Альвеококк – Alveococcus multіlocularis

Альвеококкоз ауруын қоздырушы паразит. Адам денсінде таралуы эхинококкозға ұксас, бірақ алғаш бауырды закымдайды.
Географиялық таралуы. Эхинококкоздан ерекшелігі – ошақты болып келеді.Батыс Сібір,Якутия,Орта Азия,Башқыртстан т.б елдерде кездеседі.
Морфофизиологиялық ерекшеліктері: Ересек сатысы эхинококка ұқсас,айырмашылығы басында қармақшалар саны аздау,жатырының дөңгелек болуы,жыныс тесігінің жыныс мүшесінің артқы жағында емес алдыңғы жағында орналасуы.
Финналық сатысы ерекшелеу-финнасы көптеген ұсақ көпіршіктерден құрылған және сұйықтығы болмайды,үнемі бүршіктеніп өсіп отырады да метастаз пайда етеді.

Тіршілік циклі. Ақырғы иелері-түлкі,қасқыр,ит,аралық иелері кемірушілер және адам.Жалпы алғанда тіршілік циклі эхинококқа ұқсас.Адамдар түлкі,ит т.б. терілерінде болатын жұмыртқаларды жұтып зақымданады.
Патогендік әсері. Альвеококкоз эхинококкозға қарағанда сиректеу кездеседі,бірақ ол рак ауруы сияқты жайылып мүшелерді,әсіресе бауырды зақымдайды.Альвеококк көпіршігі мөлшерінің диаметрі 15 см жетеді.
Алдын алу шаралары. Эхинококкозға ұқсас.

Жұмыр құрттар типі-Nemathelminthes

Денесі буылтықтанбаған,көлденең кесіндісі жұмыр болып келетін құрттар.Тері-бұлшықет қапшығының ішінде алғашқы дене қуысы болады.Асқорыту түтігінде артқы бөлім дамып аналь тесігімен аяқталады.Зәр шығару жүйесі-протонефридий типтес не тері бездері күйінде; көпшілігі дара жынысты.Нерв жүйесі нерв түйіндерінен және олардан таралған нерв тізбектерінен тұрады.Қанайналу,тыныс алу мүшелері болмайды.
Бұл тип 5 класқа бөлінеді,бірақ олардың ішінде медициналық маңызы бар өкілдері-адам паразиттері,нағыз жұмыр құрттар класында кездеседі.

Үшкірқұрт (аққұрт) – Enterobius vermicularis

Энтеробиоз ауруын тудыратын, кең таралған және жиі кездесетіні - адам паразиті. Үшкірқұрт адамның аш ішегінің төменгі,тоқ ішектің алдыңғы бөлімінде кездеседі.
Морфофизиологиялық ерекшеліктері. Ұрғашылары 10-12 мм,еркек даралары 2-5 мм болып келетін ақ түсті құрт. Ауыз тесігін кутикула ісіндісі-везикула қоршап тұрады,ол ішек қабырғасына бекіну үшін қажет.Жұтқыншақтың артқы жағында да шар тәрізді ісінді-бульбус болады,ол да бекіну қызметін атқарады.Үшкір құрт ішекте қорытылған аспен қоректенеді.
Тіршілік циклі. Ішек ішінде ұрықтанады; ұрықтанғаннан кейін еркек даралары өліп қалады.Ұрғашы дараларының жұмыртқаға толырылған жатыры өте ұлғайып,бульбусты қысады да құрттың ішек қабырғасынан босануына мүмкіншілік туғызады.олар ас ғынымен,ішектің жиырылуы салдарынан тік ішекке келіп жетеді.Түнде анустан сыртқа шығып анус айналасындағы тері бетіне,шапқа жұмыртқалайды.Содан кейін құрт өліп қалады.
Жұмыртқалардың әрі қарай дамуы үшін 34-36 º жылылық,70-90 % ылғал қажет.Анус айналасында, шапта жоғарыдағыдай жағдайлар болғандықтан 4-6 сағат ішінде жұмыртқалар дамып инвазиялық сатыға жетеді.Инвазиялық жұмыртқа адам ішегіне түсіп ересек формаға айналады.Ересек даралар ішекте 30 тәулікке дейін өмір сүреді.
Энтеробиозды толық емдеу өте қиын,себебі бұл аурумен көбінесе жас балалар ауырады және ауру адамдар үшкірқұрт жұмыртқаларын өздеріне-өздері жұқтырады.Ұрғашы даралары жұмыртқа жұмыртқалағанда теріні қышытады,ал балалар қышыған жерлерін қасығанда жұмыртқалар не төсекке төгіледі,не тырнақ астына кіріп дамиды да инвазиялық сатыға жетеді.Лас қолымен тамақ жеген адам оларды ішке жұтады.
Патогендік әсері. Қышу,тәбеттің болмауы,іш өту,мазасызданып ұйқының бұзылуы.
Лабораториялық анықтау. Шап терісінң жұғындысы микроскоп арқылы зерттеу.
Алдын алу шаралары. Жеке тазалықты сақтау.

Адамның аскаридоз ауруының қоздырғышы.
Морфофизиологиялық ерекшелігі. Ұрғашы даралары 20-40 см,еркек 15-25 см жететін ірі құрт. Ауыз тесігі 3 кутикалы еріндерімен қоршалған. Жұмыртқалары ірі,домалақ не сопақшалау болып келеді.
Аш ішекте паразиттік тіршілік етеді.Энтеробиозға қарағанда сирек кездеседі.
Тіршілік циклі. Тек қана адам ағзасында паразиттік тіршілік ететіні- геогельминт. Ұрықтанған ұрғашы даралары аш ішекте тәулігіне 240000 жұмыртқа жұмыртқалайды. Жұмыртқалардың әрі қарай дамуы үшін сыртқа шығуы қажет,себебі олар оттек,ылғал және 20-25 жылылық болған жағдайда дамиды. 21-24 тәулікте жұмыртқада қозғалғыш дернәсіл пайда болып инвазиялық сатыға жетеді.Көкөніс,жеміс жидектерді жумай жегенде инвазиялық жұмыртқалар ішекке өтеді.Онда жұмыртқа қабығы еріп дернәсіл босанып шығады.Дернәсіл ішек қабырғасын етсіп,қан тамырларға өтеді де қанмен бауырға,жүректің оң жақ бөліміне,өкпе артериясы арқылы өкпеге,өкпе қылтамырларына өтіп ауысады.Осы кезде дернәсіл қылтамыр қабырғасын тесіп өкпе көпіршіктеріне,бронхиолдарға,ауатамырға,кеңірдекке,жұтқыншаққа өтеді.Осы жерден дернәсіл сілекеймен бірге екінші рет жұтылып ішекке келіп жетеді де,ересек формаға айналады.Дернәсілдің көшіп қонуы 2 аптаға,ал ересек формаға айналуы 70-75 тәулікке созылады.
Ересек даралардың тіршілігі 10-12 айға созылады.
Патогендік әсері. Дернәсілдік сатысы өкпе,бауыр ұлпаларын бұзады және ағзаның аллергиялық реакцияларын туғызады.
Ересек формалары ағзаны улы заттармен улайды,ішекті тығындап,механикалық әсер етеді.
Лабораториялық анықтау. Жұмыртқаларын табу үшін нәжісті микроскоп арқылы зерттейді.
Алдын алу шаралары. Жеке тазалықты сақтау,жеміс-жидектерді,көкөністерді жуып жеу.
Қоғамдық шаралар -санитарлық ағарту жұмыстарын ұжымдастыру,ортаны ластанудан сақтау.

Қылбасқұрт-Trichocephalus trichiurus

Адамдардың трихоцефалез ауруының қоздырғышы.Бүйенде,соқыр ішек өсіндісінде,тоқ ішектің бас жағында кездеседі.

Морфофизиологиялық ерекшелігі. Ұрғашы дараларының ұзындығы 5,5 см,еркек даралары 1,5-3 см болады.Денесінің алдыңғы жағы жіпше не қылға ұқсас өте жіңішке,ал артқы жағы жуан болып келеді.Денесінің алдыңғы жіңішке бөлігінде тек жұтқыншақ,ал қалған ас қорыту мүшелері артқы бөлімінде орналасқан.Қылбасқұрт денесінің алдыңғы,жіңішке бөлімімен иесінің ішек қабырғасына еніп қанмен қоректенеді.

Тіршілік циклі. Ұрықтанған ұрғашы даралары ішек қуысында жұмыртқаларын жұмыртқалайды,олар нәжіспен сыртқа шығарылады.Сыртқы ортады 26-28 жылылықта,4 апта ішінде жұмыртқалар инвазиялық сатыға жетеді.Лас қол,жуылмаған жеміс-жидек,көкөністер арқылы ішекке келіп түседі де,бүйенге жетіп ересек формаға айналады.Қылбасқұрттар адам ағзасында 5 жылға дейін тіршілік ете алады.

Патогендік әсері. Ішектердің шаншып ауруы,тәбеттің бұзылуы,іш өту,нерв жүйесінің бузылуы,бас айналу,талып қалу т.б құбылыстар байқалады.

Лабораториялық аныктау. Нәжісті зерттеп, жұмыртқаларын табу.
Алдын алу шаралары. Жеке тазалықты сактау.

Дата добавления: 2015-05-26