі спраўджваю тое, на што

здатны, што вымагае ад мяне жыццё:

засмяглы – п’ю ваду,

галодны – ем хлеб,

зняможаны – адпачываю,

адпачыўшы, імкнуся наперад – і

апынаюся на сваіх слядах.

Я ў крузе, дзе слова шукае Слова, а

чалавек – Чалавека.

ВЕРШАКАЗ – напісаная ў форме версета паэтычная медытацыя, у аснове якой – роздум пра сутнасць нейкай рочы, прадмета, з’явы. Галоўны мастацкі сродак, што арганізуе вершаказ,– паэтычная этымалогія. Па сутнасці, вершаказ уяўляе сабой разгорнуты паэтычны этымалагізм, у якім выяўляюцца падчас самыя нечаканыя асацыятыўныя сувязі паміж асобнымі словамі-паняццямі на аснове іх гукавога падабенства.

Каса.

Каса – косая, аднак там, дзе яна

праходзіць, застаюцца чыстыя, без кас-

мыкоў, касынкі лугоў і роўныя каснікі

пакосаў.

Каса не спакушаецца славай і не

Выстаўляецца напаказ: яна толькі пер-

шаю, у расу, каштуе тыя “смакосы”,

якія пасля будуць каштаваць каровы і

козы.

Каса касуе ўсё, што ўзводзілі вясна

і лета: яе кранае не краса званцоў, ка

сачоў ці каласоўнікаў, а косінісы і ка-

тангенсы стасункаў з імі.

Пасада ў касы каставая – ад Ка-

сандры: яна прадказвае ўсім аднолька-

вы лёс і сама ж вершыць яго.

На касу, як на смерць, касавурацца

гусакі, на касу сыкае асака, яе куса-

юць камяні, ад яе адкасоўваюцца ку-

сты, але, вітаючыся з ёю, касу ксціць

касец Ясь і – развітваючыся з ёю –

касінер Кастусь.

Гузік.

Гузік спрытна ўлазіць у шчыліну-

пятлічку, але назад вылезці не можа,

застаючыся вязнем свайго спрыту, сва-

ёй зухаватасці.

Гузік не гуз, але мае з гузам

блізкае падабенства, не туз, але гэтак-

сама, як туз, знаходзіцца на адказным

месцы: ім звязваецца ў адно цэлае ле-

вае і правае, ніз і верх, на ім трымаец-

ца ўсё адзенне.

Гузік – глузд, гузік – розум, ён

нейтралізуе сабою памкненні да раз’яд-

нання і бярэ на сябе найбольшую –

“тузінную”– нагрузку: яго круцяць,

тармосяць, тузаюць, і толькі тады,

калі гузік знікае (адшпільваееца ці вы-

рываецца), кашуля (ці блузка, ці

камізэдька, ці кажушок) рахістваец-

ца, распадаецца напалам.

У музыцы адзення гузік усяго адзін

гук, але гук ключавы, гук мужны.

Дата добавления: 2014-01-11