Курс пререквизиттері мен постреквизиттері 12 страница

Жер учаскесіне құқықты Жер кодексінің 170-бабының 3-тармағына сәйкес иеленудің негізгі меншік құқығын иеленудің тәсілі ретінде трансфармациялаудың мысалы бола алады. Атап айтқанда, мәселе жасасқан кезде қолданыста болған заңнамаға сәйкес шаруа (фермер) қожалығын және тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін жер учаскесіне тұрақты жер пайдалану құқығын (ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығын) мемлекеттен бұрындары сатып алған ҚР-ның азаматы және мемлекеттік емес заңды тұлғалар осы Кодекс күшіне енген кезден бастап жеке меншік құқығын жер учаскелерінің осы Кодексте белгіленген нормалары шегінде иеленгені үшін қосымша төлем алынбай жер учаскесінің меншік иесіне айналды.

Келесі жалпы ережеге сәйкес басқа заттық құқықтардың (жер пайдалану құқығы,сервитуттар, шаруашылық жүргізу құқығы немесе оралымды басқару құқығы) туындау және тоқтату негіздері АК нормаларымен де, басқа нормативтік құқықтық акт нормаларымен де реттеледі.

Заттық құқықтық тоқтатудың жалпы және арнайы негіздерінде заңнамамен реттеледі. Бұл ретте, заттық құқықтарды тоқтатуды мәжбүрлеу сипатындағы негіздері заң актілерінде тікелей негізделуі тиіс. Заттық құқықтарды тоқтатудың басқа тәсілдері, әдетте, заңнамада көзделуі қажет. Тізбесі заңнамада толықтай келтірілмеген мәмілелерге бұл баяндалғандардың қатысы жоқ. Біздің, ойымызша, заттық құқықтарды тоқтатудың негіздері тараптардың келісімінде де белгіленуі мүмкін. Заттық құқықтарды тараптардың келісімінде көзделген негіздер бойынша тоқтату мүмкіндігі құқықтық нормаларда тікелей белгіленген. Мысалы, АК-ға сәйкес, тараптардың біреуінің талабы бойынша шартты бұзуға және оны орындаудан біржақты бас тартуға жол берілген, егер ондай жағдайлар шартта көзделсе. Шарт кез-келген заттық құқықтардың туындауына негіз болады. Сол себепті, тараптардың келісімінде көзделген негіздер бойынша да заттық құқықтардың тоқтатуы мүмкін.

Дәстүр бойынша алғашқы тәсілдерге (негіздерге) меншік құқығы бірінші рет туындаған (белгіленген), не бұрынғы меншік иесінің еркіне қарамай (затты жасау, мүлікті тәркілеу) туындаған жағдайлар жатқызылады. Туынды тәсілдерге меншік құқығы оны иеленушіде алдыңғы меншік иесінің ырқы бойынша оны иемденушінің өзінің келісімімен туындаған жағдайлар жатады. Қалыптасқан басқа пікір бойынша меншік құқығын иелену тәсілдерін бастапқы және туынды деп бөлудің негізіне құқық мирасқорлық критерийлері алынады: егер меншік құқығын мирасқорлық тәртібінде жүргізілмесе онда ол алғашқы иелену, егер меншік құқығы мирасқорлығы тәртібінде туындаса, онда, ол туынды иелену.

2. Меншік құқығы пайда болатын кез. Меншік құқығының пайда болатын кезін анықтаудың практикалық маңызы зор. Иеліктен айыратын заттардың кездейсоқ жойылуы немесе бүліну қаупі,егер заң құжаттарында заңда өзгеше көзделмесе, сатып алушыда меншік құқығы пайда болумен бір мезгілде соған көшеді.

Меншік иесі, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, өзіне тиеселі мүлікті күтіп ұстау ауыртпалығын көтереді және біржақты тәртіппен мұндай ауыртпалықты үшінші жаққа ауыстыра алады. Мүліктің үшінші жаққа келтірген залалын меншік иесі өтейді. Шарт бойынша мүлік алушының меншік құқығы, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, зат берілген кезден бастап пайда болады. Заттардың алушыға тапсырылуы, сол сияқты егер заңдарда немесе шартта өзгеше көзделмесе, алушыға жөнелту үшін көлік ұйымына өткізу және иеліктен айырған заттарды жеткізіп беру міндеттемесіз алушыға салып жіберу үшін поштаға өткізу- берілу деп танылады. Затқа коносомент немесе өзге де өкімші құжат беру заттарды беруге теңестіріледі. Мысалы, шартта меншік құқығының иеленушіге затты беруден бұрын немесе кейін өтуі туралы ереже көзделуі мүмкін. Халықаралық практикада Комерциялық терминдерге түсініктеме берудің халықаралық ережесі (Инкотермс) жасалған, оның пайдалану меншік құқығының және кездейсоқ жойылу қаупінің алушыға өту кезін анықтауға мүмкіндік береді.

АК-238- бабының 2- тармағына сәйкес, егер мүлікті иеліктен айыру туралы шарт мемлекеттік тіркеуге немесе нотариалдық куәландыруға жататын болса, алушының меншік құқығы тіркелген немесе нотариат куәландырған кезден бастап, ал шартты нотариаттың куәландырудағы мемлекетік тіркеуде қажет болған жағдайда ол тіркелген кезден бастап пайда болады. Мысалы, АК-ның 118- бабының 1- тармағына сәйкес, меншік құқығы және жылжымайтын мүлікке басқа құқық олардың туындауы, өтуі және тоқтауы мемлекеттік тіркеуге жатады. Жылжымайтын мүлікке заттық құқықтардың ішінен, меншік құқығынан басқа, шаруашылық жүргізу құқығы, оралымды басқару құқығы, бір жылдан артық мерзімге жер пайдалану құқығы, бір жылдан артық мерзімге пайдалану құқығы, кепіл, рента, сенімгерлік басқару, мемлекеттік тіркеуге жатады. Пайдалану құқығы деп, бұл жерде, жалдау, төлеусіз пайдалану құқығын, бөтеннің жылжымайтын мүлкін шектеулі пайдалану құқығын беретін сервитуттарды айтамыз.

Мұндай мүлікке құқық сот шешімінің негізінде туындағанда құқықтың туындау кезі сот шешімінің күшіне кірген кезі болып табылады.

3. Меншік құқығының және өзгеде заттық құқықтардың туындауының жекелеген негіздері заңнамада көзделген белгілі бір заңдық фактілер заттық құқықтың туындауына негіз бола алады. Әдебиетте заңдық әрекеттер деп саналатын заттық құқықтардың туындау негіздері иелену тәсілдері деп аталады. Меншік құқығының туындау негіздері меншік титулдары деп те аталады. Осылардың негіздерінде қарастырайық.

Жаңадан жасалып жатқан қозғалмайтын мүлікке құқық АК-ның 236- бабында белгіленген ережеге сәйкес пайда болды. Мысалы, егер заң актілерінде немесе шартта біткен құрылыс обълектілерін қабылдап алу көзделген болса, онда тиісті мүлікті жасу сондай-ақ қабылдау болған кезде бастап біткен деп саналады. Мұндай объектілерге меншік құқығы құқық тіркеуші органдарда тіркелген кезден бастап пайда болады. Жаңадан жасалып жатқан жылжымайтын мүлікке құқықты тіркеу құрылыс объектісіне құқық белгілейтін құжаттарды құқық иеленуші ұсынғаннан кейін жүзеге асырылады. Тіркеуші органға, құқық белгілеуші құжат ретінде өкілетті орган қол қойған, құрылысы біткен объектіні пайдалануға қабылдау актісі ұсынылады.

Жер туралы жарлықтың 122-бабына, «Жер туралы» Заңның 124-бабына және күшіндегі Жер Кодексінің 170-бабына сәйкес бұрын берілген жер учаскесіне құқық көрсетілген заң актілері күннен кейін соларда көзделген құқықтарға өзгерді. Өзгерген құқықтарды қазіргі кезде тіркеу қажет емес. Мысалы, “Жер туралы Жарлықтың 122-бабының 1-тармағына сәйкес, өздеріне жеке қосалқы шаруашылық, бау-бақша, тұрғын үй тұрғызу, саяжай тұрғызу үшін өмір бойы мұраға қалатын иелік құқығын да бұрындары жер учаскесі берілген ҚР азаматтары Жарлық күшіне енген кезден бастап жеке меншік иелеріне айналды.

ҚР Жер кодексінің 170-бабының 3-тармағына сәйкес, ҚР азаматтары мен мемлекеттік емес заңды тұлғалардың шаруа (фермер) қожалығын жүргізу үшін бұрын иемденген тұрақты немесе ұзақ мерзімді уақытша жер пайдалану құқықтары жеке меншік құқықтарына өзгерді. Осы аталған барлық жағдайларда көптеген құқық иелерінің қолдарында осы күнге дейін жеке меншік құқығына актілер емес, өмір бойы мұраны иелену немесе жер пайдалану құқығына берген актілер жүр. Бірақ бұл олардың жер учаскесіне жеке меншік құқығын алмағандығын білдірмейді.

Баяндалғандарға қарасақ, жылжымайтын мүлікті мемлекеттік тіркеу туралы Жарлықтың 24-бабында бекімін тапқан норма өзекті болып табылады. Бапта тіркелмеген жер учаскесіне орналасқан жылжымайтын мүлікке құқықты тіркеу сияқты жүргізіледі делінген.Сонымен қатар, ескеретін бір жағдай, ғимартқа, құрылысқа құқықты тіркеу үшін жер учаскесіне құқықты растайтын құжаттар ұсыну керек.Оған атқару органдарының жер учаскесін беру туралы шешімі, мүлікті меншікке алу туралы шарт немесе басқа заттық құқық, мұраға алу туралы куәлік, т.б. жатады.Міндетті мемлекеттік тіркеу енгізілгеннен кейін алынған жер учаскесіне орналасқан жаңа жасалынып жатқан жылжымайтын объектіге құқықты тіркеудің салдары басқаша.Бұл ретте жерге құқық ғимаратқа (құрылысқа) құқықтан кейін тіркелмеуі тиіс.

4. Меншік құқығының және өзге де заттық құқықтардың тоқтауы. Меншік құқығының тоқтауы, оның пайда болуы сияқты, заңда көзделген заңдық фактілердің болуын керек етеді. Мысалы АК-да «Меншік құқығының және өзге заттық құқықтардың тоқтауы» арнайы 14-тарауда көзделген. 249-баптың 1- тармағында меншік құқығы меншік иесі өз мүлкін басқа адамдарға берген, меншік иесі меншік құқығынан бас тартқан, мүлік қираған немесе жойылған және заң құжаттарында көзделген өзге де реттерде мүлікке меншік құқығынан айырылған жағдайда тоқтатылады делінген. Жекешелендірілген жағдайда мемлекеттік меншік құқығы мүлікті жеке тұлғалардың меншігіне ақылы немесе ақысыз беру туралы шарттың негізінде тоқтайды. Жекешелендіру мемлекеттік меншік құқығын тоқтатудың айрықша негізі болып табылады, себебі ол арнайы заңмен белгіленген ереже бойынша жүзеге асырылады. Сонымен қатар ескеретін бір жағдай-тараптар арасындағы қатынастарға, керекті жағдайларда, тиісті шарттарды реттейтін нормалар қолданылуы мүмкін. Меншік құқығын және өзге заттық құқықтарды мәжбүрлеп тоқтатудың негіздері осы баптың 2-тармағында көзделген. Оларға мыналар жатады:

- меншік иесінің міндеттемелері бойынша өндіртіп алуды мүлікке аудару;

- заң актілеріне сәйкес сол адамға тиесілі бола алмайтын мүлікті мәжбүрлеп иеліктен алу;

- реквизиция;

- тәркілеу;

- жер учаскесін алып қоюға байланысты қозғалмайтын мүлікті иеліктен алу;

- күтімсіз ұсталған мәдени және рухани қазыналарды сатып алу;

- осы кодексте көзделген өзге де жағдайлар.

АК-ның 249-бабының 4-тармағында меншік құқығын мәжбүрлеп тоқтатудың тағы бір негізі-ұлт меншігіне айналдыру көзделген. Меншік құқығы мен өзге заттық құқықтарды тоқтатудың АК-ның 14-тарауында көзделген негіздерін толықтай берілген деп айтуға болмайды. Меншік құқығын иеленудің туынды тәсілдерінде біреуде құқықтың пайда болуы екіншіде құқықтың тоқтауын білдіреді. Бұл негіздер бұрын қаралған. Сонымен қатар АК-ның 249-бабының 1-тармағына сәйкес, меншік құқығы заң актілерінде көзделген өзге жағдайларда да тоқтауы мүмкін.Мысалы, объектінің ерекшелігіне байланысты жер учаскесіне жеке меншік құқығын мәжбүрлеп тоқтатудың өзінше негіздері Жер кодексінің 9-тарауында көзделген. Ал Жер кодексінің 81-бабының 2-тармағын сәйкес, өз мақсатында пайдаланылмаған, заң талаптары бұзылып пайдаланылған немесе радиоактивтік былғануға ұшыраған (бұл жағдайда тура сондай басқа жер учаскесі беріледі) жер учаскелерін жеке меншік иесінен немесе жер пайдаланушыдан мәжбүрлеп алуға жол берілген. Бұл негіздер бойынша құқық басқа объектілерге тоқтатылмайды. Меншік құқығын тоқтату заңды тұлға қайта құрылғанда және тарағанда да орын алады. Мысалы, біріккенде, бөлінгенде, барлық қайта құрылған заңды тұлғалардың құқықтары тоқтайды, ал қосылғанда- қосылғандыкі тоқтайды, т.с.с.

Меншік құқығының тоқтау негіздерін ырықтық факторларға қарай ерікті және мәжбүрлі деп бөлуге болады. Ерікті тәртіпте меншік құқығы құқық иесі өз құқығын иеліктен алғанда, сондай-ақ өз құқығынан еркімен бас тартқанда (дереликция) тоқтайды. Мәжбүрлеу тәртібінде меншік құқығы заңнамада тікелей көзделген жағдайларда ғана тоқтайды.

Меншік құқығының тоқтау тәсілдері де, оның туындау тәсілдері сияқты, әдебиетте зерттеуге алынған. Бірақ, нарықтық қайта құру жағдайларында бұл қатынастарды реттеуде өзгерістер болды. Атап айтқанда, заң актілерінде тіке көзделген жағдайларды алмағанда, құқық иелерінің кепілдіктерінің нығайғандығын, мүлікті мәжбүрлеп алудың сот тәртібінің белгіленгендігін айтуға болады. Дегенмен, жылжымайтын мүлікке құқықтың тоқтауының негіздері мен тәртібін реттейтін бірқатар нормаларды қолдану заңнаманың қазіргі даму деңгейінде проблема тудырып отыр. Солардың бірнешеуін қарастырайық.

Меншік құқығынан бас тарту -ол құқықты тоқтатудың тәсілі ретінде бұрын да пайдаланылғанмен заңнамада жаңа ереже болып табылады.АК-ның 250-бабына сәйкес, азамат немесе заңды тұлға өзіне тиесілі мүлікке меншік құқығынан бас тарта алады, бұл жөнінде ол жариялайды, не мүлікке қандай да болсын құқықтарын сақтамау ниетімен өзінің мүлікті иеленуден, пайдаланудан және оған билік етуден шеттейтінін айқын дәлелдейтін басқа да әрекеттер жасайды.

Меншік құқығынан бас тарту ҚР заңнамасына сәйкес меншік құқығын тоқтатуға жеткіліксіз негіз болып табылмайды. Құқық иесі құқықтан бас тартуды арыз беру, көпшілік алдында бас тарту арқылы немесе басқадай хабарласа, оның ол ниеті дәлелденген болып саналады. Бұл ретте, заңнамада көзделген тәсілдермен құқықтың басқа адамда туындауы заңды деп танылады. Мұндай ниетті бұл мүлікке қандай да бір құқық сақтау ниетінсіз меншік иесін иүлікті иеленуден, пайдаланудан және оған билік етуден шеттетуді айқын көрсететін әрекеттер жасағанда дәлелдеу қиын.

Қазіргі уақытта республикада, әсіресе ауылдық жерлерде, шағын және орташа қалаларда, экономикалық жағдайға және одан туындаған проблемаларға байланысты меншік иелері үй-жайларын тастап, есік-терезесін шегелеп, басқа жаққа кетіп жатыр. Ол бос қалған үйлерге бөгде адамдар өз бетімен қоныстануда. Ондай әрекеттерге оның мүлікті қалдыруын (жылжитын мүлік үшін-лақтырып тастауын), құқық иесінің өз міндеттерін орындамауын, мүліктің дұрыс сақталуын ойламауын жақсы күйде ұстап тұрмауын жатқызуға болады. Бұл мән-жайлардың біреуінің немесе бірнешеуінің болуы адамның өзіне тиесілі құқықтан бас тарту ниетін анықтау үшін жеткіліксіз. Егер осы келтірілген мән-жайлар болып, бірақ сот шешімі шыққанша құқық иесі құқықтан бас тартпайтындығын мәлімдесе, онда сот есепке алынған жылжымайтын мүлікті иесіз деп танудан бас тартуы тиіс. Иелену көнелігінің мерзімі өткенше жылжитын мүліктің меншік иесі оны заңсыз иеленген адамнан мүлікті талап етуге құқылы. Мұндай мерзім өткеннен кейін, егер меншік иесі мүлікті іс жүзінде иеленушіден оны қайтаруын талап етсе,ескіру мерзімі кезінде кейінгі иеленуші мүлікті ашық, адал және ұдайы иеленіп келсе, сот соның құқығын тануы мүмкін.

Жер учаскесіне құқықтардан басқа меншік құқықтарын мәжбүрлеп алып қоюдың негіздері АК-ның 249-бабының 2-тармағына сәйкес белгіленеді. Меншік иесінің міндеттемелері бойынша мүлікті төлеттіріп алуға аудару сот шешімінің негізінде жүзеге асырылады. Бұл жалпы ережеге заң актілері кейбір жағдайларды жатқызбайды. 318-баптың 2-тармағына сәйкес, кепіл туралы шартта, сондай-ақ АК-да және өзге де заң құжаттарында көзделген реттерде, кепіл ұстаушы кепілге салынған мүлікті соттан тыс күштеу тәртібімен сауда өткізу (аукцион) арқылы өз бетімен сатуға құқылы. Банк-кепілұстаушының қарыз ақшаны қамтамасыз ететін кепіл затты сатудағы құқығы да осындай. Соттан тыс процедураларда банкроттық туралы заңмен реттелген банкроттықты, борышкердің мүлкін сатуды конкурстық басқарушы жүзеге асырады.

Борышкердің мүлкін сату арқылы сот және соттан тыс тәртіптерде ол мүлікті төлеттіріп алуға айналдырғанда меншік құқығының тоқтау кезін мүліктің осы түрі белгіленген тәртіп бойынша анықтау керек. Мысалы, жылжымайтын мүлікке меншік құқығы күшіндегі заңнамаға сәйкес Әділет министрлігінің тіркеуші органдарына мемлекеттік тіркеуге алынған кезден бастап тоқтайды. Өзге жағдайларда құқық АК-ның 238-251-баптарында көзделген ережелерге сәйкес тоқтайды. Заң актілерінде (Жылжымайтын муліктің ипотекасы туралы жарлықтың 32-бабының 3-тармағы, Банкроттық туралы Заңның 76,84,85-баптары, 1998 жылғы 30маусымдағы “Орындаушылық сот ісін жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы ҚР Заңының 35-бабының 3-тармағы) көзделген жағдайларда борышкер мүлкі несие берушіге зат түрінде өткенде борышкердің құқығының тоқтау және несие берушінің құқығының пайда болу кезі жоғарыда аталған ережелерге сәйкес анықталады. Атап айтқанда, жылжымайтын мүлікке құқық-затты берген кезден бастап тоқтайды, егер заң актілерінде немесе шартта басқадай көзделмегенген болса.

Меншік иесіне тиесілі мүлікті реквизициялау табиғи апат, авария, эпидемия және төтенше сипаттағы өзгедей мән-жайларда, заң актілерінде көзделген тәртіпте және жағдайларда, меншік иесіне мүліктің құны төленіп, мемлекеттік билік және басқару органының шешімі негізінде жүзеге асырылады.

Тәркілеу жасалған қылмыс және өзге құқық бұзушылық үшін санкция түрінде, тек сот тәртібінде ғана жүзеге асырылады. Реквизицияланғанда және тәркіленгенде бір адамның құқығы тоқтайды, екіншісінікі пайда болады. Ал осы құқықтар қай кезде пайда болады деген сұрақтар туындайды. Жылжымайтын мүлікті реквизициялағанда және тәркілегенде құқық уәкілетті органның шешімі негізінде ол құқықтық кадастрде тіркелген кезден бастап тоқтайды. Бұл мүлік берілетін мемлекеттік органның реквизициялау туралы шешімінде көрсетілген жағдайда, бұрынғы құқық иесінің құқығы тоқтаған кезден бастап мемлекеттік органның тиісті құқығы туындайды. Құқық иесінің мүлкі тәркіленгенде оның алтын-валюта қорына өткізілетін қымбат бағалы металдарынан, тастарынан және басқа заттарынан, тарихи, ғылыми, көркем құндылықтарынан, төлемқұжаттары мен шетел валютасындағы қор құндылықтарынан, ішкі шетел валютасына айналдыруға болатын төлемдік құжаттарынан, ішкі ұтыс заемдарының облигацияларынан, дінге табынузаттарынан басқа мүліктері аукционда сатылады. Бұл жағдайларда мемлектте құқықтың тоқтауы және иеленген адамда құқықтың пайда болуы туралы жалпы ереже қолданылады.

Күтімсіз ұсталған мәдени және тарихи қазыналарды сатып алу меншік құқығын мәжбүрлеп тоқтатудың тағы бір түріне жатады. Заңдарға сәйкес ерекше бағалы әрі мемлекет қорғайтын мәдени және тарихи қазыналарға жатқызылатын заттардың меншік иесі бұл қазыналарды күтіп ұстамаса, олардың өз мәнін жоғалту қатері төнсе, мұндай қазыналарды мемлекет меншік иесінен сот шешімі бойынша сатып алуы немесе жария саудаға салып сату арқылы алуы мүмкін. Айрықша бағалы және мемлекет қорғайтын мәдени және тарихи құндылықтарды ғана мәжбүрлеп сатып алуға жол беріледі. Қазақстан Республикасының аумағындағы мәдени және тарихи ескерткіштерді мемлекттік есепке алуды ұйымдастыру 1992 жылғы 2-шілдедегі “Тарихи-мәдени мұраларды қорғау және пайдалану туралы ҚР Заңында белгіленген тәртіпте жүзеге асырылады. Мысалы ҚР Заңның 27-бабында тарихи және мәдени ескерткіштердің тізімін бекіту тәртібі бекітілген. Мәдениет ескерткіштерін есепке алуды және қорғауды тиімді ұйымдастыру мақсатында ескерткіштер халықарлық, республикалық және жергілікті маңызды ескерткіштерге бөлінеді. Бүкіләлемдік мұра тізіміне кіргізуге ұсынылатын ескерткіштер тізбесін ҚР Үкіметі белгіленген тәртіпте ұсынады. Мәдениет тарихының республикалық маңыз алатын ескерткіштерінің тізімін ҚР Үкіметін тарихи-мәдени мұраларды қорғау және пайдалану жөніндегі ҚР мемлекеттік органының ұсынысы бойынша бекітеді. Тарих пен мәдениеттің жергілікті маңыз алған ескерткіштерінің тізімін жергілікті билік органы ескерткіштерді қорғаудың аумақтық мемлекеттік және қоғамдық органдарының ұсынысы бойынша, тарихи-мәдени мұраларды қорғау және пайдалану жөніндегі ҚР мемлекеттік органының келісімімен бекітеді.

Сонымен АК-ның 256-бабы белгіленген тәртіпте мәдени және тарихи ескерткіштер тізбесіне кірген ескерткіштерге ғана қатысты қолданылады. АК-ның 249-257-баптарында көзделген негіздемелер бойынша меншік құқығы ғана емес, басқа да құқықтар тоқтайды. АК-ның 258-бабына сәйкес заттық құқықтар, сондай-ақ, меншік иесінің заң актілерінде белгіленген тәртіптегі шешімі бойынша да, заңды тұлғаның жарғысымен де, меншік иесінің мүлік иесімен шарты негізінде де тоқтайды. Атап айтқанда, АК-ның 205-бабына сәйкес мекемеге немесе (мемлекеттік) кәсіпорындарға бекітіліп берілген мүлікті меншіктенуші, егер заң құжаттарында өзгеше белгіленбесе, ол мүлікті қайтарып алуға, не өзі құрған басқа заңды тұлғалар арасында өз қалауы бойынша қайта бөлуге құқылы. Шаруашылық жүргізу құқығы, 198-баптың 3-тармағы бойынша, меншік иесінің шешімімен кәсіпорыннан иүлік заңды жолмен қайтарып алынған реттерде тоқтатылады. “Тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану туралы ҚР Заңының 32-бабына сәйкес, пайдалануында тарихи және мәдени ескерткіштер бар мекемелер, азаматтар және қоғамдық бірлестіктер ескерткіштер олардың сипаты мен мақсатына қарай пайдалану міндетін бұзып, оларға бүліну және жойылу қаупін тудырса, меншік иесінің талабы негізінде олар сот тәртібінде пайдалану құқығынан айырылады.Заңды тұлға қосу, бөлу, біріктіру немесе қайта құру жолымен қайтадан ұйымдастырылса да құқық біреуінде тоқтайды, ал біреуінде туындайды.Қайта ұйымдастырылу кезінде құқықты басқаға беру өткізу актісі немесе бөлу балансы негінде жүзеге асырылады. Мына кездерде құқық тоқтайды:

Дата добавления: 2014-10-15