IV. Чинрлгч нерн

Хальмг дуд

Хальмгин дуд олн янзта. Ут дун, шог дун, дурна туск, залу-зөрмгин туск, бәәдл-җирһлин туск, төрскнә туск дуд бәәнә. Ут дууг сәәхнәр, утар татҗ дуулна. Эн дууг ирсн гиичин тооврт дуулна.

Бәәдл-җирһлин туск дуд олн бәәсмн. Кезәңк күүкд улсин күнд хөв медүлҗәх дун «Төгрәш». Эн дуунд баахн күүкнә зовлңгта җирһлин тускар келгднә. Экдән нерәдсн дуд бәәнә: «Ээҗин дун», «Актюбин һол» болн нань чигн. Дурни туск дуд бас олн. Тедн дунд «Богшурһа», «Нүүдлә», «Сәәхн иньг мини».

А1. Чик үгинь орулҗ бичтн:

1. Чинрлгч нерн келлһнә хүв болна. Эн юмна _________________________ медүлнә.

а) нерәдлһ

ә) юмна амт, янз, чинр, өңг-зүс, кемҗә

б) үүлдвр

2. Чинрлгч нерн ____________________гисн сурврт хәрү өгнә.

а) кен? юн?

ә) ямаран?

б) яһна?

А2. Харар барлата үгмүдин чик цәәлһвр темдглтн:

1. Эндр һаза салькта, киитн өдр болҗана.

а) кемҗән

ә) йиртмҗин бәәдл

б) чинр

2. Айта – ухата күүкн.

а) өңг-зүсн

ә) чинр

б) янз

3. Мана герин өөр өргн һол бәәнә.

а) чинр

ә) кемҗән

б) өңг-зүсн

4. Төгрг меечг деегшән нисв.

а) чинр

ә) янз

б) өңг-зүсн

5. Көк ноһан заагт олн зүсн цецгүд нәәхлнә.

а) бәәдл

ә) өңг-зүсн

б) кемҗән

6. Ноһала ахр үстә, көлдән улан башмгта.

а) өңг-зүсн

ә) кемҗән

б) чинр

А. Чик хәрүһинь олтн. Чинрлгч неринь татасар темдглтн:

1. Булһн чансн хотан һашун буршар амтлв.

а) өңг-зүсн ә) амтн б) чинр

2. Африкд зер-цоохр мөрд бәәнә.

а) кемҗән ә) өңг-зүсн б) амтн

3. Сембль көвүн ээҗдән әмтәхн альм хулдҗ авв.

а) чинр

ә) амтн

б) янз

4. Теегин нәрхн матьхр хаалһар йовһн күн йовснь үзгдв.

а) амтн ә) янз б) кемҗән

Ә1. Кергтә үгмүдинь орулҗ бичтн. Цәәлһвринь заатн:

Шикр ________________ (амтн) (һашун, әмтәхн, ишклң)

Мәңгрсн ________________ (әмтәхн, һашун, ишклң)

Нарн ________________ (дөрвлҗн, төгрг, утулң)

Хулһн ________________ (ик, бичкн, өндр)

Чон ________________ (бор, улан, цаһан)

Цасн _______________ _ (шар, цаһан, хар)

Шар өрг ________________ (улан, оштв, күрң)

Сурһульч ________________ (дөрвлҗн, шунмһа, утулң)

Дегтр ________________ (һашун, соньн, шудрмг)

Ээҗ ________________ (баахн, көгшн, ишклң)

Ә2. Дора өггдсн үгмүд кергтә ормднь орулҗ бичтн:

1. Хаврин теңгрт _________________ үүлн хурна.

2. Хаврин түрүнд үкр шовун _____________________ дууһан дуулна.

3. Герин өмн бийд _________________ модд урһна.

4. Мини эк ___________________ седклтә күн.

5. Зунын _____________________ салькнд теегин өвсн хумхарад шарлв.

6. Иҗл һолар ______________________ кермс усчна.

Орулх үгмүд: хурдн, җөөлн, сәәхн, цаһан, өндр, халун.

Ә3. Зәңгс тогтатн:

1. Өмн, хурин, үләв, салькн, шүрүн.

_________________________________________________________________

2. Теегт, хаврин, шар, улан, цаһан, шавшна, цецгүд.

_________________________________________________________________

3. Үкрин, улагч, өөр, туһл, бичкн цаһан, дахад йовна.

_________________________________________________________________

4. Көлтә, хурдн, мөрн, хаалһар, һо, хатрад йовна.

_________________________________________________________________

5. Ширә, маштг, деер, цецгүдтә, олн зүсн, багла, шил буһшт зогсчана.

_________________________________________________________________

6. Күүкд, ова, өндр, деерәс, дошчана, цанар.

_________________________________________________________________

А1. Чик хәрүһинь орулҗ бичтн:

1. Талдан келлһнә хүвсәс тогтсн чинрлгч нердиг ______________ чинрлгч нерд гиҗ нерәднә.

а) оньдин

ә) тогтагч

б) йирин

А2. Чик хәрүһинь темдглтн:

1. Үвлин модд цаңгар цаһаҗ кеернә.

а) үүлдвр медүлҗәх үгәс ә) бәәлһнә нернәс б) чинрлгч нернәс

2. Амулң – дууч күүкн.

а) бәәлһнә нернәс ә) үүлдвр медүлҗәх үгәс б) чинрлгч нернәс

3. Ахуч күн – бийдән туста.

а) бәәлһнә нернәс ә) үүлдвр медүлҗәх үгәс б) чинрлгч нернәс

4. Мини аав сән урч, энүг алтн һарта гиҗ цугтан келнә.

а) үүлдвр медүлҗәх үгәс ә) бәәлһнә нернәс б) чинрлгч нернәс

5. Манад улагч үкр бәәнә.

а) бәәлһнә нернәс ә) чинрлгч нернәс б) үүлдвр медүлҗәх үгәс

6. Эндр һаза салькта өдр.

а) чинрлгч нернәс ә) бәәлһнә нернәс б) үүлдвр медүлҗәх үгәс

7. Зунын хурта өдрт бичкдүд цандгар гүүхдән дурта.

а) үүлдвр медүлҗәх үгәс ә) бәәлһнә нернәс б) чинрлгч нернәс

8. Занда йир мөшкәч күүкн, энүг цуг юмн соньмсулна.

а) бәәлһнә нернәс ә) үүлдвр медүлҗәх үгәс б) чинрлгч нернәс

9. Йовач күүг елдң күн гиҗ нерәднә.

а) бәәлһнә нернәс ә) үүлдвр медүлҗәх үгәс б) чинрлгч нернәс

10. Анжа биич күн, эн ансамбльд биилнә.

а) бәәлһнә нернәс ә) үүлдвр медүлҗәх үгәс б) чинрлгч нернәс

11. Герлә дүүдән шарсн мах тәвҗ өгв.

а) бәәлһнә нернәс ә) үүлдвр медүлҗәх үгәс б) чинрлгч нернәс

12. Альма толһадан шарңху альчур боов.

а) бәәлһнә нернәс ә) чинрлгч нернәс б) үүлдвр медүлҗәх үгәс

А1. Чик хәрүһинь орулҗ бичтн:

1. Зәңгд чинрлгч нерн _______________________ болна.

а) немлт

ә) цәәлһлт

2. Цәәлһлт зәңгд ________________________ татасар темдглгднә.

а) һо

ә) һурьвксн

3. Зәңгд чинрлгч нерн цәәлһгдҗәх үгин _____________________зогсна.

а) ард

ә) өмн

А2. Чинрлгч нерд чик ормднь тәвтн. Цәәлһлтс татасар темдглтн. Буулһҗ бичтн:

1. Арат сүүлтә ут бавһр.

__________________________________________________________________

2. Теңгрт цевр көк керм аһарин үзгднә.

__________________________________________________________________

3. Шаазһа хар-цоохр модн деер тачкнна.

__________________________________________________________________

4. Теегт хош бичкн зогсчана.

__________________________________________________________________

5. Зара девлтә өвр-шөвр.

__________________________________________________________________

6. Саглр үстә ут хар.

__________________________________________________________________

7. Герин һаза ноха догшн хуцна.

__________________________________________________________________

8. Сәәхлән мис нооста хар.

__________________________________________________________________

9. Манҗ киилг улан өмсҗ.

_________________________________________________________________

Ә1. Зәңгс тогтатн:

1. Цецгүд, шар, улан, урһна, герин өөр.

_________________________________________________________________

2. Таһра, хувцан, дулан, өрүн, өмсв.

_________________________________________________________________

3. Арслң, дегтр, соньн, умшв.

_________________________________________________________________

4. Киштә, модд, олн зүсн, хашадан, суулһв.

_________________________________________________________________

5. Чарлакт хотн – мини төрскн бичкн.

_________________________________________________________________

6. Элст, һазрт, хотхр, бәәнә.

_________________________________________________________________

7. Хаалһс, үвлин, цасар, зузан, бүркгднә.

_________________________________________________________________

Ә2. Зәңгст бәәх цәәлһлтсин ниицлһс салһҗ бичтн:

Хаврт сала болн хотхрмуд хәәлсн усар дүүрнә. Эн усна нилчәр хотхрмудар нигт өвсн урһна. Нигт өвстә ормсиг царң гиҗ нерәднә. Энд-тенд көкрсн царңгудт олн зүсн цецгүд шавшҗ нәәхлнә. Иим ормс теегин кеерүл болна.

Теегт ут, нәрхн җим хаалһс харһна. Җим хаалһс деер олн зүсн аңгудын болн хорха-хотна мөр үзгднә.

1. ________________________________________________________________

2. ________________________________________________________________

3. ________________________________________________________________

4. ________________________________________________________________

5. ________________________________________________________________

6. ________________________________________________________________

7. ________________________________________________________________

Соңссан бичлһнә дамшлһн

Дата добавления: 2014-12-27