II. УМШТН. Панорамная картина реки Волги

I. ТОДЛТН

Панорамная картина реки Волги

Иҗл һолын эргндк юуһарн өвәрц?

Юстинск района Цаһан Амн гидг селәнә өөр, Хальмгин ар-деед үзгәр, Иҗл һол гүүнә. Эн һол мана һазрар 12 хойр дуунад татгдна. Иҗл ик болн әмтәхн уста һол. Иҗлин көвәһәр Әәдрхн, Аһш, Шарту болн нань чигн балһсд бәәнә. Иҗл һолар олн кермс йовна. Эдн әмт, эд-тавр болн эдл-уш зөөнә. Иҗл һол заһсар байн. Хаврин цагт заһс бәрдг баржс йовна. Иҗл һол җилин дөрвн цагар хүврнә.

Хаврин цагт Иҗл һол зүн амарн 10 – 15 дуунад делврнә. Эн цагла барун амнднь сәәхн модд көкрнә. Хаврт Иҗлин өөрк аһар йир цевр. Ө-шуһу модд дунд шовуд җиргнә.

Зуна цагт Иҗл һол келҗ болшго сәәхн. Салькн шин өвснә каңкнсн үнр авч ирнә. Өдрин гегән йир ора уурна. Сөөни цагт усн деер теңгрин бәәдл үзгднә. Хол одд гилвкнә. Олн әмтн нааран ирҗ амрна.

Иҗл һол деер намрин цагла нүүдг шовуд ниргнә. Өрүһәр усн деегүр нигт цаһан будн бууна. Усна ур серү татна. Эргндән ә-чимән уга, тагчг.

Үвл ирхлә, Иҗл һол мөсн көнҗләр бүркгднә. Мөсәр машид болн мөр зүүсн цанмуд йовна. Күүкд конькиһәр дошна.

Мөрн сарла Иҗл һол «нөөрәсн» сернә. Түрүн нарна герлд Һол мөснәсн сулдна. Цөн цаг давсна хөөн һолар кермс болн оңһцс сольвлдна.

Сурврмудт хәрү өгтн:

1. Иҗл һол хальмгин ямаран ормар урсна?

2. Иҗлин көвәһәр ямаран балһсд бәәнә?

3. Хаврин цагт эн һолын өөр бәәх ормс яһҗ сәәхрнә?

4. Зуна цагт эн һол ямаран болна?

5. Намрин цагт ямаран хүврлтс болна?

6. Үвләр һолын бәәдл ямаран?

Күүндтн:

А: Иҗл һол кедү дуунад татгдна?

Б: ….

А: Эн һолын усн ямаран?

Б: ….

А: Хаврин цагт кедү дуунад делврнә?

Б: ….

А: Хаврин цагт өөрк бәәдлнь ямаран?

Б: ….

А: Зунын цагла ямаран?

Б: ….

А: Намрин цагт ямаран бәәдлтә?

Б: ….

А: Үвләр ямаран болна?

Б: ….

∙ ∙ Соңстн. Ямаран цагин тускар келгдҗәнә?

Зуна цагт Иҗл һол келҗ болшго сәәхн. Салькн шин өвснә каңкнсн үнр авч ирнә. Өдрин гегән йир ора уурна. Сөөни цагт усн деер теңгрин бәәдл үзгднә. Хол одд гилвкнә. Олн әмтн нааран ирҗ амрна.

*Көдлмшин девтрәр көдллһн.

Рис. раскрытое окно с видом на реку

Иҗл яһҗ гиичд ирҗ

( Үнн тууль)

Иҗл һолын амн деер Отрада гидг селән бәәнә. Эн селәнд зурһан наста Миша көвүн бәәнә. Мишан гернь Иҗл хәләҗ бәргдҗ.

Нег дәкҗ көгшн аавнь Мишад келв:

– Һолын амн деер бәәсн улс үзҗәнч?

– Үзҗәнәв.

– Тер модычн эн көдлҗәсн улс булла.

– Юуна төлә булсмб?

– Усна кемҗә медхин төлә.

– Көгшн аав, ямаран усна кемҗә медхмб?

– Чи Иҗл һол манур гиичд ирҗ йовхинь үзҗәхн угайч?

Көгшн аав ямаран үг келҗәхмб гиһәд Миша икәр өврв. Көгшн аав күүнә герт одхла, би үүрмүд талан одхла – тер тоот цуһар гиичд одна гидг тер. Һолмуд гиичд ирнә гидг юм соңсад угав.

Нег дәкҗ Миша өрүн эрт серхлә, өөрнь көгшн аавнь зогсҗаҗ.

– Не, Миша, Иҗл һол гиичд ирчкҗ, үкс гиҗ тос. Эс иткҗәхлә, терзән секәд хәлә.

Терзән тәәләд хәләхлә, көгшн аавин келсн үнн болв. Иҗл һолын усн мана герин иргд ирчксн бәәҗ. Миша нүдән сәәнәр арчад хәләв. Иҗл улм өргдәд, уснь икәр немәд, деегшән һарч. Усн мана герт өөрдәд күрч ирҗ.

Юн учр деерәс Иҗл манд гиичд ирсн болхмсб? - гиҗ өврн, Миша дотран санв.

– Көгшн аав! Иҗл һол юңгад гиичд ирсинь келҗ өгтн.

Көгшн аавнь сахлан ясҗаһад: «Куйбышев балһсна өөр Аһшин өөр ик каналмуд тосхсн деерәс, ик электростанцс тосхгдҗах деерәс, Иҗлин усн немгдҗ, өөдән һарад, өргндән икдәд, теңслә әдл болв».

Дата добавления: 2014-11-06