Шаршаудан туындайтын аурулар. 2 страница

№	Кезеңдер	Қажетті жабдықтар
	Қолдану аясы. Жұмыс тәртібі.	1. Әмбебап газанықтағыш. 2. Дозиметр-радиометр. 3. Электростатикалық алаңды өлшегіш. 4. Шуды өлшегіш. 5. Термогигрометр. 6. Люксметр-яркомер. 7. Электрлік және магниттік өріс параметрлерін өлшегіш. 8. Аспиратор. 9. Зертханалық экстрактор. 10. Дірілді өлшегіш.
	Өндірістегі іс шаралардың қоршаған ортадағы сапасын жоғарлату.	Жағдайлық есептер
	Еңбек гигиенасы бойынша теориялық тапсырмалар	Сұрақтар

8. КЕЗЕҢДЕРДІҢ ОРЫНДАЛУЫ

Әр кезеңге арналған тапсырмалар тізімі.

ОҚТЕ бойынша тәжірибелік дағдыны тапсыру үшін әр кезеңде студентке таңдауына қарай 2 «қадамнан» тұратын 10 вариант таңдауға беріледі. Әр «қадам» емтихан қабылдаушыға бақылау ақпаратқа арналған баллдық жүйе бойынша бағаланады.

1-кезең

1.Әмбебап газ анықтағышты мемлекеттік санитарлық – эпидемиологиялық қадағалау және мемлекеттік ауа-райын болжау қызметі, өндірістік мекемелердің өндірістік санитарлық зертханалары қоршаған орта жағдайына мониторинг және экологиялық бақылау жүргізу үшін қолданады.

2. Әмбебап газ талдағыштың жұмыс істеу тәртібі:

· Қосу (ON).

· Индикаторда көрінетін белгілер тәртібін орналастыру.

· Газ концентрациясына қарай дыбысты ескерту белгісін нақтылау.

· Индикатор жарығын қосу (15 сек кейін өздігінен сөнеді).

· Параметрлерді көру.

· Қолдану уақыты кезіндегі белгілерді таңдау.

· Техникамен қамтамасыз ету деңгейіне жету.

· Берілген мәліметтердің дұрыстығын нақтылау.

· Өшіру (OFF).

1. Радиометр – дозиметрін радиациялық қауіпсіздік, санитарлық – эпидемиологиялық қадағалау қызметтері мен далалық жылжымалы зертханалар қоршаған ортадағы радиация деңгейін анықтау үшін қолданады.

2. «ЭКО-1» радиометр – дозиметрінің жұмыс істеу тәртібі. «ҚОСУ/ӨШІРУ» тетіктерін басу арқылы дозиметр – радиометрін қосқан соң СК – дисплейде «ҒО.ОО» мәліметінен кейін 20 секундтан соң алғашқы өлшеу қорытындысы, мысалы «ҒО.15» көрсеткіші жазылады, яғни дозиметр – радиометрі жұмыс істеуге дайын.

«Режим» тетігін бір рет басу құралды амбиентті эквивалентті дозаның қуатын өлшеуге мүмкіндік береді. 20 секундтан соң СК – дисплейде өлшеудің жалғыз нәтижесін көруге болады. Өлшеудің аяқталғанын дыбыс сигналы білдіреді.

«Дыбыстық белгі» тетігін басу арқылы дыбыс сигналын өшіреді.

1.Электростатикалық өріс өлшегіш жұмыс орны мен бөлмені кешенді түрде санитарлық – гигиеналық тексеру үшін қолданады.

2.Электростатикалық өріс өлшегіштің жұмыс істеу тәртібі. Құралды тоқ көзіне қосып, «1» жағдайынан соң, сұйық кристалды дисплейде

St – 01

Rady

00:00:00

Жазу қысқа уақыттағы дыбыс белгісімен беріледі. Төменгі қатарда құралдың жұмыс істеу уақыты көрсетіледі. Сонан соң құрал автоматты түрде жұмыс тәртібіне еніп, келесі команданы күтеді.

Жұмыс тәртібі беткі панельдегі 1-9 тетіктерінің біреуін басу арқылы іске асырылады. Құралды тоқтату үшін ол тетіктерді екінші рет басу қажет.

1. Шу өлшегіш құрал шу көздерін анықтау және адамдар көп жүретін жерлердегі шуды сипаттау, машиналар мен механизмді зерттеу мен сынақтан өткізу, әртүрлі өнімдердің сапасын бағалау үшін қолданылады.

2. Шуды өлшейтін кезенде жұмыс тәртібі бойынша дыбыс деңгейі және дыбыстық қысым диапазонда жиілігі 2-ден 18000 Гц капсюл болады.

ЛИН жиілігін сипаттамасымен дыбыстық қысым деңгейін өлшеу.

Өлшеу тетіктерін төмендегі жағдайға келтіру қажет.

Род работы – Ғ;

«ДЛТ1», «dB» - 80;

«ДЛТ2», «dB» - 50;

«ФЛТ» - ЛИН;

Барлық түймелер басылып тұр.

Бұл жағдайда 130 dВ индикаторы жанады.

Бөлмеде дыбыс деңгейін өлшеу барысында ВПМ-101 күшейткіші капсюлімен еденнен кем дегенде 1,5м биіктікте, ал дыбыс көзі мен қабырғадан 1м қашықтықта болғаны жөн.

1. Термогигрометрді қолдану аясы: тұрғын үйлер мен өндіріс бөлмелерін, мұражайды, кітапхананы, мұрағатты, жұмыс орнын аттестациялау үшін санитарлық және техникалық қадағалауда қолданылады.

2. Термогигрометрдің жұмыс істеу тәртібі.

а. Құрал біріңғай блок түрінде дайындалған. Құралдың беткі жағында сұйық кристалды индикатор мен 3 тетік орналасқан: қосу/өшіру; көрсеткіштерді ұстап қалу; экранға жарық беру.

б. Құралды қосып зерттеу аймағына орналастырылған соң, сұйық кристалды дисплейдегі көрсеткіштерді есепке алады.

в. Құралды қосу және өшіру үшін /Қосу/ өшіру тетіктерін бір рет басу қажет.

1. Люксметр-яркомерді қолдану аясы: өндіріс орындары мен мекемелер оқу орындары, ғылыми орталықтар, мұражай, кітапхана мен мұрағат, көлік және байланыс мекемелері, метрология мен сертификаттау орталықтары, медициналық мекемелер, мемлекеттік санитарлық – эпидемиологиялық қадағалау орталықтары, ауыл шаруашылығы және көптеген т.б. мекемелерде, сонымен қатар жұмыс орнын аттестациялауда да кеңінен қолданылады.

2. Люксметр-яркомердің жұмыс істеу тәртібі. Жарық ағыны энергиясын электр энергиясына айналдыруға негізделген. Қабылдау бөлігіндегі фотоэлемент гальвонометрмен жалғасқан, ондағы шкала люкспен көрсетілген. Өлшеу кезінде фотоэлементті горизонтальды беткейге қойып, қосқыш тетігінің көмегімен қажетті өлшеу диапозонына қояды. Жұмыс соңында фотоэлементті өшіру қажет.

1. Электрлік және магниттік өріс өлшегішті қолдану аясы: бөлмедегі электромагниттік фонға жалпы талдау жасау, электромагниттік сәуле көздерін іздестіру, жұмыс орнын аттестациялау және т.б. мақсатта қолданылады.

2. Электрлік және магниттік өріс өлшегіштің жұмыс істеу тәртібі. Ауыстырғыш тетігін ӨШІРУ/ КОНТ/ ӨЗГЕРТУ жағдайынан КОНТ жағдайына қою қажет. УО-101 индикаторы құралдың қуатына сәйкес бақылау санын көрсетеді. Индикатордағы сан 75 пен 100 аралығында болуы тиіс.

Жұмыс тәртібіне сәйкес 3 мин.өткен соң ауыстырғыш тетігінің көмегімен ӨШІРУ/ КОНТ/ ӨЗГЕРТУ жағдайынан ӨЗГЕРТУ жағдайына ауыстырады. Құралды зерттеу аймағына орналастырып, бір қолмен оның пластмасса сабынан, ал екінші қолмен есептегіш қондырғысын ұстау қажет. Құралдың бағытын өзгерту арқылы индикатордағы максимальды көрсеткіштерге қол жеткізуге болады.

1. Аспираторды қолдану аясы: Аспираторды мемлекеттік санитарлық – эпидемиологиялық қадағалау және мемлекеттік ауа-райын болжау қызметі, өндірістік мекемелердің өндірістік санитарлық зертханалары қоршаған орта жағдайына мониторинг және экологиялық бақылау жүргізу үшін қолданады.

2. Аспиратордың жұмыс істеу тәртібі: сынама алу үшін ауа арнайы сүзгілерден өткізіледі. Ауа сүзгіден өткен кезде, онда қоспалар сүзіліп қалады. Ауаның сүзгіден өту жылдамдығы мен уақыты белгілі болғандықтан, сүзгі арқылы өткен ауа көлемін есептеу қажет.

Аспираторды қосу, тублерді қозғалту арқылы (3), шүртпені бұрау арқылы (6) ауаның өту жылдамдығын қондыру. Ауа жылдамдығының қажетті сынамасын қондыру, уақытын белгілеу ауаның сынамасын алу, ауаның өту жылдамдығын кесте бойынша(қалтқының жоғарғы шегімен). Сүзгі ішінде қалған шаңды аналитикалық таразымен өлшейді. Есептеп шығару.

1. Зертханалық экстрактор мұнай өнімдерін, беткейлік белсенді заттарды, фенолдарды, хлорорганикалық қосындыларды, ауыр металдарды анықтау үшін қажет.

2. Экстрактордың жұмыс істеу тәртібі.

Жұмыс алдында энегия блогын тексеру.Сүзгіні тексерілетін сумен толтыру. Айналуын және уақытын ақпараттық блок арқылы қондыру. Енгізу тетікшесін басу.

Уақыт біткеннен соң сүзгінің төменгі жағындағы қалдықты колбаға құю.қалған қалдықты бірнеше пробиркаға бөліп құю.реактивтер арқылы ауыр металдарға,хлорорганикалық және органикалық қосылыстар және мұнай өнімдеріне тексеру.

1. Діріл өлшегіш құралды қолдану аясы - діріл өлшегіш құрал діріл көздерін анықтау және адамдар көп жүретін жерлердегі дірілді сипаттау, машиналар мен механизмді зерттеу мен сынақтан өткізу, әртүрлі өнімдердің сапасын бағалау үшін қолданылады.

2. Шуды өлшейтін кезенде жұмыс тәртібі бойынша дыбыс деңгейі және дыбыстық қысым диапазонда жиілігі 2-ден 18000 Гц капсюл болады.

ЛИН жиілігін сипаттамасымен дыбыстық қысым деңгейін өлшеу.

Өлшеу тетіктерін төмендегі жағдайға келтіру қажет.

Род работы – Ғ;

«ДЛТ1», «dB» - 80;

«ДЛТ2», «dB» - 50;

«ФЛТ» - ЛИН;

Барлық түймелер басылып тұр.

Бұл жағдайда 130 dВ индикаторы жанады.

Бөлмеде дыбыс деңгейін өлшеу барысында ВПМ-101 күшейткіші капсюлімен еденнен кем дегенде 1,5м биіктікте, ал діріл көзі мен қабырғадан 1м қашықтықта болғаны жөн.

Емтихан алушыға арналған ақпарат: Студенттің білімін құралды атап, қолдану аясын айтып беруіне қарай бағалаңыз. Тәжірибелік дағдыны студент құралдардың қолдану аясын айтып беруіне қарай бағалаңыз.

№	Қадамды бағалау критерийлері	Баллдық бағалау
	Құралдарды немесе аппараттарды қолдану аясын студент дұрыс айтып берді.	3,6-4,0	3,0-3,56	2,0-2,96	1,96 төмен
	Құралдардың немесе аппараттардың жұмыс тәртібін студент дұрыс айтып берді.	2,7-3,0	2,22-2,68	1,5-2,16	1,5 төмен

Максималды балл: 7

Тапсырмаға берілген уақыт: 5 мин.

2-кезең

1. Шаралар: өндіріс процестерін автоматизациялау, технологиялық көздерден жылу және ылғал шығуын шектеу, жұмысшылардың қыздырылған агрегаттарға кіруін қажет ететін заттарды тасымалдау, тиеу, түсіру жұмыстарының механикаландырылған жүйелері.

2. Жеке қорғаныс заттары: беруштер, еңбек және демалыстың рационалды тәртіптер.

1. Шаралар: құрал-жабдықтар модернизациясы, дірілөшіргіш құрылғыларды пайдалану.

2. Жеке қорғаныс заттары, алдын-ала және кезеңді медициналық тексерістер жүргізу, еңбек және демалыс тәртіптерін регламенттеу.

1. Өндіріс аймағына жақын орналасқан жердегі тұрғындарға әсер ететін атмосфералық ауадағы күлден, күкірттің қос тотығынан қорғау үшін қазандыққа тазарту қондырғыларын орнату қажет.

Шығарынды күлдің күлемі, түтінді газбен бірге күкірт қос тотығының ауада таралу жағдайын анықтау үшін, технологиялық сызба нұсқасы мен қажетті тазарту деңгейін есептеп, гигиеналық сараптамаға беру қажет.

2. Жеке қорғаныс заттары, алдын-ала және кезеңді медициналық тексерістер жүргізу, еңбек және демалыс тәртіптерін регламенттеу.

1. Міндетті түрде шудың ШРЕД-ін сақтау керек, шулы жағдайыда жұмыс уакытысын қысқарту, операцияларды басқа бөлмелерге шығару.

2. Жеке қорғаныс заттары: құлаққаптар, жапсырма-антифондарды қолданып және терапевт пен отоларингологтың қатысуымен кезеңдік медициналық тексеріс өткізу.

1. Қажетті техникалық шаралар: дірілқауіпті үдерістерге қашықтықтан басқаруды енгізу, жұмыс орнындағы орындық астыларына дірілді өшіретін амортизаторларды орнату, еңбек және демалыстың рационалды тәртіптері.

2. Жеке қорғаныс заттары: демалу және рационалды еңбек тәртібі, жеке қорғаныс заттары (дірілді өшіретін қолғаптар, қалыңтабанды аяқ киімдер), физиотерапиядық емшаралар. Жұмыс орнындағы діріл деңгейін гигиеналық нормативтрге сай сақтау. Кезеңді медициналық тексеріс.

1. Шаралар: өндіріс автоматизациясы, технологиялық үдерістердің өзгеруі, жұмысшылардың денсаулық жағдайына бақылау.

2. Жеке қорғаныс заттары: шаңға қарсы респираторлар, қрғаныс көзілдіріктер, шаңға қарсы киім, фотариялар, санатории-профилакториилер, кезеңді меициналық тексерістер.

1. Күкірттің қос тотығы мен көміртек тотығының атмосфералық ауадағы мөлшерін азайтуға бағытталған іс-шараларды енгізу.

Атмосфералық ауадағы зиянды заттар мөлшерінің концентрация есебімен, қоршаған орта сапасын жақсарту шараларымен, шудың сипаттамасымен бірге мемлекеттік санитарлық – эпидемиологиялық қадағалау мекемесіне жоба құжаттарын жіберу қажет.

2. Жеке қорғаныс заттары: алдын-ала және кезеңді медициналық тексерістер жүргізу, еңбек және демалыс тәртіптерін регламенттеу.

1. Қажетті шаралар: ауысым бойына діріл әсерімен уақыт шектеуін қамтамасыз ететін еңбек тәртібі, жұмыс орнындарының орындықтар астыларына діріл өшігіш амортизаторларды орнату.

2. Жұмыс орнындағы діріл деңгейін гигиеналық нормативтрге сай сақтау. Кезеңді медициналық тексеріс. Еңбек және демалыс тәртібі.

1. Шаралар: өндірісті модернизациялау жолымен өндірістік канцерогендік факторлардың әсерін төмендету, канцерогендік өндірістік факторлармен жұмысқа жіберуді шектеу сызбасын ендіру.

2. Канцерогенді қауіпті жұмысымен айналысатын жұмысшылардың денсаулық жағдайына үнемі мониторинг жүргізу, жұмысшыларды сауықтандыру, кезеңдік медициналық тексеріс.

1. Міндетті түрде шудың ШРЕД-ін сақтау керек, дыбысоқшаулағыш қабыршақ, белсенді түрдегі әсеңдеткіштер, шулы жағдайыда жұмыс уакытысын қысқарту, операцияларды басқа бөлмелерге шығару.

2. Міндетті түрде құлаққаптар, жапсырма-антифондарды қолданып және терапевт пен отоларингологтың қатысуымен кезеңдік медициналық тексеріс өткізу.

Емтихан алушыға арналған ақпарат: Алдын алу іс шаралардың қоршаған ортадағы сапасын жоғарлату бойынша білімін бағалау.

№	Қадамды бағалау критерийлері	Баллдық бағалау
	Құралдарды немесе аппараттарды қолдану аясын студент дұрыс айтып берді.	3,6-4,0	3,0-3,56	2,0-2,96	1,96 төмен
	Құралдардың немесе аппараттардың жұмыс тәртібін студент дұрыс айтып берді.	2,7-3,0	2,22-2,68	1,5-2,16	1,5 төмен

Максималды балл: 7

Тапсырмаға берілген уақыт: 5 мин.

3-кезең

1. Физикалық еңбек – бұл өкпе және жүрек қантамыр жүйесін қамтамасыздан -дыратын қозғалыс аппаратына негізгі жүктеме түсетін еңбек.

2. Физикалық функциясын өзгеріске үшырататын физикалық еңбек (бұлшық еттің биоэлектрлік активтігін жоғарлауы, қолдың қалтырауын жоғарлауы) бұл жүйке бұлшықет жүйесін шаршауына алып келеді. Миофиброздар. Периортроздар.

1. Өндірістік жарақат – бұл мекеме немесе ұжымдар ауласында алынған үлпаның, мүшенің немесе тұтас ағзаның қалыпты қызметінің бұзылысына әкелетін жарақат.

2. Еңбекті дұрыс ұйымдастыру жарақаты алдын-алудың негізгі маңызы, жұмыс орнында құрал-жабдықтардың істе болуы, арнайы киімдерді, аяқ киімдерді, қорғаныш көзілдіріктерін, және тағы басқа қорғаныш заттарын пайдалану жаракатпен күресу мақсатында әр жаракаттын себебін анықтау, есепке алу және тіркеу жүргізілуі тиіс.

1. Шаршау – жұмыстың әсерімен уақытша туындайтын және жұмыс қабілетін төмендеуіне алып келетін адамның функционалдық жағдайдын ерекше түрі.

2. Күштің төмендеуі мен бұлшықеттің төзімділігі, қозғалыс кординациясын нашарлауы, ой-қабылетін нашарлауы, көніл күйін ауыткуы, ақпарат қабылдау жылдамдығы төмендеуі байқалады.

1. Статикалық жұмыс – бұлшықет жүктемесін түрі, әрдайым қысқарлыуын сипаттайтын скелет бұлшықеттін үзындығын бірқалыпты немесе әрбір бөлшектерін өзгеріссіз ұстап тұру.

2. Физикалық функциясын өзгеріске үшырататын физикалық еңбек (бұлшық еттің биоэлектрлік активтігін жоғарлауы, қолдың қалтырауын жоғарлауы) бұл жүйке бұлшықет жүйесін шаршауына алып келеді. Миофиброздар. Периортроздар. Координаторлық невроздар, радикулопатия, әр түрлі дене бөлшектерін қақсауы.

1. Қыздыру микроклиматы жұмыс орындарында микроклиматтың(ауа және қоршаған беткейлердің температурасы) параметрлерінің ыңғайлық аумағының жоғары шегінен әлдеқайда жоғарылығымен сипатталады. Осындай жағдайларда жұмыс жасау ыңғайсыз жылусезінуге, термореттеу үдерістерінің айтарлықтай қиындауына, ал улкен жылулық жүктеме кезінде денсаулық бұзылысына да(дененің қызып кетуі) алып келеді.

2. Артериалдық гипертензия, гипертермия, вегетососудистық дистонияның пайда болуы. Кардиомиопатия.

1. Өндірістік шу – қандай болмасын жағымсыз дыбыс немесе дыбыстар жиынтығы. Дыбыс- бұл тербелу үдерісінде толқынның жайылуымен осы ортадағы бөлшектердің жасандыру және кезегімен толқынды қойылту.

2. Кәсіптік керендік, үйқышыл, эмоционалды тұрақсыздық, үйқының бұзылуы, тәбеттің бұзылуы, жүректің шаншуы, тершендіктің жоғарлауы, басайналу.

1. Өндірістік діріл- ағзаның интенсивті жүктемесі кезінде және уақыты берілген кезінде жұмыс санының максималды орындалу адамның функционалдық қабілеттілігі. Адамның еңбек қабілеті жатығу деңгейіне, жұмысшының білім тәжірибесін бекіту дәрежесіне, оның физикалық, физиологиялық, психологиялық, денсаулық және басқа факторларға байланысты.

2. Саусақтың парезтезімен ауруы, саусақ үшының сезімталдығын төмендеуі, қол саусақтарының цианозы, аяқ және қолда қантамырлардың нашарлауы, «күс алаканы» түрі бойынша атрофикалық өзгеріс, невроздар.

Жұмыс істеу қабілеті- ағзаның интенсивті күштілігі және берілген уақытта жұмыс санының максималды орындау мүмкіндігі адамның функцианалдық қабілеті. Адамның жұмыс қабілеті оның жаттықтырылған деңгейіне, жұмысшының білім дәрежесін күшейтуіне, жұмыс тәжірибесіне және физикалық, физиологиялық, психологиялық жағдайымен денсаулығына және басқа факторларға байланысты.

2. Салқандануының белгілері, орталық жүке жүйесін қызметінің тежелуі, тыныс-алу және жүрек қантамыр жүйесінің іс-әрекетін төмендеуі, ұлпаға ауа жетіспеушілігі (гипоксия). Терінің үсуі, ангионевроз.

1. Ауаның кондициялауы – ауа ортасының белгілі параметірлерінің жаратылысы бойынша техникалық заттардың бірлестігі(температура және ылғалдық).

2. Салқандануының белгілері, тыныс-алу және жүрек қантамыр жүйесінің іс-әрекетін төмендеуі, ұлпаға ауа жетіспеушілігі (гипоксия).

1. Өндірістік жарық, табиғи және жасанды жарық көзінің берілуі, жұмыстың сапалы орындалуы және еңбек үдерісін өнімділігін жоғарлауын қантамасыздандыру.

2. Өндіріс бөлмелерінде жағымсыз жарық жағдайы жақыннан көру көз жүктемесі жоғарлауы жақыннан көруіне алып келеді, ағзаның резистентілігі төмендейді, зат алмасу нашарлайды.

Емтихан алушыға арналған ақпарат: Еңбек гигиенасының тапсырмасы бойынша білімін бағалау

№	Қадамды бағалау критерийлері	Баллдық бағалау
	Құралдарды немесе аппараттарды қолдану аясын студент дұрыс айтып берді.	3,6-4,0	3,0-3,56	2,0-2,96	1,96 төмен
	Құралдардың немесе аппараттардың жұмыс тәртібін студент дұрыс айтып берді.	2,7-3,0	2,22-2,68	1,5-2,16	1,5 төмен

Максималды балл: 6

Тапсырмаға берілген уақыт: 5 мин.

Балдық – рейтингтік жүйе бойынша қадам әрекетін бағалау

Қадамның максималды балы	Сандық эквиваленттегі балы	Пайыздық қатынасы	Дәстүрлі жүйедегі бағасы	Бағалау критерийлері
3,0	2,7-3,0	90-100	өте жақсы	Қатесіз
2,22-2,68	75-89	жақсы	екі қатеден көп емес
1,5-2,16	50-74	қанағат-танарлық	үш қатеден көп емес
1,5 төмен	0-49	қанағат-танарлықсыз	төрт қатеден көп
4,0	3,6-4,0	90-100	өте жақсы	Қатесіз
3,0-3,65	75-89	жақсы	екі қатеден көп емес
2,0-2,96	50-74	қанағат-танарлық	үш қатеден көп емес
1,96 төмен	0-49	қанағат-танарлықсыз	төрт қатеден көп

Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Измеров Н. Ф., Кириллов В.Ф. Гигиена труда. Учебник. Москва, 2008.-592 с.

2. Гигиена. /Кенесариев У.И., Тогузбаева К.К. и др., Учебник Алматы. 2009 г. - 668 с.

3. Руководство по санитарной экспертизе в области гигиены труда. Под ред д.м.н., проф. Сраубаева Е.Н., Белоног А.А. - Караганда, 2008. -562 с.

4. Еңбек гигиенасы бойынша тәжірибелік сабақтардың жетекші құралы: Оку құралы Тоғұзбаева К.К. Алматы. 2010.- 366 б.

Косымша:

1. Жарылқасын Ж.Ж., Өндірістік токсикология негізі. Оку әдістемелік құрал. -Қараганды.КММА баспаханасы. - 2007. - 80 б.

2. Сраубаев Е.Н., Жакенова СР., Шинтаева Н.У., Жарылкасын Ж. Ж. Жалпы және жеке енбек гигиенасы бойынша есептер жинагы. Оку әдістемелік құрал -Қарағанды.КММА баспаханасы. - 2007. - 44 б.

Дата добавления: 2017-01-14