Ккккккккккккк 6 страница

Құқықтың басқа да меншіктік-заңи функциясы – қорғаушылық функциясының маңызын айта кеткен жөн.

Қоғамдық қатынастарды қорғау қажеттілігі болған және әрқашан болады. Құқық, біз білетініміздей, барлық уақытта болған жоқ, бірақ ол пайда болған мезеттен бастап қоғамдық қатынастарды қорғаудың аса маңызды құралына айналады. Құқықтық ықпалдың берілген көрінісі қорғаушы функция болып табылады.

Құқықтың қорғаушы функциясы – бұл жалпыға бірдей елеулі, аса маңызды экономикалық, саяси, ұлттық, жеке қатынастарды қорғауға, аталмыш қоғамға жат құбылыстарды ығыстыруға бағытталған құқықтың әлеуметтік міндетімен шартталған құқықтық ықпалдың бағыты.

Ұсынылған анықтама негізінде, қоғамның көпшілікпен қабылданған, тіреуші қатынастарын қорғауды да, нақты бір қоғамға жат қатынастарды ығыстыруды да құқық жүзеге асыратынын көріп отырмыз.

Қоғам өмірінен жағымсыз құбылыстарды түбірімен жою құқық әрекетінің екінші қайтара нәтижесі болып табылады, ал құқық қызметінің бастапқы нәтижесі – бұл мұндай қорғанысты қажет етпейтін қатынастарды қорғау құралы. Ал осы қатынастарды қорғай отырып, құқық қалыпты дамудың шарттарын бұзатын, қоғам, мемлекет пен азаматтардың қызығушылықтарына қарсы келетін әрекеттерге тыйым салады, тоқтатады, жазалайды және солайша оларды ығыстырады.

Қорғаушы функция тек құқықбұзушылық жасалған жағдайда ғана көрінеді деуге де болмайды.

Бұл функцияның басты міндеті қоғамдық қатынастарды превентивті қорғау және құқық нормаларын бұзуды алдын алу болып табылады.

Құқық нормаларының алғышарттарына бағынып, тыйымның талабын орындаған құқық субъектілері көп болған сайын қорғаушы функцияның нәтижелілігі арта береді. Тыйым салу немесе санкция белгілеудің өзі кейбір тұлғаларға өте байсалды әсер етеді, олардың жазаланатын әрекеттен өз еркімен бас тартуына әкеледі. Ол дегеніміз, құқықтық ықпал мақсаттарының бірі – нақты қоғамдық қатынасты қорғау жүзеге асады деген сөз.

Қорғаушы функцияның спецификасы мынадан тұрады:

Біріншіден, ол құқықты санкция қаупімен, тыйым салумен, құқықтық жауапкершілікті іске асырумен адамдардың ықтиярына әсер ету болып табылатын адамдардың өзін-өзі ұстауына ықпал етудің ерекше бір тәсілі ретінде сипаттайды.

Екіншіден, ол қоғамдық қатынастар субъектілеріне құқықтық алғышарттар аясында қандай әлеуметтік құндылықтар қорғауға алыгғаны жайында ақпараттандырушы болып қызмет етеді.

Үшіншіден, ол құқықта кездесетін гуманистік бастаулардың, қоғамның мәдени және саяси деңгейінің көрсеткіші болып табылады.

Қорғау тәсілі өте жиі қоғамның азаматтық дамуынан, оның саяси мазмұнынан тәуелді болады.

Егер құқықтың қорғаушы функциясын мемлекеттің құқық қорғау қызметімен салыстырса, онда оның өзіне тән қасиеттерін анықтау байқауға болады. Мемлекеттің құқық қорғау қызметінің жалпы міндеті – құқық субъектілерінің заң талаптарын бұлжытпай орындауын қамтамасыз ету, яғни, заңдылық тәртібін сақтауды қамтамасыз ету. Бұл құқықбұзушылықтарды анықтаумен, оларды тергеумен, айыптыларды жауапқа тартумен, азаматтардың құқықтарын қорғаумен жүзеге асырылады. Осылайша, егер құқықтың қорғаушы функциясы – бұл құқықтың өзінің әрекеті болса, онда мемлекеттің құқық қорғау қызметі біріншіден, құқық талаптарын орындаудың материалды кепілдігі болып табылады, өйткені, бұл құқық қорғау бойынша арнайы органдар мен мекемелердің (ІІМ, прокуратура, сот) әрекеттері; екіншіден, бұл құқықтың өзінің әрекеттері емес, ал, оған қатысты сыртқы фактор – мемлекеттің әрекеттері.

Құқық функциясы – бұл ақпараттық, бағдарлық және құқықтық реттеу сияқты үш формадан тұратын құқықтық ықпал. Осы формаларға сәйкес құқық функцияларының жүзеге асырылуының үш формасын ерекшеленеді: ақпараттық, бағдарлық және құқықтық реттеу.

Құқық функциялары жүзеге асырылуының ақпараттық формасы алушыларға адамдардың мінез-құлқына қатысты мемлекет талаптарын хабарлаудан, басқаша айтқанда, жалпыға бірдей мақсаттарға қол жеткізуге арналған құралдар мен тәсілдердің, объектілердің, мүмкіндіктердің қоғамда барын және мемлекетпен мақұлданатынын, рұқсат етілетінін және керсінше, мемлекет, азаматтар мен қоғамның қызығушылықтарына қайшы келетіндерін жеткізуден тұрады.

Азаматтардың құқық нормаларының құрамы жайында ақпарат алудың қайнар көздері сан алуан болуы мүмкін: ресми қайнар көз, бұқаралық ақпарат құралдары, заң кеңесшілері, қорғаушылар, заң мамандығының басқа өкілдері, түрлі дәрежедегі басшылар да болуы мүмкін, достар, таныстар, туыстар, танымал заңи әдебиет және т.б. қайнар көздер.

Құқықтық ақпараттанудың маңызы зор, алайда, бүгінгі күні оның дәрежесі қоғамдық дамудың мұқтаждықтарын біршама қанағаттандыра алмай отыр және елеулі жоғарылатуды қажет етеді.

Құқықтың реттеу функциясы – нормативтік актілер арқылы қоғамдық қатынастардың байланысын, орындалу жолдарын, бағыттарын анықтап отыру.

Құқықтың қорғау функциясы – нормативтік актілердің қоғамдағы қарым-қатынасқа ықпалын, әсерін күшейту, жаман қатынастарға тыйым салу. Жоғарыда айтылғандай, құқық – жалпыға бірдей міндетті, мемлекет қамтамасыз ететін, қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы.Құқықтық норма – құқықтың бір клеткасы, қоғамдық қатынастардың жақсы дамуының үлгісі деуге болады. Ол адам істерінің, жұмысының, тәртібінің шеңберін анықтап, олардың бостандығын және қарым-қатынасын реттеп, басқарып отырады.

Үрдістер мен құыбылстарды зерттеуде жүйелік тәсілді қолдану қазіргі заманғы ғылымның, жаңа ғылыми ойлаудың қазіргі заманғы стилінің айрықша ерекшеліктерінің бірін тудырады.

Құқық және қоғамның экономикалық құрылысы

Қоғамдық-экономикалық формация (лат. formatio - құрылым, түр) -қоғамның марксистік теориясындағы немесе тарихи материализмдегі негізгі ұғым: «... тарихи дамудың белгілі сатысында түратын қоғам». Қоғамдық-экономикалық формация категориясы - адамзат қоғамының тарихи белгілі сатысының тұтас сипаттамасы, қоғам өмірінің өзара табиғи байланыстағы барлық жақтарын қамтиды. Әрбір қоғамдық-экономикалық формацияның тұтастық ретінде дамуының материалдық негізін құрайтын өзінің өндіріс тәсілі, яғни экономикалық базисі және оған сәйкес қондырғысы болады (саясат, кұқық және т.б.). Қоғамдық-экономикалық формация категориясы адамзат қоғамының дамуының белгілі сатысымен қатар әлеуметтік организмнің тарихи типін -нақты қоғамды да білдіреді, оның ең маңызды терең мәнділік белгілерін бейнелейді. Осыған сәйкес адамзат тарихында бес формация бөлінген -алғашқы қауымдық, құлдық, феодалдық, буржуазиялық (капиталистік) және коммунистік. Олардың әрқайсысының пайда болуы мен дамуының өз ерекше заңдылықтары бар. Сол сияқты әрбір формацияда дүниежүзілік тарихтың бірыңғай процесін бейнелейтін жалпы заңдар да іс-әрекет жасайды. Бір формациядан басқасына ауысу тек әлеуметтік революция арқылы ғана жүзеге асады. Дегенмен, қоғамдық-экономикалық формация туралы марксизмдегі көзқарас қазіргі заманда сынға да алынғанын ескеру керек. Оған қарсы пікір айтушылар адамзат тарихын өрлеу сызығымен дамитын бес формациямен шектелетін эмбебап, монистік және бір сызықтық түтас жаһандық процесс ретінде қарастыруға болмайтындығына назар аударады.

Құқықтағы аналогия институты. Заңның аналогиясы мен құқықтың аналогиясы

Заңды аналогия – бұл құқықпен реттеліп шешілмеген кездегі сипатына сай ұқсас қатынастарды реттеуші кезде құқық нормаларын қолдану арқылы (заң аналогиясы) не жалпылама (қағидалардың) не құқықтың (құқық аналогиясы) бастауы негізінде шешу.

Аналогия қылмыстық және әкімшілік құқық аясындағы әрекетіне қатаң тыйым салынған, бірақ азаматтық заңдармен алдын-ала белгіленген.

Жалпы тәртіп бойынша, құқықтың және заңның аналогиясын пайдалану белгілі талаптар кезінде ғана мүмкін. Сондай талаптар қатарына жататындар: аналогияны пайдаланудың қажеттілігін қатаң түрде негіздеу және заңмен оған рұқсат бергендігі; сондай кездерді тікелей реттейтін нормалардың жоқтығы; берілген құқық саласының не институтының құқық қағидаларына тұтасымен сайлығы; мемлекеттің құқықтық саясатының мақсатына сайлығы.

Құқық нормалары мен басқа да әлеуметтік нормалар түрлерімен әрекеттесуі

Әлеуметгік нормалар коғамдық қатынастарды реттейтін нор­малардын жиынтығы ретінде мынандай нормалардан калыпта- сады және түрлерге бөлінеді:

1. Күкыктык, нормалар;

2. Әдет-ғұрып нормалары;

3. Діни нормалар;

4. Корпоративтік нормалар;

5. Құлықтылык (моральдык) нормалар;

6. Техникалық нормалар.

1. Құқыктық нормалар. Мемлекет бекіткен және кабылда- ған бәріне міңдетгі және орындалуы, сақталуы қажет болған жағдайда күшпен қамтамасыз етілетін нормалардың жиынтығы. Құқьгктык нормалар әлеуметтік нормалардын бір түрі ретінде ең маңызды жэне реттеу, қорғау функциялары коғамдык, каты- настардын кең ауқымын камтиды.

2. Әдет-ғұрын нормалары - деген әрбір этностың тарихи да­муы барысында олардың шаруашылык ұйымдастыру, геогра- фиялык факторларға және этникалык ерекшеліктерге байла­нысты калыптасып, күнделікті өмірде сан-алуан рет кайтала- нуына байланысты дағдыға айналған нормштардын жиынтығы.

Әдет-ғұрып нормаларын қоғамдағы әлеуметгік нормалардын ішіндегі, құрамындағы ең кең тараған нормалар жүйесіне жа- тады. Мемлекетте емір сүретін үлттар мен этностар көп бола- тын болса, әдет-ғүрыптар да көп болады. Моно халықтар кзлып- тасқан слдерде әдет-ғұрыптар бір этностьщ ғана ғясырлар бойы калыптасып, қабылдаған нормалардан күралады. Әдет-ғұрып нормалардын пайда болып, калыптасуы мына жағдайларға бай­ланысты:

Әр халықтынәдет-ғүрып нормаларынын сан түрлі болуы гео- графиялық қоршаған ортаға байланысты болып қалыптасады. Климат, жердін көлемі, ландшафты, жердің орналасуы және т.б. табиғи фактор әдет-ғурыптың мәніне, түрлеріне тікелей эсер етеді. Африка континентінде өмір сүретін этностардын әдет- ғүрыптарымен Еуропанын дәстүрлерін салыстыруға болмай­ды. Себебі климат, ландшафт адамдардың сол ортаға бейімдел- уіне байланысты әдет-ғүрыпты қалыптастырады, тәуелді етеді. Мысалы, казақ халқынын конақжайлық әдет-ғүрпы тікелей гео- графиялык факторларға байланысты қалыптасқан.

3. Діни нормалар. Адамзат тарихында жаратқан иемізден жер бетіне төрт кітап, өсиет түскен. Мұса пайғамбарға - Тауарт, Дәуіт пайғамбарға - Забур, Исаға - Інжіл және ен соңғы пай- ғамбарымыз Мүхаммедке - Құранды жіберді. Діни нормалар осы кігаптарда және діни ілімдерде көрсетілген талаптар мен ережелердің жиынтығы. Діни нормалардын өзіне тән мынадай ерекшеліктері бар:

а) Орындау жеке адамнын өз еркімен болды. «Дінде зорлық жок»¹, -деп көрсетілген кдсиетгі Кұранда.

ә) Діни нормалар зайырлы мемлекеттерде адам және аза- матгардың бәріне бірдей міндетті емес. Дін мемлекеттен, мешп мектептен бөлінген. Діни нормаларды кабылдау әркімнің жеке басының ісі. Ал, мұсылман мемлекеттерінде, әсіресе ислам діні мемлекеттік дәреже санатынцағы Сауд Арабия, Иран, Пәкістан, Марокко, Йемен, Біріккен Араб Эмираттары сияқты 28-ге жуык елдерде діни нормаларды орындау өздерінін барлык азаматта- рына міндеттелінген.

б) Мемлекет діни нормаларын уағыздайтын қоғам, ұйымдар- дың кызметтерінің антиконституциялық насихатқа жол беріл- меуін кадағалайды, қажет болған жағдайға сот аркылы тыйым салады. Мысалы, Қазақстанда «Хизбуд Тахри» діниұйымыан- тиконституциялық деп танылған, олардын қызметіне тыйым салывды.

в) Діни нормаларын насихаттау аркылы гуманизм, адамгер- шілік сияқты кағидаларды іс жүзіне асыру қажеттігі бүкіл қоғам- ға пайдалы жемістерін бермек. Діни нормалар құдайға құлшы- лық етуге шақырып, кұкық бузушылыкты ен ауыр күнә деп таниды.

4. Корпоративтік нормалар. Мемлекетте арнайы тіркеуден өткен коғамдык уйымдар, партиялар жэне баска да үкіметтік емес үйымдардын жарғылары негізінде кызмет аткаратын зан­ды тұлғалар мүшелерінінаракатынастарын ретгейтін нормалар.

Корпоративтік нормалар:

а) Бекітілген жарғы негізінде қалыптасады.

ә) Қабылдаған нормалар Конституцияға кайшы болмауы ка­жет,

б) Нормалардын реттеу шенбері мен қолданылуы тек ғана ұйым мүшелеріне ғана кдтысы бар.

5. Құлықтылық (моральдық) нормалар. Қогамды реттеу қабілеті кең, барлық индивидтерге қатысы бар және сол тарихи қогамда қабылданган ізгі-ниеттілік, адамгершілік сияқты қунды- лықтарды өмірдің қажеттілігіне айналдырган нормалардыц жи- ынтыгы. Қүлыктылық нормаларға мынандай сипаттар төн:

1. Тарихи даму барысывда таптык қоғамның ерекшеліктеріне байланысты калыптасады. Кул иеленушілік мемлекеттегі құлықтылықтың талаптары қазіргі заманның кұндылықтары- на сай келмейді. Мысалы, Қазан төңкерісіне дейінгі казақ қоғамында саудамен айналысу, алыпсатарлық ісімен шүғылда- нуды қоғамдық кезкарас жағымсыз касиет деп кабылдады. Ал, қазіргі көзкарас мүддем басқа.

2. Қүлықтылык нормаларды іс жүзіне асыру - тек сендіру аркылы болатын құбылыс.

3. Реттеу шеңбері бойынша қулықтылық нормаяар кұкық нормаларына Караганда емірдін барлык саласын қамтиды.

4. Қүқыкгық нормаларынын теориялық негізін этика қүрайды.

5. Коғамда кабылданған қүлыктьілық нормалар жеке адам- дардың мінез-қүлықтарын бір қалып көзкарасымен кабылдай- ды. Одан тысқары қимыл-әрекетгер қоғамдық санамен айып- талады. Мысалы, автобуста карт адамдарға орын беру, немесе бермеу және т.б. кептеген әрекеттер.

Қүлықтылык коғавдык тәртіпті сактаудың ең негізгі кағида- ларынын бірі. Г.В.Ф.Гегельдін пікірі бойынша «күлықтылык дүниеде мейірімділіктің үстемдік етуі». Мейірімділікті қалып- тастыру күкыктык сананын клеткалық дәрежесінде иман, ұят ұғымдарын ен кажетті қүндылыктар ретінде қабылдау. Одан ауыткып кетуді индивидтіи ішкі сезімі айыптауы тиіс. Ондай болмаған жағдайда кұлықтылыктың санаты еш уақытта мейі- рімділік дәрежесіне көтерілмейді. Мейірімділікті қалыптастыруда ислам дінінің рөлі өлшеусіз және әлі де тәрбиенің ең тиімді қүралы.

Техникалық нормалар. Әлеуметтік нормалардың бір турі ретінде адамдардьің техника мен табигатты игеруде қабылдан- ган нормалардың жиынтыгы. Бүл нормаларды қолдану ғылыми- техникалық прогресс дамыған сайын арта түседі, Табиғаттың құпия завдарын ашу жене оны адам игілігіне пайдалану тари­хи дамудын талабы болып табылады. Сонымен қатар техникалык нормаларды сақтамау адамзатка өлшеусіз зардаптар туғы- зуы мүмкін. Мысалы, атомды бейбітөмірде пайдалану барысын- да бекітілген техникалык нормаларды сактамау электростанция- сыньщ жарылуына әкеп соқтырып, радиацияның таралуынан зардаптардың болуы жэне т. б,

Техникалык нормалар экологиялык, техникалык, қүралдар- ды пайдаланудағы нормалар, санитарлык-гигиеналык, агроно- миялық жэне т.б. нормаларға бөлінеді.

Техникалык нормаларды сактау жэне оларды бүлжытпай орындау өмір талабы жэне оларды бұзу ұлкен катастрофаларға әкеп соғуы мүмкін.

Құқықты жүзеге асырудың соңғы сатысы – іс бойынша шешім шығару және оны безендіру.

Құықтыжүзегеасырудыңсоңғысатысышешімшығаружәнеоныбездендіру

Сотшешімінысанындашығарылатынсотактісіазаматтықдаумәнібойыншашешімінтапқандығынкөрсететінісжүргізуқұжатыболыптабылады.Даудымәнібойыншашешудегенімізталапқоюарызындақойылғанбарлықмәселелербойыншасотпеншешімшығарылуы; дәлосыбелгісіменсотшешіміұйғарымменқаулыданерекшеленеді.Сотшешімізаңдылықжәненегізділікталаптарынажауапберуікерек, яғнионышығарубарысындасотқадаулықұқықтыққатынастардыреттейтінматериалдыққұқықнормаларындұрысқолданылуытуралыталапқойылады.Шешімніңөзіісжүргізузаңнамасыныңталаптарынасәйкесқұрастырылуы, шығарылуыжәнежариялануытиіс.

ҚРАІЖК219-шыбабыныңсоткеңесубөлмесіндешешімшығарғанкездеміндеттішешілуітиісмәселелертізіміберілген.

Шешімшығарғанкездесот:

— Дәлелдемелергебағабереді;

— Ісүшінмаңызыбарқандаймән-жайлардыңанықталғанындығыжәнеқандаймән-жайларанықталмағанындығыжөніндетұжырымжасайды; Тараптардыңарасындағықұқықтыққатынастарыныңқандайекенінанықтайды; Осыісбойыншақандайзаңқолданылуғатиісекенінбелгілейді;

Қойылғанталаптыңқанағаттандырылуғажататыныннежатпайтынынанықтайды;

Сотшешімініңқұрылымы кіріспе, сипаттама, дәлелдеу және қарар бөліктерінентұрады.ҚРАІЖК 220-шыбабынаістімәнібойыншашешкенкездесотқысқаша (қысқартылған) шешімшығарады, оныңқұрылымытекқанакіріспе, дәлелдеужәнеқарарбөліктерінентұрады[1].

Толықмәтін (сипаттамалықбөлігінқосып) тараптардыңжазбашаөтінімінегізінденемесешешіммзаңдыкүшінеенгенгедейінсотқалауыбойыншашығарылады.

ШешімҚазақстанРеспубликасыныңатынаншығарылыпжарияланады, оныңкіріспебөліміндекелесімәліметтеркөрсетілуітиіс:

— Шешімніңшыққануақытыменорны;

— Шешімдішығарғансоттыңатауы;

— Сотқұрамы;

— Сототырысыныңхатшысы;

— Сотприставы;

— Тараптар;

Іскеқатысушыөзгедеадамдаржәнеөкілдер;

Даудыңнысанынемесеталапарыздамәлімделгенталап.

Шешімніңсипаттаубөліггіталапқоюшыныңталаптарын, жауапкердіңқарсылығынжәнеіскеқатысушыөзгедеадамдардыңтүсініктемелерінқамтуғатиіс.

Шешімніңдәлелдеубөлігіндеістіңсотанықтағанмән-жайлар, құқықтарменміндеттертуралысоттыңқорытындыларынегізделгендәлелдемелері; белгілібірдәлелдемелердіңққабылданбағандағыныңнегіздеріжәнесотбасшылыққаалғанзаңдарыкөрсетіледі.

Соттажауапкерталаптымойындауымүмкін; жауапкерталапқоюдымойындағанжағдайдашешімніңдәлелдеубөлігіндеталапқоюдыңтанылғаныжәнеонысоттыңқабылдағанығанакөрсетілуіжеткілікті.

Талапарызындамәлімделгенталаптарқанағаттандырылғанжағдайдашешімніңқарарбөлігінде «талапқанағаттандырылсын» (толықнемесеішінара) депжазылады.Сотмәлімделгенталаптарнегізсізқойылғандептаныса, сотшешімінде «талап (толықнемесеішінара) қанағаттандырусызқанағаттандырылсын» депжазылады.

Шешімніңқарарбөлігіндеегерсотпенмерзімдітөлемдертуралыдаушешілсе, ондашешімніңорындалу мерзімі мен тәртібі көрсетіледі.Бұлсоныменқатар:

— Алиментөндірутуралы;

— Жастарыүлкената-аналарынкүтуүшінақшалайсомалардыөндірутуралы;

— Белгіленгенсоманыиндекстеутуралы;

Шешімзаңдыкүшінеенгенгедейінталапкердің (қызметшінің) мәжбүрлібосжүргеніүшінеңбекақысынөндірутуралыжәнет.б. шешімдердекөрсетілуііқажет.

ҚРАІЖК 241-шібабынасәйкессототырысынакелмегентараптарғажәнебасқаіскеқатысушытұлғаларға түпкіліктінысандағышешімшығарылғанкүнненбастапбескүнненкешіктірілмейшешімніңкөшірмелеріжіберіледінемесеқолдарынатапсырылады [1].

Біріншісатыдағысотшешімітүпкілікті (өзгермейтін) мазмұндағықұжатболыптабылады, алайдаісжүргізузаңыоғантүзетуенгізугемүмкіндікбереді; қосымшашешімшығаруғақатыстықолданыстағызаңнамадажекелегенережелеркөзделген.

Құқық бұзұшылықтың әлеуметтік сипаты және оның пайда болу себептері

Құқықбұзушылықжайлыжәнеоныңпайдаболусебебін, социалист – утопистеркөпзерттеген.СоныңішіндегіТомасМор, қоғамдыөзгертуүшін, онықайтасоциалистікбастауменқұрукерекдепұсынған.Ж. Мелье, католикшіркеуініңқылмыстарынашықжариялағанда, қоғамішіндегіқұқықбұзушылықтытоқтатуүшін, жекеменшіктіжоюкерекдеп, адамдарарасындағытеңсіздік, қылмыстыңошағыдепайтқан. МельекөзқарасынаМореллидеқосылған, олдақылмыстыңбастысебебіжекеменшікдепойлаған. А. Сен-Симон, Ш. Фурьебойынша, құқықбұзушылықтыңтабиғитамырыжекеменшіктікқоғамныңішінде, адамдықанаужәнеэксплутациялау, құқықбұзушылықпентекқылмыстықжауапқатартументоқтатумүмкінемесдеп, айтқан.Сондайкөзқарастыдамытқандар Ж. П. МаратжәнеА. Н. Радищев. Маратқұқықбұзушылықты «құлменқожа» — дантұратынқоғамішіндеіздегенэксплутарлықжүйедекөрген.А. И. Герценбұлмәселенізерттегенде, көбінесе, экономикалықфакторларғакөпназараударып, социальдықтеңсіздікке, кедейлікке, соныменбірге, Герценніңойыншабуржуаздыққоғам, қылмыспенкүресеалмайдыдеген, тұжырымжасаған.

Дата добавления: 2015-04-23