Астана 2014 4 страница

Күн тәртiбiн дұрыс ұйымдастырмау, тамақтардың бiр сарын- дылығы, шектен тыс ойнау балаларды жылдам шаршатады. Жүктеме көбейген сайын (екi мектепте, бiрнеше үйiрмеде және т.б. оқу) шаршау, әлсiреуге жалғасады.

Қалыпты тұрмыстық жағдайда күштi қалпына келтiру үшiн бiрнеше күн дем алып, нәрлi тамақ iшу жеткiлiктi. Алайда тосын жағдайда бұған мүмкiндiк жоқ. Дене күшiн дұрыс жұмсау, демалысты өз уақытында ұйымдастыру - апат жағдайында адам алдында тұрған маңызды мiндеттердiң бiрi.

Жалғыздық. Апатпен бетпе-бет келген адамның алдында физикалық, сондай-ақ моральдық тұрғыдағы мәселелер шығады. Жалғыз адамға от жағатын жердi жабдықтау, күртiк қарда жол салу, азық-түлiк табу қиын, арнайы құралдарсыз белгiсiз жерлерден өту кезiнде сенiмдi сақтық пен көптеген басқа тiрлiктердi ұйымдастыру қиын.

Тосын жағдайда жалғыз қалған адам көп жағдайда жан-дүние күйзелiсiне ұшырайды. Жалғыз қалған адам аяқ асты абдырап ессiз күйге түседi, ұзақ уақыт өз-өзiне келе алмайды.

Мұндай жағ

дайда ж8йкенi4 0озуына бой алдыртпа5ан аса ма4ызды ж2не м8мкiндiгiнше парасат0а же4дiрген ж-н. "р минут сайын бос 0иялдан 09т0аратын пайдалы тiршiлiк жасау5а 9мтылу керек.

Авария - орны Ёба0ытсызды0 бол5ан климатты0-географиялы0 айма0ё. На0 осы фактор тiрi 0алуды4 б8кiл стратегиясы мен практикасын аны0тайды.

Ш-лейт Ё09р5а0 далаё. Жартылай ш-лейтте 9за0 уа0ыт тiрi 0алу -з бетiмен елдi мекенге темiр жол мен тас жол5а, 0ар 0алы4 жат0ан жерлердегi - ойпатта5ы, жырада5ы, сайда5ы ж2не бас0а 0атпарлы жерлердегi 0ардан жасалын5ан 0ор5ан5а кез бол5анда 5ана м8мкiн.

Ш-л. Ш-лде 0ыс0а мерзiмде тiрi 0алу 8шiн жа0ын елдi мекенге баруды ойластыру керек. Елдi мекендер алыс бол5ан немесе -зiнi4 т9р5ан жерiн бiлмеген жа5дайда жа0сы к-рiнетiн жерде 0ома0ты лагерь жасау 9сынылады.

Жаз5ы уа0ытта т8щы суды4 ед2уiр 0орысыз тiрi 0алу м8мкiн емес! Жазда ш-лде 9за0 уа0ыт болу 8шiн к8н к-зiн 0ал0алайтын жерге к8рке жасау, авариялы0 дабылдар орнату, суды пленкалы0 бу конденсаторларыны4 к-мегiмен алумен т9щы суды т2улiк бойы ба0ылау, ба0ытсызды0 белгiсiн беру 0ажет.

Т8нде ш-лде жары0 дабылы аны0 к-рiнедi Ёшам, от, жары0ё.

К8ндiз м8лдем ж8руге болмайды! Т8нде тек 0ыс0а 0ашы0ты00а ж8руге болады.

Ш-лде адам дененi4 кебуiнен, ысты0 пен к8ннi4 -туiнен, улы жыландар мен -рмекшi тектестердi4 ша5уынан 0аза болуы м8мкiн.

Таулар. Биiк тауда тiршiлiк етудi4 -з ерекшелiгi бар, ж2не онда арнайы альпинистiк даярлы5ы мен арнайы 0ондыр5ылары бар адамдар ж8редi.

Тауда адамдар 0арды4 к-шуiнен, тасты4 09лауынан, 8лкен биiктiктен 09лауды4, суы0 тиюдi4 ас0ынуынан 0аза болуы м8мкiн.

Тiрi 0алу факторлары - б9л т-тенше жа5дайда5ы iс-2рекетке 2зiр болу, -мiрге 09штарлы0, -зiн--зi 09т0ару негiздерiн бiлу, тiршiлiк да5дылары, авариялы0 09ралдар мен кешендердi4 болуы, дене шыны0тыру, -зiн--зi 09т0аруды д9рыс 9йымдастыру.

Авариялы0 жа5дайда5ы iс-2рекетке 2зiр болу. К-лiкпен келе жат0ан, туристiк жоры00а 0атыс0ан, жексенбi к8нi са4ырау09ла0 жинау5а шы00ан кез-келген адам авариялы0 жа5дайда5ы кез-келген iс-2рекетке дайын болу5а тиiс. "зiрлiк де4гейi алда5ы маршрутты4 болжан5ан де4гейiмен аны0талу5а тиiс.

Жарнамаларда, н9с0ауларда айтыл5ан ережелердi елемеуге болмайды, олар онда5ан авариялы0 жа5дайларды талдау негiзiнде жасал5ан.

Авариялы0 жа5дайда5ы моральдiк 2зiрлiк бiрiншi кезекте -зiн--зi 09т0ару 2дiстерiн бiлумен т8сiндiрiледi. Авариялы0 а5аш б9таларыны4, тастар мен а5аш т8бiрiнi4 солт8стiк жа5ында жа5дайда5ы iс-2рекетке 2зiрлiк де4гейiнi4 айтарлы0тай д2режеде адамны4 дене к8шi мен жiгерiнi4 жалпы де4гейi ы0пал етуi м8мкiн.

(стамдылы0, сал0ын0андылы0, ойлай бiлу сия0ты мiнездi4 ерекшелiктерiн дамытуда спортты4 к-рсетер к-мегi 8лкен.

_мiрге 09штарлы0. Авария жа5дайында ерте ме, кеш пе к8ш азайып, ж8йке 2лсiреп, б9дан 2рi тырбану 0исынсыз болып к-рiнсе, адамны4 жiгерi жасиды. Адамды бойк8йездiк, нем09райдылы0 билейдi. Ол 09т0арылатынды5ына сенбейдi ж2не к8ш-жiгердi ая5ына дейiн ж9мсамай, азы0-т8лiк 0орын пайдаланбай 0аза болады. Статистика кеме к8йрегеннен кейiн 09т0ару 09ралдарына жеткен адамдарды4 90%-нi4 8ш т2улiк бойында моральды0 факторлардан -летiндiгiн д2лелдейдi.)9т0ару кемелерi м9хитта кездескен 0айы0тар мен желкендерден азы0-т8лiк 0оры мен су ыдыстарын ж2не -лi денелерiн талай рет кездестiрдi.

Тiрi 0алу5а «Менi4 -лгiм келмейдi!» дейтiн жала4 тiлек емес, «Мен -мiр с8руге тиiспiн!» деп 0ойыл5ан ма0сат к-мектеседi.

Тiрi 0алу ниетi сезiммен емес, ойластырыл5ан 0ажеттiлiк пен 9штастырылу5а тиiс. Авариялы0 жа5дайда5ы -мiрге 09штарлы0 бiрiншi кезекте д9рыс iс-2рекетке байланысты.

_зiн--зi 09т0ару 2дiстерiн бiлу. (за0 уа0ыт тiрi болу негiзi - 2р т8рлi салаларда5ы на0ты бiлiм.)ажеттi бiлiмнi4 болмауын к8ш-жiгер де, шыдамдылы0 та, азы0-т8лiктi4 арты0 0оры мен авариялы0 09ралдар да 09т0ара алмайды. Мысалы, бiр 0орап сiрi4ке адамды, егер ол 0ыста немесе жа4бырда отты 0алай т9татуды бiлмесе, суы0тан 09т0армайды.

Тас0ын5а тап болу 0аупi, егер тас0ын 0аупi бар учаскеден -ту т2ртiбiн бiлмесе к8шейе т8седi. Ал5аш0ы медициналы0 ж2рдемдi д9рыс к-рсетпеу зардап шегушiнi4 жа5дайын 0иындата т8седi.

Болаша0 авария т9р5ысынан 2мбебап та0ырыптар5а 24гiме -ткiзу аса ма4ызды: 0олда бар 09ралдар к-мегiмен ба0ытсызды0 белгiсiн беру, компассыз ба5дарлау, ж8ру кезiнде ба5ыт 9стау, елдi мекендердi, адамдарды iздеудi4 жалпы принциптерi, ыдыссыз тама0 2зiрлеу, т9рпайы 2дiстермен от жа5у, 9за0 уа0ыт0а лагерь 9йымдастыру, жара0ат ал5ан кездегi ал5аш0ы к-мек, су тос0ауыл- дарынан -ту ж2не т.б.

Тiршiлiк да5дылары. _зiн--зi 09т0ару 2дiстерiн бiлу теория практикамен 9штас0ан жа5дайда пайдалы iс-2рекеттерге 0ол жет- кiзедi. Бас0аша айт0анда адам оны тек 0ана бiлiп 0ана 0оймайды, 0андай да бiр жа5дайда оны 0алай жасалатынды5ын iс ж8зiнде к-р- сетедi.

Талай 9рпа0 жина5ан бiлiм iс ж8зiндегi тiршiлiк да5дылары болып 0алыптасып, адамдарды4, сырт0ы ортаны4 аса жа5ымсыз жа5дайына бейiмделуiне м8мкiндiк бередi. Солт8стiктегi эскимостар, тайгада5ы а4шы-0ол -нершi, ш-лдегi австралиялы0 абориген ата-бабалар жина0та5ан т2жiрибемен -здерiн м8лде еркiн сезiнедi. Кез келген адам т-тенше жа5дайда5ы тiрi 0алу да5дыларын бiлiп 0ана 0оймай, оны 0алыптастыру5а тиiс.

Жалпы дене шыны0тыру, шыны5у. Авариялы0 жа5дайда дене к8шi шыдамдылы0тан ма4ызды немесе керiсiнше, ба5амдау5а болмайды, барлы5ы аварияда5ы на0ты жа5дай5а байланысты. Лагерьде ж8к жеткiзу немесе 09р5а0 а5ашты шабу, 09з жартаста 09ла5ан адамды 9стау 8шiн к8ш 0ажет. Азы0-т8лiк жетпей 9за0 уа0ыт бойында ж9мыс iстеу немесе бiрнеше к8н бойы ж8рген жа5дайда шыдамдылы0 0ажет.

Шыдамдылы0, к8ш, шыны5у сия0ты организмнi4 физикалы0 ерекшелiктерiн авария жа5дайында алу м8мкiн емес. Б9л 8шiн айлар, жылдар 0ажет. Б9л 0асиеттердi спортты4 белсендi т8рлерiмен ж8йелi ш95ылдану уа0ытында сi4iруге болады. Спортты4 альпинизм, туризм, ж8гiру сия0ты т8рлерi аса пайдалы.

Адам не59рлым шыны00ан сайын жа5ымсыз температураларды4 2серiн же4iл 0абылдап, авариялы0 жа5дайлар5а о4ай к-ндiгедi, -з 0абiлетiн 9за0 са0тайды.

Дата добавления: 2014-11-25