PR-шараны мониторинг жасау дегеніміз не?

БАҚ мониторингі – көзделген мақсатқа орай БАҚ ақпараттарын бақылау жүргізу. Әдетте бұл әдісті PR-кампаниялар мен жарнамалардың тиімділігін анықтап, мекеменің немесе жеке тұлғалардың жұртшылық алдындағы «портретін» құрастыру үшін және белгілі бір әрекеттің қоғамдық резонанс тудыру қабілетін бағалау үшін қолданылады. БАҚ мониторингі PR-анализдің және маркетингтік зерттеудің маңызды бөлшегі. Сапалы зерттеу ақпарат құралдарына шолу жасап қана қоймай, жиналған ақпаратты кешенді түрде сараптаудан тұрады. Қазіргі таңда компания басшыларының басым көпшілігі бәсекелестердің жарнамалық белсенділігін бақылаудың маңызын түсініп келеді және өз компаниясының әбден тексерілген жарнамалық саясат ұстануына баса көңіл бөлуде. ПР-компанияларды сауатты жүргізу үшін өз әрекетіңді үнемі түзеп отыруың керек. Осы орайда БАҚ «кері байланыс» каналының рөлін атқарып, өзіңді сырттай бақылауға мүмкіндік береді әрі болашақтағы бағыт-бағдарды айқындауға мүмкіндік береді. БАҚ мониторингі қоғаммен байланыстан басқа салалар үшін де ауадай қажет. Мәселен, бұл әдісті жергілікті атқарушы билік орындары жиі қолданады. Қолданыстағы заңдарға сәйкес жергілікті атқарушы органдардың тарапынан БАҚ өніміне мониторинг жұмыстары жүргізілуі тиіс. БАҚ өніміне мониторинг жүргізу дегеніміз – Қазақстан Республикасы заңдылықтары талаптарының бұзылуын айқындау мақсатында бұқаралық ақпарат құралдары өнімдерінің мазмұнына талдау жасау. Мониторинг жүргізудің қорытындысы мерзімді баспа және электронды БАҚ-ында заңсыздықтарға жол бермеу, интернет-ресурстарда Қазақстан Республикасы заң актілерінің бұзылуына бағытталған ақпараттарды жібермеу болып табылады. Қазақстан Республикасы заңдылықтарын сақтау мақсатында БАҚ өніміне мониторинг жүргізуде келесі мәселелер қарастырылады:

— жергілікті атқарушы органдардың құзыреті шегінде Қазақстан Республикасы заңдылықтарын сақтау бойынша БАҚ өніміне мониторинг жүргізу, сондай-ақ, өзге де мемлекеттік органдардың сұранысына сәйкес БАҚ өнімдеріне мониторинг жүргізу;

— заңға қайшы келетін ақпараттар таратылған жағдай айқындалғанда БАҚ-ының меншік иесіне ескертпе хаттар дайындау;

— БАҚ-ының меншік иесіне ескертпе хаттар жолданғаннан кейін БАҚ өніміне бақыланбалы мониторинг жүргізу;

— Әкімшілік құқықбұзушылықтар жөнінде хаттама, БАҚ-ынан берілген заңға қайшы ақпараттарды жою бойынша сотқа талап арыз дайындау;

— сот шешімінің орындалуы бойынша БАҚ өніміне қайталанбалы мониторинг жұмысын жүргізу.

БАҚ өніміне мониторинг үш бағытта жүргізіледі:

Баспа БАҚ (мерзімді баспа басылымдары)

Электронды БАҚ (теле,-радиоарналар)

Интернет-ресурстар

Интеграцияанған маркетинг

Интеграционный, или интегрированный маркетинг – это такой вид или метод маркетинга, ориентирован­ный и на продукт и на потребителя. Т.е. в нем соединены маркетинг, ориентированный на новый продукт, и маркетинг, ориентированный на потребителя.

Интегрированный маркетинг. Одной из самых серьезных оши­бок менеджмента индустриальной эпохи был поиск первопричины всех удач и разочарований бизнеса совсем не там, где надо. Со времен И. Ньютона наука учит нас, что если что-то случилось, то обязательно должна найтись причина, почему это случилось. Причина предшествует следствию, результату. Для управляющих это означало, что если нужно получить определенный результат, то сначала нужно найти причину, благодаря которой этот результат будет достигнут. Предполагалось при этом, что вы в точности можете знать, что это за причина.

Следуя этой логике в рамках маркетинга, ориентированного на продукт, совершенно очевидным является, что вы не мо­жете продавать то, чего у вас пока нет. Каким же еще обра­зом потребитель может узнать, что, собственно, продается? В конечном счете это выливается в огромные капиталовложения, затраты времени и средств, прежде чем начнется продвижение на рынке вашего изделия. При этом предполагается, что вы опре­деленно знаете, чего, собственно, хотят и в чем нуждаются потребители, даже если сами потребители об этом еще и не догадываются. Вы, в сущности, решаете за них. При такой логике продукт рассматривается в качестве первопричины, а потреби­тельский спрос - лишь как закономерный результат появления на свет продукта.

В индустриальную эру такое мышление действительно было весьма надежным и срабатывало безотказно. Существовало мно­жество фирм, целые отрасли промышленности, исповедующие такой подход к маркетингу и прекрасно при этом себя чувство­вавшие. Эффект следовал за причиной. И предприятие, которое вновь появлялось на рынке, могло бы рассчитывать на подобный же результат. Более того, людские потребности и запросы тогда не сильно менялись из года в год. Поэтому не очень менялся и характер конкурентной борьбы. Но все это в прошлом. Современный рынок уже не похож на рынок эпохи массового производства.

Предприятия чутко реагируют на все, что происходит на рынке, видят неудовлетворенную пока еще потребность, знают, что им выпускать и как результат разворачивают новое производство.

И продукт, и потребитель могут и должны создаваться в одно и то же время. Потребитель должен получать продукцию для удовлетворения тех своих нужд, которые он сам еще не успел в полной мере осознать. В этом сущность концепции интегрированного маркетинга.

39. Как осуществляются взаимоотношения

маркетинговой службы сельскохозяйственного

предприятия с внутрихозяйственными

подразделениями, службами и другими

предприятиями АПК?

Крупные сельскохозяйственные предприятия и агропромыш­ленные формирования производят и реализуют большие партии продукции, приобретают множество разнообразных средств про­изводства, вступая при этом в тесные взаимоотношения со многими предприятиями и организациями других сфер АПК и отраслей народного хозяйства. Это делает необходимым наряду со служба­ми, занятыми организацией производства и его обслуживанием, решением социальных вопросов, создание службы маркетинга. Для мелких сельскохозяйственных предприятий, а также крестьянских (фермерских) хозяйств соответствующие услуги должны оказывать маркетинговые службы районных органов управления агропромышленным производством.

Маркетинговый подход предполагает изменение стратегии и тактики предприятия на рынке. Раньше руководители предприя­тия были озабочены в первую очередь производством определен­ного объема продукции и только потом проблемами ее реализа­ции. В концепции маркетинга производство и сбыт рассматрива­ются как единое целое. Главной целью предприятия наряду с при­былью становится удовлетворение потребительского спроса.

Следовательно, важной составной частью маркетинговой дея­тельности сельскохозяйственных предприятий является организа­ция сбыта произведенной продукции. Деятельность службы марке­тинга должна быть направлена на удовлетворение требований по­требителей, повышение конкурентоспособности, завоевание сег­мента рынка для производимой на предприятии продукции, обеспечение постоянного роста продаж и максимизации прибыли.

Основные функции службы маркетинга в рамках крупных хо­зяйствующих субъектов АПК следующие:

- изучение рынков сбыта с целью выявления сложившегося и по­тенциального спроса, выбора групп покупателей, на запросы ко­торых предприятие намерено ориентировать производство и сбыт (например, производство экологически чистой продукции для вы­работки детского питания и др.);

- целенаправленная ориентация сельскохозяйственного произ­водства на получение продукции необходимого ассортимента и качества в нужные сроки;

- проведение оптимальной ценовой политики, определение уровня продажной цены и возможных ее изменений с учетом усло­вий реализации;

- разработка системы мероприятий по формированию и стиму­лированию спроса на продукцию;

- организация сбыта продукции.

Служба маркетинга осуществляет политику предприятия по производству того или иного вида продукции и несет полную от­ветственность за предложенные ею рекомендации и стратегию.

Указанные направления маркетинговой деятельности должны найти место в организационной структуре сельскохозяйственного предприятия (агропромышленного формирования) в качестве функциональных отделов (служб). В составе службы маркетинга на крупных предприятиях (в агропромышленных формированиях) могут быть организованы отделы: маркетинговых исследований, цен и ценовой политики, планирования новых товаров и сервиса, товародвижения, сбыта, формирования спроса и стимулирования сбыта, рекламы. По мере достижения конкретных промежуточных и конечных целей маркетинговой работы на пред­приятии могут создаваться новые отделы службы.

Деятельность отделов маркетинга и других подразделений предприятия должна быть четко скоординирована. Например, необходима координация деятельности отдела маркетинга и финансового отдела, т.к. отдел маркетинга имеет непосредственное отношение к процессу расчета издержек и составления смет. Специалисты отдела могут не знать всех тонкостей бухгалтерского дела, но они должны быть подробно знакомы с используемыми методами калькуляции издержек производства и бюджетного контроля, так как отвечают за выполнение сметы и за контроль расходов по маркетингу. О работе отдела маркетинга в конечном счете будут судить по результатам финансовой деятельности всего предприятия. Для эффективной реализации общей сметы маркетинга необходимо, чтобы специалисты отдела маркетинга постоянно держали под контролем показатели издержек и прибылей. Также необходимо взаимодействие отдела маркетинга с юридической службой. Специалисты отдела маркетинга должны иметь возможность получить быструю и квалифицированную юридическую консультацию. Имеются законодательные акты и другие официальные документы, относящиеся к разным аспектам хозяйственной и коммерческой деятельности - производству, определению цен, упаковке, рекламе, условиям продажи и т.д. Очень важна координация деятельности отдела маркетинга и коммерческого отдела. Взаимодействие отдела маркетинга с коммерческим отделом необходимо для своевременной информации специалистов коммерческого отдела о перспективных планах и заключенных договорах. Отделу маркетинга необходимо поддерживать тесные контакты с отделом кадров для того, чтобы подготовить четкое описание должностных обязанностей каждого из сотрудников. Руководителям отделов маркетинга и кадров также необходимо взаимно консультироваться о том, где можно найти кандидатов на требуемые предприятию должности.

Ғаламтор-

технологиялар базасындағы маркетинг

Қазіргі заманғы маркетинг жақсы тауар өндіріп, оған мақсатты

нарықтың қолы жетерлік өтімді баға қоюмен ғана шектелмейді, оның талабы

əлдеқайда жоғары. Фирмалар тапсырыс берушілермен коммуникацияны

жүзеге асыра білу керек.

Көптеген мекемелерді коммуникациямен айналасу емес, бұл салаға

қанша қаражат кетті жəне оны қалай жұмсау керектігі толғандырады.

Қазіргі заманғы маркетингтік коммуникация жүйесі мынандай:

маркетингтік коммуникация жүйесіндегі коммуникация жəне кері байланыс.

Маркетингтік коммуникация кешені жарнамадан, өнім өткізуді

ынталандырудан, насихаттан, дербес сатудан тұрады.

Өнім өткізуді ынталандыру – тауарды сатуға жəне сатып алуға болатын

қысқа мерзімді мадақтау шаралары. Насихаттаушы, демеуші тарапына,

қызметіне сұранысты ынталандыру үшін ол туралы коммуникациялық

маңызы бар мəліметтерді бұқарлық ақпарат құралдары арқылы не болмаса

радио, теледидар арқылы тарату. Дербес сату – бір немесе бірнеше əлеуетті

сатып алушылармен ауызба-ауыз сөйлесу, əңгімелесу кезінде сатып алуға

итермелеу мақсатында тауар ұсыну. Тауардың сыртқы безендірілуі, оның

бағасы, орауының пішіні мен түсі, сатушының киімі мен өзін ұстау мəнері-

сатып алушыға көп мəлімет беретін мəселелер. Əр санат үшін

коммуникацияның мынандай өзіндік ерекше тəсілдері тəн: сауданың

таныстыру шаралары, экспозиция, кəде сыйлар көмегімен жарнамалау,

мамандандырылған көрмелер, жəрмеңке, көрсету, каталогтар, сауда-жарнама

əдебиеті, плакаттар, конкурстар, сыйлықтар, купондар, жарнамалық-ақпарат

сұрыптамалары. Жоғары коммерциялық тиімділікке қол жеткізу үшін өзінің

маркетингтік кешенін үйлестіре білу керек.

Коммуникация үдерісі басқару процесінің маңызды, мəнді бөлігі болып

табылады. Маркетингте коммуникация үдерісі тұтынушыларға бағытталған,

демек ол барынша тиімді болуы үшін əбден ойластырылып, жүйелі сипатта

болуы керек. Коммуникациялық үдеріс тұтынушы секілді санаттың барлық

ерекшеліктерін, оның жас мөлшерін, білімін, қызушылығын, нені

ұнататынын ескеру қажет. Сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарының

тиімділігін, басылымның көпшілікке жетуін, хабардың эфирге шығу

уақытының қолайлығын жəне т.б. назарға алу тиіс. Тиімді маркетингтік

коммуникация үдерісінің мынадай кезендері бар. Бірінші екі элементі –

коммуникацияның негізгі қатысушылары, яғни, жіберуші мен алушы. Содан

кейінгі екеуі – коммуникацияның негізгі қарулары, яғни ақпарат тарату

құралдары. Төрт элемент негізгі атқарушылық құрамдас бөліктер болып

табылады: кодтау, шешу, жауап əрекеті, кері байланыс. Ең соңғы элемент-

жүйедегі кездейсоқ кедергілер. Жіберуші – басқа жаққа жолдау жіберуші

тарап. Кодтау – ойды бейнелеп беру процесі. Ақпарат тарату құралдары –

жолдау жіберушіден алушыға жеткізетін коммуникация. Шешу – алудың

жіберушіге таратқан символдарға мəн беру процесі. Алушы – басқа тарап

таратқан жолдауды қабылдаушы жақ. Жауап əрекеті– алушының жолдауды

назарына ұсынған жауап əрекет. Кері байланыс – алушының жіберуші

назарына ұсынған жауап əрекетінің бөлігі. Кедергілер – коммуникация

процесі барысында орын алатын тосыннан араласу немесе бұрмалау

салдарынан жіберуші таратқан жолдаудан өзгеше жолдаудың келіп түсуі.

Олар жолдауды мақсатты аудиторияға жететіндей етіп тиімді бұқаралық

ақпарат құралдары арқылы жіберуі керек. Олар өздерінің жолдауына

аудиторияның жауап əрекетін біліп отыру үшін кері байланыс арналарын

жасауы керек.

Қазіргі кездегі маркетингтің маңызды түрі – идеялар маркетингі.

Маркетинг жүйесінде идея тауар ретінде қарастырылады жəне «əлеуметтік

маркетинг» түсінігімен тығыз байланысты болады. Ғылыми əдебиетте

əлеуметтік маркетингтің қарама-қайшы анықтамалары кездеседі. Кейбір

мамандар оны əлеуметтік немесе коммерциялық емес салада маркетингтің

құралдарын қолдану десе, ал басқалары – біртұтас əлеуметтік жүйедегі

маркетингтік қызмет деп атайды. Біздің ойымызша, əлеуметтік маркетинг

қоғам мүддесін ескере отырып, əлеуметтік қатынастар айналасындағы

қажеттіліктерді зерттеуге, сонымен қоса оларды қанағаттандыруға

бағытталған. Мысалы, Қытайдағы отбасыны жоспарлау, нақты əлеуметтік

мұқтаждықтарға қаржылық көмек пен материалдық ынталандыру жасау.

Əлеуметтік маркетинг негізінде жұмыс істейтін компания, егер оның

мақсаттары қоғам мүддесіне қайшы болса, өз мақсаттарынан бас тартады.

«Филип Моррис Қазақстан» ААҚ темекі компаниясының оқушылар

арасындағы шылым шегуге қарсы жарнама науқаны жəне насихаттауы,

əлеуметтік маркетинг логикасына сəйкес келеді.

Өндірушінің тұтынушымен байланысына қарай тікелей жəне желілік

сияқты маркетингтің екі түрін айқындаймыз.

Соңғы жылдары Қазақстанда тікелей маркетингтің сан алуан түрлері

белсенді дамуда, ол тауарларды телефон, теледидар, Интернет желісі жəне

БАҚ-тың басқа түрлері, жаңа технологиялар көмегімен, сонымен қатар

таратып сату жəне дербес сату көмегімен жүзеге асырылады.

Тауарларды халықаралық нарыққа жылжытудың ең бір тараған түрі –

көп деңгейлі (мультилевел – МLМ) немесе желілік маркетинг, ол негізінен

дамыған елдерге, əсіресе АҚШ-қа тəн, өйткені ондағы тауарлар өндірісі ішкі

нарықтың нақты сыйымдылығынан көп асып түседі жəне оларды өткізуде

мəселелер туындайды. Оның мəні компания дистрибьютерлері болып

табылатын тұтынушыларды ең көп шамада қамту. МLМ-ті қолданатын

компанияның ерекшелігі ол өз тауарларын жарнамаламайды жəне арнайы

сату орындарын құрмайды. Жарнаманы сатып алушы болып табылатын

дистрибьютерлер жүзеге асырады. Олар өз кірісін өткізу арнасының

тұтынушылық желісінде өнімдерді сатудан алады. Жарнамадан үнемделген

қаражат желінің жоғары деңгейдегі мүшелеріне төлем төлеуге жіберіледі.

Желілі маркетинг тауарларды жылжытудың ең тиімді түрі болып табылады,

өйткені дəстүрлі өткізу арналарын бақылайтын фирмалардың нарыққа енуге

жасаған кедергілерін айналып өтуге мүмкіндік береді.

Маркетингтің бұл түрін Қазақстандағы нарықтық экономиканың

қалыптасуы жəне жаппай жұмыссыздық кезінде Батыс кəсіпкерлері оңтайлы

қолданған, ол косметика, медициналық препараттар, тұрмыстық химия

тауарларын шығаратын «Гербалайф», «Ин-Рич», «Визион», «Цептер» жəне

т.б. компаниялар.

Жіктеу белгілерінің бірі – ол тауарлар мен қызметтерге сұраныс

жағдайы. Оған сəйкес маркетингтің сегіз түрі бар, олардың мақсаты –

нарықтағы сұраныс жағдайын зерттеу жəне оларды басқару шараларын

əзірлеу.

Жағымсыз сұраныс егер тұтынушылардың бəрі немесе көпшілігі бұл

тауарды қабылдамаған жағдайда болады. Мысалы, кейбір тауарларға

жағымсыз сұраныс вегетариандықтарда, шылым шекпейтіндерде болады. Бұл

жағдайда конверсиондық маркетинг туындайды, оның міндеті – тауарға

деген дұрыс сұранысты өзгерту үшін оның сапасын жоғарылатып, бағасын

төмендетіп, жылжытудың неғұрлым тиімді түрін қолдану.

Ынталандырушы (креативный) маркетинг – тауарға сұраныс жоқ немесе

сұраныс төмен болғанда пайдаланылады. Мұндай жағдай тұтынушы тауарды

білмегенде немесе оның қасиеттерін қажетсіз деп санағанда туындайды.

Ынталандырушы маркетингтің құралдары – бағаны күрт төмендету,

жарнаманы жəне басқа жылжыту əдістерін күшейту.

Дамушы маркетинг – ол жасырын (болуы ықтимал) сұраныс,

тұтынушылар нарықта бар тауарларға қанағаттанбаған кезде пайдаланылады.

Мұндағы маркетингтің міндеті – ықтимал сұранысты нақты сұранысқа

айналдыратын жаңа өнімдерді жасау. Маркетингтік құралдары –

тұтынушылардың қажеттілігі мен үмітіне сəйкес өнімдерді шығару, тиімді

жарнама жүргізу жəне тауар имиджін жоғарылату.

Ремаркетинг сұраныс төмендегенде қолданылады. Оның төмендеуі

нарықтың осы тауар түріне толығуы салдарынан болуы мүмкін. Мұндай

жағдайда маркетингтің міндеті тауарға қосымша жаңа қасиеттер дарыту

жəне жаңа өткізу нарықтарын табу арқылы сұранысты тудыру. Мысалы,

шылым шегуге қарсы белсенді күрес кезіндегі американдық темекі

компанияларының əрекетін келтіруге болады. Бұл кезде темекі өнімдеріне

сұраныс күрт төмендеді, ол құрамында зиянды заттары аз арнайы

маркалардың пайда болуына əкелді.

Синхромаркетинг – құбылмалы (жүйелі емес) сұраныс кезінде

пайдаланылатын маркетинг түрі. Синхромаркетинг сұраныстың маусымдық

жəне басқалай құбылуынан пайда болады. Мысалы, қызмет көрсету

саласындағы маусымдық тауарларға сұраныс, нарық коньюнктурасындағы

циклдік өзгерістер. Сұранысты тұрақтандыру үшін шығарылатын өнімнің

қызметін саралап, икемді бағалар мен жылжытудың тиімді əдістерін

пайдалану қажет.

Толық құнды немесе оңтайлы сұраныста қолдаушы маркетинг

қолданылады, оның міндеті – тұтынушылар талғамы жүйесінің өзгеруін

ескере отырып, сұранысты қолдау.

Шектен тыс сұраныс кезінде, оның деңгейі фирманың өндірістік

мүмкіндіктері мен тауарлық ресурстарынан асып түссе, демаркетинг

қолданылады. Мұндай жағдай фирмаға өте қолайлы, өйткені ол тауарды

жоғары бағамен сатуға, өндірісті ұлғайтуға мүмкіндік береді. Бірақ тауар

нарықта аз болғандықтан, тұтынушының компанияға деген көзқарасы теріс

болуы мүмкін. Сондықтан демаркетингтің мақсаты – шектен тыс сұранысты

уақытша төмендету. Мұндай жағдайда бағаны жоғарылату, жарнаманы

қысқарту, басқа фирмалардың өндірістік қуаттарын пайдалану сияқты

маркетингтің негізгі құралдарын қолдану қажет

Іскерлік қарым-қатынасты ұйымдастыру жəне адамдарға

психологиялық əсер ету тəсілдері

Жарнаманың экономикалық тиімділігі неде?

Жарнама науқаның өткізбей тұрып және оны өткізгеннен кейін, оның тұтынушыға әсерін анықтау қажет. Жарнаманың тиімділігін бағалаудың әдістері коммуникативтік психологиялық, коммерциялық (сандық) болып бөлінеді.

Тиімділікті бағалаудың коммуникативтік әдісінің түрлері;

1. Тікелей бағалау. Бір топ тұтынушыларға жарнаманың балама нұсқалары ұсынылып, олардың әрқайсысына баға беру сұралады.

2. Қоржынды тексеру. Тұтынушылар жарнама хабарларын тындайды, содан соң олардан жарнама мазмұнын айтып беруін сұрайды. Есте қалған жарнама хабары тиімді болып есептеледі.

3. Зертханалық. Арнайы құралдарды пайдалану арқылы жарнаманың тартымдылығы өлшенеді.

4. Нарықты тестілеу. Нарықты арнайы тестілеу арқылы жарнаманың өткізу көлемінің өсуіне ықпалын тигізгендігі немесе тигізбегендігі анықталады. Бұл әдіс қымбатқа түсетіндіктен сирек қолданылады.

Жарнаманың есте сақталу және танылу деңгейі арнайы құралдарға сүйене отырып немесе оқырмандар мен көрермендерден пікір сұрау жүргізу арқылы анықталуы мүмкін. Мысалы, теледидар бойынша жарнаманы көргендерден компания немесе жарнамада көрсетілген тауарлар туралы еске түскендерін айтып беруді сұрайды. Жарнаманың оңай танылуын тексеру кезінде журнал оқырмандарынан осы жарнаманы бұрынырақ көргені туралы сұрау жүргізеді.

Алғашқы екі әдіс жарнама жасау алдында жиі қолданылады.

ІІ. Жарнаманың психологиялық тұрғыдан тиімділігі нарық үлесі (Yн), жүрек үлесі (Yж), дауыс үлесі (Yд) және маркаға оң көзқарасы (L) арқылы анықталады:

Тж=Yн*Yж*Yд*L

ІІІ. Жарнаманың коммерциялық тиімділігін бағалау әдістері сандық әдістер деп аталады:

1. Жарнама шараларына дейінгі және одан кейінгі сату көлемдерін салыстыру. Мұнда жедел мәліметтер мен бухгалтерлік есептер қолданылады. Оны бақылау жарнама өткеннен кейін ғана өткізу көлемі бірден ұлғайса мүмкін болады.

2. Экспериментальды әдісті қолдану үшін бірнеше сынақ нарықтары алынады, олардағы фирманың сату көлемі бірдей болуы керек. Нарық үш бөлікке бөлініп, біріншісінде – жарнама шығындары белгілі бір пайызға азайтылады, екіншісінде – тура сондай пайызға көбейтіледі, үшіншісінде – жарнама шығындары өзгеріссіз қалдырылады. Сату көлемдердінің өзгеру нәтижелері жарнама тиімділігі болып табылады.

Дата добавления: 2017-02-01