Падклас сальвінііды (Salviniidae)

Падклас марсілеіды (Marsileidae).

Уключае парадак марсілевыя (Marsileales), сям’ю марсілевыя (Marsileaceae) і 3 роды – марсілея (Marsilea), пілюлярыя (Pilularia) і рэгнелідыум (Regnellidium).

Гэта разнаспоравыя папараці, водныя ці земнаводныя расліны. Маюць спаракарпіі.

Уваходзіць парадак Salviniales, сям’я Salviniaceae і 10 відаў. Гэта разнаспоравыя расліны тропікаў і субтропікаў.

У Беларусі сустракаецца сальвінія плывучая (Salvinia natans), а таксама у азёрах і затоках рэк Еўрапейскай часткі СНД. Тонкае сцябло ў вузлах нясе лісты кальчакамі па тры. Два лісты авальныя, зялёныя, плаваючыя. Трэці ліст падводны, моцна рассечаны, замяняе расліне карані. Сапраўдных каранёў няма.

Анатамічная будова сцябла і лістоў адлюстроўвае рысы прыстасавання да воднага спосабу жыцця: шмат буйных паветраных поласцяў, нязначна развіты механічныя элементы, моцна рэдукавана праводзячая сістэма. У цэнтры сцябла праходзіць канцэнтрычны праводзячы пучок (у цэнтры ксілема з 1-3 трахеід, флаэма, перыцыкл і эндадэрма). Кара з вялікімі паветранымі поласцямі. У лістах многа паветраных поласцяў у два паверхі. На верхнім баку ліста развіваюцца акруглыя клеткі з васкавым налётам. Гэта сасочкі, якія спрыяюць выдаленню вады з паверхні ліста. Знізу лісты і сцябло пакрыты шматлікімі бурымі валаскамі.

У аснове падводных лістоў на кароткіх бакавых разгалінаваннях утвараюцца шарападобныя сорусы – спаракарпіі. Усе яны аднолькавыя па памеры, але ўтрымліваюць у сярэдзіне розныя спарангіі. У адных спаракарпіях развіваюцца шматлікія дробныя мікраспарангіі, у другіх – больш буйныя мегаспарангіі ў меншай колькасці.

Спарангіі маюць ножку і прымацоўваюцца да плацэнты. Спаракарпіі маюць двайную абалонку (індузій), які зрастаецца ўверсе і ўнізе. Паміж імі знаходзіцца паветра. У спарангіях са спарагеннай тканкі шляхам рэдукцыйнага дзялення ўтвараюцца споры. У мікраспарангіях развіваецца звычайна 64 мікраспоры. У мегаспарангіях утвараецца спачатку вялікая колькасць мегаспор, але поўнага развіцця дасягае толькі адна, астатнія адміраюць.

Увосень спаракарпіі адпадаюць і зімуюць на дне вадаёма. Вясной пасля згнівання абалонак спаракарпіяў мікраспарангіі і мегаспарангіі ўсплываюць на паверхню.

Кожная з 64 мікраспор прарастае ў моцна рэдукаваны мужчынскі зарастак, які не пакідае мікраспарангія. Пры першых дзяленнях мікраспоры ўтвараецца тры клеткі. Ніжняя яшчэ раз дзеліцца на дзве праталіяльныя клеткі. Адна праталіяльная клетка разрастаецца і высоўвае дзве верхнія клеткі праз разрыў абалонкі мікраспарангія наверх. Сперматагенная клетка антэрыдыя ўтварае 4 мнагажгуцікавыя сперматазоіды. Такім чынам, мужчынскі зарастак утварае 2 антэрыдыі з 8-ю сперматазоідамі. Зарасткі разрастаюцца і прабіваюць сценку мікраспарангія і высоўваюцца наверх.

Мегаспора ў мегаспарангіі прарастае і ўтварае жаночы зарастак, які не пакідае абалонкі мегаспарангія. Пры прарастанні ядро мегаспоры дзеліцца і ўтварае дзве клеткі. З верхняй клеткі фарміруецца жаночы зарастак. Ніжняя клетка моцна разрастаецца, ядро яе дзеліцца шматразова, але перагародкі не ўтвараюцца. Яна запаўняецца пажыўнымі рэчывамі для зародка.

Зарастак складаецца з зялёных клетак. Ён разрывае абалонку мегаспарангія і высоўваецца наверх. На ім фарміруецца 3-5 архегоніяў.

Пасля апладнення з зіготы фарміруецца зародак (сцяблінка і лісцікі). З яго ўтвараецца дарослая расліна.

Сям’я азолавыя (Asollaceae) утрымоўвае 1 род з 6 відамі, распаўсюджанымі ў тропіках і ва ўмераных абласцях Паўночнай Амерыкі. Гэта маленькія кволыя разнаспоравыя папараці, якія плаваюць на паверхні вады. Па знешняму выгляду - гэта дробныя расліны, больш падобныя да лістасцябловых юнгерманіевых імхоў, чым да папарацяў.

Прыкметнай асаблівасцю азолы з’яўляецца сімбіёз гэтай расліны з сіне-зялёнай водарасцю анабенай. Выказана меркаванне аб трэцім члене складанага сімбіёзу з удзелам бактэрый псеўдамонас і азотабактэр.

Разнаспоравыя папараці нагадваюць насенныя расліны. Яны стаяць на мяжы з голанасеннымі раслінамі.

У Чырвоную кнігу Беларусі з папарацяў занесены мнаганожка звычайная (Polypodium vulgare), сальвінія плывучая (Salvinia natans), чыставуст каралеўскі (Osmunda regalis), пузырнік судэцкі (Cystopteris sudetica), кастянец пасценны (Asplenium ruta-muraria).

Дата добавления: 2014-01-13