МЧС России 5 страница

ДЕНАЦИФИКАЦИЯ мн. нет денацификация (виликан фашист уьлквейра, мес. Германияда нацизмдикай, фашизмдикай амайбур терг авун).

ДЕНЕЖКА 1. уст. зур кепек (куьгьне вахтунин). 2. мн. разг. пул.

ДЕНЕЖНЫЙ 1. пулунин; пуларин. 2. пул авай. 3. пул твадай.

ДЕНОНСИРОВАТЬ сов. и несов. денонсироватун, (договордикай) отказ ийизвайди хабар гун, (договор) амал аламачирди яз малумрун (пачагьлугърин арада).

ДЕНСКОЙ: день денской югъди, йкъуз кьиляй-кьилиз.

ДЕНЩИК денщик (революциядилай вилик офицердиз къуллугъчивилиз тайинарнавай солдат).

ДЕНЬ м югъ. ♦ день денской югъди, йкъуз кьиляй-кьилиз; день ото дня йкъалай йкъуз, югъ къандавай; изо дня в день гьар йкъуз, датIана, гьамиша; со дня на день 1) къедлай пакадал, йкъалай йкъал; 2) къе-пака, лап мукьвара; на днях и (мукьва) йкъара; третьего дня (накь ваъ) вилик квай йкъуз; считанные дни см. считанный.

ДЕНЬГИ ед. нет пул.

ДЕПАРТАМЕНТ департамент (1. Францияда административ. округ. 2. Америкада министерство. 3. виликди Россияда ва гила маса уьлквейрани мистерстводин ва лап чIехи идарайрин са отдел).

ДЕПЕША депеша (1. телеграмма, тади хабар. 2. дипломатияди ракъурдай тади хабар).

ДЕПО нескл. депо (1. ракьун рекьера вагонар, паровозар акъваздай, рас хъийидай дарамат. 2. цIаяр хкадардай эвтомобилар, машинар хуьдай чка. 3. уст. гьамбархана).

ДЕПОЗИТ мн. нет депозит (са тайин шартIаралди къахчудай ихтияр аваз хуьн патал банкуниз, кредитдин учрежденийриз вуганвай пул ва я къиметлу кагъазар).

ДЕПОНЕНТ депонент (депозит эцигнавай кас).

ДЕПОНИРОВАТЬ сов. и несов. депозит эцигун (пул ва я къиметлу кагъазар депозит яз банкуна эцигун).

ДЕПРЕССИВНЫЙ депрессиядин.

ДЕПРЕССИЯ депрессия (1. эк. кризисдилай гуьгъуьниз капиталист уьлквейрин хозяйство вилик тефиз акъвазун. 2. мед. гуьгьуьлар агъуз аватун; кьатIунин, акьулдин къуват агъуз аватун).

ДЕПУТАТ 1. депутат; депутат Верховного Совета Верховный Советдин депутат. 2. векил.

ДЕПУТАЦИЯ векилар.

ДЕРГАТЬ несов. 1. хъуткьунрун; ялун. 2. акъудун; хъуткьунарна (ялна, ялиз) акъудун; дёргать зубы сарар акъудун.

ДЕРГАТЬСЯ несов. 1. хъуткъунун. 2. см. дёргать.

ДЕРЕВЕНЕТЬ несов. кIарас хьиз хьун; гацум хьун.

ДЕРЕВЕНСКИЙ хуьруьн; хуьряй тир; хуьре авай.

ДЕРЕВНЯ хуьр.

ДЕРЕВО 1. ттар. 2. кIарас.

ДЕРЕВООБДЕЛОЧНИК кlapacдин кIвалах ийидай устIар-рабочий.

ДЕРЕВООБДЕЛОЧНЫЙ кlapacдин кIвалах ийидай, кIарасдикай затIар расдай.

ДЕРЕВООБРАБАТЫВАЮЩИЙ кIарасдикай затIар расдай.

ДЕРЕВУШКА гъвечIи хуьр.

ДЕРЕВЦЕ, ДЕРЕВЦО гъвечIи ттар; таз ттар, таз.

ДЕРЕВЯННЫЙ 1. кIарасдин; кIарасдикай (кIарасрикай) авур. 2. пер. кубут, куьт, юзан тийир гьиссуз (мес. ччин).

ДЕРЕВЯШКА 1. кIарасдин кIус; керкетI. 2. разг. кIарас кIвач.

ДЕРЖАВА 1. пачагьлугъ. 2. ист. держава (монархдин, яни пачагьдин пачагьвилин ихтиярдин лишан тир хаш алай къизилдин шар).

ДЕРЖАВНЫЙ 1. лап чIехи ихтияр авай, лап чIехи власть авай. 2. къудратлу; гьейбатлу.

ДЕРЖАТЕЛЬ м 1. гвай (авай) кас; держатель займа заём гвай (авай) кас. 2. кьадайди; держатель для бумаг чарар кьадай затI.

ДЕРЖАТЬ несов. 1. кьун. 2. хуьн. 3. аваз хьун; авун; раньше он держал лавку виликди адаз туьквен авай. ♦ держать экзамен экзамен гун; держать дверь открытой рак ахъаз тун; держать речь речь рахун; держать путь рехъ кьуна фин; держать корректуру корректура кIелун; держать своё слово жуван гаф кьилиз акъудун, жуван гафунал акъвазун; держать курс на запад рагъакIидай патахъ кьил аваз фин; держать язык за зубами мез хуьн, сив хуьн; держать ухо востро мукъаят хьун, япар хкажна акъвазун.

ДЕРЖАТЬСЯ несов. 1. кьун; кьуна акъвазун. 2. акъвазун; держаться на ногах кIвачел акъвазун. 3. жув кьиле тухун, акъвазун. 4. фин; атун; лодка держалась правого берега лодка эрчIи къерехдай (къерех кьуна) физвай. 5. гуьгъуьна аваз (мукьув гваз) фин; атун. 6. гваз хьун; хуьн; кьуна акъвазун (са фикир, са рехъ). 7. амукьун; давам авун. 8. вич хуьн, дурум гун, кIевиз акъвазун.

ДЕРЖИМОРДА разг. пис векъи инсан, зупачи.

ДЕРЗАНИЕ 1. мн. нет. см. дерзнуть. 2. жуьрэтлу къаст, жуьрэтлу фикир.

ДЕРЗАТЬ несов., см. дерзнуть.

ДЕРЗИТЬ несов. гаф элкъуьр хъувун, ччина акъвазун, векъи жаваб гун.

ДЕРЗКИЙ 1. эдебсуз, гьаясуз, пис векъи. 2. жуьрэтлу, викIегь.

ДЕРЗНОВЕНИЕ мн. нет жуьрэтлу гьерекат, жуьрэт авун.

ДЕРЗНОВЕННЫЙ жуьрэтлу, викIегь.

ДЕРЗНУТЬ жуьрэт авун, рикI авун, викIегьвал авун.

ДЕРЗОСТЬ ж 1. гьаясузвал, эдебсузвал; ччина акъвазун. 2. векъи гьаясуз гаф.

ДЕРМАТОЛОГ мед. дерматолог (хамунин азаррин специалист доктор).

ДЕРМАТОЛОГИЯ мн. нет, мед. дерматология (медицинада хамунин азарар чирдай са хел).

ДЁРН мн. нет чIур, накьвадин къалин чIур алай къат, чийир.

ДЕРНИСТЫЙ чийир квай, векьин дувулар гзаф квай (четиндиз пурпу ийиз жедай ччил).

ДЕРНУТЬ см. дёргать. ♦ как будто чёрт (ва я нелёгкая) дёрнул шейтIанди ягъалмишрай хьиз, шейтIанди рикIел гъана, рикIе акъатна.

ДЕРНУТЬСЯ см. дёргаться (1-манада).

ДЕРЮТА 1. ших. 2. пер. векъи ших хьтин усал парча, усал векъи парчадикай авур партал.

ДЕСАНТ десант (1. гимийрин ва я самолётрин куьмекдалди душмандин ччилел кьушунар авудун. 2. гьа тегьерда авудай кьушунрин десте).

ДЕСАНТНИК десантник (десант яз авудай дестедик квай аскер).

ДЕСАНТНЫЙ десантдин.

ДЕСЕРТ десерт (хуьрекдин эхирдай гудай емишар, къенфетар ва я маса ширин, тIямлу шейэр).

ДЕСЕРТНЫЙ 1. десертдин; десертная ложка десертдин тIур. 2. десерт, десерт тир, десертдин; десертное вино десертдин (ширин) чехир.

ДЕСКАТЬ гуя, яни; говорят, что ты, дескать, уезжал надолго вун, гуя, яргъал вахтуна фенвай лугьудай

ДЕСНА саран як, сарарив гвай як (куручI).

ДЕСНИЦА уст. гъил; эрчIи гъил.

ДЕСПОТ 1. ист. деспот (вири ихтиярар вичин гъиле авай ва вичин кефиниз кIандайвал гужалди кар ийидай пачагьлугъдин кьил, пачагь). 2. пер. залум, зулумкар.

ДЕСПОТИЗМ мн. нет деспотизм, зулум, залумвал, зулумкарвал.

ДЕСПОТИЧЕСКИЙ 1. деспотиядин; деспотвилин. 2. пер. зулумдин, зулумкарвилин, залумвилин.

ДЕСПОТИЯ деспотия (кьилел деспот алай пачагьлугъ).

ДЕСТИЛЛИРОВАТЬ см. дистиллировать.

ДЕСТИЛЛЯЦИЯ см. дистилляция.

ДЕСТЬ ж десте (чарар; виликди 24 табагъ жедай, гила 50 табагъ жеда).

ДЕСЯТЕРО цIуд; цIуд кас.

ДЕСЯТИДНЕВКА декада, цIуд югъ.

ДЕСЯТИДНЕВНЫЙ цIуд йкъан.

ДЕСЯТИКОПЕЕЧНЫЙ кьве шегьидин, цIуд кепекдин.

ДЕСЯТИКРАТНЫЙ цIуд сефердин, цIудра артух, цIуд къат артух.

ДЕСЯТИЛЕТИЕ 1. цIуд йис. 2. цIуд йис тамам хьун, цIуд йис тамам хьайи вахт.

ДЕСЯТИЛЕТНИЙ цIуд йисан; цIуд йис хьайи.

ДЕСЯТИНА десятин (1,092 гектардив ва я 2400. кв. сажендив барабар ччилин уьлчме).

ДЕСЯТИРУБЛЁВКА цIуд манат авай чар (ва я къизил).

ДЕСЯТИРУБЛЁВЫЙ цIуд манат авай, цIуд манатдин.

ДЕСЯТИЧНЫЙ цIудрин; десятичная система мер уьлчмейрин цIудрин система; десятичные дроби цIудрин дробар.

ДЕСЯТКА 1. цIуд. 2. цIуд авайди (чар пул в а мсб).

ДЕСЯТНИК десятник (рабочийрин са дестедин кьилел алай чIехиди, старший).

ДЕСЯТОК цIуд. ♦ не робкого десятка кичIебрукай туш.

ДЕСЯТЫЙ цIуд лагьай; десятые числа цIуд лагьай йкъар (ванран 10-далай 19-далди авай йкъар).

ДЕСЯТЬ цIуд.

ДЕСЯТЬЮ нареч. цIудра; десятью десять цIудра цIуд.

ДЕТАЛИЗАЦИЯ см. детализировать.

ДЕТАЛИЗИРОВАТЬ, ДЕТАЛИЗОВАТЬ сов. и несов. деталламишун, детализироватун, куьлуь-шуьлуьни къалурна тамамрун, тамамдаказ дуьзрун.

ДЕТАЛЬ ж 1. деталь (машиндин куьлуь затI). 2. см. куьлуь-шуьлуь.

ДЕТАЛЬНЫЙ лап тамам, вири куьлуь-шуьлуьни кваз.

ДЕТВОРА ед. нет, разг. аялар.

ДЕТДОМ (детский дом) детдом (аялар хуьдай ва тербияламишдай кIвал-идара).

ДЕТЕКТОР детектор (электричестводин лепеяр кьадай прибор, радиодин лепеяр сесиниз элкъуьрдай прибор).

ДЕТЁНЫШ шараг, бала (гьайвандин).

ДЕТИ мн. аялар; веледар; эвледар.

ДЕТИНА м разг. зурба жендек авай гужлу жегьил итим, зебердас жегьил.

ДЕТИЩЕ 1. аял. 2. пер. велед, арадиз акъудай затI, бегьер; детище Октября Октябрдин бегьер.

ДЕТКА разг. аял, ччан аял, ччан бала, бала.

ДЕТОНАТОР спец. детонатор (хъиткьинрун патал ишлемишдай капсюль)..

ДЕТОНАЦИЯ спец. хъиткьинун (детонаторди цIай кьуналди ва я зарб ягъуналди садлагьана гужлуз хъиткьинун).

ДЕТОРОЖДЕНИЕ мн. нет аял (аялар) хун.

ДАТСКАЯ аялрин (аялар ксурдай) кIвал.

ДЕТСКИЙ 1. аялдин; аялрин. 2. аялвилин.

ДЕТСТВО мн. нет аял вахтар, аял тир чIав. ♦ впасть в детство аялвилиз элкъуьн, кьуьзуь хьана хабри хьун.

ДЕТЬ разг. 1. вутIун (вутI авун); куда ты дел мою книгу? вуна зи ктаб вутIна?; он не знает, куда деть свои силы адаз вичин къуватар вутI ийидатIа чизвач. 2. серф авун. 3. эцигун.

ДЕТЬСЯ разг. квахьун; фин; куда делась моя шапка? зи шапка гьиниз квахьна?

ДЕ-ФАКТО де-факто, гьакъикъатда, факт яз.

ДЕФЕКТ нукьсан, кимивал, эксиквал, айиб, рехне, синих.

ДЕФЕКТИВНЫЙ кимивал квай, айиблу, нормальный тушир (бедендин ва я акьулдин жигьетдай).

ДЕФЕКТНЫЙ синихлу, синих квай, нукьсанвал квай, айиблу, эксиквал квай, рехне квай.

ДЕФИЛЕ нескл. кIам; гуьтIуь, дар гирве.

ДЕФИЛИРОВАТЬ несов. гурлудаказ, гьейбатдалди къекъуьн, фин (кьушунар ва мсб).

ДЕФИС дефис (кьве гаф галкIунин ва я гафунин кьатI маса цIарцIиз акъудунин ишара тир лап бицIи цIарцIин кьатI).

ДЕФИЦИТ дефицит (1. доходдилай расход артух хьун; зарар. 2. кимивал, эксиквал).

ДЕФИЦИТНЫЙ 1. дефицит авай; дефицит гудай; дефицитный бюджет дефицит авай бюджет; дефицитное предприятие дефицит гузвай кархана. 2. эксик тир, тIимил авай, кьит тир; дефицитный товар кьит тир товар.

ДЕФОРМАЦИЯ деформация, форма дегиш хьун.

ДЕФОРМИРОВАТЬ сов. и несов. форма дегишрун.

ДЕФОРМИРОВАТЬСЯ сов. и несов. 1. форма дегиш хьун. 2. см. деформировать.

ДЕХКАН лежбер (юкьван Азияда).

ДЕХКАНСТВО мн. нет лежберар.

ДЕЦЕНТРАЛИЗАЦИЯ децентрализация, децентрализоватун (центральный органрин бязи функцияр, везифаяр чкайрин органрин ихтиярдиз вугун; гьа тегьерда бинеламишнавай идарадин система).

ДЕЦЕНТРАЛИЗОВАТЬ сов. и несов. децентрализоватун, децентрализация авун.

ДЕЦИМЕТР дециметр (метрдин цIуд паюникай са пай).

ДЕШЕВЕТЬ несов. ужуз хьун, къиметдай аватун.

ДЕШЕВИЗНА мн. нет ужузвал.

ДЕШЕВКА мн. нет, разг. 1. лап ужуз къимет; купить по дешёвке ужуз къиметдай къачун. 2. пер. усал, къиметсуз шей.

ДЕШЕВО нареч. 1. ужуз, ужуздаказ. 2. пер. гьавайда; регьятдиз.

ДЕШЁВЫЙ 1. ужуз. 2. пер. усал, къиметсуз, са къиметдикни квачир.

ДЕШИФРОВАТЬ сов. и несов. шифр ачухун, шифр ачухна кIелун.

ДЕШИФРОВКА шифр ачухун, шифрдай кьил акъудна кIелун.

ДЕ-ЮРЕ де-юре (юридически, къанундалди, формальни яз; де-фактодин акси я).

ДЕЯНИЕ кар; амал.

ДЕЯТЕЛЬ м деятель, кар ийизвайди, са кардал кIвалахзавайди; деятель науки илимдал (илимдин кардал) алахъавайди.

ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ж мн. нет кIвалах.

ДЕЯТЕЛЬНЫЙ кар ийидай, кIвалах ийидай; активный; чалишмиш жедай.

ДЖЕМПЕР джемпер (хивяй кьил ттуна винелай алукIдай хуру кIеви, сун ва я пекдин храй перем).

ДЖЕНТЛЬМЕН джентльмен (1. Англияда итимдив рахадайла гьуьрмет патал лугьудай гаф. 2. буржуазиядин-аристократиядин фикирдай, гьабруз кIандай тегьердин чIехи, михьи рикI авай гъейратлу инсан лагьай гаф я; буржуазиядин аристократиядин обществодикай тир ва гьабрун амалар ва хесетар кьунвай кас).

ДЖИГИТ балкIандал гьунарар ийидайди.

ДЖИГИТОВАТЬ несов. катзавай балкIандал гьунарар авун.

ДЖИГИТОВКА мн. нет балкIандал гьунарар.

ДЖУНГЛИ ед. нет джунгли (Индиядин, тропикдин чими уьлквейрин кIеви, инсандивай къекъвез тежер, уьленар авай гачIичIлухар, тамар).

ДЖУТ мн. нет, бот. джут (Индияда экъечIдай канаб хьтин затI).

ДЗОТ (дерево-земляная огневая точка) дзот (дяве ийизвай чкада гъварарикай ва накьвадикай расай, пулемётар ва маса яракьар гваз акъвазна ядай кIеви сенгер хьтин чка).

ДИАГНОЗ мед. диагноз (докторди азарлудаз килигна адан азар тайинрун, чирун).

ДИАГНОСТИКА мед. диагностика (диагноздин методрин гьакъиндай илим, медицинадин са хел).

ДИАГОНАЛЬ ж диагональ (1. мат. гзаф пипIериндан ва я гзаф ччинриндан сергьят сад тушир кукIвар галкIурдай дуьз цIар; дуьзпипIе риндан-прямоугольникдин сад садаз къаншар пипIер галкIурдай дуьз цIар. 2. вичикай рувар-рувар хьайи кирс цIарар авай магьут хьтин парча).

ДИАГРАММА диаграмма (жуьреба-жуьре шейэрин, крарин чIехивилер ва гъвечIивилер, гьал къалурдай цIарарин шикил).

ДИАДЕМА диадема (шуткьудин пелеган хьиз дишегьлийрин пелевай гутуна кьилел эцигдай багьа къимет авай, къашар авай бицIи таждин шикил авай безег).

ДИАЛЕКТ диалект, нугъат; ахтынский диалект ахцегьрин нугъат.

ДИАЛЕКТИЗМ диалектизм (литературадин чIала са чкадин нугъатдай къачур гаф).

ДИАЛЕКТИК диалектик (1. диалектика хъсандиз чидай кас. 2. диалектикадин терефдар. 3. уст. гьуьжет авунин устад кас).

ДИАЛЕКТИКА лн. нет диалектика (1. тIебиатдин, инсанрин обществодин ва фикирдин гьерекатдин ва вилик финин -развитиедин виридан умуми законрин гьакъиндай илим. 2. гьахьтин гьерекатдин ва вилик финин гьамишалугъ процесс вич. 3. уст. гьуьжетдин, бягьс авунин къене логикадин делилар гъиз бажарагъвал).

ДИАЛЕКТИЧЕСКИЙ фил. диалектикадин; диалектикадал бинеламишнавай.

ДИАЛЕКТНЫЙ диалектдин, нугъатдин, нугъатдиз талукь тир.

ДИАЛЕКТОЛОГИЧЕСКИЙ диалектологиядин.

ДИАЛЕКТОЛОГИЯ мн. нет диалектология (чIалан илимда са чIалан нугъатар, диалектар ахтармишуниз, чируниз талукь тир пай).

ДИАЛОГ диалог (кьвед ва я са шумуд касдин арада рахун, литературадин шейъина кьвед ва я са шумуд касдин рахунрикай ибарат тир пай).

ДИАЛОГИЧЕСКИЙ диалогдин формада авай; диалог тир; диалогдин.

ДИАМАТ диамат, диалектический материализм.

ДИАМЕТР диаметр (кругдин юкьвай фена ам барабар кьве патахъ пайзавай дуьз цIар).

ДИАМЕТРАЛЬНЫЙ 1. мат. диаметрдин, диаметральный. 2. пер. лап тамам, акьалтIай (сад садаз зидвиликай рахадайла); диаметральная противоположность лап тамам сад садаз къаншарвал.

ДИАПАЗОН диапазон (1. садан ванци ва я музыкадин алатди лап агъуздалай вини дережадиз кьван акъуддай сесерин вири кьадар. 2. пер. садан чирвилерин, тежрибадин, интересрин ва ихьтин масабрун кьадар, дережа, екевал).

ДИАПОЗИТИВ диапозитив (суьретар къалурдай фонарда твадай шикил).

ДИАФРАГМА диафрагма ( 1. анат. хурун бушлух руфунин бушлухдивай ччара ийидай кьелечI ва гьяркьуь перде. 2. физ. оптикадин приборрин объективда твадай, элкъвей тIеквен авай, экв акъат тийир пластинка).

ДИВАН диван (кьилер галай ацукьдай ва къаткидай хъуьтуьл тахт).

ДИВЕРСАНТ диверсант (активдаказ разведкада иштирак ийидай, диверсиядин, зиян гунин крар ийидай агент).

ДИВЕРСИЯ диверсия (1. душмандин фикир ва къуватар масанихъ алудун патал дяведа асул кьилин дявейрин майдандилай къерехда масана тухудай дяведин операция, маневр. 2. са пачагьлугъдин дяведин ва майишатдин къуват зайифрун патал къастуналди адан къене чинебан душман тир тешкилатри, дестейри ва я ксари кьиле тухудай зиян гунин кар).

ДИВИДЕНД дивиденд (са предприятиядин къазанжидикай иштиракчийрихъ гьардахъ авай акцийрин кьадардиз килигна агакьдай пай).

ДИВИЗИОН дивизион (1. артиллериядин ва кавалериядин кьушундин частар, са кьадар пай, десте. 2. са жуьрединбур тир дяведин са шумуд гъвечIи гимидикай ибарат десте).

ДИВИЗИОННЫЙ 1. дивизиондин. 2. дивизиядин.

ДИВИЗИЯ дивизия (пияда ва атлу кьушундин са шумуд полкуникай ибарат соединение -садхьанвай кьушунрин пай).

ДИВИТЬСЯ несов. мягьтел хьун, тажуб хьун, тажубвал авун, аламат хьун.

ДИВНЫЙ ажайиб, тажуб жедай, аламат жедай, гзаф гуьзел, гзаф гуьрчег.

ДИВО мн. нет, разг. аламат; аламат жедай затI; тажуб (ажайиб) кар я, аламат я; что за диво? вуч аламат я? ♦ диву даваться тажуб хьун, аламат хьун; тажубвал авун; на диво лап гуьзелдаказ, лап хъсандиз.

ДИДАКТИКА мн. нет дидактика (педагогикадин, тарс гунин умуми методрикай рахадай пай).

ДИДАКТИЧЕСКИЙ 1. дидактикадин, дидактикадиз талукь тир, тарс гунин умуми методриз талукь тир. 2. несигьат гудай, несигьат гунин тегьерда авай.

ДИЗЕЛЬ м дизель (къене кудай нафтадал кIвалахдай мотор).

ДИЗЕНТЕРИЯ мн. нет дизентерия (иви галаз къен фидай, галукьдай гужан азар).

ДИКАРЬ м 1. вагьши инсан, вагьши. 2. пер. инсанрив агат тийир гзаф регъуь инсан.

ДИКИЙ 1. вагьши. 2. чIуру; дикая яблоня чIуру ичин ттар. 3. тамун, чIуран, вагьши (мес. гьайван). 4. баябан, буш, рикIиз къайи (чка). 5. пер. къизмиш; къудургъан; пехъи (гьевес, къилих). 6. пер. къариб, кьил, акъат тийир (фикир). 7. регъуь, агат тийир (мес. аял). ♦ дикий виноград къереяр, чIуру ципицIар; дикое мясо хирен къвалав акьалтай чIуру як.

ДИКОВИНА, ДИКОВИНКА аламат жедай затI, ажайиб затI; ажайиб кар.

ДИКОВИННЫЙ къариб, ажайиб.

ДИКОРАСТУЩИЙ чIуруз экъечIай, чIуру (ттар).

ДИКТАНТ диктант (школада дуьз кхьинар чирун патал учителди лугьуз ученикри кхьидай текст).

ДИКТАТОР диктатор (государство идара авунин къене сергьят алачир агъавал ийидай, вири ихтиярар кьилди вичин гъиле авай кас).

ДИКТАТОРСКИЙ диктатордин; диктаторвилин.

ДИКТАТОРСТВОВАТЬ несов. диктаторвал авун.

ДИКТАТУРА диктатура (агъавал ийизвай, гьукум гъиле авай классдин къуватдал бинеламишнавай государстводин власть); диктатура пролетариата пролетариатдин диктатура.

ДИКТОВАТЬ несов. 1. лугьуз кхьиз тун, диктант лугьун, диктант кхьиз тун. 2. эмир авун, буйругъ авун; мажбур авун; истемишун, ая лугьун.

ДИКТОВКА 1. см. диктовать. 2. см. диктант.

ДИКТОР диктор (радиостанцияда радиодай гудай хабарар микрофондин вилик кIелдай кас -къуллугъчи).

ДИКТОФОН диктофон (рахазвай гафар кхьидай ва ахпа абур акъуд хъийидай прибор).

ДИКЦИЯ мн. нет дикция (гафар ва слогар лугьунин къене хъсандиз гъавурда гьатдай ачухвал).

ДИЛЕММА дилемма (сад садаз акси тир, мумкин тир кьве къарардикай ва я кьве нетижадикай сад кьабулунин мажбурвал, чарасузвал).

ДИЛЕТАНТ дилетант (хсуси кIелун ва бегьем чирвал авачиз илимдал, искусстводал машгъул тир кас).

ДИЛЕТАНТСТВО мн. нет дилетантвал.

ДИЛИЖАНС дилижан (пассажирар ва почта тухудай чIехи карета-фаэтон хьтинди).

ДИНАМИЗМ мн. нет динамизм (гьерекатрин, юзунрин булвал, мес. театрдин пьесада).

ДИНАМИКА мн. нет динамика (1. механикадин, затIар чпиз кар ийизвай къуватрилай аслу яз юзунин законар чирдай ca хел. 2. са гьал, са кар адаз кар ийизвай къуватрин эсердикди вилик финин, дегиш хьунин ериш. 3. гьерекатдин, юзунрин булвал).

ДИНАМИТ мн. нет динамит (чархар ва масабур чукIурун патал ишлемишдай, нитроглицериндикай расдай хъиткьинардай затI).

ДИНАМИЧЕСКИЙ 1. динамикадин тегьерда, динамикадин жигьетдай, динамический. 2. бул юзунар, гьерекат квай; гужлу (мес. музыка ва мсб).

ДИНАМИЧНЫЙ см. динамический (2-манада).

ДИНАМО нескл. тех. динамо (см. динамомашина).

ДИНАМОМАШИНА динамомашина (электричестводин къуват гьасил ийидай, арадал гъидай машин).

ДИНАР динар (1. Югославиядин пул. 2. Арабистанда куьгьне къизил пул).

ДИНАСТИЯ ист. династия (са несилдикай яз пачагьвал авур пачагьрин тухум).

ДИНОЗАВР динозавр (несил фад кьена терг хьанвай гзаф зурба, чурчул хьиз руфун галчIуриз фидай гьайван).

ДИНЬ-ДИНЬ межд. зинг-зинг (ван).

ДИПЛОМ диплом (чIехи школа куьтягьунин, выставкадиз акъудай шейэрин лайихдувилин ва ихьтин масабрун гьакъиндам гудай документ, чар).

ДИПЛОМАНТ дипломант (диплом къачун патал герек тир кIвалах кхьизвай студент).

ДИПЛОМАТ дипломат (1. ччара пачагьлугърихъ галаз алакъаяр патал тайинарнавай къуллугъэгьли, пачагьлугъдин векил. 2. пер. политикачи, политикадалди, амалдарвилелди, бажарагълудаказ крар тухудай кас).

ДИПЛОМАТИЧЕСКИЙ 1. дипломатиядин; дипломатиядиз талукь тир. 2. дипломатрин; дипломатический корпус дипломатрин корпус (са гьукуматдин патав гвай маса пачагьлугърин дипломатар). 3. пер. зирек, бажарагълу; политикадалди, устадвилелди тир; дипломатический подход к делу кардив устадвилелди, политикадалди эгечIун.

ДИПЛОМАТИЧНЫЙ см. дипломатический (3-манада.).

ДИПЛОМАТИЯ мн. нет дипломатия (1. пачагьлугъри ва абрун векилри къецепатан гьукуматрихъ галаз алакъайрин рекьяй тухудай политикадин кар, методар ва формаяр. 2. пер. амалдарвал, устадвал).

ДИПЛОМИРОВАТЬ сов. и несов. диплом гун.

ДИПЛОМНЫЙ 1. диплом тир. 2. дипломдин, диплом къачун патал тир.

ДИРЕКТИВА директива (чIехи органди вичиз табийбруз умуми регьбервал ийидай къалурун).

ДИРЕКТИВНЫЙ 1. директива тир. 2. директивар гудай.

ДИРЕКТОР директор.

ДИРЕКТОРАМ директорат (промышленностдин ва я маса са кардин са хел идара ийизвай ва кьилел директор алай орган, идара).

ДИРЕКТОРИЯ мн. нет, ист. директория (тарихдин алатай жуьреба-жуьре вахтара бязи чкайра буржуазиядин гьукуматрин тIвар, директоррин коллегия).

ДИРЕКТОРСКИЙ 1. директордин; директоррин. 2. директорвилин.

ДИРЕКТОРСТВОВАТЬ несов. директорвал авун.

ДИРЕКЦИЯ дирекция (са учреждениедин, предприятиедин ва я кIелдай чкадин кьилел директор алай правление, чIехи орган).

ДИРИЖАБЛЕСТРОЕНИЕ мн. нет. дирижаблияр расун (акъудун).

ДИРИЖАБЛЬ м дирижабль (гьавадин гими).

ДИРИЖЕР дирижёр (музыка ягъизвай оркестр, я лугьузвай хор ва я кьуьлер идара ийизвай, абруз рехъ къалурзавай кас).

ДИРИЖЕРСКИЙ дирижёрдин; дирижёрвилин.

ДИРИЖИРОВАТЬ несов. дирижёрвал авун (музыка ягъизвай оркестрдиз ва я мани лугьузвай хордиз, гзафни-гзаф, гъилерин ишарайралди рехъ-тегьер къалурун).

ДИСГАРМОНИЯ дисгармония (1-сесер, авазар сад садав такьун. 2. пер. такьун, дуьз татун).

ДИСК диск (1. кьулу элкъвей чарх хьтинди; спортда гъилелди яргъаз гадрун патал раснавай металлдин элкъвей кьул, чарх. 2. автоматдин ва я гъилин пулемётдин патронар авай чарх, регь. 3. ракъинин ва вацран элкъвей чарх).

ДИСКАНТ муз. дискант (аялдин хьтин шуькIуь ван; гьа ванцел манияр лугьудайди).

ДИСКВАЛИФИКАЦИЯ дисквалификация (1. квалификациядикай магьрум авун, вичин пеше тир кIвалах ийидай ихтияр тун тавун. 2. квалификация амукь тавун).

ДИСКВАЛИФИЦИРОВАТЬ сов. и несов., см. дисквалификация (1-манада).

ДИСКВАЛИФИЦИРОВАТЬСЯ сов. и несов., см. дисквалификация.

ДИСКОВЫЙ 1. дискдин; диск хьтин элкъвей, дискдин (чархунин) форма авай. 2. дискар авай (мес. сарарин еринда элкъвей фарфалагар хьтин ракьар авай гъар).

ДИСКРЕДИТАЦИЯ мн. нет. см. дискредитировать.

ДИСКРЕДИТИРОВАТЬ сов. и несов. гьуьрметдай вигьин, ихтибардай вигьин, авторитетдай вигьин; виляй вигьин.

ДИСКУССИОННЫЙ дискуссиядин.

ДИСКУССИРОВАТЬ несов. дискуссия тухун, дискуссия ачухун.

ДИСКУССИЯ дискуссия (са гьуьжет алай месэладин гьакъиндай жуьреба-жуьре терефрин фикирар чирун патал гьа месэладал рахунар).

ДИСКУТИРОВАТЬ несов., см. дискуссировать.

ДИСЛОКАЦИЯ дислокация (1. воен. кьушунар пачагьлугъда вичин герек чкайрал эцигун. 2. геол. ччилин къатарин чка дегиш хьун. 3. мед. жалгъадилай хайи, акъатай кIарабрин чка дегиш хьун).

ДИСПАНСЕР диспансер (азарлуяр сагъардай ва азаррин вилик пад атIудай азархана).

ДИСПАНСЕРИЗАЦИЯ мн. нет диспансерламишун, сагърун патал диспансерар ахъаюн.

ДИСПЕТЧЕР ж -д. диспетчер (ракьун рекьин, трамвайдин ва масабрун фин-хтунин, гьерекатдин серенжемар ийидай къуллугъчи).

ДИСПОЗИЦИЯ воен. диспозиция (кьушунар ва я гимияр дяве ийиз чкайрал дуьзмиш хьана акъвазун, акъвазарнавай тегьер).

ДИСПРОПОРЦИЯ диспропорция (паярин арада кьадаррин барабарсузвал, пропорциясузвал).

ДИСПУТ диспут (илимдин темадал, месэладал халкь кIватI хьанвай чкада гьуьжетдин рахунар).

ДИСПУТИРОВАТЬ сов. и несов. диспут авун, диспутда иштирак авун.

ДИССЕРТАЦИЯ диссертация (алимвилин дережа -тIвар къачун патал илимдин са месэла ахтармишна кхьей кIвалах).

ДИССИМИЛЯЦИЯ мн. нет диссимиляция (1. тафаватлу хьун; дегиш хьун; ухшарвал квахьун, чIур хьун. 2. гафуна тикрар жезвай сад хьтин кьве сесиникай сад масадал эвез авун, мес. деллекдин чкадал дерлек).

ДИССОНАНС диссонанс (1. музыкада сесерин сад садав кьун тавурвал. 2. пер. умуми къайдадив, умуми гьалдив кьан тийизвай, амайбрувай лап тафаватлу гьал).

ДИСТАНЦИОННЫЙ дистанциядин (мес. начальник).

ДИСТАНЦИЯ 1. мензил; ара; отойти на достаточную дистанцию бегьем мензилдиз къекъечIун; сохранить дистанцию ара (арада мензил) хуьн. 2. дистанция (ракьун рекьин са кьадар пай, участок).

ДИСТИЛЛИРОВАТЬ сов. н несов. дистилляция авун ( см. дистилляция).

ДИСТИЛЛЯЦИЯ мн. нет дистилляция авун; дистилляция (яд бугъламишна, турбайрай ракъуриз, михьун, мес. эрекь чIугвадай хьиз).

ДИСЦИПЛИНА дисциплина (1. са коллективдин вири членрин патахъай мажбури тир кIеви къайда, низам. 2. са илимдин кьилдин са хел).

ДИСЦИПЛИНАРНЫЙ 1. дисциплинадин. 2. дисциплинарный (дисциплина чIурунин вилик пад хуьн, чIурунай жаза гун патал тир).

ДИСЦИПЛИНИРОВАННЫЙ дисциплиналу, дисциплина хуьдай, дисциплина авай.

ДИСЦИПЛИНИРОВАТЬ сов. и несов. дисциплиналу авун, дисциплина хуьз вердишрун, дисциплина хуьз чирун.

ДИСЦИПЛИНИРОВАТЬСЯ сов. и несов. 1. дисциплина хуьз вердиш хьун, дисциплиналу хьун. 2. см. дисциилинировать.

ДИТЯ аял; велед; бала.

ДИФИРАМБ 1. дифирамб (къадим замандин грекри Дионисаз ядай тарифдин мани). 2. кьадарсуз тариф; п еть дифирамбы кьадарсуз тарифар авун.

ДИФТЕРИТ мн. нет дифтерит (галукьдай азар).

ДИФТЕРИЯ мн. нет. см. дифтерит.

ДИФТОНГ лингв, дифтонг (гьарма са жуьредин. кьве ачух сес сад хьана са слог хьун, мес. аи, уа).

ДИФФЕРЕНЦИАЛ мат. дифференциал.

ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ мн. нет дифференциация, дифференцироватун, ччара авун; дифференциация хьун, ччара хьун.

ДИФФЕРЕНЦИРОВАТЬ сов. и несов. 1. дифференцироватун, ччара авун. 2. мат. дифференциал жугъурун.

ДИФФУЗИЯ физ. диффузия (физ. жуьреба-жуьре кьве жими затI ва я газ хьтин маса кьве затI яваш-явашдиз акахьун).

ДИФФУЗНЫЙ акахьнавай, диффузиядин рекьелди садхьанвай.

ДИЧАТЬ несов. 1. вагьши хьун. 2. чIур хьун, чIурудаз дуьнмиш хьун (мес. гьайван; емишдин ттарар). 3. пер. инсанрихъ галаз гуьруьшмиш хьунин вердишвал амукь тавун.

ДИЧИТЬСЯ несов. регъуьвал авун, регъуь хьун, агат тавун, инсанрихъай катун.

ДИЧКОВЫЙ чIуру тазунин; чIуру тазарин.

ДИЧОК (къелем тагай) чIуру таз.

ДИЧЬ ж мн. нет 1. ничхирар, чIуран къушар (гъуьрч ийидай, чеб ядай). 2. гъуьрчен къушран як. 3. пер. буш манасуз гафар, манасуз рахунар. 4. разг. инсан акъат тийир баябан чка.

ДИЭТА мн. нет, мед. диэта, пегьриз (азарлудаз тайин авунвай тIуьнин режим).

ДИЭТИЧЕСКИЙ диэтадин, пегьриздин; пегьриз хуьдайбрун.

ДЛИНА мн. нет яргъивал; в длину яргъивилихъ.

ДЛИННОНОГИЙ яргъи кIвачер авай, кIвачер яргъи.

ДЛИННОПОЛЫЙ цен (ценер) яргъи.

ДЛИННОТА яргъивал.

ДЛИННОТЫ мн. галуддай яргъи рахунар (кхьинра, ктабра).

Дата добавления: 2014-01-11