Змены ў расстаноўцы палітычных сіл. Выбары 1918 г. Палітыка ўрада Д. Лойд-Джорджа

У 1918 г. палітыка ўраду Дэвіда Лойд-Джорджа па-ранейшаму характарызавалася рэфармісцкай скіраванасцю. Парламенцкая рэформа 1918 г. прадугледжвала пашырэнне выбарчага права для мужчын з 21 году і жанчын з 30 гадоў (пры гэтым захоўваліся пэўныя цэнзавыя абмежаванні) і ліквідацыю шэрагу архаічных нормаў. Школьная рэформа азначала ўвядзенне абавязковай школьнай адукацыі да 14 гадоў; пачатковая школа станавілася бясплатнай. Паляпшэнне закранула і сацыяльную сферу (забарона дзіцячай працы і гарантыі дэмабілізаваным салдатам і матросам).

Напрыканцы першай сусветнай вайны нацыянальная "ваенная" кааліцыя ў Вялікабрытаніі стала распадацца. Раскол паглыбіўся з набліжэннем першых пасляваенных парламенцкіх выбараў. У чэрвені 1918 г. на канферэнцыі Лейбарысцкай партыі было вырашана аб спыніць "выбарчае перамір’е" і выйсці з правячай кааліцыі. Аднак гэтае рашэнне не было адзінадушным і выклікала раскол у кіраўніцтве: усе чатыры міністры-лейбарысты адмовіліся пакінуць урад і выйшлі з партыі. Таксама быў прыняты новы статут партыі, які акрамя калектыўнага членства ў партыі (праз прафсаюзныя арганізацыі) прадугледжваў ужо і індывідуальнае. Фракцыйная барацьба ў Ліберальнай партыі, дыскусіі адносна далейшага ўдзелу ў кааліцыі і спрэчка за лідэрства ў партыі паміж Генры Асквітам і Дэвідам Лойд-Джорджам таксама падрывала пазіцыі партыі напярэдадні парламенцкіх выбараў. Толькі Кансерватыўная партыя здолела захаваць маналітнасць сваіх шэрагаў. Гэта давала ёй значныя перавагі.

Фаварытам выбараў была кааліцыя кансерватараў (лідэр – Эндру Бонар-Лоў) і часткі лібералаў на чале з Д. Лойд-Джорджам ("нацыянал-лібералы", г.зн. лібералы прыхільнікі кааліцыі). 14 снежня 1918 г. яны і атрымалі перамогу, заняўшы большасць месцаў у Палаце абшчын. Пры гэтым 2/3 мандатаў кааліцыі належалі кансерватарам (ім не хапіла толькі 6 мандатаў для заваявання абсалютнай большасці) – яе галоўным лідэрам. Гэткім чынам, хаця Д. Лойд-Джордж застаўся прэм’ер-міністрам (захаванне прэм’ерскага крэсла, як аказалася, каштавала расколу партыі), большасць міністэрскіх пасадаў – і важнейшыя з іх – дасталіся кансерватарам (Э. Бонар-Лоў – лорд-захавальнік пячаткі, Уінстан Чэрчыль – міністр абароны, Джордж Кэрзан – міністр замежных спраў і г.д.)

Супярэчлівымі аказаліся вынікі выбараў для лейбарыстаў. Заваяваўшы на 15 мандатаў больш, чым на папярэдніх выбарах (усяго – 57), у Палату абшчын не прайшоў іх лідэр Рамсэй Макдональд і яшчэ некалькі выбітных лейбарыстаў. Лібералы Г. Асквіта пацярпелі сакрушальнае паражэнне і здолелі правесці ў Палату абшчынаў толькі 36 дэпутатаў. Нават сам лідэр "незалежных лібералаў" не здолеў абрацца з першага разу і вымушаны быў чакаць давыбараў.

Адметнасцю гэтых выбараў стаў дэбют у іх жанчын. Была абраная і першая дэпутатка Палаты абшчын – ірландка графіня Канстанцыя Маркевіч (яе муж польскі арыстакрат з Украіны, мастак Казімір Дунін-Маркевіч).

Дата добавления: 2014-11-08