Тэма 8. Вялікабрытанія ў гады сусветнага эканамічнага крызісу 1929-1933 гг.

Знешняя і каланіяльная палітыка Вялікабрытаніі ў перыяд стабілізацыі.

Знешняя і каланіяльная палітыка першага лейбарысцкага ўраду Р. Макдональда, нягледзячы на яго нядоўгі лёс, вызначалася высокай актыўнасцю. Вялікабрытанія ўключылася ў дзейнасць камісіі Даўэса, падтрымала пацыфісцкія ініцыятывы французскага прэм’ер-міністра Э. Эрыо. У 1924 г. брытанскі ўрад першым з урадаў заходніх дзяржаў прызнаў дэ-юрэ СССР і заключыў з ім агульны і гандлёвы дагавор.

Лейбарысцкі ўрад здолеў паслабіць напружанне ва ўзаемаадносінах з буйнейшымі калоніямі Брытанскай імперыі. Лонданская імперская канферэнцыя ўрэгулявала найбольш спрэчныя пытанні і замацавала стварэнне Брытанскай Садружнасці нацый, якая складалася з метраполіі і калоніяў на правах роўных і свабодных партнёраў. Гэткім чынам гнуткі курс лейбарыстаў стаў своеасаблівым працягам лойджарджысцкай знешнепалітычнай лініі.

Тым не менш, знайшлося нямала крытыкаў лейбарысцкага курсу на міжнароднай арэне. З прыходам на пасаду прэм’ер-міністра С. Болдуіна ён быў скарэкціраваны. Кансерватары падтрымалі новыя пацыфісцкія метады міжнароднай палітыкі. Вялікабрытанія стала актыўнай удзельніцай Лакарнскай канферэнцыі 1925 г. Далучылася яна і да праграмаў раззбраення.

А вось што датычыцца пазіцыі ў дачыненні Савецкага Саюзу і каланіяльнага свету кансерватары занялі куды больш жорсткую палітыку. У 1927 г. гэта нават прывяло да разрыву брытана-савецкіх дыпламатычных адносін. Вельмі адчувальным для краіны было і кітайскае пытанне. Нарастанне ў Паднябеснай рэвалюцыйнага руху пагражала стабільнасці брытанскага Ганконга, гандлёва-эканамічным інтарэсам Вялікабрытаніі ў рэгіёне і нават запатрабавала прамога ўзброенага ўмяшання ў кітайскія справы.

Абодва брытанскія прэм’еры перыяду стабілізацыі паспяхова справіліся са сваімі задачамі, замацаваўшы брытанскія пазіцыі ў свеце. Сусветны эканамічны крызіс 1929-1933 гг. і звязаная з ім дэстабілізацыя міжнароднай абстаноўкі паставіць перад імі куды больш складаныя задачы.

Характар і своеасаблівасці крызісу 1929‑1933 гг. у Вялікабрытаніі.

У Вялікабрытаніі крызіс пачаўся з некаторым спазненнем – толькі ў першыя месяцы 1930 г. Спецыфіка эканамічнага крызісу ў Вялікабрытаніі заключалася найперш у тым, што падзенне вытворчасці было некалькі меншым, чым у шэрагу іншых краін-лідэраў сусветнай эканомікі. У пікавы 1932 г. яно складала толькі 23% ад дакрызіснага ўзроўню. Гэта тлумачылася адсутнасцю адчувальнага ўздыму вытворчасці ў папярэднія гады. Найбольшыя страты панеслі традыцыйныя "старыя" галіны з найменш мадэрнізаванай тэхніка-тэхналагічнай базай і нізкай рэнтабельнасцю вытворчасці. У шэрагу важных галін – вытворчасць чыгуну і сталі, машын, здабычы вугалю, суднабудаванні – падзенне ў гады крызісу было вышэй за сярэдні паказчык. Напрыклад, металургічная галіна была адкінута ў сваім развіцці на 70 гадоў назад. Моцна пацярпела ад крызісу сельская гаспадарка. Цэны на яе прадукцыю ўпалі на 1/3. Скараціліся пасяўныя плошчы.

Нарастаў фінансавы крызіс. Вартасць фунта знізілася больш як на 2/3. У краіне панавала інфляцыя. Вялікую шкоду нарабіла абясцэньванне на 24% замежных інвестыцый брытанскага капіталу. У 1931 г. ўпершыню ў брытанскай гісторыі ўраду прыйшлося мець справу з бюджэтным дэфіцытам. Прычым перавышэнне расходаў над даходамі складала 100 млн. фунтаў! Крызіс выклікаў новую хвалю манапалізацыі, паглынання буйнымі манаполіямі дробных і сярэдніх прадпрыемстваў. У выніку эканамічнага крызісу значна зменшылася колькасць фірм у чорнай металургіі.

Небывалых памераў дасягнула беспрацоўе. Калі ў перыяд стабілізацыі колькасць "лішніх" у эканоміцы перавышала 1 млн. чалавек, то на 1932 г. па афіцыйных дадзеных беспрацоўных налічвалася больш за 3 млн. (каля 25% працаздольнага насельніцтва). У шэрагу галін беспрацоўе дасягала паловы ўсіх рабочых. Звальненні закранулі і найбольш кваліфікаваную частку рабочага класу. У тых частках Вялікабрытаніі, дзе па-ранейшаму вядучыя пазіцыі захоўвалі "старыя" галіны, утварыліся цэлыя "раёны дэпрэсіі".

Дата добавления: 2014-11-08