Temat 15: stratyfikacja spoŁeczna

Wzór proletariusza

Marksistowska wizja klas społecznych w ustroju kapitalistycznym – najbliższą ogólnego wzoru klasą jest proletariat (u nich proletariusz to uświadomiony klasowo robotnik)

Odchylenia:
- marksizm uznaje i proletariuszy nieuświadomionych oraz proletariat chałupniczy lub rolny

- nie jest jasne jeżeli chodzi o najemników którzy pracują fizycznie

Najemni pracownicy umysłowi o niskim udziale w dochodzie społecznym nie nalezą do żadnej klasy.

Stratyfikacja – jest to forma nierówności społecznych (węższy zakres), a szerzej: system nierówności.

1) Kingsley Davis, Wilbert Moore - „ O niektórych zasadach uwarstwienia ”

Dwie różne linie analizy: 1) uniwersalne uwarstwienie, 2) cechy odmienne.

Rozważania te dotyczą systemu pozycji, a nie jednostek zajmujących te pozycje. Zasadniczą koniecznością funkcjonalną wyjaśniającą powszechność uwarstwienia jest fakt odczuwania przez wszystkie społeczeństwa potrzeby rozmieszczenia w strukturze społecznej. Społeczeństwo musi swym członkom przydzielić pozycje społeczne i skłonić do wykonywania zadań związanych z tymi pozycjami (aby były wykonywane sumiennie- potrzebne są nagrody i sposoby rozdzielania nagród stosownie do pozycji). Nagrody i ich rozdział stają się elementem porządku społecznego dając początek uwarstwieniu. Nagrody to korzyści materialne, to co służy nastrojowi i rozrywce, to co wpływa na samoocenę i rozwój ego. W pewnym sensie nagrody są „wbudowane” w pozycje, ponieważ stanowią je „prawa” związane z pozycją oraz to, co można nazwać dodatkowymi korzyściami.

Skoro prawa i obowiązki różnych pozycji muszą być nierówne, zatem społeczeństwo musi być rozwarstwione. Nierówność społeczna jest nieświadomie wypracowanym sposobem, dzięki któremu społeczeństwa zapewniają sobie staranną obsadę najważniejszych pozycji przez najlepiej przygotowane osoby. Każde społeczeństwo musi różnicować ludzi ze względu na prestiż i szacunek, czyli wprowadzić pewną formę zinstytucjonalizowanych nierówności.

Dwa czynniki określające względną rangę pozycji. Na ogół największych nagród, a więc mają też najwyższą rangę, te pozycje, które:

- są najwyższe w danym społeczeństwie (dotyczy funkcji, ma znaczenie względne)

- wymagają największego przygotowania czy zdolności (dotyczy środków i wynika niedostatku)

Różnice doniosłości funkcjonalnej => społeczeństwo musi strzec, by pozycje mniej doniosłe nie konkurowały z bardziej doniosłymi (czyni to przez odpowiednie wynagradzanie).

Różnice liczebności kadr => zajmowanie pozycji wymaga pewnych umiejętności i zdolności. Istnieją dwa sposoby uzyskania kwalifikacji: dzięki wrodzonym zdolnościom lub poprzez szkolenie. Ważne jest, że niektóre pozycje są łatwe do obsadzenia a inne wymagają długiego procesu kształcenia: pozycja jest ważna funkcjonalnie musi być na tyle abstrakcyjna, aby wytrzymać konkurencje z innymi pozycjami czyli musi zapewnić wysoki szczebel w hierarchii, niesie za sobą wysoki prestiż i zarobki (np. pozycja doktora medycyny wymaga długiego i kosztownego kształcenia).

Różnice między systemami uwarstwienia przypisać należy czynnikom kształtującym dwie determinanty zróżnicowania nagród: ważność funkcjonalną i szczupłość kadry.

Uwarstwienie a podstawowe funkcje społeczne:

1) religia – zapewnia jedność społeczeństwa, osiąganą dzięki wspólnocie celów i wartości, ale dla członków społeczeństwa muszą posiadać realność, której zapewnienie pozorów tej realności stanowi rolę religijnych wierzeń i wartości. Niekiedy funkcje religijne kojarzono z najwyższymi pozycjami władzy (w ustrojach teokratycznych), dlaczego więc funkcjonariusze religii nie osiągają pełnej kontroli nad społeczeństwem? Czynniki, które temu zapobiegają: zasób kompetencji technicznych dla pełnienia obowiązków religijnych jest niewielki; nie są wymagane zdolności naukowe czy artystyczne; każdy może zarekomendować siebie, jako cieszącego się zażyłymi kontaktami z bóstwem à nie działa tu w sensie technicznym czynnik szczupłości kadr.

2) rząd – podobnie jak religia odgrywa w społeczeństwie rolę niezbędną i wyjątkową; w przeciwieństwie do religii, która ingeruje na gruncie uczuć, wierzeń i obrzędów, rząd organizuje społeczeństwo w oparciu o prawo i władzę zwierzchnią. Główne wewnętrzne funkcje rządu polegają na bezwzględnym egzekwowaniu norm, planowaniu i kierowaniu społeczeństwem, zewnętrzne – prowadzenie wojen i dyplomacji. Wypełniając te funkcje działa w imieniu całego społeczeństwa, dysponując przemocą. Obywatel jest podporządkowany władzy zwierzchniej - wynika z tego, że rozwarstwienie jest głęboko zakorzenione w naturze stosunków społecznych.

Władza polityczna nie jest całkowita, ze względu na ograniczenia: 1) ci, którzy zajmują stanowiska polityczne są nieliczni w porównaniu z całym społeczeństwem; 2) rządzący reprezentują raczej interes grupowy niż swój własny (ograniczenia, reguły, nakazy obyczajowe); 3) osoba zajmująca stanowisko polityczne posiada władzę tylko i wyłącznie dzięki swemu stanowisku, a wszelka specjalna wiedza, talent lub zdolności są nieistotne- często uzależniona jest od technicznej pomocy innych

3) bogactwo, władza i praca – społeczeństwo wykorzystuje nierówne zyski ekonomiczne jako środek kontroli nad obejmowaniem pozycji i zachętę do wykonywania obowiązków. Wysokość zysku ekonomicznego staje się więc głównym wskaźnikiem statusu społecznego. Ekonomicznym źródłem władzy i prestiżu nie jest dochód, lecz głównie własność dóbr kapitałowych (patenty, pozycje firmy, reputacja zawodowa). Posiadanie dóbr konsumpcyjnych jest wskaźnikiem a nie przyczyną pozycji społecznej (własność środków produkcji jest źródłem dochodu zaś dochód jego wskaźnikiem).

4) wiedza techniczna – technika zajmuje się tylko środkami, więc pozycja czysto techniczna musi być podporządkowana innym pozycjom o charakterze religijnym, politycznym lub ekonomicznym. Z technologią łączy się wiedza czyli powstaje kategoria ekspertów i laików. Nadmiar ekspertów powoduje obniżenie nagród i zniechęcenie / może wywołać rewolucje, natomiast niedostatek prowadzi do podwyższenia nagród lub osłabia społeczeństwo w konkurencji z innymi. Idea technokratycznego porządku społecznego, czyli rządu uświęconego stanu inżynierów lub naukowców nie uwzględnia potrzeby specjalizacji wiedzy i umiejętności koniecznej do pełnienia funkcji społecznych.

Odmiany systemów uwarstwienia:

1) stopień specjalizacji – wpływa na stopień wybicia się poszczególnych funkcji w systemie rywalizacji; zakres wyspecjalizowania określa podstawę selekcji (wyróżniamy dwa typy skrajne: wyspecjalizowany i niewyspecjalizowany)

2) nacisk funkcjonalny – zależnie od tego, na które sprawy położony jest nacisk mamy do czynienia z rozwojem bądź zastojem społeczeństwa- jeżeli nacisk spoczywa na sprawach religijnych skutkuje to sztywnością i ograniczeniem produkcji i techniki, natomiast gdy więcej miejsca zajmują zajęcia świeckie następuje rozwój pozycji ekonomicznych i społecznych.

Główne typy: - rodzinny (np. wysoka śmiertelność zmusza do płodności)

- autorytarny (teokratyczny, czyli religijny i totalitarny, czyli świecki)

- kapitalistyczny

3) rozpiętość dystansów społecznych – typy skrajne: egalitarny i nieegalitarny

4) zakres szans – chodzi o rozmiary ruchliwości społecznej czyli o szanse awansu społecznego (wyróżniamy dwa typy skrajne: ruchliwe- otwarte i stabilne- zamknięte)

5) stopień solidarności warstwowej czyli występowanie specyficznych organizacji dla popierania interesów klasowych (= stopień solidarności klasowej), typy skrajne: klasy zorganizowane, klasy niezorganizowane.

Дата добавления: 2013-12-12